Tài liệu Nâng cao chất lượng hàng hoá

Lêi më ®Çu NhiÒu n¨m ®· ®i qua sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, b¶n ®å ®Þa lý kinh tÕ, chÝnh trÞ thÕ giíi ®· ®îc ph©n bè l¹i. Sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña tõng quèc gia ®· ®îc thêi gian kh¼ng ®Þnh nh gi¸ trÞ chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh©n lo¹i. Mét trong nh÷ng níc thµnh c«ng trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ph¶i kÓ ®Õn NhËt B¶n vµ c¸c níc NICs, Ch©u ¸... tÊt nhiªn kh«ng thÓ dùa vµo mét vµi khÝa c¹nh kinh tÕ x· héi ®Ó ®Þnh gi¸ sù ph¸t triÓn, song nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cña c¸c nhµ khoa häc thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Òu kh¼ng ®Þnh ®îc mÊu chèt ë chç c¸c níc ®Òu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ më réng giao lu quèc tÕ. Qu¸ tr×nh khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ kh«ng cßn lµ xu híng mµ ®· trë thµnh quy luËt kh¸ch quan. Tuy nhiªn ®Ó thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh héi nhËp phô thuéc Ýt nhiÒu vµo ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cô thÓ cña mçi níc trong ®ã viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ c¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn cã vai trß ®Æc biÖt quan träng. ViÖt Nam lµ mét níc ®ang trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung, thóc ®Èy xuÊt khÈu nãi riªng ®îc coi lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng hµng ®Çu trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Thóc ®Èy xuÊt khÈu nh»m khai th¸c lîi thÕ cña ®Êt níc thùc hiÖn qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ trong ph¹m vi khu vùc còng nh quèc tÕ ®ång thêi ph¸t triÓn nguån thu ngo¹i tÖ phôc vô cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n nh trong viÖc chuyÓn híng vµ më réng thÞ trêng, trao quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp thay ®æi c¬ cÊu mÆt hµng ngµy cµng phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng. Tuy nhiªn vÉn cßn mét sè ®iÓm cÇn lu ý ®ã lµ viÖc c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu vÉn chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ViÖt Nam trªn thÞ trêng thÕ giíi cßn rÊt h¹n chÕ, chñ yÕu lµ do tiªu chuÈn vµ gi¸ thµnh cña nhiÒu mÆt hµng cha ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Do ®ã cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu, gi¶m thiÓu nh÷ng h¹n chÕ trªn. Chuyªn ®Ò: “Trong xu thÕ héi nhËp cña thÞ trêng hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam (doanh nghiÖp cña b¹n) ph¶i lµm nh÷ng g× ®Ó n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸ vµ b¾t kÞp thÞ trêng” ë ViÖt Nam lµ tªn ®Ò ¸n m«n häc th¬ng m¹i híng tíi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Ch¬ng i. Sù cÇn thiÕt ph¶i thùc thi chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu C¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i ®· chØ ra r»ng : cã hai ph¬ng ph¸p thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ (CNH) lµ chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu vµ chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Cßn chiÕn lîc xuÊt khÈu s¶n phÈm th« ®îc coi lµ chiÕn lîc t¹o nguån vèn ban ®Çu cho qu¸ tr×nh CNH. §ång thêi, hä còng chØ ra r»ng viÖc lùa chän chiÕn lîc nµo cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc lµ tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn cña mçi níc.Tuy nhiªn, ®èi víi níc nµo ¸p dông chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu còng chØ ph¸t huy t¸c dông trong thêi gian ng¾n vµ trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh lµ quy m« thÞ trêng nhá dung lîng th¬ng m¹i kh«ng lín. Trong khi ®ã, c«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh ®a ngµnh c«ng nghiÖp t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ x· héi mét c¸ch toµn diÖn, liªn tôc víi tr×nh ®é c«ng nghÖ ngµy cµng cao. Qu¸ tr×nh ®ã lµm thay toµn diÖn nÒn kinh tÕ ®a ®Êt níc tõ mét níc cã nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu lªn mét níc cã nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ qu¸ tr×nh CNH ®ßi hái mét kho¶ng thêi gian dµi ®Ó x©y dùng mét nÒn kinh tÕ cã tiÒm lùc m¹nh vÒ mäi mÆt. §©y còng ®îc x¸c ®Þnh lµ nhiªm vô trung t©m trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña mäi quèc gia. Trong lÞch sö ph¸t triÓn CNH, c¸c quèc gia ®Òu b¾t ®Çu x©y dùng tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cßn hÕt søc s¬ khai trë thµnh mét níc xuÊt khÈu l¬ng thùc, c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i víi c«ng nghÖ cao. Nhng qu¸ tr×nh ®ã ë c¸c níc kh¸c nhau thêi gian hoµn thµnh lµ kh«ng gièng nhau : Anh cÇn kho¶ng 120 n¨m, Mü cÇn kho¶ng 80 n¨m, nhãm c¸c níc NICs chØ cÇn kho¶ng 30 n¨m... Nh vËy mét xu híng chung lµ nh÷ng níc tiÕn hµnh CNH cÇn thêi gian hoµn thµnh cµng ng¾n nhng l¹i ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ rÊt cao. Së dÜ cã xu híng trªn lµ do qu¸ tr×nh CNH ë c¸c níc kh¸c nhau tiÕn hµnh vµo c¸c thêi kú kh¸c nhau, t¹i c¸c thêi kú ®ã tr×nh ®é ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ còng kh«ng gièng nhau mµ cô thÓ lµ cµng ngµy cµng ph¸t triÓn, cµng hiÖn ®¹i. MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c thêi kú kh¸c nhau ®îc tiÕn hµnh theo c¸c tr×nh tù kh¸c nhau tõ thø tù ®Õn nh¶y vät hoÆc kÕt hîp c¶ hai vµ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo qu¸ tr×nh ®ã còng kh¸c nhau. §©y lµ sù kh¸c biÖt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë Ch©u ¸ vµ c¸c níc ph¬ng T©y. §èi víi c¸c níc NICs vµ ASEAN th× sù can thiÖp cña ChÝnh phñ cã thÓ coi lµ mét nh©n tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh CNH. §iÒu ®ã chøng tá vai trß cÇn thiÕt cña Nhµ níc trong qu¶n lý vÜ m«, lùa chän ®êng ®i níc bíc kÕt hîp víi viÖc lùa chän c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o ra híng ®óng ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc. Tõ ®ã, t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, t¨ng nhanh tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ ®Êt níc. Trong thêi kú ®Çu c¸c níc NICs vµ ASEAN ®Òu lùa chän chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ dùa vµo nguån lùc cã s½n trong níc vµ hµng tiªu dïng. Thêi kú nµy, vai trß cña ChÝnh phñ trong viÖc ®Þnh híng chiÕn lîc, t¹o khu«n khç ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh. Khi chiÕn lîc nµy béc lé nh÷ng h¹n chÕ ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan lµ ph¶i chuyÓn híng chiÕn lîc th× ChÝnh phñ ®· nhanh chãng ®Þnh híng l¸i nÒn kinh tÕ cho phï hîp víi quy luËt vµ thêi ®¹i .Nh vËy, qu¸ tr×nh chuyÓn híng chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi quy luËt c¸i cò thay thÕ c¸i míi, b¾t kÞp xu híng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. §Ó thÊy ®îc tÝnh quy luËt nµy, vai trß cña ChÝnh phñ thÓ hiÖn nh thÕ nµo vµ tiÖn liªn hÖ víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm nªn kh¸i qu¸t m« h×nh CNH ë c¸c níc NICs vµ ASEAN ë nh÷ng ®iÓm sau : I - Néi dung cña chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu . ChiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu lµ ®Ó ®Èy m¹nh c¸c nghµnh c«ng nghiÖp trong níc tríc hÕt lµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, sau ®ã lµ c¸c nghµnh c«ng nghiÖp khai th¸c, s¶n xuÊt s¶n phÈm néi ®Þa thay thÕ s¶n phÈm tõ tríc ®Õn nay ph¶i nhËp khÈu tõ níc ngoµi . N¨m 1971, ALin Coln nãi: ” T«i kh«ng biÕt nhiÒu vÒ thuÕ quan .Nhng t«i biÕt rÊt râ khi t«i mua mét c¸i ¸o ë níc Anh, t«i cã ¸o vµ níc Anh cã tiÒn. Khi t«i mua mét c¸i ¸o ë MÜ th× t«i cã ¸o vµ níc MÜ cã tiÒn”. Cã thÓ thÊy ë ®©y mét sù chó träng vµo thÞ trêng néi ®Þa, lÊy nã lµm trung t©m ®Ó s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸. B¶o hé hµng s¶n xuÊt trong níc, chèng l¹i sù c¹nh tranh cña hµng ngo¹i lµ nhiÖm vô trung t©m cña chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu. ChiÕn lîc nµy ®îc ¸p dông réng r·i tõ cuèi thËp kû 50 ®Õn gÇn cËn nhÊt lµ c¸c níc NICs vµ ASEAN. VÒ c¬ b¶n chiÕn lîc nµy ®îc ¸p dông trong giai ®o¹n ®Çu víi kho¶ng thêi gian ng¾n nh»m t¹o tiÒn ®Ò chuyÓn híng chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Cô thÓ lµ ®èi víi Hµn Quèc viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m ®Çu tiªn t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng dÇn dung lîng thÞ trêng néi ®Þa nhÊt lµ ®Èy m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ cã kh¶ n¨ng sö dông nhiÒu søc lao ®éng nhng cÇn Ýt vèn nh c¸c ngµnh : dÖt, may mÆc, chÕ biÕn... Trong khi ®ã, §µi Loan sö dông chiÕn lîc ph¸t triÓn «ng nghiÖp g¾n víi chiÕn lîc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm. Tuy nhiªn, ngay trong giai ®o¹n nµy §µi Loan còng ®· thÊy ®îc khuyÕt ®iÓm cña chiÕn lîc mµ hä ®ang sö dông ®ã lµ thÞ trêng trong níc cã quy m« nhá søc mua kh«ng lín lªn t¨ng trëng chËm l¹i . KÕ ho¹ch 5 n¨m 1966 - 1970 cña Malaixia thÓ hiÖn râ ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ thùc thi chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu ®Ó kh¼ng cña Malaixia trong bu«n b¸n còng nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Thêi kú nµy Malaxyia chó träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp phôc vô n«ng nghiÖp ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nh»m c¬ giíi ho¸ viÖc gieo trång c¸c lo¹i c©y mµ Malayxia ®· ph¶i nhËp khÈu. Cã thÓ thÊy r»ng trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 1966-1970 Malayxia tiÕn hµnh chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu nhng l¹i kh«ng lÊy c©y lóa lµm träng t©m mµ l¹i ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy ®Ó thu s¶n phÈm xuÊt khÈu. Do ®ã, kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn chiÕn lîc nµy Malayxia kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o c¬ b¶n vÒ nhu cÇu l¬ng thùc mµ cßn tiÕt kiÖm ®îc ngo¹i tÖ lµm tiÒn ®Ò chuyÓn híng chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Kh¸c víi Malayxia, Th¸i Lan ngay tõ ®Çu ®· cã mét c¬ së kinh tÕ kh¸ v÷ng vµng do Mü x©y dùng trong thêi kü chiÕn tranh §«ng D¬ng. Céng víi vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, Th¸i Lan bíc vµo chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu víi môc tiªu chÝnh lµ ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng ®Ó tËn dông nguån lao ®éng trong níc. NÕu nh Malayxia tong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp chó träng vµo c©y c«ng nghiÖp : cä dõa, cµ fª, ca cao... th× Th¸i Lan l¹i tËp chung vµo ph¸t triÓn c©y l¬ng thùc, ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n vµ nh÷ng s¶n phÈm dùa vµo nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. KÕt qu¶ lµ Th¸i Lan lu«n lµ mét níc xuÊt khÈu l¬ng thùc lín ra thÞ trêng thÕ giíi, ®ång thêi gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò viÖc lµm cho x· héi gãp phÇn æn ®Þnh ®Êt níc . Tãm l¹i, viÖc thùc thi chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu ë c¸c níc NICs còng nh c¸c tiÕn hµnh chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu c¸c níc ®Òu kh¾c phôc ®îc vÊn ®Ò l¬ng thùc vµ gi¶i quyÕt ®îc viÖc lµm cho x· héi . Ngay tõ nhËn ®Þnh ban ®Çu, chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu chØ ph¸t huy trong thêi gian ng¾n víi quy m« thÞ trêng nhá. Sau ®ã, nã béc lé nh÷ng h¹n chÕ cña m×nh nh giíi h¹n vÒ thÞ trêng trong níc, kh«ng cËp nhËt ®îc víi khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Æc biÖt lµ lµm chËm tiÕn ®é c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt níc . II. H¹n chÕ cña chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu . Nh÷ng h¹n chÕ cña chiÕn lîc híng néi lµ xuÊt ph¸t tõ ph¹m vi ¸p dông cña nã vµ yªu cÇu ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc nµy cã hiÖu qu¶. Khi ®èi tîng ¸p dông cho chiÕn lîc nµy kh«ng phï hîp th× nh÷ng u ®iÓm cña nã kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc ph¸t huy mµ cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ lµm k×m h·m xu híng ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét ®Êt níc . Thùc vËy, khi thùc hiÖn mét ®êng lèi, v¹ch ra mét ph¬ng híng ph¸t triÓn th× kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn thÞ trêng ¶nh hëng cña nã. XuÊt ph¸t tõ néi dung cña chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu lµ s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng ®¸p øng nhu cÇu tèi thiÓu cña ®Êt níc tøc lµ lÊy thÞ trêng trong níc lµm träng t©m ®Ó bu«n b¸n vµ lu th«ng hµng ho¸ th× chÝ Ýt vÒ quy m« thÞ trêng ®ã tríc hÕt ph¶i réng r·i. §èi víi mét níc thÞ trêng néi ®Þa ®îc coi lµ phï hîp víi chiÕn lîc nµy lµ mét ®Êt níc cã quy m« d©n sè ®«ng, søc tiªu thô lín. Khi quy m« d©n sè ®«ng vµ kh¶ n¨ng tiªu dïng lín th× t¬ng quan gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng míi c©n ®èi tøc lµ s¶n xuÊt më réng còng tiªu thô hÕt. Do ®ã, víi nh÷ng níc cã quy m« d©n sè nhá bÐ th× dung lîng thÞ trêng nhá, chØ cÇn s¶n xuÊt díi møc tèi u còng ®· ®¸p øng ®ñ nhu cÇu. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi kh«ng cã ®éng lùc ®Ó më réng s¶n xuÊt hay tèi u ho¸ c¸c yÕu tè nguån lùc.Thùc tÕ ®iÒu nµy x¶y ra ë nh÷ng níc cã quy m« nhá bÐ nh Hµn Quèc. Nh vËy víi nh÷ng níc cã ph¹m vi, quy m« thÞ trêng nhá th× viÖc ¸p dông chiÕn lîc híng néi lµ kh«ng phï hîp. §©y cã thÓ coi lµ mét yªu cÇu ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc nhng còng cã thÓ coi lµ mét h¹n chÕ cña chiÕn lîc. Tuy nhiªn nãi nh thÕ kh«ng cã nghÜa lµ khi quy m« thÞ trêng lín th× ¸p dông chiÕn lîc híng néi lµ thµnh c«ng mµ ngay khi ®iÒu kiÖn ®ã ®îc ®¸p øng th× nh÷ng h¹n chÕ kh¸c cña chiÕn lîc nh lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc l¹i t¨ng lªn. Së dÜ n¶y sinh ra vÊn ®Ò nµy lµ xuÊt ph¸t tõ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ. Khi mµ ®éng c¬ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt ®Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¹nh tranh víi nhau lµ lîi nhuËn th× yÕu tè nµy ®· bÞ triÖt tiªu khi cã sù can thiÖp cña ChÝnh phñ. Bëi v×, khi ChÝnh phñ b¶o hé b»ng h¹n ng¹ch hay thuÕ quan tøc lµ ChÝnh phñ ®· chÞu phÇn thua lç thùc sù mµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ mang l¹i. Do ®îc b¶o hé vµ mua nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo víi gi¸ rÎ nªn c¸c nhµ s¶n xuÊt yªn t©m kh«ng ph¶i lo c¹nh tranh t×m kiÕm thÞ trêng ®Ó mua ®îc nguyªn liÖu rÎ, hay c¶i tiÕn c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm c¹nh tranh víi gi¸ hµng nhËp trªn thÞ trêng quèc tÕ. TÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh ®ã ®¸ng nhÏ hä ph¶i t×m tßi nghiªn cøu th× hä l¹i tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña ChÝnh phñ. KÕt qu¶ cña sù b¶o hé nµy lµm thÊt thu cho ng©n s¸ch nhµ níc ®ång thêi lµm t¨ng kho¶ng c¸ch chªnh lÖch tr×nh ®é s¶n xuÊt gi÷a c¸c níc trong khu vùc còng nh trong thÞ trêng quèc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy nÕu kh«ng kÞp thêi nhËn ra, dÇn dÇn b·i bá b¶o hé th× sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ tr× trÖ l¹c hËu, ngµy cµng tôt hËu so víi thêi ®¹i. Thùc tÕ c¸c níc NICs vµ ASEAN còng nhanh chãng nhËn ra h¹n chÕ nµy vµ hä kh¾c phôc b»ng c¸ch gi¶m dÇn b¶o hé hoÆc thay ®æi chiÕn lîc b¶o hé cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ®Êt níc m×nh. Hµn Quèc lµ mét vÝ dô: trong giai ®o¹n ph¸t triÓn mËu dÞch 1962-1971 Hµn Quèc thùc thi chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu gÆp khã kh¨n lµ n¨ng lùc xuÊt khÈu h¹n chÕ dÉn tíi mÊt c©n ®èi xuÊt vµ nhËp khÈu. Hµn Quèc còng ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng t¹o ®iÒu kiÖn chuyÓn m¹nh sang chÝnh s¸ch híng vÒ xuÊt khÈu. Nh vËy, h¹n chÕ thø nhÊt cña chiÕn lîc híng néi lµ lµm gi¶m c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong níc ®îc xuÊt ph¸t tõ sù can thiÖp cña ChÝnh phñ. Nhng kh«ng v× thÕ mµ ChÝnh phñ bá mÆc cho nÒn kinh tÕ tù vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng mµ cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n r»ng: vai trß cña ChÝnh phñ lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó thùc hiÖn chiÕn lîc híng néi thµnh c«ng. Bëi v×, trong thêi kú ®Çu c«ng nghiÖp trong níc cßn non trÎ cha thÓ ®a ra ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ th× ChÝnh phñ cÇn ph¶i b¶o hé ®Ó nu«i dìng nã cho “®ñ l«ng ®ñ c¸nh” råi ph¶i ®a nã ra thi trêng cho nã tù vËn ®éng. Cho nªn, biÖn ph¸p b¶o hé chØ lµ biÖn ph¸p t¹m thêi vµ cÇn ph¶i ®îc gi¶m dÇn khi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn h¬n. H¹n chÕ thø hai cña chiÕn lîc híng néi ®ã lµ nh÷ng tÖ n¹n ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn kh«ng nghiªm tóc cña c¸c ®èi tîng chÞu thuÕ vµ c¸c c¬ quan thuÕ vô. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng trèn lËu thuÕ, hèi lé ®éi ngò c¸n bé thuÕ quan g©y ra thÊt thu cho ng©n s¸ch nhµ níc, lµm mÊt lßng tin cña nh©n d©n. §©y kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò vi ph¹m luËt ®¬n thuÇn mµ ngµy nay ®Æc biÖt ®èi víi níc ta nã trë thµnh mét quèc n¹n. Bªn c¹nh viÖc trèn lËu thuÕ lµ viÖc xin xá, hèi lé c¸c quan chøc phô tr¸ch ph©n phèi h¹n ng¹ch nhËp khÈu. ViÖc ®¸nh gi¸ sù thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp sÏ kh«ng cßn chÝnh x¸c nÕu nh×n vµo ®ã mµ ®¸nh gi¸ thùc lùc cña doanh nghiÖp còng nh kh¶ n¨ng qu¶n lý cña l·nh ®¹o mµ sù thµnh c«ng ®ã cã thÓ nhê vµo tµi khÐo lÐo, biÕt th¬ng lîng cã hiÖu qu¶ víi c¸c nhµ chøc tr¸ch phô tr¸ch thuÕ quan hay h¹n ng¹ch. §iÒu nµy kh«ng khuyÕn khÝch c¸c t nh©n giái ph¸t huy n¨ng lùc cña m×nh. Mét h¹n chÕ n÷a cña chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu lµ h¹n chÕ xu híng c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt níc. ChiÕn lîc nµy b¾t nguån tõ c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng sau ®ã tiÕp tôc t¹o thÞ trêng cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm trung gian. Thêng thÞ trêng trung gian nhá h¬n thÞ trêng hµng tiªu dïng nªn ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy l¹i gÆp nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh. Do vËy, l¹i tr«ng chê vµo b¶o hé ®iÒu nµy lµm t¨ng gi¸ ®Çu vµo ®èi víi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng. §Ó ®¶m b¶o lîi nhuËn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng vÉn tiÕp tôc phô thuéc vµo nguyªn liÖu nhËp khÈu lµm cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu trong níc kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn h¹n chÕ sù h×nh thµnh c¬ cÊu c«ng nghiÖp ®a d¹ng cña ®Êt níc. Theo mét sè nhµ kinh tÕ hiÖn ®¹i th× chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu kh«ng ®ång nhÊt víi sù ®ãng cöa nÒn kinh tÕ mµ nã song song diÔn ra hai qu¸ tr×nh : mét mÆt h¹n chÕ thËm chÝ ng¨n cÊm viÖc nhËp khÈu hµng ho¸ trong níc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, khuyÕn khÝch tiªu dïng néi ®Þa, MÆt kh¸c cho phÐp nhËp khÈu c¸c yÕu tè ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. Trong khi ®ã ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ thay thÕ nhËp khÈu, Ch×nh phñ ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau, trong ®ã quan träng nhÊt lµ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc b»ng thuÕ quan, h¹n ng¹ch nhËp khÈu, u ®·i ®Çu t, ChÝnh tõ nh÷ng u ®·i nµy nªn c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt trong níc kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng tiªu thô trªn thÞ trêng quèc tÕ. Do ®ã, kh«ng cã kho¶n thu ngo¹i tÖ tõ xuÊt khÈu nhng vÉn ph¶i chi ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ vµ ngyuªn liÖu tõ níc ngoµi dÉn tíi t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n th¬ng m¹i vµ nî níc ngoµi gia t¨ng. NÒn kinh tÕ ®ã tr¸i h¼n víi m« h×nh kinh tÕ mµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn x©y dùng ®ã lµ : x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, ph¸t huy néi lùc lµ chÝnh, Ýt bÞ phô thuéc vµo níc ngoµi. Do chiÕn lîc híng néi cã nh÷ng h¹n chÕ trªn, muèn kh¾c phôc nã ®Ó ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®i lªn tÊt yÕu ph¶i t×m c¸ch thay ®æi chiÕn lîc. C¸c níc ®ang ph¸t triÓn nhËn thÊy r»ng ®Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò nî níc ngoµi, mÊt c©n ®èi trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, quy m« thÞ trêng nhá hÑp th× chØ cã c¸ch lµ dùa vµo thÞ trêng réng lín bªn ngoµi. Muèn vËy, ph¶i më cöa tiÕn hµnh chiÕn lîc híng ngo¹i. III. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan thùc thi chiÕn lîc híng vµo xuÊt khÈu. Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, lùa chän chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cho mét ®Êt níc cã tÇm quan träng nh thÕ nµo tíi sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña níc ®ã. Nã quyÕt ®Þnh nhanh chãng ph¸t triÓn cïng víi xu híng thêi ®¹i hay kh«ng, hoµn thµnh qu¸ tr×nh CNH nhanh hay chËm. ChiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu ®· nhanh chãng béc lé nh÷ng h¹n chÕ ®Æt ra mét ®ßi hái tÊt yÕu cho c¸c níc ®ang ¸p dông nã ph¶i ®æi híng chiÕn lîc. §iÒu ®ã lµ phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan ®ã lµ c¸i cò ph¶i ®îc thay thÕ b»ng mét c¸i míi tiÕn bé h¬n, lµ chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu. Víi chiÕn lîc nµy c¸c níc kh¾c phôc ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng phï hîp cña m×nh víi chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu ®ã lµ mét thÞ trêng trong níc nhá hÑp, mét nÒn kinh tÕ mÊt c©n ®èi vµ nî chång chÊt níc ngoµi. §ång thêi chiÕn lîc nµy cho phÐp tÊt c¶ mäi níc tiªu dïng mét lîng hµng ho¸ dÞch vô nhiÒu h¬n møc cã thÓ tiªu dïng víi giíi h¹n s¶n xuÊt trong níc dùa vµo lîi thÕ so s¸nh. §iÒu Êy cã nghÜa lµ t«i cã thÓ tiªu dïng mét møc nhiÒu h¬n kh¶ n¨ng t«i s¶n xuÊt nÕu t«i trao ®æi víi anh vµ ngîc l¹i anh còng ®îc lîi khi anh trao ®æi víi t«i. XÐt mét c¸ch kh¸i qu¸t h¬n chiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu t¸c ®éng vµo ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ë nh÷ng mÆt sau. -T¹o ra kh¶ n¨ng x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ míi, n¨ng ®éng h¬n. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp trùc tiÕp xuÊt khÈu t¸c ®éng ®Õn c¸c ngµnh cung cÊp ®Çu vµo t¹o ra mét mèi liªn hÖ ngîc cã hÖ thèng thóc ®Èy nh÷ng ngµnh ph¸t triÓn. Kh«ng nh÷ng thÕ, khi cã tÝch luü tõ viÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm t×m mèi liªn hÖ xu«i gi÷a s¶n phÈm th« vµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn. Sù ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c ngµnh nµy lµm t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, t¹o ra mèi liªn hÖ gi¸n tiÕp cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng vµ dÞch vô. Nh vËy, chiÕn lîc híng ngo¹i kÐo c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ l¹i gÇn nhau vµ buéc chóng ph¶i cã quan hÖ víi nhau. - NÕu nh chiÕn lîc thay thÕ nhËp khÈu lÊy thÞ trêng trong níc lµm träng t©m cho ph¸t triÓn th× chiÕn lîc híng vµo xuÊt khÈu l¹i lÊy thÞ trêng quèc tÕ lµm trung t©m cho mäi sù ph¸t triÓn. Trong chiÕn lîc híng néi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc û l¹i vµo ChÝnh phñ, kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh th× trong chiÕn lîc híng ngo¹i c¸c doanh nghiÖp trong níc muèn ®øng v÷ng trong c¹nh tranh ph¶i dùa vµo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp kh«ng bÞ giíi h¹n bëi mét quy m« thÞ trêng nhá hÑp cho nªn hä cã thÓ më réng s¶n xuÊt ®Ó lîi dông lîi thÕ quy m«. -Kh«ng nh÷ng khi x©y dùng nÒn kinh tÕ më tiÕp cËn ®îc víi nÒn kinh tÕ cã tr×nh ®é, ph¸t triÓn cao h¬n mµ nhê vµo xuÊt khÈu ®Êt níc cßn cã nguån thu nhËp lµ ngo¹i tÖ, kh«ng ph¶i nî lÇn bÞ ®éng mµ cßn cã tiÒn ®Ó mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, ®Çu t cho nghiªn cøu ph¸t triÓn m¸y mãc ®iÒu ®ã gióp cho nÒn kinh tÕ chñ ®éng h¬n trong chiÕn lîc cña m×nh. TÊt c¶ nh÷ng u ®iÓm mµ chiÕn lîc híng ngo¹i kh¾c phôc ®îc h¹n chÕ cña chiÕn lîc híng néi lµ mét nguyªn nh©n ®Ó c¸c níc chuyÓn híng chiÕn lîc ph¸t triÓn th× nguyªn nh©n thø hai lµ xu híng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ . Cã thÓ nãi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ nhu cÇu cÇn thiÕt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Sù lín