VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
PHẠM TRƯỜNG TRUNG
TỘI TÀNG TRỮ TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH
BẮC NINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ
Hà Nội - 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
PHẠM TRƯỜNG TRUNG
TỘI TÀNG TRỮ TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH
BẮC NINH
Ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8380104
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. PHÙNG THẾ VẮC
Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập
của riêng tôi; các số liệu, ví dụ, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là
trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Các luận điểm kế thừa được trích dẫn rõ
ràng. Kết quả nghiên cứu của Luận văn chưa từng được công bố trong công
trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI
TÀNG TRỮ TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY
7
1.1.
Những vấn đề lý luận về tội tàng trữ trái phép chất ma túy
7
1.1.1.
Khái niệm tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
7
1.1.2.
Khái quát lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam về tội Tàng trữ trái phép
chất ma túy
11
1.1.3.
Cấu thành tội tàng trữ trái phép chất ma túy theo BLHS 2015.
18
1.2.
Pháp luật về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy
21
1.3.
Phân biệt Tội tàng trữ trái phép chất ma túy với những tội phạm về ma
túy khác
30
Kết luận chương 1
34
Chương 2 THỰC TIỄN XÉT XỬ CÁC VỤ ÁN TÀNG TRỮ TRÁI PHÉP
CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC NINH.
35
2.1.
ma túy
Định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội Tàng trữ trái phép chất
35
2.2.
Thực tiễn xét xử sơ thẩm các vụ án Tàng trữ trái phép chất ma túy trên
địa bàn tỉnh Bắc Ninh.
42
2.3.
Đánh giá ưu, nhược điểm và nguyên nhân của hoạt động Định tội danh
và quyết định hình phạt
48
Kết luận chương 2
66
Chương 3 CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG ĐÚNG QUY ĐỊNH
CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI TÀNG TRỮ TRÁI PHÉP CHẤT MA
TÚY TỪ THỰC TIỄN TỈNH BẮC NINH
68
3.1.
Một số phương hướng cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp
luật hình sự về tội tàng trữ trái phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh.
68
3.2.
Một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật
hình sự về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh.
68
Kết luận chương 3
81
KẾT LUẬN
82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
84
DANH MỤC TỪ NGỮ VIẾT TẮT
BLHS:
Bộ luật hình sự
BLTTHS:
Bộ luật tố tụng hình sự
BLHS năm 2015
Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung
năm 2017
CQĐT:
Cơ quan điều tra
VKSND:
Viện kiểm sát nhân dân
TAND:
Tòa án nhân dân
HĐXX
Hội đồng xét xử
TTLT số 17:
Thông tư liên tịch số 17/2007/TTLT-BCAVKSNDTC-TANDTC-BTP ngày 24/12/2007
của Bộ công an, Viện kiểm sát nhân dân tối
cao, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ tư pháp quy
định về việc hướng dẫn áp dụng một số quy
định Chương XVIII “Các tội phạm về ma túy”
của Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung
bởi TTLT số 08/2015/TTLT-BCA-VKSNDTCTANDTC-BTP
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bắc Ninh là một tỉnh thuộc vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, có ranh
giới giáp các tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hưng Yên và thủ đô Hà Nội. Với vị
trí của mình, tỉnh Bắc Ninh rất thuận lợi trong giao lưu buôn bán thông
thường và có nhiều hệ thống giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy
chạy qua nói liền với thủ đô Hà Nội và các tỉnh lân cận khác. Đặc biệt những
năm gần đây tỉnh Bắc Ninh có sự phát triển mạnh ở các khu công nghiệp, cụm
công nghiệp, làng nghề với tốc độ đô thị hóa nhanh, đây là điều kiện thuận lợi
để Bắc Ninh phát triển mạnh về kinh tế xã hội. Tuy nhiên, cùng với sự tăng
trưởng và phát triển kinh tế - xã hội thì mặt trái của nó là các tệ nạn xã hội đặc
biệt tệ nạn ma túy có diễn biến phức tạp. Qua số liệu thống kê của ngành Tòa
án trong 05 năm giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019, toàn tỉnh Bắc Ninh thụ
lý giải quyết 7.149 vụ án hình sự trong đó có 2.977 vụ án về các tội phạm ma
túy chiếm 41,64% trong tổng số tội phạm hình sự toàn tỉnh. Riêng tội phạm
Tàng trữ trái phép chất ma túy chiếm 1.766 vụ chiếm 59,32% tổng số tội
phạm về ma túy, chiếm 24,70% trong tổng số tội phạm hình sự toàn tỉnh.
Thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh cũng cho
thấy tình hình tội phạm về ma túy nói chung và tội Tàng trữ trái phép chất ma
túy nói riêng ngày càng phức tạp gia tăng về cả số lượng lẫn độ tinh vi trong
hành vi phạm tội. Công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm còn có những
hạn chế, vướng mắc cần phải được hoàn thiện về nhiều mặt gồm cả mặt pháp
luật, cũng như hướng áp dụng về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy bằng pháp
luật hình sự.
Vì vậy, Tác giả lựa chọn đề tài “Tội tàng trữ trái phép chất ma túy từ
thực tiễn tỉnh Bắc Ninh” để nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ tốt nghiệp của
mình nhằm nghiên cứu các các quy định của pháp luật, tìm ra những vướng
mắc, khó khăn trong hoạt động định tội danh, quyết định hình phạt về tội
Tàng trữ trái phép chất ma túy. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra một số kiến nghị
1
phương hướng, giải pháp cơ bản góp phần nâng cao chất lượng áp dụng pháp
luật hình sự về loại tội phạm này.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hiện nay, đã có nhiều tác giả nghiên cứu về các tội phạm ma túy và tội
“Tàng trữ trái phép chất ma túy” như:
-
“Giáo trình luật hình sự Việt Nam – Phần các tội phạm”, Trường
Đại học Luật Hà Nội, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội (2009);
-
“Giáo trình luật hình sự Việt Nam - Phần các tội phạm”, Khoa luật,
Đại học quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học quốc gia Hà Nội, Hà Nội (1997);
-
“Giáo trình luật hình sự Việt Nam - Phần chung” (2014), Võ Khánh
Vinh, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội;
-
“Giáo trình luật hình sự Việt nam - phần các tội phạm” (2008), Võ
Khánh Vinh, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội;
-
“Lý luận chung về định tội danh” (2013), Võ Khánh Vinh, Nxb Khoa
học xã hội”, Hà Nội;
-
“Tội phạm học, Luật hình sự, Luật tố tụng hình sự Việt Nam”, Nxb
Chính trị quốc gia, 1994;
-
Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 1999 – phần các tội phạm”
Tập thể tác giả TS. Phùng Thế Vắc, TS. Trần Văn Luyện, LS,Th.S. Phạm
Thanh Bình, Th.S Nguyễn Đức Mai, Th.S Nguyễn Sĩ Đại, Th.S Nguyễn Mai
Bộ - Nxb Công an nhân dân, Hà Nội 2001.
-
“Bình luận khoa học BLHS 2015 – phần các tội phạm” Tập thể tác
giả PGS.TS Trần Văn Luyện, PGS.TS Phùng Thế Vắc, TS. Lê Văn Thư, TS.
Nguyễn Mai Bộ, LS.ThS Phạm Thanh Bình, TS. Nguyễn Ngọc Hà, LS Phạm
Thị Thu – Nxb Công an nhân dân.
-
“Bình luận khoa học chuyên sâu Bộ Luật Hình sự - Phần các tội
phạm”, Th.s Đinh Văn Quế, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, 2005;
-
“Bình luận khoa học BLHS năm 1999 của Thạc sĩ Đinh Văn Quế”,
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2000;
2
-
“Định tội danh và quyết định hình phạt” - Dương Tuyết Miên - Nxb
Lao động – Xã hội.
-
“Các tội phạm về ma túy ở Việt Nam cơ sở lý luận và thực tiễn xét xử
(tài liệu tham khảo dùng cho các Thẩm phán, thư kí Tòa án)”, Phạm Minh
Tuyên, nxb Hồng Đức, 2013.
Ở cấp độ luận văn thạc sĩ cũng có nhiều đề tài về tội phạm ma túy,
những luận văn thạc sĩ sau đây về tội phạm ma túy đã được học viên tham
khảo:
- Luận văn Thạc sĩ Luật học: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái
phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực
tiễn tỉnh Sơn La”, của tác giả Mai Ngọc Chính, Học viện khoa học xã hội,
năm 2017.
- Luật văn Thạc sỹ Luật Học: “Tội tàng trữ trái phép chất ma túy từ
thực tiễn huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu”, của tác giả Nguyễn Sỹ Quản, Học
viện khoa học xã hội, năm 2019.
