Tài liệu Luận vănquản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã phổ yên, tỉnh thái nguyên chu thị diệu thu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH CHU THỊ DIỆU THU QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN, NĂM 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH CHU THỊ DIỆU THU QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐÀM THANH THỦY THÁI NGUYÊN, NĂM 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Tác giả Chu Thị Diệu Thu ii LỜI CẢM ƠN Đề tài này là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu ở Nhà trường và hoạt động thực tiễn của học viên tại địa bàn nghiên cứu. Để hoàn thành bản đề tài này ngoài sự cố gắng, sự nỗ lực của bản thân, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Đàm Thanh Thuỷ, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành đề tài này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo cũng như các khoa chuyên môn, phòng ban của Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại Trường. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của Chủ tịch, các phòng, ban của thị xã Phổ Yên, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã chia sẻ những khó khăn và động viên tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả luận văn Chu Thị Diệu Thu iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ..................................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học .......................................................................................... 3 5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ............................................................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước............................................ 5 1.1.1. Các vấn đề cơ bản về ngân sách nhà nước và chi ngân sách nhà nước........ 5 1.1.2. Khái niệm quản lý chi ngân sách nhà nước............................................ 12 1.1.3. Đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà nước ..................................... 14 1.1.4. Nội dung của quản lý chi ngân sách nhà nước ..................................... 15 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước ................. 28 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước ................................. 32 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội ...................................................................................................... 32 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Chương Mỹ, thành phố Hà Nội ..................................................................................... 33 iv 1.2.3. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn .................................................................................................. 34 1.2.4. Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách tại huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình..... 35 1.2.5. Bài học kinh nghiệm rút ra .................................................................... 36 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 38 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 38 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 38 2.2.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích ............................................ 38 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 39 2.2.3. Phương pháp tổng hợp số liệu ............................................................... 39 2.2.4. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 40 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 42 Chương 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ........................ 44 3.1. Khái quát đặc điểm thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên và cơ quan quản lý chi ngân sách nhà nước ...................................................................... 44 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 44 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 48 3.1.3. Khái quát về phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.................................................................................................... 