Tài liệu Luận văn xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố ninh bình

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI NGUYỄN ĐỨC BÌNH XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU HỆ THÔNG TIN ĐỊA LÝ PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ NINH BÌNH Ngành: Kỹ thuật Trắc địa - Bản đồ LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT HÀ NỘI, NĂM 2019 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI NGUYỄN ĐỨC BÌNH XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU HỆ THÔNG TIN ĐỊA LÝ PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ NINH BÌNH Ngành: Kỹ thuật Trắc địa – Bản đồ Mã ngành: 8520503 LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT HÀ NỘI, NĂM 2019 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Cán bộ hướng dẫn chính: TS. Trịnh Thị Hoài Thu Cán bộ chấm phản biện 1: PGS. TS Doãn Hà Phong Cán bộ chấm phản biện 2: TS. Trần Trung Anh Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Ngày 19 tháng 01 năm 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực, của tôi, không vi phạm bất cứ điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và pháp luật Việt Nam. Nếu sai, tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Hà Nội, ngày 16 tháng 01 năm 2019 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Nguyễn Đức Bình ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... I MỤC LỤC ................................................................................................................ II TÓM TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... IV DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT ............................................ V DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... VI DANH MỤC HÌNH ...............................................................................................VII 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 2. Mục tiêu..................................................................................................................2 3. Nội dung nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài ....................................2 4. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................2 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU HỆ THÔNG TIN ĐỊA LÝ PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ...............3 1.1. Tổng quan về đánh giá quy hoạch sử dụng đất ...............................................3 1.1.1. Khái quát về quy hoạch sử dụng đất .............................................................3 1.1.2. Đánh giá về quy hoạch sử dụng đất ............................................................10 1.2. Tổng quan về cơ sở dữ liệu đất đai .................................................................12 1.2.1. Khái quát chung về cơ sở dữ liệu đất đai ....................................................12 1.2.2. Hiện trạng xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai...................................................13 1.2.3. Nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai .................................................15 1.3. Tổng quan về GIS trong đánh giá quy hoạch sử dụng đất ..........................17 1.3.1. Tầm quan trọng của GIS .............................................................................17 1.3.2. Định nghĩa ...................................................................................................17 1.3.3. Khai thác cơ sở dữ liệu phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất ..............18 1.4 . Vấn đề nghiên cứu của đề tài .........................................................................19 CHƢƠNG 2. CƠ SỞ KHOA HỌC XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ........................................................20 2.1. Khái quát về cơ sở dữ liệu thông tin địa lý ....................................................20 2.2. Thiết kế mô hình cơ sở dữ liệu đất đai phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất....................................................................................................................24 