- Luận văn Thạc sĩ Luật học: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái
phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực
tiễn tỉnh Lai Châu” của tác giả Nguyễn Huy Hoàng, Học viên Khoa học xã
hội- Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, năm 2013;
- Luận văn Thạc sĩ Luật học: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái
phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực
tiễn Thành phố Đà Nẵng” của tác giả Phạm Trung Hiếu, Học viên Khoa học
xã hội - Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, năm 2013;
- Luận văn Thạc sĩ Luật Học: “Tội mua bán trái phép chất ma túy theo
pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh” của tác giả Nguyễn
Thành Tất, Học viện Khoa học xã hội, năm 2018
- Luận văn Thạc sĩ Luật học: “Định tội danh đối với tội tàng trữ, vận
chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy từ thực tiễn tỉnh Đắk
3
Lắk” của tác giả Phan Thị Hồng Thắng, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà
Nội, năm 2013;
Những bài viết tạp chí được học viên tham khảo:
- TS. Phạm Minh Tuyên: Một số vấn đề lý luận về các tội phạm ma túy
theo Bộ luật hình sự năm 2015 và hướng dẫn áp dụng – Tạp chí Tòa án nhân
dân số 15, 16 năm 2016; Một số vấn đề về giám định hàm lượng chất ma túy
theo công văn số 234/TANDTC-HS ngày 17/9/2014 của TAND tối cao – tạp
chí Tòa án nhân dân số 21/2014; Những điểm mới cơ bản đối với các tội
phạm về ma túy theo Bộ luật hình sự 2015 – một số vướng mắc, kiến nghị tạp chí Tòa án nhân dân số 12 năm 2017.
- Nguyễn Tuyết Mai: Bộ luật hình sự năm 2015 hoàn thiện quy định về
các tội phạm về ma túy – Tạp chí Tòa án nhân dân số 18 năm 2017.
- Quách Quỳnh Dung: Áp dụng pháp luật trong việc giải quyết những vụ
án ma túy có từ hai chất ma túy trở lên theo quy định của Bộ luật hình sự năm
2015 – Tạp chí Kiểm sát số 12 năm 2019
- Dương Văn Thịnh: Bàn về việc áp dụng tình tiết phạm tội 02 lần trở lên
và đối với 02 người trở lên trong các tội phạm về ma túy – Tạp chí Kiểm sát
số 22 năm 2019.
- Trần Thanh Duẩn: Bất cập trong việc xử lý đồng phạm về tội Tàng trữ
trái phép chất ma túy – Tạp chí kiểm sát số 18 năm 2019
Trong những công trình nghiên cứu nêu trên, chưa có công trình nghiên
cứu nào nghiên cứu về tội tàng trữ trái phép chất ma túy theo BLHS 2015
(sửa đổi, bổ sung năm 2017) trên cơ sở thực tiễn tỉnh Bắc Ninh. Trong luận
văn học viên dựa trên quy định của pháp luật hình sự Việt Nam, những số liệu
về thực tế xét xử tội phạm ma túy tại địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Qua đó, nghiên
cứu và chỉ ra những điểm hạn chế, bất cập, đồng thời kiến nghị hoàn thiện các
quy định về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu của việc nghiên cứu đề tài là:
4
- Tìm hiểu các vấn đề lý luận về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
- Phân tích các dấu hiệu cấu thành tội phạm, hình phạt đối với tội Tàng
trữ trái phép chất ma túy theo quy định của BLHS 2015 sửa đổi bổ sung năm
2017
- Trình bày thực tiễn xét xử tội tàng trữ trái phép chất ma túy thông qua
02 hoạt động là định tội danh và quyết định hình phạt tại hệ thống TAND hai
cấp tỉnh Bắc Ninh.
- Trình bày sự cần thiết và giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng áp dụng
pháp luật hình sự về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng
pháp luật về định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh từ năm 2015 – 2019.
4.2.Phạm vi nghiên cứu
- Về lí luận: Làm rõ lí luận về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy trong
quy định tại Điều 194 BLHS 1999 (sửa đổi bổ sung năm 2009), so sánh với
những quy định tại Điều 249 Bộ luật hình sự 2015 (được sửa đổi bổ sung năm
2017); làm rõ lí luận về định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội Tàng
trữ trái phép chất ma túy.
- Về mặt thực tiễn: Đề tài giới hạn nghiên cứu thực tiễn định tội danh và
quyết định hình phạt trong giai đoạn xét xử sơ thẩm đối với tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy trong phạm vi không gian là tỉnh Bắc Ninh, thời gian là giai
đoạn từ năm 2015 - 2019.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được học viên triển khai dựa trên cơ sở phương pháp luận của
chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, văn bản quy phạm pháp luật
của Nhà nước về các vấn đề tội phạm và hình phạt, về đấu tranh phòng, chống
tội phạm; lý luận về tội phạm học, Luật hình sự và tố tụng hình sự.
