Tài liệu Luận văn tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo pháp luật hình sự việt nam từ thực tiễn huyện đăkrlấp tỉnh đăknông

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ ĐOÀN DUY KHÁNH TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐĂKRLẤP TỈNH ĐĂKNÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI, năm 2019 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ ĐOÀN DUY KHÁNH TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN HUYỆN ĐĂKRLẤP TỈNH ĐĂKNÔNG Ngành: Luật Hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8. 38. 01. 04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN ANH TUẤN HÀ NỘI, năm 2019 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn bảo đảm dộ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Tác giả luận văn Lê Đoàn Duy Khánh MỤC LỤC MỞ ĐẦU........................................................................................................................... 1 Chương 1 ........................................................................................................................... 8 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC . 8 1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ..................................................................................................................... 8 1.2. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam với một số tội phạm khác............................................................................... 12 1.3. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ............................................................................................................. 16 1.4. Quy định của Pháp luật hình sự một số nước về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác ...................................................................................................... 21 Chương 2 ......................................................................................................................... 27 THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐĂKRLẤP TỈNH ĐĂK NÔNG ........................................................................... 27 2.1. Khái quát tình hình xét xử tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông trong những năm gần đây .............................. 27 2.2. Quyết định hình phạt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông ........................................................................ 43 2.3. Đánh giá chung về thực tiễn áp dụng pháp hình sự về tội tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp ................................................................ 49 Chương 3 ......................................................................................................................... 52 CÁC YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO ÁP DỤNG ĐÚNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC........................................................................................................... 52 3.1. Các yêu cầu áp dụng đúng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ...................................................................................................... 52 3.2. Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác .......................................................................................... 53 3.3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả việc áp dụng những quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác ...................... 57 KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 61 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Tình hình xét xử các vụ án hình sự về tội cố ý gây thương tích ..............28 Bảng 2.2. Số bị cáo bị đưa ra xét xử về tội cố ý gây thương tích so với tội phạm nói chung từ năm 2015 đến 2019 ....................................................................................29 Bảng 2.3. Tổng số vụ, bị cáo đã bị xét xử về tội cố ý gây thương tích trên địa bàn huyện Đăkrlấp ...........................................................................................................29 Bảng 2.4. Số vụ án đưa ra xét xử về tội cố ý gây thương tích từ năm 2015 đến 2019 ...................................................................................................................................30 Bảng 2.5. Những hình phạt được áp dụng đối với các bị cáo phạm tội cố ý gây thương tích giai đoạn 2015 - 07/2019 .......................................................................30 Bảng 2.6. Nhân thân của các bị cáo bị xét xử về tội cố ý gây thương tích trên địa bàn Huyện Đăkrlấp ...................................................................................................31 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Pháp luật hình sự Việt Nam là một trong những công cụ sắc bén và hữu hiệu của nhà nước trong công cuộc đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, bảo