55 3.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................... 59 3.2.1. Thực trạng chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên ........................ 59 3.2.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................... 61 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................. 71 3.3.1. Yếu tố bên trong .................................................................................... 71 3.3.2. Yếu tố bên ngoài ................................................................................... 77 v 3.4. Những thành công và hạn chế của quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.............................................................. 79 3.4.1. Những thành công của quản lý chi ngân sách nhà nước ....................... 79 3.4.2. Những hạn chế của quản lý chi ngân sách nhà nước và nguyên nhân ....... 81 Chương 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ...... 86 4.1. Quan điểm về quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................. 86 4.2. Phương hướng, mục tiêu quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................. 86 4.2.1. Định hướng về quản lý chi NSNN tại thị xã Phổ Yên .......................... 87 4.3. Đề xuất một số giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên .................................................... 89 4.3.1. Giải pháp hoàn thiện lập dự toán chi ngân sách nhà nước ................... 89 4.3.2. Giải pháp về tổ chức thực hiện chi ngân sách nhà nước cấp huyện ..... 90 4.3.3. Giải pháp về kiểm soát chi ngân sách nhà nước cấp huyện .................. 93 4.3.4. Các giải pháp khác ................................................................................ 95 4.3. Một số kiến nghị....................................................................................... 96 4.3.1. Kiến nghị Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính ..................................... 96 4.3.2. Kiến nghị tỉnh Thái Nguyên.................................................................. 98 4.3.3. Kiến nghị thị xã Phổ Yên ...................................................................... 98 KẾT LUẬN .................................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101 vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CC Cơ cấu DT Doanh thu HĐND Hội đồng nhân dân NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách Nhà nước SL Số lượng SXKD Sản xuất kinh doanh TABMIS Hệ thống thông tin quản lý ngân sách và kho bạc: TĐPT BQ Tốc độ phát triển bình quân TH/KH Thực hiện/ Kế hoạch UBND Uỷ ban nhân dân XD Xây dựng XDCB Xây dựng cơ bản vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tình hình sử dụng đất tại thị xã Phổ Yên giai đoạn 2014 - 2016..... 46 Bảng 3.2: Thống kê dân số thị xã Phổ Yên giai đoạn 2014 - 2016 ............. 48 Bảng 3.3: Tình hình sử dụng lao động tại thị xã Phổ Yên giai đoạn 2014 - 2016 .................................................................................. 50 Bảng 3.4: Giá trị sản xuất của thị xã Phổ Yên giai đoạn 2014 - 2016 ....... 53 Bảng 3.5: Kết quả chi ngân sách thị xã Phổ Yên giai đoạn 2012-2016 ...... 59 Bảng 3.6: Tổng hợp dự toán chi ngân sách thị xã........................................ 61 Bảng 3.7: Tổng hợp dự toán chi đầu tư phát triển từ ngân sách thị xã ........ 62 Bảng 3.8: Tổng hợp dự toán chi thường xuyên từ ngân sách thị xã ............ 65 viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 3.1: Lược đồ Thị xã Phổ Yên .......................................................... 44 Biểu đồ 3.1: Số doanh nghiệp hạch toán độc lập trên địa bàn thị xã Phổ Yên ................................................................................... 53 Biểu đồ 3.2: Số lượng cơ sở SXKD cá thể trên địa bàn thị xã Phổ Yên ...... 54 Biểu đồ 3.3: Chi ngân sách thị xã Phổ Yên giai đoạn 2012-2016 ................ 