5
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các phương pháp cụ thể
và đặc thù của khoa học xã hội như : phương pháp lịch sử, phương pháp phân
tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, nghiên cứu, đánh giá, logic... để làm sáng tỏ
các vấn đề của luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Về lý luận: Trên cơ sở kế thừa các công trình khoa học đã được công bố,
Tác giả tiếp tục nghiên cứu một cách hệ thống; góp phần làm sáng tỏ các vấn
đề lý luận về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
Về thực tiễn: Những kết quả nghiên cứu của đề tài là nguồn tài liệu tham
khảo cho hoạt động định tội danh và quyết định hình phạt về tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng.
Một số đề xuất, kiến nghị của luận văn sẽ cung cấp những giải pháp khoa học
phục vụ cho hoạt động thực tiễn áp dụng Bộ luật hình sự Việt Nam liên quan
đến tội tàng trữ ma túy, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh
phòng, chống tội này không chỉ đối với địa bàn tỉnh Bắc Ninh mà còn có giá
trị áp dụng trong phạm vi cả nước trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Kết cấu của luận văn gồm 03 chương và các phần: mở đầu, kết luận và
danh mục tài liệu tham khảo.
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung và pháp luật về tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy
Chương 2: Thực tiễn xét xử các vụ án Tàng trữ trái phép chất ma túy trên
địa bàn tỉnh Bắc Ninh
Chương 3: Các giải pháp bảo đảm áp dụng đúng quy định của pháp luật
hình sự về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy từ thực tiễn tỉnh Bắc Ninh.
6
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VÀ PHÁP LUẬT VỀ TỘI TÀNG
TRỮ TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY
1.1. Những vấn đề lý luận về tội tàng trữ trái phép chất ma túy
1.1.1. Khái niệm tội Tàng trữ trái phép chất ma túy.
Trong Bộ luật hình sự Việt Nam không đưa ra khái niệm về “Tội tàng
trữ trái phép chất ma túy”. Tuy nhiên, ta có thể tìm hiểu khái niệm “Tội tàng
trữ trái phép chất ma túy” qua các khái niệm “chất ma túy” khái niệm “tội
phạm”, khái niệm “tàng trữ trái phép chất ma túy” và các quy định của pháp
luật hình sự Việt Nam về tội danh này.
1.1.1.1. Khái niệm “Chất ma túy”,
Hiện nay, các nhà khoa học, các tổ chức trên thế giới đã đưa ra nhiều
định nghĩa về ma túy.
Tổ chức y tế thế giới (WHO) định nghĩa “Ma túy là các chất độc, khi
xâm nhập vào cơ thể sẽ phá hủy các cơ quan nội tạng”.
Liên hợp quốc định nghĩa về Ma túy như sau: “Ma túy là các chất có
nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp, khi xâm nhập vào cơ thể làm thay đổi
trạng thái tâm sinh lý của người sử dụng”
Luật phòng, chống ma túy của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam định nghĩa về Ma túy: “Chất ma túy là các chất gây nghiện, chất hướng
thần được quy định trong các danh mục do chính phủ ban hành”; Trong luật
này cũng nêu cụ thể “Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần
kinh, dễ gây tình trạng nghiện đối với người sử dụng”; “Chất hướng thần là
chất kích thích, ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác nếu sử dụng nhiều lần có
thể dẫn tới tình trạng nghiện đối với người sử dụng.” [6]
Tuy nhiên, không phải tất cả những chất mang đặc tính trên đều được coi
là ma túy. Ví dụ như chất Nicotine trong thuốc lá. Theo các nghiên cứu khoa
học, Nicontine được ghi nhận như là một chất gây nghiện mạnh tương tự như
Heroin và Cocain (hai loại ma túy thường gặp), Nicotine cũng là một chất gây
7
hại đối với sức khỏe con người nếu sử dụng thường xuyên. Như vậy, Nicotine
thỏa mãn khái niệm tổng quát về ma túy như có đặc tính gây nghiện, hướng
thần, khi sử dụng sẽ gây hại cho sức khỏe. Nhưng chất này không được coi là
chất ma túy thậm chí trên thị trường các sản phẩm chứa Nicotine (cụ thể là
thuốc lá) vẫn được kinh doanh và sử dụng. Vậy những chất, hợp chất nào
được coi là ma túy? Trong khái niệm về “Chất ma túy” tại Luật phòng, chống
ma túy có chỉ rõ “… được quy định trong các danh mục do chính phủ ban
hành”. Để thực hiện chế độ độc quyền về quản lý các chất ma túy, Nhà nước
ban hành danh mục các chất, hợp chất là ma túy cũng như là tiền chất ma túy.
Mới nhất, tại nghị định 73/2018/NĐ-CP ngày 15/5/2018 của Chính Phủ quy
định các danh mục chất ma túy và tiền chất đã liệt kê 515 loại chất, hợp chất
là ma túy, 44 loại chất, hợp chất được coi là tiền chất ma túy.