2.3. Thu thập dữ liệu ...............................................................................................27 2.4. Chuẩn hóa cơ sở dữ liệu ..................................................................................27 2.4.1. Chuẩn mô hình cấu trúc dữ liệu địa lý ........................................................28 2.4.2. Chuẩn mô hình khái niệm dữ liệu không gian ............................................30 2.4.3. Chuẩn mô hình khái niệm dữ liệu thời gian ................................................31 2.4.4. Chuẩn phương pháp lập danh mục đối tượng địa lý ...................................31 2.4.5. Chuẩn hệ quy chiếu tọa độ ..........................................................................32 iii 2.4.6. Chuẩn siêu dữ liệu địa lý .............................................................................33 2.4.7. Chuẩn chất lượng dữ liệu địa lý ..................................................................35 2.4.8. Chuẩn trình bày dữ liệu địa lý .....................................................................35 2.4.9. Chuẩn mã hóa trong trao đổi dữ liệu địa lý .................................................36 CHƢƠNG 3. XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU HỆ THÔNG TIN ĐỊA LÝ PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ NINH BÌNH ..............................................................................................................38 3.1. Giới thiệu khu vực nghiên cứu ........................................................................38 3.1.1. Vị trí địa lý...................................................................................................38 3.1.2. Tài nguyên đất .............................................................................................38 3.1.3. Các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội trong kỳ quy hoạch 2010 - 2020 ....38 3.2. Thu thập và đánh giá hiện trạng dữ liệu .......................................................38 3.2.1. Thu thập dữ liệu...........................................................................................42 3.2.2. Đánh giá thực trạng dữ liệu .........................................................................42 3.3. Xây dựng cơ sở dữ liệu địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình ...............................................................................................44 3.3.1. Mô hình cấu trúc cơ sở dữ liệu ....................................................................44 3.3.2. Các bước xây dựng cơ sở dữ liệu ................................................................48 3.4. Đánh giá về tình hình quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình ....55 3.4.1. Đánh giá tình hình sử dụng đất năm 2010...................................................55 3.4.2. Đánh giá tình hình sử dụng đất năm 2014...................................................57 3.4.3. Đánh giá biến động sử dụng đất giữa năm 2010 và 2014 ...........................58 3.4.4. Đánh giá về QHSDĐ đến năm 2020 ...........................................................60 3.4.5. Đánh giá việc thực hiện QHSDĐ đến 2014 ................................................61 1. Kết luận ................................................................................................................64 2. Kiến nghị ..............................................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................66 iv TÓM TẮT LUẬN VĂN Họ tên học viên: Nguyễn Đức Bình Lớp: CH2BTĐ Khóa: 2 Cán bộ hướng dẫn: TS. Trịnh Thị Hoài Thu Tên đề tài: Xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình. Tóm tắt: Luận văn tổng quan về các vấn đề nghiên cứu, cơ sở khoa học xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất và tiến hành xây dựng cơ sở dữ liệu thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình. Dữ liệu chính sử dụng trong xây dựng cơ sở dữ liệu là các bản đồ hiện trạng sử dụng đất năm 2010 và 2014, bản đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 tại thành phố Ninh Bình. Luận văn thực hiện việc xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thống thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình với 5 gói dữ liệu được thiết kế trên phần mềm Visio đảm bảo đúng yêu cầu các chuẩn về cơ sở dữ liệu nền địa lý. Sau khi xây dựng CSDL, đánh giá thực hiện quy hoạch thông qua việc chồng xếp các loại bản đồ hiện trạng để thấy được diễn biến thay đổi sử dụng đất; chồng xếp dữ liệu bản đồ sử dụng đất năm 2014 và bản đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 để đánh giá mức độ thực hiện quy hoạch của thành phố Ninh Bình đến năm 2014. Kết quả của việc đánh giá cho đến năm 2014 việc thực hiện quy hoạch sử dụng đất tại Ninh Bình đạt 78,8%, 21,2% chưa được thực hiện theo quy hoạch. Việc đánh giá thực hiện quy hoạch thông qua chồng xếp dữ liệu xác định vị trí và diện tích những thửa đất chưa thực hiện theo quy hoạch sẽ phục vụ cho kế hoạch sử dụng đất của thành phố những năm tiếp theo. v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt GIS QHSDĐ Giải thích Hệ thống thông tin địa lý Quy hoạch sử dụng đất CSD Chủ sử dụng CSDL Cơ sở dữ liệu. CSDL HTTTĐL VN-2000 NTM UBND Cơ sở dữ liệu hệ thống thông tin địa lý Hệ quy chiếu và hệ tọa độ quốc gia Nông thôn mới Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Các cấu trúc của Geodatabase ..................................................................23 Bảng 3.1. Bảng các loại dữ liệu ................................................................................43 Bảng 3.2. Quy định cấu trúc dữ liệu của các gói ......................................................45 Bảng 3.3. Tổ chức lại các nhóm lớp đối tượng .........................................................50 vii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Các chức năng cơ bản của GIS .................................................................18 Hình 2.1. Cấu trúc cơ sở dữ liệu GIS ........................................................................20 Hình 2.2. Geodatabase trong ArcGIS .......................................................................23 Hình 2.3. Các bước mô hình hóa Geodatabase sử dụng UML .................................26 Hình 3.1. Cấu trúc cơ sở dữ liệu ...............................................................................44 Hình 3.2. Mô hình cấu trúc và miền giá trị của gói khống chế trắc địa ....................45 Hình 3.3. Mô hình cấu trúc dữ liệu của gói Địa giới hành chính..............................46 Hình 3.4. Mô hình cấu trúc dữ liệu của gói Giao thông .......................................... 46 Hình 3.5. Mô hình cấu trúc dữ liệu của gói Thủy hệ ................................................47 Hình 3.6. Mô hình cấu trúc dữ liệu của gói Sử dụng đất ..........................................47 Hình 3.7. Sơ đồ quy trình công nghệ xây dựng Cơ sở dữ liệu từ bản đồ .................48 Hình 3.8. Các đối tượng trên bản đồ hiện trạng sử dụng đất ....................................49 Hình 3.9. Các đối tượng trên bản đồ quy hoạch sử dụng đất ....................................49 Hình 3.10. Dữ liệu thuộc tính trên bản đồ.................................................................51 Hình 3.11. Chuyển đổi định dạng dữ liệu .................................................................52 Hình 3.12. Nhập dữ liệu vào mô hình cơ sở dữ liệu .................................................53 Hình 3.13 . Chuẩn hóa Topology ..............................................................................54 Hình 3.14. Biểu đồ theo diện tích các loại đất hiện trạng 2010 ................................56 Hình 3.15. Biểu đồ theo phần trăm các loại đất hiện trạng 2010 ..............................57 Hình 3.16. Biểu đồ theo diện tích các loại đất hiện trạng 2014 ................................58 Hình 3.17. Biểu đồ theo phần trăm các loại đất hiện trạng 2014 ..............................58 Hình 3.18. Biểu đồ biến động sử dụng đất theo diện tích các loại đất .....................59 Hình 3.19. Biểu đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 .......................................61 Hình 3.20. Biểu đồ biến động sử dụng đất giữa hiện trạng 2014 và quy hoạch đến năm 2020 ...................................................................................................................61 Hình 3.21. Ví dụ về việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất chưa đúng với quy hoạch ... 