60 Sơ đồ 3.1: Hệ thống tổ chức thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nước cấp thị xã ......................................................................... 67 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nước là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. Ngân sách huyện, thành phố là một bộ phận cấu thành ngân sách nhà nước, là công cụ để chính quyền cấp huyện, thành phố thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng. Chi ngân sách nhà nước bao gồm hai bộ phận chính là chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn và có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với phát triển kinh tế- xã hội đất nước. Chi ngân sách nhà nước là công cụ chủ yếu của Đảng, Nhà nước và cấp uỷ, chính quyền cơ sở để thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo an ninh, quốc phòng và thúc đẩy sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước Việc chi Ngân sách Nhà nước như thế nào để đảm bảo được hiệu quả cao nhất, triệt để, tiết kiệm, khắc phục tình trạng chi ngoài dự toán, vượt dự toán….là yêu cầu chung đòi hỏi mỗi địa phương cần phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý chi Ngân sách ở địa phương để khắc phục những hạn chế nêu trên và phát huy sức mạnh của chính quyền địa phương đó, tạo điều kiện hoàn thành tốt nhiệm vụ của địa phương, nâng cao đời sống cho người dân thúc đẩy kinh tế - xã hội, góp phần vào sự phát triển của đất nước làm cho tài chính thực sự trở thành công cụ hữu hiệu góp phần vào công cuộc phát triển của đất nước. Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và đẩy mạnh CNH, HĐH, phấn đấu giảm tỷ trọng trong nông nghiệp tăng tỷ trọng trong công nghiệp, thương mại dịch vụ, việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng ngày càng được quan tâm như xây dựng các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, xây dựng nông thôn mới, kiến cố trạm, trường, đường ... trước tình hình đó hàng loạt các vấn đề được đặt ra trong công tác quản lý như quản lý về nhân lực, quản lý tài nguyên, quản lý giá cả, quản lý thị trường, quản lý về đầu tư 2 xây dựng cơ bản.., trong đó việc Quản lý thực hiện dự toán chi Ngân sách NSNN nói chung và ngân sách địa phương nói riêng đang đặt ra rất gay gắt. Hơn nữa, Quản lý thực hiện dự toán chi ngân sách nhà nước tại địa phương cũng còn không ít hạn chế như công tác xây dựng dự toán chưa sát thực hiện nhiệm vụ, điều hành dự toán còn nhiều bất cập, công tác kiểm soát chi chưa hiệu quả, công tác thanh kiểm tra còn mang tính hình thức, chưa tạo tính chủ động cho đơn vị sử dụng, công tác điều chỉnh dự toán trình tự thủ tục còn rườm rà, công tác bổ sung dự toán chưa đáp ứng được yêu cầu, thực hiện dự toán chưa trọng tâm, trọng điểm, nhiều nhiệm vụ chi không đảm bảo được kịp thời trong khi đó chính sách, chế độ thay đổi và bổ sung nhiều, năng lực, trình độ cán bộ quản lý ngân sách còn hạn chế. Xuất phát từ sự cần thiết phải tăng cường công tác chi Ngân sách Nhà nước trong giai đoạn hiện nay, việc nghiên cứu quản lý chi NSNN nói chung và ở cấp địa phương nói riêng là hết sức cấp thiết nhằm nắm bắt được thực trạng cũng như đánh giá được những ưu điểm và mặt hạn chế còn tồn tại. Trên cơ sở đó, có đề xuất những giải pháp phù hợp và kịp thời nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN Tôi chọn đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” làm luận văn. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước đạt được mục tiêu đã đề ra. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước. - Phân tích, đánh giá được thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý chi ngân sách nhà nước của thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Trong đó, đối tượng chính mà đề tài tập trung nghiên cứu là công tác quản lý chi NSNN trên địa bàn. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được tổ chức nghiên cứu trên địa bàn thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. - Về thời gian: các số liệu được sử dụng trong nghiên cứu được thu thập trong khoảng thời gian từ 2012 - 2016. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên 4. Ý nghĩa khoa học - Về mặt lý luận, luận văn thực hiện việc hệ thống hóa và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước. - Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên một cách chi tiết dưới nhiều khía cạnh khách nhau với những số liệu được cập nhật. Trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp khả thi và phù hợp nhằm tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước. - Về mặt thực tiễn, luận văn là công trình nghiên cứu đáng tin cậy, có thể giúp cho chính quyền thị xã Phổ Yên tham khảo trong việc nắm bắt thực trạng cũng như thực hiện những giải pháp trong việc tăng cường cũng như hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách tại địa phương - Luận văn là công trình nghiên cứu có độ tin cậy, đảm bảo tính học thuật, có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu có liên quan. 4 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, nội dung của luận văn chia làm 4 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước. - Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. - Chương 3: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. - Chương 4: Giải pháp tăng cường quản lý chi ngân sách nhà nước tại thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước 1.1.1. Các vấn đề cơ bản về ngân sách nhà nước và chi ngân sách nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước Thuật ngữ "ngân sách" tiếng Anh là "Budget" có nguồn gốc từ thời Trung cổ tại phương Tây dùng để mô tả chiếc túi của nhà vua trong đó có chứa những khoản tiền cần thiết cho những khoản chi tiêu công cộng. Dưới chế độ phong kiến, chi tiêu của nhà vua cho những mục đích công cộng như: đắp đê phòng chống lũ lụt, xây dựng đường xá và chi tiêu cho bản thân hoàng gia không có sự tách biệt nhau. Khi giai cấp tư sản lớn mạnh từng bước khống chế nghị viện và đòi hỏi tách bạch hai khoản chi tiêu này, từ đó nảy sinh khái niệm ngân sách Nhà nước. Tại Việt Nam, từ năm 1954, lý thuyết, nguyên lý và cơ chế quản lý tài chính, ngân sách ở miền Bắc được thực hiện theo mô hình nguyên mẫu của Liên Xô, đến năm 1975 được triển khai thống nhất trong cả nước. Theo đó, cách hiểu về cụm từ “ngân sách” ở Việt Nam theo quan điểm của Liên Xô có khác so với quan điểm của phương Tây. Chủ thể pháp nhân sử dụng cụm từ “ngân sách” theo phương Tây có phạm vi rất rộng, bao gồm cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, nhà nước. Nhưng theo quan điểm của Liên Xô thì chủ thể pháp nhân sử dụng cụm từ “ngân sách” rất hẹp, duy nhất đó là nhà nước; các chủ thể khác như cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp không được gọi là ngân sách (mà gọi là quỹ tài chính). Hay nói cách khác, ở nước ta trước khi Luật NSNN năm 1996 được ban hành, cụm từ “ngân sách” được hiểu là mặc nhiên đồng nghĩa với cụm từ “ngân sách nhà nước”. Theo Từ điển Tiếng Việt “ngân sách” được định nghĩa “là tổng số thu và chi của một đơn vị trong một thời gian nhất định". Theo đó ngân sách được hiểu là một bảng tính toán các chi phí để thực hiện một kế hoạch, hoặc một 6 chương trình cho một mục đích nhất định của một chủ thể nào đó. Chủ thể đó có thể là cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp, nhà nước. Nếu chủ thể đó là nhà nước thì được gọi là ngân sách nhà nước. Trong thực tiễn hiện nay, ngân sách nhà nước được hiểu là tài liệu Chính phủ trình bày “dự toán” các khoản thu và chi tiêu của Chính phủ cho một năm tài chính, thường được thông qua bởi cơ quan lập pháp. Ngân sách Chính phủ cũng được gọi là báo cáo tài chính hàng năm của đất nước. Tài liệu này ước tính các khoản thu của Chính phủ và chi tiêu chính phủ trong năm tài chính tiếp theo. Theo Luật NSNN thì khái niệm NSNN cũng có sự thay đổi theo thời gian. Luật NSNN năm 1996 quy định: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước trong dự toán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Tuy nhiên Luật NSNN năm 2002 (thay thế Luật NSNN năm 1996) có sự điều chỉnh: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước” (không