Từ các phân tích trên có thể rút ra khái niệm: Ma túy là tên gọi của
những chất có nguồn gốc tự nhiên hoặc tổng hợp có đặc tính gây nghiện,
hướng thần mà khi sử dụng sẽ gây hại cho sức khỏe, thay đổi trạng thái tâm
lý của con người, được quy định trong các danh mục do chính phủ ban hành.
1.1.1.2. Khái niệm tội Tàng trữ trái phép chất ma túy
Cũng như mọi nghiên cứu khoa học xã hội khác, việc xác định khái niệm
“Tội tàng trữ trái phép chất ma túy” đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong các
nghiên cứu của bài viết. Vậy “Tội tàng trữ trái phép chất ma túy” là gì? Trong
hệ thống pháp luật hình sự Việt nam không đưa ra khái niệm cụ thể của tội
này. Tuy nhiên, do là một loại tội phạm, khái niệm “Tội tàng trữ trái phép
chất ma túy” mặc dù là khái niệm độc lập nhưng phải có tính chất cụ thể hóa
khái niệm “Tội phạm” và hoàn toàn phụ thuộc vào nội dung của khái niệm
“Tội phạm”.
Điều 8 BLHS năm 2015 quy định:“Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho
xã hội được quy định trong Bộ luật Hình sự, do người có năng lực trách
nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý,
xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm
8
phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật
tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con
người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác
của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải
bị xử lý hình sự.”[3. Đ8]
Khoản 1, Điều 249, BLHS 2015 quy định “1. Người nào tàng trữ trái
phép chất ma túy mà không nhằm mục đích mua bán, vận chuyển, sản xuất
trái phép chất ma túy thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù
từ 01 năm đến 05 năm”[3. K1Đ249]
Tại tiết 3.1 mục 3 phần II TTLT số 17 hướng dẫn “Tàng trữ trái phép
chất ma túy là cất giữ, cất giấu bất hợp pháp chất ma túy ở bất cứ nơi nào
(như trong nhà, ngoài vườn, chôn dưới đất, để trong vali, cho vào thùng xăng
xe, cất dấu trong quần áo, tư trang mặc trên người hoặc theo người…) mà
không nhằm mục đích mua bán, vận chuyển hay sản xuất trái phép chất ma
túy…”[8]
Trên cơ sở khái niệm “tội phạm” và các quy định về tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy trong hệ thống pháp luật hình sự, ta có thể đưa ra định nghĩa
về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy như sau:
“Tội tàng trữ trái phép chất ma túy là hành vi cất giữ, cất giấu bất hợp
pháp chất ma túy ở bất cứ nơi nào mà không nhằm mục đích mua bán, vận
chuyển hay sản xuất trái phép chất ma túy do người có năng lực trách nhiệm
hình sự thực hiện một cách cố ý nhằm xâm phạm chế độ độc quyền về quản lý
chất ma túy của Nhà nước được quy định tại Điều 249 Bộ luật Hình sự”
1.1.1.3. Đặc điểm của Tội tàng trữ trái phép chất ma túy
-
Tính nguy hiểm cho xã hội: Tính nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu
cơ bản, quan trọng nhất, quyết định những dấu hiệu khác của tội phạm. Nguy
hiểm cho xã hội có nghĩa là gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể cho
các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ. Trong tội tàng trữ trái phép chất
ma túy, tính nguy hiểm cho xã hội được thể hiện ở việc hành vi tàng trữ trái
9
chất ma túy đã xâm phạm chế độ độc quyền trong việc cất giữ, lưu giữ chất
ma túy của Nhà nước. Hành vi này sẽ tạo điều kiện để tệ nạn ma túy lan rộng.
Ma túy là tệ nạn đặc biệt nguy hiểm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người
sử dụng, gây suy thoái nòi giống, là nguyên nhân dẫn đến nhiều loại tội phạm
khác như trộm cắp, cướp giật, giết người … gây bất ổn, mất an ninh trật tự và
nguy hiểm cho người dân ngoài xã hội.
-
Tội Tàng trữ trái phép chất ma túy do người có năng lực trách nhiệm
hình sự thực hiện. Trong tội Tàng trữ trái phép chất ma túy không đặt ra vấn
đề pháp nhân phạm tội, được thể hiện bởi Điều 249 chỉ quy định chủ thể
phạm tội là “người nào…”
-
Tính có lỗi: Lỗi là thái độ chủ quan của con người đối với hành vi
nguy hiểm cho xã hội và đối với hậu quả của hành vi đó. Trong tội Tàng trữ
trái phép chất ma túy người phạm tội luôn được xác định có lỗi cố ý trực tiếp.