vệ những quan hệ xã hội cơ bản nhất và quan trọng nhất trong đời sống xã hội. Đồng thời, pháp luật hình sự còn góp phần chống lại mọi hành vi phạm tội, giáo dục mọi người nâng cao ý thức pháp luật, nâng cao ý thức đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm. Tính mạng, sức khỏe là giá trị cao nhất của con người đã được quy định trong Hiến pháp và ngày càng được đảm bảo trên nhiều phương diện. Tuy vậy, đi cùng sự phát triển nhanh chóng và những thành tựu to lớn của nền kinh tế thị trường là những mặt trái của nó, có ảnh hưởng tiêu cực làm nảy sinh nhiều vấn đề về dân số, việc làm, môi trường, tệ nạn xã hội, tình hình tội phạm nói chung trong đó là sự gia tăng nhanh chóng và diễn biến phức tạp của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác. Bên cạnh đó, xu hướng trẻ hóa đối tượng gây án đang trở nên báo động về lối sống, đạo đức của bộ phận thanh, thiếu niên hiện nay. Hậu quả mà các tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác là rất lớn, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới tính mạng, sức khỏe và tinh thần của người bị hại, ảnh hưởng tới tình hình an ninh trật tự, an toàn xã hội. Qua thực tiễn điều tra, truy tố và xét xử tại huyện Đăkrlấp cho thấy các tội phạm về xâm phạm tính mạng, sức khỏe nói chung, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác nói riêng thường chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số tội phạm về hình sự. Các chính sách hình sự của Đảng và Nhà nước ta đối với tội phạm về cố ý gây thương tích là rất toàn diện và nghiêm khắc. Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm đẩy lùi và hạn chế tối đa các hành vi cố ý gây thương tổn đến sức khỏe của người khác. Trên địa bàn huyện Đăkrlấp, các cấp uỷ đảng, các ngành, các cấp chính quyền và nhân dân đã có nhiều nỗ lực và quyết tâm trong công tác phòng chống tội phạm về xâm phạm tính mạng, sức khỏe nói chung, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác nói riêng. Huyện Đăkrlấp đã tổ chức nhiều đợt cao điểm nhằm rà soát, kiểm tra, đấu 1 tranh, tuyên truyền pháp luật với toàn thể nhân dân, đặc biệt là các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện về loại tội phạm này, đặc biệt là các vùng sâu, vùng xa cách biệt với trung tâm huyện, thiếu hiểu biết, trình độ văn hóa thấp. Đồng thời, tăng cường phối hợp với các trường học trên địa bàn để giáo dục, tuyên truyền cho học sinh từ khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường nhằm phòng ngừa sớm nhất. Tuy nhiên loại tội phạm này vẫn tiếp tục gia tăng một cách đều đặn cả số vụ việc và người phạm tội. Thực tiễn đấu tranh phòng chống tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác còn cho thấy có những hạn chế, vướng mắc cần phải hoàn thiện về cả quy định của pháp luật, cũng như hướng dẫn áp dụng pháp luật về tội cố ý gây thương tích đòi hỏi phải có sự nghiên cứu một cách có hệ thống nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích và các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định về tội này. Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài này “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác trên theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông” để làm Luận văn Thạc sỹ Luật học. 2.Tình hình nghiên cứu đề tài Để thực hiện đề tài, học viên tham khảo nhiều công trình liên quan, trong số đó có thể kể đến: - Nhóm thứ nhất: Các Giáo trình Luật hình sự, sách về Định tội danh của các cơ sở đào tạo như: (1) Võ Khánh Vinh (Chủ biên) (2012), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam- Phần Các tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; (2) Võ Khánh Vinh (2013), Lý luận chung về định tội danh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội; (3) Trường Đại học Luật Hà Nội (2012), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam- Phần Các tội phạm, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội; (4) Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh (2013), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam - Phần Các tội phạm, Nxb Hồng ĐứcHội Luật gia Việt Nam, TP.HCM; (5) Lê Cảm (Chủ biên) (2007), Giáo trình Luật hình sự Việt Nam-Phần Các tội phạm, Khoa Luật, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội; (6) Nguyễn Ngọc Hoà (2015), Tội phạm và cấu thành tội phạm, Nxb Tư pháp, Hà Nội; (7) Phạm Văn Lợi (chủ biên) (2007), 2 Chính sách hình sự trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam, Nxb Tư pháp, Hà Nội; (8) Lê Văn Cảm (2005), Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội; (9) Lê Văn Cảm (2018), Nhận thức khoa học về Phần chung pháp luật hình sự Việt Nam sau pháp điển hoá lần thứ ba, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội; (10) Đinh Văn Quế (2017), Bình luận Bộ luật hình sự năm 2015, Nxb Thông tin và truyền thông, Hà Nội; (11) Hồ Sỹ Sơn (2018), Luật hình sự so sánh, Nxb Chính trị Quốc gia sự thật, Hà Nội. Những giáo trình nêu trên có nội dung chủ yếu chỉ dừng lại ở việc phân tích các dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, lý luận chung về định tội danh. Đây là tài liệu quan trọng cho luận văn tham khảo khi nghiên cứu các dấu hiệu pháp lý, lý luận về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo luật hình sự Việt Nam. - Nhóm thứ hai: Các bài viết có liên quan đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, có thể kể đến: (1) Bài viết “ Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác” của tác giả Phạm Ngọc Minh - Công ty Luật TNHH Everest [23]; (2) Lê Văn Th phạm tội “cố ý gây thương tích” của tác giả Dương Văn Hưng, Tòa án quân sự Khu vực 1 Quân chủng Hải quân [20]; (3) Điểm mới của Tội cố ý gây thương tích theo quy định của BLHS 2015 của tác giả Thân Đình Trung – Nguyễn Hoàng Hằng – Nguyễn Mạnh Hùng, VKSND quận Long Biên [31]; (4) “Một số kinh nghiệm khi giải quyết vụ án cố ý gây thương tích “của VKSNDTC [19] ; (5) “ Nhận diện quy định về Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác theo BLHS 2015, một số bất cập và kiến nghị” của tác giả Nguyễn Văn Dũng – Phó Chánh án TAND thành phố Tam Kỳ [10]; (6) “Trao đổi bài viết: Lê Văn D có phạm tội cố ý gây thương tích” của tác giả Vũ Thị Minh.[24] Các bài viết nêu trên giúp tác giả nhận định được một số dấu hiệu về pháp lý và thực tiễn pháp luật. - Nhóm thứ ba: Các khóa luận tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ liên quan đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có thể kể đến: 3 (1) Luận văn “Đấu tranh phòng, chống tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tại địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế” của tác giả Nguyễn Thị Minh Nguyệt, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2002. Trong luận văn này, tác giả đã phân tích một số vấn đề lý luận của các quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác như: lịch sử hình thành và phát triển, các dấu hiệu pháp lý, đưa ra thực tiễn áp dụng pháp luật, đề ra một số giải pháp hoàn thiện các quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong BLHS 1999. Từ luận văn này, giúp tác giả có được một cái nhìn khái quát về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong BLHS 1999, làm cơ sở để nghiên cứu phát triển hoàn thiện luận văn. (2) Luận văn “Các tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam” của tác giả Lê Đình Tĩnh, Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2014. Trong luận văn này, tác giả phân tích về lịch sử hình thành và phát triển của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và so sánh với một số quốc gia trên thế giới. Luận văn cũng đi sâu vào phân tích về nội dung tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và các giải pháp hoàn thiện. Các kết quả nghiên cứu về giải pháp hoàn thiện pháp pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác của các luận văn thạc sĩ nêu trên là tài liệu tham khảo quan trọng cho đề tài luận văn. Các công trình trên đã chỉ ra được các dấu hiệu pháp lý, hạn chế và giải pháp hoàn thiện, tuy nhiên vẫn còn một số nội dung đang nghiên cứu, đang tồn tại một số ý kiến khác nhau về ranh giới giữa hành vi giết người hay hành vi cố ý gây thương tích trong một số vụ án, các dấu hiệu định khung hình phạt, về loại hình phạt, mức hình phạt của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Tuy nhiên, do các công trình nghiên cứu trên chủ yếu nghiên cứu tội này theo quy định của BLHS năm 1999, do đó chưa phân tích được một số bất cập về các dấu hiệu định tội và một số vấn đề khác còn tồn tại trong tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo quy định của BLHS năm 2015. Mặt khác, do tính chất đặc thù của địa bàn nghiên cứu, các công trình nêu trên cũng 4 chưa đánh giá được vướng mắc trong thực tiễn áp dụng quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ thực tiễn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông. Từ những lý do trên, đề tài “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện Đăkrlấp tỉnh Đăk Nông” được tác lựa chọn sử dụng làm Luận văn Thạc sỹ Luật học. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu một cách có hệ thống, làm rõ những vấn đề lý luận của luật hình sự và thực tiễn áp dụng quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác quy định trong BLHS năm 2015 tại huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông, đồng thời chỉ ra một số vướng mắc, tồn tại trong áp dụng pháp luật hình sự cả về lý luận, thực tiễn, đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật hình sự trong BLHS Việt Nam và đề xuất những giải pháp bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tại huyện Đăkrlấp cũng như trên toàn quốc. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo luật hình sự Việt Nam, đồng thời phân biệt với một số tội phạm khác có liên quan. - Phân tích nội dung các quy định của pháp luật hình sự nước ta và của một số nước trên thế giới về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. - Khảo sát, làm rõ thực trạng áp dụng các quy định luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông ; đưa ra nhận xét, đánh giá về những vướng mắc, bất cập trong các quy định và thực tiễn áp dụng các quy định của Luật hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông. 5 - Đề xuất các kiến nghị hoàn thiện các quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong Bộ luật hình sự và các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật về tội này trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông và ở cả nước. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận chung, những quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam, có so sánh, đối chiếu với quy định của một số nước trên thế giới về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và thực tiễn áp dụng tội này trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, các quy định, áp dụng tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam dưới góc độ pháp lý hình sự. - Phạm vi về thời gian: khảo sát thực tiễn áp dụng quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác từ năm 2014 đến tháng 10 năm 2019. - Về địa bàn nghiên cứu: Tác giả nghiên cứu và khảo sát dựa trên các bản án thuộc địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận: đề tài này được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin với phép duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh; chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu: để hoàn thành đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: - Phương pháp lịch sử: phương pháp này được sử dụng để làm rõ sự hình thành và phát triển quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức 6 khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam từ sau Cách mạng Tháng Tám đến nay. - Phương pháp so sánh: được tác giả sử dụng để làm rõ những điểm giống và khác nhau giữa tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với các tội phạm khác có liên quan và đối chiếu quy định về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam với luật hình sự của một số quốc gia. - Phương pháp thống kê, tổng hợp: phương pháp này được sử dụng để làm rõ tình hình xử lý hình sự đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông . - Phương pháp phân tích, tổng hợp được tác giả sử dụng để làm rõ những vấn đề chung và những hạn chế, vướng mắc về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cũng như thực tiễn về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, từ đó, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật hình sự đối với tội phạm này. Đồng thời đưa ra những kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Những kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho học viên khác, những người quan tâm về đề tài của tác giả và của chính tác giả sau này. 7. Cơ cấu của luận văn. Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật hình sự Việt Nam về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Chương 2: Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trên địa bàn huyện Đăkrlấp tỉnh ĐăkNông 7 Chương 3: Các yêu cầu và giải pháp đảm bảo áp dụng đúng pháp luật hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ TỘI CỐ Ý GÂY THƯƠNG TÍCH HOẶC GÂY TỔN HẠI CHO SỨC KHỎE CỦA NGƯỜI KHÁC 1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác 1.1.1. Khái niệm tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác Theo giải thích của Từ điển Bách khoa Việt Nam: Sức khỏe của con người là trạng thái đầy đủ về thể chất, tâm thần mà không chỉ có nghĩa là không có bệnh hay thương tật; cho phép mỗi người thích ứng nhanh chóng với các biến đổi của môi trường, giữ được lâu dài khả năng lao động và lao động có hiệu quả [18, tr.835]. Xâm phạm sức khỏe con người được hiểu là thông qua sự tác động làm cho người đó mất đi một phần hay toàn bộ sức lực có sẵn của chính người đó làm họ khó khăn trong cử động, hoạt động so với trước khi họ bị hành vi xâm hại tác động tới. Theo tác giả Đinh Văn Quế: “Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi của một người cố ý làm cho người khác bị thương hoặc tổn hại đến sức khỏe” [26, tr. 137]. Dựa trên các phân tích, cơ sở đã nêu và các khái niệm của một số nhà luật học, tác giả đưa ra khái niệm như sau: Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi dùng sức mạnh vật chất cố ý tác động một cách trái pháp luật lên thân thể của người khác làm cho người đó mất đi một phần hoặc toàn bộ sức lực, gây thiệt hại đáng kể cho sức khỏe của người khác với tỷ lệ tổn thương trên cơ thể nhất định theo quy định của Bộ luật Hình sự, do người đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện. 8 Với tư cách là một tội phạm, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có các dấu hiệu chung của tội phạm: - Thứ nhất, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội. Tính nguy hiểm cho xã hội được xác định thông qua các tình tiết như: thiệt hại về sức khỏe, thủ đoạn phạm tội, mức độ lỗi cố ý, động cơ, mục đích của tội phạm, nhân thân người phạm tội … Tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác phải có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội, bởi vì những hành vi cố ý gây thương tích mức độ nhẹ tuy có dấu hiệu của tội phạm nhưng tính nguy hiểm không đáng kể thì không bị coi là tội phạm (khoản 2 Điều 8 BLHS năm 2015). Đặc điểm này có ý nghĩa quan trong về mặt lý luận là khi hoàn thiện các dấu hiệu định tội của tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác phải đảm bảo yêu cầu là cấu thành cơ bản tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác phải có tính nguy hiểm đáng kể cho xã hội. - Thứ hai, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi có tính có lỗi. Lỗi của tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là lỗi cố ý trực tiếp, là thái độ tâm lý của người phạm tội đối với hành vi cố ý xâm hại đến sức khỏe của người khác và hậu quả do hành vi đó gây ra. - Thứ ba, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi có tính trái pháp luật. Tính trái pháp luật thể hiện ở chỗ tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác phải được quy định trong luật hình sự. Tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là một tội phạm được quy định tại Điều 134 BLHS năm 2015 nên khi xác định hành vi cố ý gây thương tích gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội là tội phạm thì phải xác định nó có đầy đủ các dấu hiệu của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được quy định tại khoản 1 Điều 134 BLHS. 9 - Thứ tư, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi có tính phải chịu hình phạt Hình phạt đối với hành vi cố ý gây thương tích chính là hình thức phản ánh tính nguy hiểm cho xã hội của tội này, thể hiện tính cưỡng chế nhà nước nghiêm khắc nhất nhằm răn đe và phòng ngừa đối với loại hành vi nguy hiểm đáng kể cho xã hội mà tội phạm này gây ra. Như vậy, tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có đầy đủ các dấu hiệu chung của tội phạm, đây là tiền đề quan trọng để Luận văn phân tích các dấu hiệu pháp lý của tội này. 1.1.2. Dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác a. Khách thể của tội phạm Đối tượng tác động của tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là sức khỏe theo Luật Hình sự Việt Nam. b. Mặt khách quan của tội phạm Theo quy định của BLHS năm 2015, hành vi khách quan của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác gồm các loại hành vi sau: hành vi gây thương tích cho người khác và hành vi gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Người phạm tội thực hiện các hành vi như: đâm, chém, bắn, đấm, đá, đốt cháy, đầu độc, tra tấn… Có trường hợp người phạm tội cưỡng bức người bị hại tự làm tổn hại cho sức khỏe của mình như tự chọc vào mắt mình, uống thuốc phá thai, chặt ngón tay… Nếu hậu quả tổn thương cơ thể dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại điểm a đến điểm k khoản 1 Điều 134 BLHS thì cũng bị coi là tội phạm. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác là cấu thành vật chất nên phải xác định mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả xảy ra. 10 c. Chủ thể của tội phạm Tội CYGTT hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác đòi hỏi chủ thể của tội phạm chỉ cần thỏa mãn hai điều kiện là có năng lực TNHS và đủ tuổi chịu TNHS Theo quy định của Điều 12 BLHS năm 2015 thì phạm tội thuộc khoản 3,4 và 5 Điều 134 BLHS thì người phạm tội đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi mới phải chịu trách nhiệm hình sự. d. Mặt chủ quan của tội phạm Đối với tội CYGTT hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác: mặt chủ quan của tội phạm là lỗi cố ý trực tiếp. Người thực hiện hành vi biết rõ xâm phạm đến thân thể của người khác là trái phép, là hành vi nguy hiểm cho xã hội, bị pháp luật ngăn cấm nhưng vẫn thực hiện hành vi gây tổn hại đến sức khỏe của người khác. Như vậy, qua phân tích các dấu hiệu pháp lý tội CYGTT hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác, xét trong bốn yếu tố hợp thành của tội phạm, ta thấy được cố ý gây thương tích, là loại tội phạm xâm phạm tới tính mạng, sức khỏe, do người có năng lực trách nhiệm hình sự, đạt độ tuổi luật định thực hiện việc thông qua các hành vi tác động lên thân thể của người khác gây tổn hại đến sức khỏe của họ. 1.1.3.Các dấu hiệu định khung hình phạt của tội CYGTT hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác Các dấu hiệu định khung hình phạt được quy định tại khoản 2,3,4,5 và 6 Điều 134 BLHS năm 2015. Các tình tiết định khung hình phạt được quy định như trong BLHS là căn cứ để đánh giá mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội một cách cụ thể và rõ ràng, tạo phạm vi bao quát rộng hơn đối với những trường hợp phạm tội cố ý gây thương tích mà tính chất nguy hiểm của tội phạm cao hơn hoặc thấp hơn những trường hợp thông thường khác, làm tiền đề cho việc phân hóa và cá thể hóa trách nhiệm hình sự và hình phạt đối với người phạm tội. 11 1.2. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại đến sức khỏe của người khác trong luật hình sự Việt Nam với một số tội phạm khác Từ các dấu hiệu pháp lý đặc trưng của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, ta có thể phân biệt với một số tội phạm nhằm làm rõ hơn những điểm khác nhau cơ bản giữa các tội phạm khác với tội phạm này. 1.2.1. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong tình trạng tinh thần bị kích động mạnh (Điều 135) Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh đều là tội phạm thuộc nhóm tội xâm phạm sức khỏe con người, hai tội phạm này có nhiều điểm giống nhau về các yếu tố cấu thành tội phạm. Về khách thể, hai tội này có khách thể trực tiếp giống nhau là đều xâm phạm đến quyền được bảo hộ về sức khỏe của con người. Mặt khách quan, hai tội đều là tội phạm có cấu thành vật chất, đều đòi hỏi tỷ lệ thương tật nhất định mà nạn nhân gánh chịu. Chủ thể của tội phạm đều là chủ thể thường và đều cố ý. Tuy nhiên, về cơ bản hai tội này có sự khác nhau. Cụ thể: Thứ nhất, ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trạng thái tinh thần của người phạm tội không phải là dấu hiệu bắt buộc nhưng đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh trạng thái tinh thần của người phạm tội (đang bị kích động mạnh) lại là dấu hiệu bắt buộc. Thứ hai, nếu nạn nhân của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là bất kỳ người nào thì nạn nhân của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh phải là người đã thực hiện hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội. Thứ ba, hai tội phạm này đều có cấu thành vật chất, tuy nhiên tỷ lệ thương tật mà nạn nhân phải gánh chịu (hậu quả) được quy định đối với hai tội này là khác 12 nhau: ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là từ 11% trở lên (trong trường hợp bình thường) còn ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh lại là từ 31% trở lên. Ngoài ba đặc điểm cơ bản trên thì hai tội phạm này còn có sự khác nhau về độ tuổi của chủ thể, ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác tuổi của người phạm tội là từ đủ 14 tuổi trở lên còn ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh tuổi của người phạm tội là từ đủ 16 tuổi trở lên. Tóm lại, nếu tội phạm thỏa mãn đồng thời cả ba dấu hiệu trên trong dấu hiệu pháp lý thì chúng ta có thể xác định được đó là tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh. Còn nếu tội phạm xảy ra chỉ có một trong ba đặc điểm trên thì chúng ta có thể xác định đó là tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134 BLHS). Hai đặc điểm cơ bản là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh của người phạm tội và hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân có mối quan hệ nhân quả với nhau. Do vậy, khi xác định tội phạm chúng ta phải xem xét một cách chính xác để có kết luận đúng đắn tránh tình trạng xác định sai tội danh. 12.2. Phân biệt tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội (Điều 136) Căn cứ vào quy định tại Điều 136, từ khái niệm và các điều kiện của phòng vệ chính đáng cũng như khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, chúng ta có thể phân biệt hai tội phạm này qua những đặc điểm cơ bản sau đây: Thứ nhất, về nguyên nhân dẫn đến hành vi phạm tội, trong tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội là 13 xuất phát từ người có hành vi nguy hiểm đang xâm hại đến lợi ích chính đáng của chính người phạm tội hoặc xâm hại đến lợi ích của Nhà nước, tập thể, người khác vì họ muốn bảo vệ các lợi ích đó mà có hành vi chống trả một cách quá mức cần thiết và gây thương tích nhất định cho nạn nhân; với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì nguyên nhân dẫn đến việc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là do người phạm tội vì một lý do nào đó muốn xâm phạm đến sức khỏe, thân thể của người bị hại. Ở tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội thì lợi ích bị xâm hại ngoài lợi ích của người phạm tội còn có lợi ích của Nhà nước, của tập thể, của người khác còn trong tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thì lợi ích bị xâm hại chỉ là người bị hại. Thứ hai, về mục đích phát sinh hành vi phạm tội, trong trường hợp tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, mục đích của hành vi được thực hiện là tích cực chống trả lại sự xâm hại gây cho mình, cho Nhà nước hoặc cho người khác, gạt bỏ đi đe dọa với lợi ích bảo vệ, đẩy lùi sự tấn công của nạn nhân còn trường hợp cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác chủ yếu do mong muốn cá nhân của người phạm tội muốn xâm phạm đến sức khỏe của người khác. Thứ ba, về trách nhiệm hình sự, tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội thì người có hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự khi họ phòng vệ quá mức cần thiết và vượt quá quy định trong BLHS; còn trường hợp tội cố ý thì chỉ cần có hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác và với tỷ lệ tổn thương cơ thể quy định tại Điều 134 BLHS thì sẽ phải chịu TNHS. 14