63 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đất đai là loại tài nguyên được sử dụng trong tất cả các ngành kinh tế - xã hội. Mặc dù là một trong bốn yếu tố đầu vào của nền sản xuất (đất đai, lao động , tài chính , công nghệ), thế nhưng đất đai lại là nguồn tài nguyên hữu hạn. Tầm quan trọng của đất đai cũng đã được chỉ ra từ Luật đất đai 2013: “Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi trường sống , là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở. Tuy nhiên quá trình triển khai lập và tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất (QHSDĐ) vẫn bộc lộ một số tồn tại nhất định. Đặc biệt là sau khi phương án QHSDĐ được phê duyệt và đưa vào thực hiện, thì tình hình theo dõi, giám sát sử dụng đất theo quy hoạch còn nhiều bất cập, dẫn đến tình trạng quy hoạch treo hoặc không điều chỉnh kịp thời những biến động về sử dụng đất trong quá trình thực hiện quy hoạch do việc quản kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng ”. Đất đai không thể sản sinh thông qua quá trình sản xuất nhưng lại có thể tái tạo được thông qua sự tác động khoa học của con người. Vì vậy, để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững, lâu dài, các nước trên thế giới đều rất chú trọng tới vấn đề quản lý và sử dụng hợp lý quỹ tài nguyên đất đai. Trong các hoạt động về quản lý và sử dụng tài nguyên đất đai thì QHSDĐ đóng một vai trò hết sức quan trọng. QHSDĐ có tác động to lớn đến hiệu quả sử dụng tài nguyên đất đai, ảnh hưởng trực tiếp tới sự ổn định của xã hội và sự phát triển của thị trường bất động sản. Theo Luật đất đai 2013, QHSDĐ là "việc phân bổ và khoanh định nguồn tài nguyên đất đai cho các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng , an ninh và bảo vệ môi trường theo vùng kinh tế xã hội và đơn vị hành chính trong một thời gian xác định trên cơ sở tiềm năng đất đai và nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực". Có thể nhận thấy rằng QHSDĐ là một hoạt động bao gồm cả tính kinh tế, tính kỹ thuật và tính pháp chế. Đặc thù của thông tin trong QHSDĐ là một hỗn hợp bao gồm cả thông tin không gian và thông tin thuộc tính nên khi đánh giá, phân tích, bên cạnh những 2 phương pháp truyền thống, các công nghệ phân tích không gian như công nghệ hệ thông tin địa lý (GIS – Geographic Imfromation System) cần phải được áp dụng. GIS cho phép hiển thị các thông tin cơ sở dữ liệu trên một bản đồ trực quan. GIS không chứa bất kỳ bản đồ hoặc đồ họa, nó tạo ra các bản đồ và hình ảnh từ những thông tin có trong cơ sở dữ liệu. GIS không phải là một chương trình lập bản đồ, nó là một kết hợp của quản lý cơ sở dữ liệu, công nghệ hiển thị, và các công cụ phân tích có thể được dùng để tạo ra các bản đồ. Do đó, để đảm bảo sử dụng thông tin phục vụ cho mục đích đánh giá quy hoạch sử dụng đất và các mục đích khác một cách chính xác, kịp thời cần phải có công cụ xử lý, phân tích tổng hợp thông tin nhanh về các vấn đề có liên quan. Công cụ đó chính là hệ thống thông tin địa lý-GIS. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, việc nghiên cứu đề tài luận văn “Xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình” là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn. 2. Mục tiêu Xây dựng được cơ sở dữ liệu hệ thông tin địa lý GIS phục vụ công tác đánh giá quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn thành phố Ninh Bình – tỉnh Ninh Bình. 3. Nội dung nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài - Nội dung: Nghiên cứu xây dựng cơ sở dữ liệu hệ thông tin địa lý phục vụ đánh giá quy hoạch sử dụng đất tại thành phố Ninh Bình. - Phạm vi nghiên cứu: Các nghiên cứu của đề tài được định hướng áp dụng trong phạm vi thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập, thống kê, xử lý các thông tin và tài liệu liên quan. - Phương pháp phân tích, tổng hợp: Sử dụng các phương tiện và các công cụ tiện ích, phân tích, tổng hợp các tư liệu, đánh giá khách quan các yếu tố để đưa ra kết luận làm cơ sở giải quyết các vấn đề đặt ra. - Ứng dụng Tin học: sử dụng phần mềm GIS, microstation và các phần mềm phụ trợ. - Phương pháp bản đồ: sử dụng các loại bản đồ hiện trạng, quy hoạch sử dụng đất. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU HỆ THÔNG TIN ĐỊA LÝ PHỤC VỤ ĐÁNH GIÁ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT 1.1. Tổng quan về đánh giá quy hoạch sử dụng đất 1.1.1. Khái quát về quy hoạch sử dụng đất a. Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất “Quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế của nhà nước về tổ chức sử dụng đất đầy đủ hợp lý, hiệu quả cao thông qua việc phân phối và tái phân quỹ đất của cả nước, tổ chức sử dụng đất như một tư liệu sản xuất cùng các tư liệu sản xuất khác gắn liền với đất nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội, tạo điều kiện bảo về đất và môi trường” [3]. b. Đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất Quy hoạch sử dụng đất thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử - xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế quốc dân. Các đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất được thể hiện như sau: - Tính lịch sử - xã hội Lịch sử phát triển của xã hội chính là lịch sử phát triển của quy hoạch sử dụng đất. Mỗi hình thái kinh tế - xã hội đều có một phương thức sản xuất của xã hội thể hiện theo 2 mặt lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Trong quy hoạch sử dụng đất, luôn nảy sinh quan hệ giữa người với đất đai - là sức tự nhiên, cũng như quan hệ giữa người với người. Quy hoạch sử dụng đất thể hiện đồng thời là yếu tố thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất, vừa là yếu tố thúc đẩy các mối quan hệ xã hội, vì vậy nó luôn là một bộ phận của phương thức sản xuất của xã hội. - Tính tổng hợp Tính tổng hợp của quy hoạch sử dụng đất biểu hiện chủ yếu ở hai mặt: đối tượng của quy hoạch là khai thác, sử dụng, cải tạo, bảo vệ,... toàn bộ tài nguyên đất đai cho nhu cầu của toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Quy hoạch sử dụng đất đề cập đến nhiều lĩnh vực về khoa học, kinh tế và xã hội như: khoa học tự nhiên, khoa học 4 xã hội, dân số và đất đai, sản xuất nông, công nghiệp, môi trường sinh thái,... - Tính dài hạn Căn cứ vào các dự báo xu thế biến động dài hạn của những yếu tố kinh tế xã hội quan trọng (như sự thay đổi về nhân khẩu, tiến bộ kỹ thuật, đô thị hóa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp,...) từ đó xác định quy hoạch trung và dài hạn về sử dụng đất đai, đề ra các phương hướng, chính sách và biện pháp có tính chiến lược, tạo căn cứ khoa học cho việc xây dựng kế hoạch sử dụng đất hàng năm và ngắn hạn. - Tính chiến lược và chỉ đạo vĩ mô Với đặc tính trung và dài hạn, quy hoạch sử dụng đất chỉ dự kiến trước được các xu thế thay đổi phương hướng, mục tiêu, cơ cấu và phân bổ sử dụng đất. Vì vậy, quy hoạch sử dụng đất là quy hoạch mang tính chiến lược, các chỉ tiêu của quy hoạch mang tính chỉ đạo vĩ mô, tính phương hướng và khái lược về sử dụng đất của các ngành. Do khoảng thời gian dự báo tương đối dài, ảnh hưởng của nhiều nhân tố kinh tế - xã hội khó xác định, nên chỉ tiêu quy hoạch càng khái lược hóa, quy hoạch sẽ càng ổn định. - Tính chính sách Quy hoạch sử dụng đất thể hiện rất mạnh đặc tính chính trị và chính sách xã hội. Khi xây dựng phương án phải quán triệt các chính sách và quy định có liên quan đến đất đai của Đảng và Nhà nước, đảm bảo thực hiện cụ thể trên mặt bằng đất đai các mục tiêu phát triển nền kinh tế quốc dân, phát triển ổn định kế hoạch kinh tế - xã hội. Tuân thủ các quy định, các chỉ tiêu khống chế về dân số, đất đai và môi trường sinh thái. c. Nội dung của quy hoạch sử dụng đất Tại chương III điều 12 Nghị định số 181/2004/NĐ – CP có nêu 11 nội dung quy hoạch sử dụng đất như sau: - Điều tra, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội trên địa bàn thực hiện quy hoạch. - Đánh giá hiện trạng và biến động sử dụng đất trong kỳ quy hoạch trước 5 theo các mục đích sử dụng gồm đất trồng lúa nước, đất trồng cây hàng năm khác, đất trồng cây lâu năm; đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng; đất nuôi trồng thuỷ sản; đất làm muối; đất nông nghiệp khác; đất ở tại nông thôn, đất ở tại đô thị; đất xây dựng trụ sở cơ quan và công trình sự nghiệp; đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp; đất sử dụng vào mục đích công cộng; đất sông, ngòi, kênh, rạch, suối và mặt nước chuyên dùng; đất tôn giáo, tín ngưỡng; đất nghĩa trang, nghĩa địa; đất bằng chưa sử dụng, đất đồi núi chưa sử dụng, núi đá không có rừng cây. - Đánh giá tiềm năng đất đai và sự phù hợp của hiện trạng sử dụng đất so với tiềm năng đất đai, so với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ theo quy định sau: + Đối với đất đang sử dụng thì đánh giá sự phù hợp và không phù hợp của hiện trạng sử dụng đất so với tiềm năng đất đai, so với chiến lược, quy hoạch tổng thể, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, khả năng áp dụng tiến bộ khoa học - công nghệ trong sử dụng đất; + Đối với đất chưa sử dụng thì đánh giá khả năng đưa vào sử dụng cho các mục đích. - Đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất đã được quyết định, xét duyệt của kỳ quy hoạch trước. - Xác định phương hướng, mục tiêu sử dụng đất trong kỳ quy hoạch và định hướng cho kỳ tiếp theo phù hợp với chiến lược, quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, của các ngành và các địa phương. - Xây dựng các phương án phân bổ diện tích các loại đất cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh trong kỳ quy hoạch được thực hiện như sau: + Khoanh định trên bản đồ hiện trạng sử dụng đất các khu vực sử dụng đất nông nghiệp theo mục đích sử dụng đất, loại đất mà khi chuyển mục đích sử dụng phải được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; các khu vực sử dụng đất phi nông nghiệp theo chức năng làm khu dân cư đô thị, khu dân cư nông thôn, khu hành chính, khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu dịch vụ, khu di tích 6 lịch sử - văn hoá, danh lam, thắng cảnh, khu vực đất quốc phòng, an ninh và các công trình, dự án khác có quy mô sử dụng đất lớn; các khu vực đất chưa sử dụng. Việc khoanh định được thực hiện đối với khu vực đất có diện tích thể hiện được lên bản đồ quy hoạch sử dụng đất; + Xác định diện tích đất không thay đổi mục đích sử dụng; diện tích đất phải chuyển mục đích sử dụng sang mục đích khác, trong đó có diện tích đất dự kiến phải thu hồi để thực hiện các công trình, dự án. - Phân tích hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường của từng phương án phân bổ quỹ đất theo nội dung sau: + Phân tích hiệu quả kinh tế bao gồm việc dự kiến các nguồn thu từ việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, các loại thuế có liên quan đến đất đai và chi phí cho việc bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư; + Phân tích ảnh hưởng xã hội bao gồm việc dự kiến số hộ dân phải di dời, số lao động mất việc làm do bị thu hồi đất, số việc làm mới được tạo ra từ việc chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất; + Đánh giá tác động môi trường của việc sử dụng đất theo mục đích sử dụng mới của phương án phân bổ quỹ đất. - Lựa chọn phương án phân bổ quỹ đất hợp lý căn cứ vào kết quả phân tích hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường thực hiện ở khoản 7 Điều này. - Thể hiện phương án quy hoạch sử dụng đất được lựa chọn trên bản đồ quy hoạch sử dụng đất. - Xác định các biện pháp sử dụng, bảo vệ, cải tạo đất và bảo vệ môi trường cần phải áp dụng đối với từng loại đất, phù hợp với địa bàn quy hoạch. - Xác định giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất phù hợp với đặc điểm của địa bàn quy hoạch. d. Thực trạng công tác quy hoạch trên thế giới và Việt Nam - Trên thế giới Trên thế giới công tác quy hoạch đã được tiến hành từ nhiều năm trước. Do đó, họ có nhiều kinh nghiệm và công tác quy hoạch ngày càng được chú trọng và 7 phát triển. Đối với các nhóm nước