-
Tính trái pháp luật hình sự: Hành vi nguy hiểm cho xã hội chỉ được
coi là tội phạm nếu hành vi đó được quy định trong Bộ luật hình sự. Đối với
“Tội tàng trữ trái phép chất ma túy”, tính trái pháp luật hình sự được thể hiện
ở việc nhà nước quy định loại tội phạm này tại Điều 249 BLHS 2015. Mọi
hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy thỏa mãn cấu thành tội phạm được quy
định tại Điều 249 Bộ luật hình sự được coi là tội phạm và phải chịu trách
nhiệm hình sự đối với nhà nước. Ngược lại, các hành vi tàng trữ trái phép chất
ma túy nhưng không thỏa mãn những quy định của Điều luật trên thì không
coi là tội phạm. Người thực hiện hành vi đó không bị xử lý hình sự mà chỉ bị
xử lý bằng quy phạm pháp luật khác. Ví dụ: một cá nhân có hành vi tàng trữ
Quả thuốc phiện khô có khối dưới 05 kilogam mà người đó chưa bị xử phạt vi
phạm hành chính về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy hoặc đã bị kết án
về tội tàng trữ trái phép chất ma túy hoặc một trong các tội quy định tại các
điều 248, 250, 251 và 252 của BLHS, hoặc đã bị xử phạt hành chính, bị kết án
nhưng đã được xóa án tích thì không bị xử lý hình sự mà chỉ bị xử phạt vi
phạm hành chính.
10
-
Tính phải chịu hình phạt: Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội
bị nhà nước nghiêm cấm. Do vậy, những người có hành vi phạm tội đều phải
chịu các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước là hình phạt. Nhà nước căn cứ
vào tính nguy hiểm cho xã hội để quy định mức hình phạt đối với từng tội
phạm cụ thể. Điều 249 Bộ luật hình sự quy định hình phạt đối với người
phạm tội tàng trữ trái phép chất ma túy là tù có thời hạn và tù chung thân (tùy
tính nguy hiểm của hành vi). Ngoài ra, theo quy định tại Điều 249, người
phạm tội có thể bị áp dụng thêm các hình phạt bổ sung như phạt tiền, phạt
cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01
đến 05 năm hoặc bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
1.1.2. Khái quát lịch sử pháp luật hình sự Việt Nam về tội Tàng trữ
trái phép chất ma túy
1.1.2.1. Giai đoạn từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến trước khi ban
hành Bộ luật hình sự năm 1985.
Nhận thức được tác hại to lớn do ma túy gây ra, ngay sau khi Nhà nước
Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói:
"Chế độ thực dân đã đầu độc dân ta với rượu và thuốc phiện. Nó đã dùng mọi
thủ đoạn nhằm hủ hóa dân tộc chúng ta bằng những thói xấu, lười biếng gian
giảo, tham ô và những thói xấu khác. Cuối cùng tôi đề nghị tuyệt đối cấm
thuốc phiện". Để thực hiện điều này, ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã ký sắc lệnh số 47/SL tạm thời giữ lại một số luật lệ cũ quy định về các tội
phạm ma túy không trái với nội dung chính thể Cộng hòa. Tuy nhiên, do lúc
đó cả dân tộc ta đang dồn hết sức lực cho cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp xâm lược nên việc xóa bỏ trồng cây thuốc phiện và quản lý thuốc phiện
chưa thể thực hiện được.