có cụm từ “dự toán”). Luật NSNN năm 2015 (thay thế Luật NSNN năm 2002 và được áp dụng vào thời điểm hiện tại) quy định: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước (có cụm từ “dự toán”). Hiện nay đây là khái niệm chính thống, được thừa nhận rộng rãi và sử phổ biến trong quản lý ngân sách nhà nước tại Việt Nam 1.1.1.2. Khái niệm chi ngân sách nhà nước Chi ngân sách nhà nước là quá trình Nhà nước tiến hành phân phối, sử dụng quỹ ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo về mặt vật chất để duy trì sự tồn tại, hoạt động bình thường của bộ máy quản lý nhà nước và phục vụ thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời kỳ. 7 Chi ngân sách nhà nước bao gồm: - Chi thường xuyên: + Các hoạt động giáo dục, đào tạo, y tế, xã hội, văn hoá, thông tin, thể dục thể thao, sự nghiệp khoa học, công nghệ và môi trường, các sự nghiệp khác; + Các hoạt động sự nghiệp kinh tế; + Quốc phòng, an ninh và trật tự, an toàn xã hội; + Hoạt động của các cơ quan nhà nước; + Hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam + Hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Lao động Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam; + Trợ giá theo chính sách của Nhà nước; + Các chương trình quốc gia; + Hỗ trợ quỹ Bảo hiểm xã hội theo quy định của Chính phủ; + Trợ cấp cho các đối tượng chính sách xã hội; + Tài trợ cho các tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp theo quy định của pháp luật; +Chi trả nợ gốc và lãi các khoản tiền do Chính phủ vay; + Viện trợ cho các chính phủ và tổ chức nước ngoài; + Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật. - Chi đầu tư phát triển: + Đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội không có khả năng thu hồi vốn; + Đầu tư và hỗ trợ cho các doanh nghiệp Nhà nước, góp vốn cổ phần liên doanh vào các xí nghiệp thuộc lĩnh vực cần thiết có sự tham gia của Nhà nước theo quy định của Pháp luật; + Chi cho quỹ hỗ trợ đầu tư quốc gia và các quỹ hỗ trợ phát triển đối với chương trình, dự án phát triển kinh tế; 8 + Bổ sung dự trữ Nhà nước; + Các khoản chi khác theo quy định của pháp luật; - Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính. 1.1.1.3. Mục tiêu chi ngân sách Nhà nước Tất cả các hoạt động chi NSNN đều nhằm đạt được những mục tiêu sau: - Đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế -xã hội, đảm bảo phúc lợi công cộng ngắn hạn, dài hạn, mục tiêu văn hoá, xã hội dài hạn ví dụ xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội như các công trình thuộc lĩnh vực giao thông, điện nước, giáo dục đào tạo, y tế, thể thao, nghệ thuật…. - Đảm bảo sự phát triển kỹ thuật, kinh tế trung hạn của đất nước, như đầu tư cho các công trình phục vụ nghiên cứu khoa học và công nghệ có tính chất chiến lược, các công trình cơ sở hạ tầng kỹ thuật và kinh tế quan trọng, các công trình công nghiệp trọng điểm có tác dụng đòn bẩy đối với nền kinh tế quốc dân…. - Đảm bảo các yêu cầu về bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên đất nước. - Đảm bảo vị trí kinh tế của đất nước trên trường quốc tế. - Đảm bảo an ninh được giữ vũng và giữ vững được chủ quyền. - Đầu tư vào các lĩnh vực mà các doanh nghiệp quốc doanh riêng lẻ, doanh nghiệp tư nhân không có khả năng tham gia. Do nhu cầu về vốn quá lớn, độ rủi ro cao, mà các lĩnh vực này không thể thiếu đối với sự phát triển chung của đất nước và rất cần thiết cho đời sống con người và đặc biệt là các vùng miền xa xôi. Như vậy Quản lý chi ngân sách Nhà nước phải nhằm hai mục tiêu đó là: Chi đúng định mức, chi đúng chế độ, thực hiện tiết kiệm và có hiệu quả khi thực hiện chi. 1.1.1.4. Đặc điểm của các khoản chi ngân sách nhà nước Thứ nhất, đa số các khoản chi NSNN là những khoản chi mang tính chất bắt buộc. Tính chất bắt buộc của mỗi khoản chi có sự khác nhau. Có những khoản chi có tính bắt buộc dựa trên trách nhiệm của công dân được quy định trong Hiến pháp hoàn toàn không mang tính chất trao đổi, do quyền lực của nhà 9 nước quyết định. Có những khoản chi tuy mang tính chất bắt buộc song gắn với