phát triển việc quy hoạch sử dụng đất đai được tiến hành từ lâu đời và nhiều lần, vì vậy họ có cả quy hoạch vĩ mô và quy hoạch vi mô. Quy hoạch ở các nước này diễn ra trong một thời gian dài. Đặc điểm của các nước này là thiên về mở rộng các công trình sử dụng đất chuyên dùng, đất khu dân cư và đất thương mại dịch vụ, còn về nhưng đất nông nghiệp kém hiệu quả chuyển sang đất bảo vệ môi trường hoặc vui chơi giải trí. Một trong những nước thuộc nhóm này đã xây dựng cơ sở lý luận của ngành quy hoạch đất đai tương đối hoàn chỉnh đó là Liên Xô (cũ). Tại Liên Xô (cũ), nhiệm vụ của quy hoạch đất đai là nhằm phục vụ cho việc tổ chức lãnh thổ, phân bổ và phát triển lực lượng sản xuất trên phạm vi lãnh thổ, bảo vệ và sử dụng có hiệu quả đất đai của từng đơn vị sử dụng đất, từng nông trang cũng như các đơn vị sản xuất nông nghiệp,... Công tác quy hoạch sử dụng đất được thực hiện bởi cơ quan chuyên môn và được tiến hành thường xuyên, có luận chứng kinh tế - kỹ thuật với đầy đủ tính khoa học và pháp lý. Đối với nước đang phát triển việc quy hoạch sử dụng đất mới chỉ là mức vi mô, chú trọng hơn vào quy hoạch mặt bằng và mục tiêu lương thực, thực phẩm còn mục tiêu về môi trường, vấn đề sử dụng đất lâu dài thì chưa được chú trọng lắm, đặc biệt là một số nước Châu Phi. Tuy nhiên một số nước đã chú ý đến môi trường sinh thái và sử dụng đất bền vững. Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu về đất đai của con người ngày càng lớn. Công tác quy hoạch sử dụng đất đang được cả thế giới quan tâm, đặc biệt đối với các nước phát triển. Các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ đã và đang nghiên cứu thực hiện nhiều chương trình quy hoạch nói chung cũng như quy hoạch sử dụng đất ở nhiều nước đang phát triển và một số nước chậm phát triển trên thế giới. Quan điểm của FAO cho rằng: “Quy hoạch sử dụng đất là bước kế tiếp của công tác đành giá đất. Kết quả của công tác đánh giá đất sẽ đưa ra những loại hình sử dụng đất hợp lý nhất là đối với các đơn vị bản đồ đất trong vùng”. Năm 1992 tổ chức lương thực nông nghiệp liên hợp quốc(FAO) đã đưa ra 8 quan điểm quy hoạch đất đai nhằm sử dụng đất có hiệu quả, bền vững, đáp ứng tốt những yêu cầu của trong hiện tai và đảm bảo an toàn cho tương lai chú trọng đến hiệu quả kinh tế xã hội và môi trường, gắn liền với phát triển bền vững. Bên cạnh đó các tổ chức quốc tế như: Ngân hàng thế giới (WB), ngân hàng phát triển Châu Á(ADB), quỹ tiền tệ quốc tế(IMF), chương trình phát triển UNDP,… đã tài trợ cho nhiều chương trình quy hoạch và đã được thực hiện thành công ở nhiều nước như: Ấn Độ, Philippine, Thái Lan, Trung Quốc, Colombia, Cameroon, Angeri,… Hiện nay công tác quy hoạch đất đai đã và đang được tiến hành ở hầu hết các quốc gia trên thế giới và được áp dụng theo 4 mức: quốc gia, tỉnh, huyện và xã. - Ở Việt Nam Tình hình quy hoạch phân bổ sử dụng đất ở nước ta là công việc khá mới mẻ so với các nước trên thế giới, kinh nghiệm thực tế còn ít, thiết bị kỹ thuật còn ngèo nàn. Tuy nhiên, được sự quan tâm của Đảng và nhà nước, trước tình hình phát triển kinh tế xã hội, chúng ta đang từng bước khắc phục khó khăn, kế thừa những kinh nghiệm của các nước trên thế giới, để vận dụng vào tình hình thực tế của nước ta. Đến nay hầu hết các tỉnh, các huyện cũng như các xã trên cả nước đã lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020. Nhìn nhận lại công tác quy hoạch đất đai ở nước ta có thể thấy rằng: + Về thành tựu: Đảm bảo tính thống nhất trong quản lý nhà nước về đất đai đồng thời tạo điều kiện phát huy quyền làm chủ và sự tham gia của nhân dân trong việc sử dụng đất, bước đầu tạo ra sự phân phối hợp đồng giữa các ngành Trung ương và địa phương trong quá trình quản lý và sử dụng đất đai. Quy hoạch sử dụng đất đai góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, có tác dụng đảm bảo cân đối giữa nhiệm vụ chiến lược an ninh lương thực Quốc gia và sự nghiệp công nghiệp hóa đất nước, xác lập được cơ chế điều tiết việc phân bố đất đai cho các mục đích sử dụng, chủ động quỹ đất hợp lý cho việc phát triển công nghiệp, đô thị, cơ sở hạ tầng, cũng như các