Vào khoảng những năm 1952, 1955, chính phủ ta tiếp tục nhận thức về
việc phải quản lý, ngăn cấm các hành vi vi phạm về quản lý chất ma túy và
ban hành một loạt các văn bản như: Nghị định số 150/TTg ngày 05/3/1952;
Nghị định số 225/TTg ngày 22/12/1952, Nghị định số 580/TTg ngày
11
15/9/1995 bổ sung nghị định số 150/TTg của thủ tướng chính phủ. Theo thẩm
quyền, Bộ tư pháp cũng đã ban hành Thông tư số 635/VHH-HS ngày
29/3/1958 và Thông tư số 33/VHH-HS ngày 05/7/1958 để thống nhất đường
lối xét xử đối với những vụ án buôn lậu thuốc phiện. Các văn bản pháp luật
trên (đặc biệt là Nghị định 150/TTg và 225/TTg) đã đề cập xử lý hành vi
Tàng trữ trái phép thuốc phiện và có thể coi là một những quy định đầu tiên
về tội Tàng trữ trái phép chất ma túy của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Tuy nhiên, tại thời kỳ này, Nhà nước chỉ nhận thức ma túy (cụ thể là
thuốc phiện) chỉ là một chất độc, là một loại dược liệu được Nhà nước độc
quyền quản lý và thu mua sản phẩm thậm chí việc trồng ma túy còn được coi
là nguồn đóng góp tài chính cho quốc gia qua kế hoạch xuất khẩu sang các
nước Đông Âu. Chính phủ còn quy định các vùng được trồng cây thuốc phiện
đồng thời xác định nghĩa vụ nộp thuế bằng hiện vật và quy định chỉ được bán
toàn bộ cho mậu dịch quốc doanh. Do vậy, mặc dù hành vi tàng trữ trái phép
chất ma túy được xác định là phạm tội nhưng chưa quy định rõ mức độ tàng
trữ như thế nào thì bị xử lý hình sự và mức phạt cụ thể. Tại Điều 5 Nghị định
150/TTg quy định “…nghiêm cấm không ai được tàng trữ và vận chuyển
nhựa thuốc phiện hay thuốc phiện đã nấu …”, người vi phạm sẽ bị phạt tiền,
tịch thu thuốc phiện và có thể bị truy tố trước Tòa án. Nghị định 225/TTg
cũng chỉ quy định: “Với những người có hành vi vi phạm thể lệ quản lý thuốc
phiện sẽ bị tịch thu thuốc phiện tàng trữ hoặc vận chuyển trái phép, phạt tiền
từ một đến năm lần trị giá số thuốc phiện lậu, đồng thời còn có thể bị truy tố
trước Tòa án nhân dân…”
Sau khi thống nhất đất nước, do các điều kiện về kinh tế, xã hội, đặc biệt
do chính sách của Pháp, Mỹ và chính quyền phản động ở miền Nam Việt
Nam trước đó, tệ nạn ma túy ở nước ta diễn ra hết sức phức tạp. Trước tình
hình này, ngày 25/3/1977, Hội đồng chính phủ ban hành Nghị định số 76/CP
về chống buôn lậu thuốc phiện. Nghị định 580/TTg cũng được áp dụng thống
nhất trong cả nước. Tuy nhiên, qua thời gian, Nghị định 580/TTg dần không
12
còn phù hợp, không đủ tác dụng đấu tranh phòng, chống tội phạm ma túy.
Đến năm 1982, Hội đồng Nhà nước (nay là Ủy ban thường vụ Quốc hội) đã
ban hành Pháp lệnh trừng trị các tội đầu cơ, buôn lậu, làm hàng giả, kinh
doanh trái phép. Theo đó, những hành vi buôn bán, tàng trữ thuốc phiện được
xử lý theo quy định về hành vi buôn bán, tàng trữ trái phép hàng cấm (thuốc
phiện, những chế phẩm từ thuốc phiện được coi là hàng cấm)
Như vậy, trong giai đoạn này, Đảng và Nhà nước đã nhận thấy tính nguy
hiểm của ma túy và đưa ra các biện pháp bằng việc ban hành các văn bản quy
phạm pháp luật xử lí đối với hành vi vi phạm trong quản lí thuốc phiện. Tuy
nhiên, do hạn chế về nhận thức, về kỹ thuật lập pháp, do còn nhiều khó khăn
về kinh tế - xã hội, cùng với việc tập trung toàn bộ nguồn lực quốc gia vào
các cuộc kháng chiến giành độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, nên chủ
trương phòng chống ma túy chưa được thực hiện triệt để. Các quy định trực
tiếp về tội phạm và hình phạt chưa rõ ràng và chưa tách hẳn với các lĩnh vực
pháp luật khác. Các chế tài áp dụng chủ yếu là biện pháp hành chính – kinh
tế, chỉ những trường hợp đặc biệt mới áp dụng chế tài hình sự. Pháp lệnh này
có hiệu lực cho tới khi Bộ luật hình sự năm 1985 được ban hành.
1.1.2.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985 đến
trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999.
Ngày 27 tháng 6 năm 1985, Bộ luật hình sự đầu tiên của nước Cộng hòa
xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra đời. Trong đó, hành vi Tàng trữ trái phép chất
ma túy được xử lý theo quy định tại Điều 166: “Tội buôn bán hoặc tàng trữ
hàng cấm”.
Ngày 28/12/1989, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự
năm 1985 lần đầu tiên quy định hành vi sản xuất, tàng trữ, mua bán, vận
chuyển các chất ma túy trong một điều luật cụ thể (Điều 96a) với khung hình
phạt rất nghiêm khắc, mức hình phạt cao nhất đến tử hình đối với các trường
hợp phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
13
Đến năm 1997, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự đã
quy định các tội phạm về ma túy thành một chương riêng là “Chương VIIA
Các tội phạm về ma túy”. Chương này gồm các Điều 185a, 185b, 185c, 185d,
185đ, 185e, 185g, 185h, 185i, 185k, 185l, 185m, 185n, 185o. Theo đó “Tội
tàng trữ trái phép chất ma túy” được quy định tại Điều 185c. Bộ luật này cũng
quy định điều 96a và Điều 203 của BLHS năm 1985 được thay thế bởi những
quy định trong chương các tội phạm về ma túy.