những điều kiện nhất định. Các khoản chi NSNN về phí, lệ phí về bán tài nguyên khoáng sản, tài sản quốc gia, các khoản chi do thực hiện chủ trương liên doanh, liên kết giữa nhà nước với các đơn vị sản xuất kinh doanh trong các ngành kinh tế trọng điểm là những khoản chi bắt buộc song có điều kiện. Điều kiện ở đây chính là sự trao đổi giữa nhà nước với chủ thể kinh tế. Thứ hai, các khoản chi NSNN về cơ bản là những khoản chi chuyển dịch nguồn lực tài chính từ khu vực tư sang khu vực công. Mức độ chuyển dịch lớn hay nhỏ phụ thuộc vào nhu cầu chi tiêu của NSNN và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của toàn xã hội. Cho dù nhu cầu chi tiêu của NSNN lớn nhưng kết quả sản xuất kinh doanh của xã hội còn hạn chế thì mức động viên chi NSNN cũng không thể thoát ly thực trạng của nền kinh tế. Mối quan hệ giữa mức động viên của chi NSNN với kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh là mối quan hệ cơ bản, có tính nhạy cảm trong lĩnh vực quản lý, điều hành tài chính công của nhà nước. Thứ ba, các khoản chi NSNN nói chung là những khoản chi luôn chứa đựng các mối quan hệ chính trị, kinh tế và xã hội. Các khoản chi NSNN luôn chứa đựng quan điểm của một nhà nước cầm quyền, phản ánh kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của xã hội, mang những đặc trưng nhất định của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, trong điều kiện toàn cầu hóa, mở cửa và hội nhập phần nào các mối quan hệ này trong chi NSNN ít nhiều vẫn có sự hòa trộn với thế giới bên ngoài. Thứ tư, mức độ và cơ cấu các khoản chi NSNN của một quốc gia về cơ bản phản ánh mức độ và cơ cấu phát triển của nền kinh tế. Về tổng thể mức độ, xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một quốc gia phần nào được phản ánh ở mức độ, cơ cấu của chi NSNN. Có thể nhìn vào mức độ và cơ cấu của các khoản chi NSNN hiểu rõ được phần nào về quá trình phát triển và chuyển dịch cơ cấu của nền kinh tế. Đồng thời, thông qua mức độ và cơ cấu các khoản chi NSNN có thể phân tích, đánh giá tính bền vững của NSNN nói chung và tính bền vững của chi NSNN nói riêng. 10 Thứ năm, các khoản chi NSNN dù có tính bắt buộc hay tự nguyện đều được thể chế bằng các văn bản pháp luật ở những mức độ khác nhau tùy theo tính chất, tầm quan trọng của các khoản chi. Có khoản chi NSNN được thể chế bằng luật hay pháp lệnh như thuế và một số loại phí quan trọng, có những khoản chi được thể chế bằng nghị định, quyết định, thông tư… Việc bắt buộc các khoản chi NSNN phải được thể chế bằng văn bản pháp luật bởi lẽ thực chất chi NSNN là sự phân chia lợi ích… Sự phân chia lợi ích bao giờ cũng có thể nảy sinh mâu thuẫn trong xã hội. Nếu sự phân chia lợi ích đó không có chuẩn mực, tùy tiện thì có thể dẫn đến mâu thuẫn đối kháng, chia rẽ xã hội. Chính vì lẽ đó mà tất cả các khoản chi NSNN phải được thể chế bằng các văn bản pháp luật ở những mức độ khác nhau. 1.1.1.5. Vai trò của chi ngân sách nhà nước Chi NSNN bao gồm nhiều khoản chi khác nhau và mỗi khoản chi có những nét riêng biệt, song xét trên nhiều phương diện, các khoản chi NSNN đều có vai trò quan trọng đối với quá trình phát triển kinh tế xã hội của quốc gia Thứ nhất, chi NSNN là công cụ tập trung một bộ phận nhất định nguồn lực tài chính của xã hội cho NSNN nhằm đáp ứng các nhu cầu chi tiêu cần thiết của nhà nước. Sự tồn tại và phát triển của nhà nước đòi hỏi cần phải có một nguồn lực tài chính nhất định. Nguồn lực tài chính mà nhà nước cần nhiều hay ít tùy thuộc vào chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trong từng giai đoạn lịch sử và khả năng đáp ứng của nền kinh tế. Trước đây, chức năng, nhiệm vụ của nhà nước chỉ giới hạn trong việc giữ gìn chủ quyền quốc gia và an ninh trật tự xã hội thì nhu cầu nguồn lực tài chính của nhà nước không lớn. Tuy nhiên, xã hội càng phát triển thì chức năng, nhiệm vụ của nhà nước ngày càng trở nên đa dạng, nhà nước không chỉ có chức năng, nhiệm vụ giữ gìn chủ quyền quốc gia, an ninh trật tự xã hội mà còn có nhiệm vụ giải quyết nhiều vấn đề kinh tế, xã hội của đất nước. Khi nhiệm vụ càng lớn và đa