công trình văn hoá thể thao, giáo dục y tế,… 9 Đảm bảo cơ sở pháp lý cho việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội: hạn chế đến mức thấp nhất việc chuyển diện tích đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp có rừng sang mục đích khác. Thông qua quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhà nước nắm chắc quản chặt quỹ đất đai và xây dựng chính sách quản lý sử dụng đất đai đồng bộ có hiệu quả cao; dự tính được các nguồn thu từ đất cho ngân sách nhà nước,… + Những hạn chế bất cập: Đa số các ngành chưa triển khai lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Kế hoạch sử dụng đất của 1 số ngành mới đề cập ở dạng phương hướng sử dụng tài nguyên đất trong các nội dung của quy hoạch chuyên ngành. Các địa phương mặc dù đã xác định được tầm quan trọng của công tác lập quy hoạch kế hoạch sử dụng đất đai đối với các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của mình, nhưng còn thiếu lực lượng triển khai và khó khăn trong việc cân đối kinh phí đầu tư hàng năm cho công tác này, nên tiến độ thực hiện còn chậm. Cấp tỉnh là nơi lập kế hoạch sử dụng đất liên quan đến mọi đối tượng sử dụng đất trên địa bàn để trình chính phủ, nhưng lại không đủ các thông tin đặc trưng cơ bản của từng đối tượng(nhu cầu sử dụng đất, khả năng tài chính, tiến độ triển khai các dự án,…). Khung giá đất áp dụng thu tiền khi giao đất, chuyển mục đích sử dụng đất, cho thuê đất theo quy định hiện nay cao hơn giá trị thường vượt khả năng của các nhà đầu tư. Thiếu chính sách đền bù cho người có đất đang sử dụng bị thu hồi không phải vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, đang làm một trở ngại để phát triển công nghiệp, du lịch dịch vụ,… làm giảm tính khả thi của kế hoạch sử dụng đất hàng năm. Kinh phí đầu tư cho công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất còn rất nhiều hạn chế,… 10 1.1.2. Đánh giá về quy hoạch sử dụng đất a. Đánh giá sự phù hợp của quy hoạch sử dụng đất Quy hoạch sử dụng đất là cần thiết trên cơ sở các tiêu chí phù hợp cho các hoạt động sử dụng đất khác nhau. Để đánh giá được tính hợp lý của phương án quy hoạch sử dụng đất nhất thiết phải có những tiêu chí để đánh giá, đó là những tiêu chí được sử dụng trong việc lựa chọn vị trí quy hoạch tối ưu, tuy nhiên nó cũng được sử dụng để đánh giá lại phương án quy hoạch đó xem có hợp lý hay không. Tiêu chí được hiểu là “tính chất, dấu hiệu đặc trưng để nhận biết, xem xét, phân loại một vật, sự vật”. Mỗi một loại hình sử dụng đất đều có những nét đặc trưng riêng vì thế chúng có những tiêu chí riêng để đánh giá. Có thể thấy rằng các tiêu chí đánh giá hoặc phân tích cho việc lựa chọn vị trí của các loại hình sử dụng đất có thể nhóm về 3 nhóm tiêu chí cơ bản: môi trường; xã hội và kinh tế. Việc quy hoạch một đối tượng sử dụng đất (loại hình sử dụng đất) nào đó đều liên quan chặt chẽ đến 3 yếu tố cơ bản trên, quy hoạch đó phải đảm bảo được về mặt môi trường sống (không gây ô nhiễm hay hủy hoại môi trường sống,...), phải mang lại lợi ích về kinh tế(như tiết kiệm chi phí, hiệu quả kinh tế cao,...), phải tạo sự ổn định xã hội (có sự đồng thuận xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng,...). Tiêu chí đánh giá chính là cơ sở để xác định những chỉ tiêu cụ thể cần dùng để đánh giá. Ví dụ, đánh giá quy hoạch đất ở, trong nhóm tiêu chí về môi trường ta có tiêu chí càng xa vị trí bãi chôn lấp rác thải càng tốt, từ đây ta thấy được chỉ tiêu cần dùng để đánh giá quy hoạch đất ở là khoảng cách đến bãi chôn lấp rác thải. Như vậy về cơ bản tiêu chí luôn đi kèm với nó là các chỉ tiêu, một tiêu chí có thể có một hoặc nhiều chỉ tiêu đi kèm. Các tiêu chí cũng như chỉ tiêu đánh giá luôn luôn phụ thuộc vào đặc điểm của từng loại đối tượng đánh giá cũng như điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của khu vực cần đánh giá. b. Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất - Đánh giá dựa trên số liệu thống kê, kiểm kê Thống kê, kiểm kê đất đai là việc làm thường kỳ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm nắm chắc về số lượng đất đai và diễn biến đất đai trong quá trình