So sánh với quy định tại Điều 96a (BLHS 1985, sửa đổi bổ sung 1989),
Điều 185c (BLHS sửa đổi 1997) vẫn giữ nguyên mức hình phạt. Nhưng tại
Điều 185c có những quy định cụ thể hơn về định lượng chất ma túy (tính
bằng các đơn vị đo lường như gam, kilogam, mililit…) trong từng khung hình
phạt cụ thể thay bằng các mô tả chung chung của Điều 96 như “có số lượng
lớn hoặc giá trị lớn…” hay “trường hợp đặc biệt nghiêm trọng…” Điều này
tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan tố tụng áp dụng pháp luật và cũng
giảm thiểu sự tùy tiện trong việc xử phạt các hành vi phạm tội Tàng trữ trái
phép chất ma túy.
Tóm lại, giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1985 đến
trước khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999 cho thấy nhận thức của Nhà
nước ta về tác hại của ma túy dần dần cải biến và ngày càng chính xác. Từ đó,
quan điểm, thái độ và chính sách hình sự của Nhà nước đối với ma túy và các
tội phạm về ma túy đã thể hiện rõ ràng, cụ thể và nghiêm khắc hơn.
1.1.2.3. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999 đến
trước khi BLHS 2015 có hiệu lực.
Mặc dù đã nhiều lần được sửa đổi, bổ sung, trong quá trình áp dụng
BLHS năm 1985 dần bộc lộ nhiều hạn chế bất cập. Để đáp ứng yêu cầu khách
quan của xã hội, Bộ luật hình sự năm 1999 đã được Quốc hội thông qua vào
ngày 21/12/1999. Tại bộ luật này, các tội phạm về ma túy được quy định tại
chương XVIII với 10 Điều luật. Trong đó tội tàng trữ trái phép chất ma túy
14
được quy định tại Điều 194: “Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép
hoặc chiếm đoạt chất ma túy”.
Điều 194 BLHS 1999 được hình thành trên cơ sở ghép 04 điều luật của
BLHS năm 1985, sửa đổi, bổ sung năm 1997 là Điều 185c: “Tội tàng trữ trái
phép chất ma túy” ; Điều 185d: “Tội vận chuyển trái phép chất ma túy”, Điều
185đ: “Tội mua bán trái phép chất ma túy” ; Điều 185e: “Tội chiếm đoạt chất
ma túy”. Cơ sở để nhập bốn tội thành một tội quy định trong Bộ luật hình sự
năm 1999 là do thực tiễn tội phạm về ma túy là một hệ thống bắt đầu từ khâu
trồng trọt, sản xuất, vận chuyển, buôn bán cuối cùng là tới người sử dụng.
Một hành vi phạm tội về ma túy thường là tổ hợp của nhiều hành vi được thực
hiện liên tiếp nhau, các hành vi này đan xem, kế tiếp, lồng vào nhau. Ngoài ra
cả bốn tội trên cùng có cấu trúc điều luật và hình phạt tương tự nhau. Do vậy,
Việc nhập bốn tội làm cho bộ luật hình sự chặt chẽ hơn về mặt khoa học, dễ
hiểu và dễ áp dụng trong thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm về ma túy
trong giai đoạn này.
Để hướng dẫn áp dụng thống nhất Điều 194 BLHS 1999, Hội đồng
Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã kịp thời ban hành Nghị quyết số
01/2001/NQ-HĐTP ngày 15/3/2001 hướng dẫn áp dụng một số quy định của
Điều 194 BLHS 1999; Liên ngành Bộ công an, Viện kiểm sát nhân dân tối
cáo, Tòa án nhân dân tối cao, Bộ tư pháp cũng ban hành Thông tư liên tịch số
17/2007/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP ngày 24/12/2007 Hướng
dẫn áp dụng một số quy định tại chương XVIII “Các tội phạm về ma túy” của
Bộ luật hình sự năm 1999 sau này được sửa đổi bổ sung tại Thông tư liên tịch
số 08/2015/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BTP ngày 14/11/2015 Các
quy định này đã tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, chặt chẽ, hướng dẫn chi tiết rõ ràng
là căn cứ để xác định khung hình phạt áp dụng và mức hình phạt tương ứng
với trọng lượng do hành vi phạm tội gây ra giúp cơ quan tố tụng và người tiến
hành tố tụng dễ dàng áp dụng, tránh được sự tùy tiện.
15
- Xem thêm -