m¹nh cña lùc lîng s¶n xuÊt khiÕn thÞ trêng néi ®Þa trë nªn nhá hÑp, buéc c¸c quèc gia ph¶i ngåi l¹i víi nhau ®Ó t×m c¸ch kh¬i th«ng dßng ch¶y cña hµng ho¸, dÞch vô, ®ång vèn vµ søc lao ®éng. Hä ®Êu tranh tho¶ hiÖp víi nhau nh»m më réng h¬n n÷a thÞ trêng cho ph¸t triÓn kinh tÕ. XÐt c¶ vÒ ph¬ng diÖn nhu cÇu ph¸t triÓn cña b¶n th©n, c¶ vÒ ph¬ng diÖn bu«n cã b¹n, b¸n cã phêng.ViÖt Nam kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ nµy. IV. T¸c ®éng cña qu¸ tr×nh héi nhËp h×nh tÕ quèc tÕ ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña ViÖt nam Ho¹t ®éng ®èi ngo¹i gåm ba néi dung c¬ b¶n, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, ho¹t ®éng hîp t¸c vµ ho¹t ®éng du lÞch-dÞch vô th× ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng chiÕm vÞ trÝ quan träng. Th«ng qua ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng c¸c quèc gia ph¸t hiÖn ra nh÷ng lîi thÕ cña m×nh vµ ph¸t huy trªn thÞ trêng quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia tËn dông ®îc lîi thÕ so s¸nh, mµ muèn tËn dông ®îc th× ph¶i th«ng qua bu«n b¸n ngo¹i th¬ng. Quan hÖ gi÷a héi nhËp quèc tÕ vµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng lµ quan hÖ h÷u c¬ víi nhau. Khi héi nhËp cµng m¹nh mÏ th× ngo¹i th¬ng cÇn ®îc tù do ho¸, xo¸ bá ®éc quyÒn. Do ®ã, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ®îc quan t©m vµo bËc nhÊt ë tÊt c¶ mäi quèc gia. B¶n th©n ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cã nh÷ng t¸c ®éng ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ. KÕt qu¶ cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ®îc ®¸nh gi¸ qua c¸n c©n thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu biÓu hiÖn sù t¨ng hoÆc gi¶m thu nhËp ngo¹i tÖ cña ®Êt níc. ë níc ta, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ lµ mét chñ tr¬ng cña ®¹i héi VIII mµ ®¶ng ta ®Æc biÖt chó träng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña kinh tÕ ®èi ngo¹i. KÕt hîp chÆt chÔ ho¹t ®éng ngo¹i giao cña nhµ níc ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña nh©n d©n. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thèng nhÊt c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i, t¹o thµnh søc m¹nh tæng hîp trªn lÜnh vùc nµy. Nãi tãm l¹i, do yªu cÇu kh¸ch quan cña ®Êt níc ph¶i phï hîp víi thùc tiÔn vµ thêi ®¹i nªn ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng nãi riªng cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau : - Níc ta më réng quan hÖ víi c¸c níc trªn thÕ giíi trªn tinh thÇn Viªt Nam muèn lµm b¹n vµ lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång quèc tÕ, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. - Më réng quan hÖ nhiÒu mÆt, song ph¬ng vµ ®a ph¬ng lÉn nhau t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ cña nhau. - Nh÷ng ngµnh thay ®æi trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i dÉn tíi nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng trªn toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt níc ta nhiÒu lÜnh vùc ®Çu t, hîp t¸c quèc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng . - Nhµ níc xo¸ bá ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng sang tù do ngo¹i th¬ng . - C¸n c©n th¬ng m¹i dÇn dÇn ®îc c¶i thiÖn ®¸p øng ®îc 4/5 kim ng¹ch ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ . - C¬ cÊu nhãm hµng, mÆt hµng xuÊt khÈu ®îc më réng ®Æc biÖt lµ nhãm, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc. - ThÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam còng dÇn dÇn ®ù¬c khai th«ng, më réng trªn quy m« vµ tû träng trªn tõng thÞ trêng. - NhËp khÈu còng cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n vÒ c¬ cÊu mÆt hµng gi¶m m¹nh nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ toµn bé vµ t¨ng tû träng cña c¸c hµng lÎ gåm nguyªn nhiªn liÖu, thiÕt bÞ vµ phô tïng … V- ¶nh hëng cña c¸c chÝnh s¸ch trong kinh tÕ ®èi ngo¹i tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña níc ta. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu, nhiÖm vô trung t©m lµ ®Èy m¹nh CNH-H§H th× héi nhËp kinh tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thu hót nguån vËt chÊt nh vèn, thiÕt bÞ, vËt liÖu mµ níc ta ®ang rÊt thiÕu vµ rÊt cÇn. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ thu hót ®ùîc nguån vËt chÊt ®ã, níc ta ph¶i t¹o ra nh÷ng c¬ héi ®Çu t hÊp dÉn ®Ó thu hót vèn níc ngoµi, ph¶i cã ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ tiÕn kÞp khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §ång thêi ph¶i ®ãn ®Çu nh÷ng kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ hiÖn ®¹i ®Ó vËn dông cã hiÖu qu¶ . Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ mét néi dung quan träng trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Do ®ã ho¹t ®éng nµy chÞu ¶nh hëng trùc tiÕp cña c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th¬ng. Nh÷ng thay ®æi trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµm thay ®æi c¨n b¶n ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, ®Õn lît m×nh, nh÷ng thµnh c«ng trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m qua, níc ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi theo híng më cöa rÊt hÊp dÉn thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu thay ®æi mét c¸ch toµn diÖn trªn c¸c mÆt nhu : quy m« më réng vµ tèc ®é t¨ng trëng nhanh, c¬ cÊu nhãm hµng, mÆt hµng xuÊt khÈu còng ®îc më réng theo chiÒu s©u c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu ®îc më réng ®Æc biÖt lµ hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam ®· x©m nhËp vµo mét sè thÞ trêng khã tÝnh nhÊt trªn thÕ giíi lµ Mü vµ EU . Bíc vµo thÕ kû míi ViÖt Nam vÉn ph¸t triÓn trªn tinh thÇn ph¸t huy néi lùc lµ chÝnh nhng ph¶i tËn dông c¸c nguån ngo¹i lùc. KÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc thµnh søc m¹nh tæng hîp tiÕn c«ng m¹nh mÔ vµo CNH- H§H. Qua ®ã ta thÊy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trong thêi gian tíi kh«ng nh÷ng kh«ng bÞ xem nhÑ mµ cßn ®îc quan t©m t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn tõ nh÷ng chÝnh s¸ch u ®·i. §Æc biÖt lµ tõ nay ®Õn 2006 ViÖt Nam ph¶i dÇn dÇn hoµn thµnh gi¶m dÇn tiÕn tíi xo¸ bá h¹n ng¹ch vµ thuÕ quan theo hiÖp ®Þnh hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó tham gian trªn tinh thÇn ph¸t huy néi lùc lµ chÝnh nhth thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó tham gian trªn tinh thÇn ph¸t huy néi lùc lµ thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®Ó tham gian trªn. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong mêi n¨m qua cã thÓ xem lµ mét thµnh tùu næi bËt cña c«ng cuéc ®æi míi. §iÒu ®ã thÓ hiÖn qua tèc ®é t¨ng trëng, quy m« xuÊt khÈu, c¬ cÊu nhãm, mÆt hµng xuÊt khÈu, c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu vµ c¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu. N¨m 1989 kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t 4.511,8 triÖu róp-USD trong ®ã xuÊt khÈu 1946 triÖu, ®Õn n¨m 2000 con sè nµy ®· lªn tíi 23,16 tû USD trong ®ã xuÊt khÈu chiÕm 11.540 triÖu USD. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m cña thêi kú 91-95 lµ 28%. Trong 6 n¨m qua, toµn ®¶ng toµn d©n ra søc thùc hiÖn NghÞ quÕt §¹i héi VIII nªn ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu sau : xuÊt khÈu n«ng nghiÖp (g¹o, hµng thuû s¶n vµ c¸c s¶n phÈm c©y c«ng nghiÖp) chiÕm gÇn 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc. XuÊt khÈu s¶n phÈm c©y c«ng nghiÖp t¨ng nhanh, gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp, thñ c«ng n¨m 2000 kho¶ng 8,7 tû USD gÊp 3 lÊn so víi n¨m 1995. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t cao nhÊt tõ tríc tíi nay kho¶ng 50 tû USD t¨ng b×nh qu©n 18,6%. Chªnh lÖch xuÊt, nhËp khÈu gi¶m m¹nh tõ 49,6%(n¨m 1995) xuèng cßn 3,1% (n¨m 2000) so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. §¹t ®îc kÕt qu¶ trªn ngoµi yÕu tè x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng cßn ph¶i kÓ ®Õn ®Çu t vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc s¶n xuÊt ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ mµ biÓu hiÖn râ nhÊt lÇ viÖc h×nh thµnh nhiÒu ngµnh hµng mòi nhän. Sè liÖu thèng kª cho thÊy trªn 78% kim ng¹ch xuÊt khÈu mêi th¸ng ®Çu n¨m nay thuéc vÒ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc bao gåm nh÷ng nhãm, mÆt hµng ®¹t gi¸ trÞ xuÊt khÈu tõ 100 triÖu USD trë lªn. NÕu trong nh÷ng n¨m 1991-1993 míi cã l¸c ®¸c mét vµi mÆt hµng chñ lùc th× ®Õn nay con sè ®· lªn tíi 12- 13 mÆt hµng. Tuy ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ trªn nhng khi nh×n l¹i trong nh÷ng n¨m qua th× thÊy tèc ®é t¨ng chËm l¹i biÓu hÞªn cô thÓ lµ : n¨m 1994 tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu lµ 35,8%; n¨m 1995 t¨ng 34,4%; n¨m 1996 t¨ng 33,2%; n¨m 1998 chØ cßn 26%; n¨m 1999 chØ cßn 2,4% ®Õn n¨m 2000 lµ 23,1%. Mét nguyªn nh©n quan träng cña hiÖn tîng nµy lµ do c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cha cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n so víi thêi kú 91-95 ®Ó t¹o ra nh÷ng xung lîng míi cho t¨ng trëng xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, viÖc chuyÓn híng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lµ thÞt chÕ biÕn vµo thÞ trêng Liªn X« (cò) gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc còng nh sù gia t¨ng xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· lµm cho viÖc xuÊt khÈu thÞt lîn sang thÞ trêng Hång K«ng trë nªn bÕ t¾c. VÒ quy m«, xuÊt khÈu cña níc ta cßn hÕt søc nhá bÐ xÐt c¶ vÒ t¬ng ®èi lÉn tuyÖt ®èi. NÕu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi ngay tõ nh÷ng n¨m 1986 vµ hiÖn lªn tíi 80-90 tû USD. Th¸i Lan ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 10 tû tõ nh÷ng n¨m 1987, hiÖn lªn tíi 55-60 tû USD. Philipin lµ níc kÐm h¬n nhng còng ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 10 tû USD vµo n¨m 1992 vµ hiÖn nay xÊp xØ 25 tû USD. NÕu tÝnh kim ng¹ch xuÊt khÈu/®Çu ngêi, n¨m 1996 Malaixia ®· ®¹t 3700 USD, Th¸i Lan ®¹t 930 USD vµ Philipin ®¹t 285 USD trong khi ®ã ViÖt Nam míi ®¹t 96 USD. N¨m 2000 Indolexia ®¹t 267 USD, Philipin 344 USD, Th¸i Lan 943 USD, Malaixia 3750 USD, Hµn Quèc 3961 USD, Xingapo 4167 USD, VIÖt Nam 150 USD/®Çu ngêi. Thùc tÕ cho thÊy, nguy c¬ nµy xa h¬n lµ hiÖn thùc nÕu nh chóng ta kh«ng cã gi¶i ph¸p ®Ó t¹o ra nh÷ng chuyÓn biÕn c¬ b¶n cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi chung vµ cho xuÊt khÈu nãi riªng. Nh trªn ®· ph©n tÝch mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan quan träng g©y ra hiÖn tîng tèc ®é xuÊt khÈu ngµy mét chËm dÇn lµ do c¬ cÊu mÆt hµng Ýt cã sù thay ®æi c¨n b¶n. Trong thêi gian qua, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu diÖn ra chñ yÕu nhê t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu cña bèn nhãm hµng : dÖt may, giÇy dÐp, s¶n phÈm gç tinh chÕ vµ ®iÖn tö (bao gåm c¶ linh kiÖn m¸y tÝnh ). Trong sè nµy chØ cã s¶n phÈm gç tinh chÕ lµ ®¹t hµm lîng néi ®Þa cao c¸c nhãm hµng cßn l¹i chñ yÕu dùa vao ph¬ng ph¸p gia c«ng hµm lîng néi ®Þa t¬ng ®èi thÊp. Song mét ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn khi nh×n l¹i trong thêi gia qua c¬ cÊu nhãm, mÆt hµng xuÊt khÈu vÉn tiÕp tôc chuyÓn dÞch theo híng t¨ng dÇn tû träng hµng ®· qua chÕ biÕn, nhÊt lµ chÕ biÕn s©u. NÕu nh n¨m 1991, hµng nguyªn liÖu th« chiÕm trªn 92%th× nay chØ cßn 60% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Hµng chÕ biÕn trong ®ã cã hµng chÕ t¹o n¨m 1991 chØ chiÕm kho¶ng 8% th× ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 40%. Nhãm hµng n«ng l©m thuû-h¶i s¶n n¨m 91 chiÕm 53% ®Õn nay xuèng cßn 36,5%, nhãm hµng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp n¨m 91 chiÕm 47%, n¨m 2000 ®· lªn tíi 63,5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Nhãm hµng xuÊt khÈu ngµy cµng ®îc më réng ®· cã 16 nhãm mÆt hµng hoµn toµn míi vµ kho¶ng 20 nhãm mÆt hµng lÇn ®Çu tiªn th©m nhËp vµo mét sè thÞ trêng. NÕu nh n¨m 1991 míi cã 4 nhãm mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc lµ dÇu th«, thuû-h¶i s¶n, g¹o vµ dÖt may th× ®Õn n¨m 2000 ®· cã thªm 8 mÆt hµng chñ lùc míi lµ cµ phª, cao su, ®iÒu, giÇy dÐp, than ®¸, hµng ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶. Tuy nhiªn tuú thuéc vµo diÔn biÕn cña thÞ trêng quèc tÕ møc ®ãng gãp cña mçi mÆt hµng chñ lùc trong tõng n¨m cã kh¸c nhau. NÕu hµng dÖt may, giÇy dÐp, thuû s¶n, cµ phª, h¹t ®iÒu ®ãng gãp lín vµo viÖc t¨ng tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu cña n¨m 97(26,6%) th× ®Çu n¨m ®Õn nay ®Õn lît dÇu th«, thuû s¶n, m¸y tÝnh ®iÖn tö, thñ c«ng mü nghÖ, rau qu¶ ®ãng vai trß tiªn phong trong viÖc t¨ng trëng gi¸ trÞ suÊt khÈu. Theo Tæng côc Thèng kª tû träng ®ãng gãp vµo tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu trong mêi th¸ng qua cña dÇu th« lµ 51%; thuû s¶n lµ 16,3%; m¸y tÝnh ®iÖn tö lµ 7,3%. Mét ®iÒu n÷a ®¸ng ghi nhËn lµ tõ ®Çu n¨m ®Õn nay nhãm hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam (trõ g¹o) lu«n tá ra sung søc vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ cã møc xuÊt khÈu ngµy mét t¨ng. Trong n¨m võa qua, c¶ níc xuÊt khÈu 74000 tÊn l¹c nh©n (t¨ng gÇn 47%); 214000 tÊn cao su (t¨ng 18,3%) ; 543000 tÊn cµ phª (t¨ng 65,4%) ®· vît kÕ hoach c¶ n¨m 8,5%; 34000 tÊn chÌ (t¨ng 36% so víi cïng kú n¨m ngo¸i). §Æc biÖt lÇn ®Çu tiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n trong n¨m qua kh«ng nh÷ng vît ngìng mét tû mµ cßn ®¹t 1,16 tû USD t¨ng 49.45% so víi cïng kú n¨m tríc, vît 6% so víi kÕ ho¹ch n¨m. KÕt qu¶ xuÊt khÈu cña nhãm hµng c«ng nghiÖp chÕ t¸c tõ ®Çu n¨m ®Õn nay vÉn gi÷ ®îc nhÞp ®é t¨ng trëng kh¸. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hµng dÖt may trong mêi th¸ng qua ®¹t trªn 1.516 tû USD ( t¨ng 4.4% so víi cïng kú n¨m tríc), giÇy dÐp ®¹t 1.163 tû USD t¨ng 5.2%, hµng thñ c«ng mü nghÖ ®¹t gÇn 200 triÖu USD t¨ng gÇn 49% vµ vît kÕ ho¹ch n¨m 10.6%, ®iÖn tö ®¹t 132 triÖu USD t¨ng 9%, m¸y vi tÝnh ®¹t 518 triÖu USD t¨ng 38.6% so víi cïng kú n¨m tríc. Theo «ng Lª §øc Gia-Phã vô Trëng Vô tæ chøc Bé th¬ng m¹i ba nhãm hµng nªu trªn cã tÇm quan träng nh ba ch©n kiÒng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu níc ta. ¤ng nhËn ®Þnh : “hµng n¨m do nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau cã thÓ nhãm hµng nµy t¨ng nhãm hµng kia gi¶m nhng nÕu biÕt ph¸t huy ®Ó bï trõ cho nhau th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn t¨ng trëng bÒn v÷ng”. NÕu nh trªn ph©n tÝch cho r»ng mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng cña hiÖn tîng tèc ®é t¨ng trëng gi¶m dÇn lµ do c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cha cã nh÷ng thay ®æi trªn tÊt c¶ c¸c mÆt hµng mµ chñ yÕu nhê t¨ng nhanh kimh ng¹ch cña bèn nhãm hµng c¬ b¶n : dÖt may, giÇy dÐp, s¶n phÈm gç tinh chÕ vµ ®iÖn tö th× vÊn ®Ò thÞ trêng xuÊt khÈu lµ lêi gi¶i cho c©u hái v× sao c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cã sù thay ®æi tÝch cùc mµ tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn tiÒm Èn nguy c¬ t¨ng trëng chËm. HiÖn nay, níc ta ®· cã quan hÖ th¬ng m¹i víi h¬n 60 níc vµ cã tho¶ thuËn ®èi xö tèi hËu quèc (MFN) víi 68 quèc gia vµ vïng l·nh thæ. Sù tan r· cña khèi SEV dÉn tíi nh÷ng thay ®æi lín trong c¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu cña níc ta thÓ hiÖn : Liªn X« (cò) vµ §«ng ¢u, ViÖt Nam chØ cßn chiÕm gÇn 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 230 triÖu USD. Do ®ã, Ch©u ¸ trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh ë níc ta. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cho thÞ trêng nµy t¨ng tõ 26,73% vµo n¨m 1989 lªn 43,29% vµo n¨m 1990 vµ n¨m 1991 t¨ng lªn tíi 76,73% vµ lu«n duy tr× trong kho¶ng 72-74% tõ ®ã ®Õn nay. Trong ®ã NhËt B¶n vµ ASEAN ®ãng vai trß lín ( NhËt B¶n chiÕm 15,8%; c¸c níc ASEAN chiÕm 21,3%). Nh×n chung, c¬ cÊu thi trêng xuÊt khÈu ®· cã nh÷ng chuyÓn híng tÝch cùc. ë khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng do c¸c thÞ trêng trong khu vùc ®ang trªn ®µ kh«i phôc, søc mua t¨ng lªn mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam xuÊt khÈu t¨ng lªn ( ®iÖn tö, l¬ng thùc, thùc phÈm…). Khu vùc ¢u- Mü hµng n¨m níc ta xuÊt siªu trªn 2000 triÖu USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ: hµng may mÆc, giÇy dÐp, thuû s¶n, cao su…. Víi thÞ trêng T©y-Nam A-Ch©u Phi quan hÖ kinh tÕ-th¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ khu vùc nµy cha ®îc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ, mÆc dï ta cã kh¶ n©ng xuÊt khÈu g¹o, chÌ. ®å ®iÖn tö, hµng may mÆc, giÇy dÐp … cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng ®©y lµ khu vùc cßn nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó khai th¸c nÕu sö lý tèt vÊn ®Ò th«ng tin, x©y dùng lßng tin vµ sù tÝn nhiÖm. Bªn c¹nh níc ta lµ Trung Quèc, sù gia t¨ng cña Trung Quèc lµ mét h¹n chÕ g©y ¶nh hëng rÊt lín cho thÞ trêng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu chÝnh sang Trung Quèc t¨ng tõ 340, 2 triÖu USD n¨m 1996 lªn 858,9 triÖu USD vµo n¨m 2000. Tû träng xuÊt khÈu sang EU nãi riªng vµ Ch©u ¢u nãi chung t¨ng dÇn trong nh÷ng n¨m qua. N¨m 1991, EU míi chiÕm 5 - 6% kim ng¹ch xuÊt khÈu th× ®Õn nay ®· t¨ng lªn 21,7%. Nh×n chung qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu thÞ trêng suÊt khÈu ®· diÔn ra t¬ng ®èi tèt trong thêi gian qua, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc duy tr× tèc ®é t¨ng trëng kim ng¹ch suÊt khÈu sau khi mÊt ®i thÞ trêng truyÒn thèng. Tuy nhiªn, sù chuyÓn dÞch nµy cha ®îc ®Þnh híng trªn tÇm nh×n dµi h¹n, chñ yÕu míi lµ sù thÝch øng víi thay ®æi ®ét biÕn cña t×nh h×nh vµ v× vËy ®· nhanh chãng béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu. Tõ chç tríc ®©y phô thuéc chñ yÕu vµo bu«n b¸n víi héi ®ång t¬ng trî kinh tÕ (SEV) xuÊt khÈu níc ta hiÖn nay l¹i phô thuéc lín vµo thÞ trêng Ch©u ¸. DÉn ®Õn c¬ cÊu thÞ trêng níc ta hiÖn nay vÉn thiªn lÖch, thËm chÝ trªn ph¬ng diÖn nµo ®ã cßn thiªn lÖch h¬n c¶ tríc ®©y. ThÞ trêng níc ta míi chØ cã chiÒu réng mµ cha cã chiÒu s©u, hµng ho¸ vµ dÞch vô cña níc ta cha chiÕm ®íc thÞ phÇn lín t¹i c¸c thÞ trêng ®· x©m nhËp ®îc, thËm chÝ cßn bÞ mÊt chç ®øng trªn mét sè thÞ trêng. Mét h¹n chÕ n÷a lµ ë mét sè thÞ trêng cã dung lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ta cha cã mÆt, viÖc t×m kiÕm, më réng thÞ trêng cßn cã phÇn thô ®éng, ho¹t ®éng xóc tiÕn th¬ng m¹i vµ ®Çu t ®Ó x©m nhËp thÞ trêng cha ®îc quan t©m ®óng møc. MÆt kh¸c, viÖc chËm trë l¹i víi thÞ trêng truyÒn thèng vµ më lèi ®Ó “ l¸ch ch©n” vµo c¸c thÞ trêng kh¸c trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y thÓ hiÖn sù bÊt cËp trong chÝnh s¸ch b¹n hµng xuÊt khÈu cña níc ta. Nh vËy, mÆc dï chóng ta chñ tr¬ng ®a ph¬ng ho¸ thÞ trêng, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ nhng trªn thùc tÕ l¹i thiÕu nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p cô thÓ thóc ®Êy quan hÖ ®ã. Bªn c¹nh nh÷ng chuyÓn ®éng vÒ c¬ cÊu thÞ trêng, c¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®«ng xuÊt khÈu còng cã nh÷ng thay ®æi lín trong nh÷ng n¨m võa qua. C¬ chÕ xuÊt nhËp khÈu ®É ®îc ®æi míi mét c¸ch c¬ b¶n, chuyÓn tõ c¬ chÕ nhµ níc ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng sang c¬ chÕ më réng quyÒn xuÊt nhËp khÈu cho cacs ®Þa ph¬ng, c¸c ngµnh vµ c¸c thµnh phÇ kinh tÕ; tõ c¬ chÕ hµnh chÝnh mÖnh lÖnh sang sù vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ngµy 30/7/1999, chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 57/1999 ND-OP quy ®Þnh chi tiÕt vÒ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, gia c«ng vµ mua b¸n hµng ho¸, ®¹i lý víi níc ngoµi. Nghi ®Þnh vµ xu híng thay ®æi c¬ chÕ trªn ®· xo¸ bá hoµn toµn chÕ ®é giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Tíi nay ®· cã 8.137 doanh nghiÖp ®¨ng ký m· sè doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu t¨ng h¬n 3 lÇn so víi thêi thêi gian tríc ngµy 1/9/1999, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp quèc doanh lµ 4.497, ngoµi quèc doanh lµ 3.640. Cïng víi sù thay ®æi c¬ cÊu mÆt hµng, c¬ cÊu thÞ trêng, th× sù thay ®æi c¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®îc xem lµ sù thay ®æi s©u réng nhÊt. §iÒu ®ã chøng tá nhµ níc ta ®· cã nh÷ng nhËn ®Þnh ban ®Çu ®óng ®¾n, nh÷ng chÝnh s¸ch ®a ra dï cha ®îc lµ hoµn chØnh th× còng ®· phÇn nµo phï hîp víi xu híng ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn thùc tiÔn. KÕt qu¶ cña nh÷ng cè g¾ng ®ã lµ “ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn t¨ng trëng bÒn v÷ng” nh phã vô trëng vô tæ chøc Bé th¬ng m¹i nhËn xÐt. Ngoµi viÖc ph¸t huy néi lùc cña c¸c doanh nghoiÖp trong níc, ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ trªn cong cã phÇn ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp cãa vèn ®Çu t níc ngoµi cha kÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« (trªn 2,75 tû USD), kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c mÆt hµng kh¸c cña khu vùc ®Çu t níc ngoµi còng ®¹t trªn 2,7 tû USD, t¨ng 29,7% so víi kÕt qu¶ 10 th¸ng ®Çu n¨m 2000. Tùu chung l¹i, xuÊt khÈu ViÖt Nam trong thêi gian qua cã nh÷ng thay ®æi lín c¶ vÒ quy m«, tèc ®é, c¬ cÊu mÆt hµng, c¬ cÊu thÞ trêng vµ ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®«ng xuÊt khÈu. Nh÷ng chuyÓn biÕn nµy lµm thay ®æi côc diÖn nÒn kinh tÕ ®Êt níc, gãp phÇn lín vµo thu nhËp quèc d©n, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, thay ®æi c¨n b¶n c¬ cÊu c«ng nghiÖp cña ®Êt níc thóc ®Èy sù h×nh thµnh c¬ cÊu copong nghiÖp ®a d¹ng cña ®Êt níc. Qua ®ã, ph¸t hiÖn nh÷ng ngµnh cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín, cã kh¶ n¨ng t¹o bíc ®ét ph¸ vµ trë thµnh ngµnh xuÊt khÈu ®Çu tÇu nh dÖt may, dÇy dÐp, ®iÖn tö vµ ®Æc biÖt lµ ngµnh khai th¸c vµ chÕ biÕn thuû s¶n. T×nh h×nh xuÊt khÈu thñy s¶n trong thêi gian qua Thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng cña ViÖt Nam. Nã kh«ng nh÷ng ®ãng gãp vµo thu nhËp quèc d©n còng nh lµ mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao mµ cßn lµ mét ngµnh gãp phÇn gi¶i quyÕt lao ®éng d thõa ë n«ng th«n, c¶i thiÖn bé mÆt cña n«ng th«n miÒn biÓn, lµm giÇu cho ®Êt níc. H¬n n÷a ngµnh thuû s¶n níc ta cßn cã tiÒm n¨ng rÊt lín, cÇn ph¶i ph¸t huy h¬n n÷a ®Ó t¨ng vai trß cña ngµnh thuû s¶n trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. ë ViÖt Nam, nh chØ thÞ 20 CT/T¦ cña Bé chÝnh trÞ ®· nªu râ: “vïng biÓn, h¶i ®¶o vµ ven biÓn lµ ®Þa bµn chiÕn lîc cã vÞ trÝ quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña níc ta, lµ thÕ m¹nh vµ tiÒm n¨ng quan träng chä sù nghiÖp CNH, H§H” Do vËy chØ thÞ còng nªu: “Dùa trªn nh÷ng tiÕn bé vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ lµm ®éng lùc võa thóc ®Èy nghiªn cøu, qu¶n lý khai th¸c tiÒm n¨ng biÓn cã hiÖu qu¶...” Cïng víi tèc ®é t¨ng trëng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu, kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999 chiÕm 8,17% toµn quèc ®øng hµng thø t trong sè mÆt hµng thu nhiÒu ngo¹i tÖ cho ®Êt níc, trong thêi gian 10 n¨m qua ngµnh thuû s¶n cã møc t¨ng trëng b×nh qu©n hµng n¨m vÒ tæng s¶n lîng kho¶ng 4%, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng tõ 0 ®Õn 15% ®¹t 858,6 triÖu USD vµo n¨m 1999. Tuy nhiªn ®©y míi chØ lµ con sè khëi ®Çu (theo nhËn xÐt cña «ng NguyÔn Träng Hång  Thø trëng bé thuû s¶n) bëi v× ngµnh khai th¸c vµ chÕ biÕn thuû s¶n vÉn cßn lµ ngµnh tiÒm n¨ng cha ®îc ®Çu t vµ ph¸t triÓn ®óng møc. Trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n ®ang kh¼ng ®Þnh vai trß chñ lùc trong xuÊt khÈu ë ViÖt Nam. HiÖn nay níc ta ®øng thø 29 trªn ThÕ giíi vÒ xuÊt khÈu thuû s¶n, xuÊt khÈu sang 45 níc. Trong 12 n¨m qua, tèc ®é t¨ng trëng xuÊt khÈu b×nh qu©n lµ 20% /n¨m (tõ 90 triÖu USD n¨m 1988 n¨m 2001 dù kiÕn 1.2 tû USD) íc tÝnh gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n quý 1/2001 sÏ ®¹t 212 triÖu USD t¨ng 13,88% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. KÕt qu¶ cao nhÊt lµ trong hai n¨m 1999 2000 ®· ®a hµng thuû s¶n lät vµo danh s¸ch n¨m hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®¹t gi¸ trÞ cao nhÊt cña ViÖt Nam vµ lµ mét trong ba mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ®¹t møc t¨ng trëng trªn 10% vÒ gi¸ trÞ trong hai n¨m qua: n¨m 1999 t¨ng 10,59% so víi n¨m 1998, n¨m 2000 t¨ng 13,08% so víi n¨m 1999. NÕu tÝnh c¶ giai ®o¹n 11 n¨m 1990 ®Õn 2000 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng gÊp 4,06 lÇn so víi n¨m 1990. VÒ c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu trong hai n¨m 1999 vµ 2000 nh÷ng mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu chÝnh lµ: ®¬n vÞ lµ %. MÆt hµng 1999 2000 Hµng kh« 7 5 C¸ ®«ng l¹nh 10 8 T«m ®«ng l¹nh 59 35 NhuyÔn thÓ ®«ng l¹nh C¸c lo¹i kh¸c 11 13 9 43 Nh×n vµo sè liÖu trªn th× trong hai n¨m 1999 vµ 2000 c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chÝnh cña thuû s¶n ®îc më réng nhng vÉn träng ®iÓm lµ hµng t«m ®«ng l¹nh chiÕm 39%. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 8/2000, s¶n lîng khai th¸c thuû s¶n ®¹t 911233 tÊn t¨ng 110,47% so víi cïng kú n¨m 1999. Mét sè loµi tríc ®©y dïng chÕ biÕn bét c¸ hoÆc ph¬i kh« råi tiªu dïng néi ®Þa nh c¸ bß, c¸ c¬m...nay còng tËn dông ®Ó chÕ biÕn xuÊt khÈu . Ph¬ng thøc nu«i trång còng ®îc chuyÓn ®æi : møc ®é th©m canh c¸o n©ng s¶n lîng khai th¸c lªn tíi 442.888 tÊn kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n t¨ng nhanh nh vËy lµ do c¶ nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan; ®ã lµ “ thiªn thêi ®Þa lîi “, nhu cÇu thuû s¶n trªn thÕ giíi t¨ng m¹nh ®Æc biÖt lµ víi mÆt hµng chÕ biÕn gi¸ trÞ gia t¨ng vµ gi¸ trÞ cao hµng thuû s¶n ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ cao h¬n so víi nh÷ng n¨m tríc. Do ®ã, doanh nghiÖp ®a tû träng hµng gi¸ trÞ gia t¨ng tõ 19,7% n¨m 2000, lªn kho¶ng 30% trong n¨m nay. MÆt kh¸c gi¸ trÞ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng thuû s¶n chñ lùc cña ViÖt Nam t¨ng lªn ®¸ng kÓ : riªng gi¸ trÞ kim ngh¹ch xuÊt khÈu t«m c¸c lo¹i trong n¨m 2000 ®¹t 428 triÖu USD so víi 282 triÖu USD cña n¨m 1999. KÕt qu¶ trªn lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña viÖc chñ ®éng t×m kh¸ch hµng, lÊy xuÊt khÈu lµm träng t©m cña ngµnh thuû s¶n. Cïng víi chÝnh s¸ch hç trî cña ChÝnh Phñ vÒ thuÕ, tÝn dông, ®Çu t... c¸c doanh ngiÖp xuÊt khÈu thuû s¶n ®· ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng vµ tÝch cùc më réng thÞ trêng. ViÖt Nam hiÖn n»m trong danh s¸ch mét xuÊt khÈu vµo liªn minh ch©u ¢u (EU) vµ cã 40 c¬ së níc ta cã m· sè cho thÞ trêng nµy. §©y chÝnh lµ bµn ®¹p quan träng cho xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo c¸c thÞ trêng kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña níc ta sang Mü còng t¨ng lªn tõ 39 triÖu n¨m 1998 lªn tíi 80 triÖu n¨m 1999 vµ 129 triÖu n¨m 2000. ¦íc tÝnh tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ trêng nµy trong c¶ n¨m 2001 sÏ ®¹t 250 triÖu vµ Mü lµ thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n lín thø hai cña ViÖt Nam. VÒ c¬ cÊu chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. NhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ñ ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu sang thÞ trêng EU, cã thÓ liÖt kª ra mét sè doanh nghiÖp nh An Giang fisery import-export company, work shop No 1- AGIFISH Ngoc Ha company Ltd. Food processing and trading... ®Æc biÖt lµ ngµy 14-7-1999 Chñ tÞch níc ký quyÕt ®Þnh 287/KT/CTN ®· phong tÆng danh hiÖu anh hïng lao ®éng víi thµnh tÝch ®Æc biÖt xuÊt s¾c trong thêi kú ®æi míi cho xÝ nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu CÇn Th¬ (Cafatex). §©y lµ xÝ nghiÖp ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng to lín trong viÖc x¸c ®Þnh ®óng thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng ®Ó c©n ®èi c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu, t×m ®îc sù tin cËy hîp t¸c quý b¸u cña kh¸ch hµng trong vµ ngoµi níc. MÆt kh¸c Cafatex lµ ®¬n vÞ ®i ®Çu trong viÖc t×m kiÕm nguyªn liÖu cho chÕ biÕn. C«ng ty xuÊt nhËp khÈu thuû s¶n An Giang còng lµ mét doanh nghiÖp cã nhiÒu ®ãng gãp trong kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n c¶ níc nhiÒu n¨m liÒn lµ ®¬n vÞ dÉn ®Çu ngµnh thuû s¶n vµ lµ mét trong nh÷ng ®¬n vÞ ®øng ®Çu tØnh An Giang vÒ n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶. Trong 11 n¨m 1990 vµ 2000 tæng doanh thu cña doanh nghiÖp t¨ng 11 lÇn nép ng©n s¸ch nhµ níc 7,45 tû. Lµ mét trong 18 doanh nghiÖp ®Çu tiªn ®îc céng ®ång ch©u ¢u ®a vµo danh s¸ch nhãm mét c¸c doanh nghiÖp ®îc phÐp xuÊt khÈu thuû s¶n vµo EU. VI. C¸c chÝnh s¸ch thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu . 1. ChÝnh s¸ch thuÕ u ®·i ®èi víi hµng xuÊt khÈu . ThuÕ lµ mét c«ng cô Nhµ níc dïng ®Ó ®¸nh vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. T¸c ®éng cña thuÕ tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ t¸c ®éng xu«i chiÒu, khi thuÕ thÊp kÝch thÝch xuÊt khÈu (thuÕ u ®·i). PhÇn lín c¸c níc hiÖn nay cã xu híng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nªn viÖc ®¸nh thuÕ vµo hµng ho¸ xuÊt khÈu hay ®Çu vµo dïng ®Ó xuÊt khÈu ®Òu ®îc hëng nh÷ng u ®·i nhÊt ®Þnh. §Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam khi mµ thiÕu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn kü thuËt th× nh÷ng chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ®îc c¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch c©n nh¾c rÊt kü sao cho cã lîi nhÊt cho doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Cô thÓ lµ : §iÒu 3 cña luËt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt(TT§B) quy ®Þnh ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ TT§B lµ hµng ho¸ quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu 1 luËt thuÕ TT§B khi c¬ së s¶n xuÊt gia c«ng trùc tiÕp xuÊt khÈu hoÆc b¸n, uû th¸c cho c¸c c¬ së kinh doanh xuÊt khÈu . HiÖn nay do chÝnh s¸ch u tiªn xuÊt khÈu nªn hµng ho¸ ®Æc biÖt khi xuÊt khÈu kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng chÞu thuÕ TT§B. Nh vËy ngay trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vµ ban hµnh chÝnh s¸ch u tiªn xuÊt khÈu còng cã nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra: Hµng ho¸ ®Æc biÖt khi xuÊt khÈu, tho¸t ly khái rµng buéc cña thuÕ TT§B do ngêi tiªu dïng ë ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam Nhµ níc kh«ng ®iÒu chØnh tiªu dïng cña ®èi tîng nµy. MÆt kh¸c viÖc x¸c ®Þnh hµng ho¸ ®Æc biÖt khi xuÊt khÈu thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ nµo? Ngoµi viÖc, x¸c ®Þnh ®èi tîng chÞu thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu ®· cã nh÷ng u ®·i th× viÖc hoµn thuÕ víi hµng ho¸ xuÊt khÈu còng ®îc khuyÕn khÝch. LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh viÖc ¸p dông thuÕ suÊt 0% kh«ng theo mÆt hµng hay nhãm hµng nh c¸c møc thuÕ suÊt 5%, 10% hoÆc 20% ®îc quy ®Þnh theo môc ®Ých vµ hµng ho¸ xuÊt khÈu. LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng quy ®Þnh viÖc ¸p dông thuÕ suÊt 0% kh«ng theo mÆt hµng hay nhãm hµng nh c¸c møc thuÕ suÊt 5%, 10% hoÆc 20% ®îc quy ®Þnh theo môc ®Ých vµ hµng ho¸ xuÊt khÈu. §iÒu nµy cã nghÜa lµ bÊt cø mÆt hµng nµo thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ VAT khi ®em xuÊt khÈu ®Òu ®îc ¸p dông thuÕ suÊt 0% vµ ®îc hoµn thuÕ VAT ®Çu vµo. Nh vËy cïng víi viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kÝch thÝch s¶n xuÊt cïng víi vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm, hµng ho¸ ®Æc biÖt khi xuÊt khÈu ®îc b×nh ®¼ng víi hµng ho¸ kh¸c khi xuÊt khÈu . 2. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i. Còng gièng nh c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c, tû gi¸ hèi ®o¸i rÊt nh¹y c¶m víi sù thay ®æi cña nã cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt phøc t¹p, ¶nh hëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n theo nh÷ng t¸c ®éng kh¸c nhau thËm chÝ tr¸i ngîc nhau. §a ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ khã lêng tríc, ®ông ch¹m kh«ng chØ tíi xuÊt nhËp khÈu, c¸n c©n th¬ng m¹i mµ cßn tíi mÆt b»ng gi¸ c¶, l¹m ph¸t vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ, ®Çu t vµ vay nî níc ngoµi, ng©n s¸ch nhµ níc ,c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ còng nh sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nãi chung . Ngay tõ 1996, thùc hiªn chÝnh s¸ch ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c, níc ta cã nh÷ng ®iÒu chØnh l¹i tû gi¸ mét c¸ch c¨n b¶n. Ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn m¹nh, kim ng¹ch xuÊt khÈu 2000 gÊp h¬n 4 lÇn so víi 1990, quan hÖ víi c¸c níc trªn thÕ giíi më réng. Víi sù ph¸ gi¸ rÊt m¹nh néi tÖ, sau ®ã nhanh chãng thèng nhÊt tØ gi¸ chÝnh thøc víi thÞ trêng, xo¸ bá c¬ b¶n hÖ thèng tØ gi¸ cò qu¸ phøc t¹p ... th× c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi vµ chÝnh s¸ch tØ gi¸ cña ViÖt Nam ®· cã bíc chuyÓn biÕn rÊt c¨n b¶n sang c¬ chÕ thÞ trêng, tho¸t khái tr¹ng th¸i thô ®éng ®Ó trë thµnh c«ng cô ®iÒu chØnh vÜ m« quan träng trong nÒn kinh tÕ më. Trong giai ®o¹n 1992-1996, æn ®Þnh tØ gi¸ hèi ®o¸i quan träng h¬n lµ t¨ng gi¸ ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lµ ®iÒu cèt lâi vµ còng lµ thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch tû gi¸ trong giai ®o¹n nµy biÓu hiÖn kim ng¹ch xuÊt khÈu liªn tôc qua c¸c n¨m t¨ng cao tõ 20-30%/n¨m. Sù ra ®êi cña thÞ trêng ngo¹i tÖ cho phÐp 7 ngo¹i tÖ ®îc sö dông ®Ó giao dÞch: USD, DEM, GBP, FF, JPY, HKD, VND, cïng víi viÖc ra ®êi 2 trung t©m giao dÞch ngo¹i tÖ ë Hµ Néi vµ TP Hå ChÝ Minh lµ bíc tiÕn ®¸ng kÓ theo híng thÞ trêng gi¸n tiÕp kÝch thÝch xuÊt khÈu th«ng qua t¹o mÆt b»ng gi¸ hîp lý h¬n. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng nguån cung ngo¹i tÖ chñ chèt song cung cÇu ngo¹i tÖ lu«n lu«n c¨ng th¼ng vµ VND kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi hoµn toµn nªn trong thêi gian tíi vÉn tËp chung ngo¹i tÖ vµo c¸c ng©n hµng, ®Ó ng©n hµng thèng nhÊt ngo¹i hèi. §ång thêi tù do ho¸ quyÒn së h÷u vµ sö dông ngo¹i tÖ, ®Æt ngo¹i tÖ thµnh mét hµng ho¸ ®Æc biÖt ®îc trao ®æi trªn thÞ trêng. §Èy m¹nh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch kh«ng tiªu dïng tiÒn mÆt trong thanh to¸n ngo¹i tÖ, më réng tiÕn tíi tù do ho¸ më vµ sö dông tµi kho¶n níc ngoµi vµ kinh tÕ trong níc. §Ó kÝch thÝch xuÊt khÈu gi¶m dÇn tiÕn tíi xo¸ bá viÖc b¶o ®¶m c©n ®èi ngo¹i tÖ tõ phÝa chÝnh phñ. Më réng quyÒn sö dông ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, t¨ng cêng quyÒn h¹n vµ vai trß cña ng©n s¸ch Nhµ níc trong dÞch vô xuÊt khÈu. §Ó ®¶m b¶o cho nhµ xuÊt khÈu mét mÆt cÇn ®iÒu chØnh gi¸ mua ngo¹i tÖ linh ho¹t kh«ng ®Ó doanh nghiÖp bÞ thua lç do biÕn ®éng tû gi¸. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu më, sö dông, chuyÓn còng nh ®ãng tµi kho¶n cña m×nh. Trong dµi h¹n, môc tiªu lµ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi hoµn toµn cña ViÖt Nam vµ mét tû gi¸ thÝch hîp cã t¸c dông khuyÕn khÝch t¨ng trëng kinh tÕ vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Khi VND cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi hoµn toµn th× quy ®Þnh vÒ ngo¹i hè nãi chung vÒ b¶n tÖ nãi riªng sÏ ®îc dÇn dÇn níi láng vµ c¸c nhµ xuÊt khÈu cã toµn quyÒn së h÷u vµ chñ ®éng sö dông sè ngo¹i tÖ cña m×nh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Tãm l¹i trong thêi gian tíi vÉn tiÕp tôc duy tr× chÝnh s¸ch tû gi¸ hîp lý ®Ó ng©n hµng Nhµ níc ®iÒu chØnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t, phï hîp cung cÇu kh«ng g©y biÕn ®éng lín cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu trong ng¾n h¹n vµ trung h¹n kh«ng ®Æt vÊn ®Ò kÝch thÝch xuÊt khÈu b»ng c«ng cô ph¸ gi¸ vµ níi láng qu¶n lý ngo¹i hèi mµ chØ dõng l¹i ë chÝnh s¸ch tû gi¸ kh«ng c¶n trë hay bãp chÕt xuÊt khÈu . 3. ChÝnh s¸ch ®Çu t ®èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu . §Çu t lµ ho¹t ®éng bá vèn vµ lµm t¨ng quy m« cña tµi s¶n quèc gia. Ho¹t ®éng ®Çu t bao gåm ®Çu t trong níc vµ ®Çu te níc ngoµi. §èi víi ®Çu t trong níc ®Æc biÖt lµ nh÷ng doanh nghiÖp tham gia s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu ®îc Nhµ níc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu nhÊt lµ c¸c mÆt hµng chñ lùc cã lîi thÕ so s¸nh th«ng qua vËn hµnh quü hç trî xuÊt khÈu, quü b¶o l·nh xuÊt khÈu còng nh c¸c biÖn ph¸p hç trî vÒ th«ng tin, t×m kiÕm kh¸ch hµng, tham dù triÓn l·m... §èi víi khu vùc ®Çu t níc ngoµi nãi chung vµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é héi nhËp kinh tÕ cña mét ®Êt níc, lµ mét cÇu nèi quan träng gi÷a kinh tÕ néi ®Þa víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Do ®ã, t¨ng cêng thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®îc coi lµ gi¶i ph¸p quan träng hóc ®Èy xuÊt khÈu. Trong ®Ò ¸n nµy em xin ®a ra gi¶i ph¸p thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thóc ®Èy xuÊt khÈu . Tríc tiªn, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, trong thêi gian qua khu vùc cã vån ®Çu t níc ngoµi cung cÊp cho x· héi khèi lîng hµng ho¸ ngµy cµng lín, nhÊt lµ hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu. Cô thÓ lµ: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi n¨m 1991 lµ 52 triÖu USD, n¨m 1995 t¨ng lªn 440 triÖu, n¨m 1996 ®¹t 786 triÖu, n¨m 1998 ®¹t 1,5 tû(chiÕm kho¶ng 15% tæng kim ngh¸ch xuÊt khÈu c¶ níc) cha kÓ dÇu th«. Trong 10 n¨m qua ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®ãng gãp ngµy cµng cao vµ t¨ng kim ngh¹ch xuÊt khÈu còng nh ®ãng gãp vµo GDP: n¨m 1992 lµ 2%, ®Õn n¨m 1998 lµ 8,6%. Trong nh÷ng n¨m tíi Nhµ níc liªn tôc cã nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ®Çu t níc ngoµi nh»m ph¸t huy vai trß cña nè ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu th«ng qua: Bæ sung nguån vèn cho doanh nghiÖp, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn, më réng thÞ trêng... Nh vËy cã thÓ thÊy r»ng gia t¨ng quy m« vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dung vèn ®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt nh»m ®¹t môc tiªu thóc ®Èy xuÊt khÈu . Ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung vµ ho¹t ®éng thuû s¶n nãi riªng ®Òu “kh¸t vèn”. Nh ta ®· biÕt, ngµnh khai th¸c vµ chÕ biÕn thuû s¶n cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín mµ quy m« vèn ®Çu t míi chØ ®¸p øng ®îc 20%. Trong ®ã cha kÓ ®Çu t cßn cha ®ång bé mang nÆng tÝnh tù ph¸t khiÕn dù ¸n thuû s¶n cha ph¸t huy ®îc hiÖu qu¶. Cã lÏ viÖc quy ho¹ch vïng nu«i cßn dang dë nªn c¸c tæ chøc cho vay tÝn dông tá ra kh¸ e dÌ trong viÖc thÈm ®Þnh dù ¸n vay vèn ®Ó nu«i trång. §©y lµ nguyªn nh©n ®Çu tiªn khiÕn cho khu vùc nu«i thuû s¶n “kh¸t vèn” HiÖn nay, nhiÒu tØnh cha cã quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi hoÆc cã nhng l¹i kh«ng cËp nhËt víi thùc tiÔn céng víi viÖc chanh chÊp vµ thiÕu ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a nu«i trång thuû s¶n vµ ®Êt n«ng nghiÖp g©y trë ng¹i klh«ng nhá cho qu¸ tr×nh xÐt duyÖt cÊp vèn. Theo c¸c chuyªn gia thuû s¶n, trong khi vèn trong níc cßn h¹n chÕ th× viÖc thu hót thªm nguån ®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi sÏ gióp ngµnh thuû s¶n thµnh c«ng. Theo «ng NguyÔn Träng Hång - Thø trëng bé thuû s¶n viÖc huy ®éng 35.000 tû ®ång vµo thuû s¶n lµ rÊt khã kh¨n bëi v× nh×n vµo kho¶ng thêi gian 8698 tû träng vèn ®Çu t cho thuû s¶n chØ ®îc 12,49% t¬ng ®¬ng víi 974 tû ®ång. Trong khi ®ã cã rÊt Ýt doanh nghiÖp ®Çu t cho ®æi míi c«ng nghÖ, s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng míi chØ chiÕm 6 -7% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tr×nh ®é b¶o qu¶n nguyªn liÖu h¹n chÕ nªn viÖc thÊt tho¸t sau thu ho¹ch lµ vÉn cao. §ã lµ lý do gi¶i thÝch v× sao ViÖt Nam cho ®Õn nay chØ cã 35 doanh nghiÖp ®¨ng ký n©ng cao c¬ së chÕ biÕn theo HACCP vµ chØ cã 27 doanh nghiÖp ®îc c«ng nhËn s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¹t yªu cÇu thÞ trêng EU Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÊn ®Ò vèn thø trëng bé thuû s¶n cho r»ng: chØ nhµ níc míi gi¸m ®Çu t vèn vµo c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®ßi hái vèn lín, khã vµ l©u thu håi vèn nh cÇu c¶ng, bÕn c¸…, mua s¾m thiÕt bÞ phôc vô nghiªn cøu khoa häc ®iÒu tra nguån lîi ®µo t¹o khuyÕn ng. Tõ nay ®Õn 2010 nªn ch¨ng bé thuû s¶n hoµn thµnh hµng lo¹t c«ng tr×nh h¹ tÇng dÞch vô nh cÇu c¶ng, bÕn ®Ëu, hÖ thèng cÊp dÇu, níc ngät, kho chøa t¹i c¸c tuyÕn bê, tuyÕn ®¶o. §ång thêi vèn ng©n s¸ch nhµ níc còng sÏ ®ãng gãp chñ lùc ®Ó kh«i phôc vµ n©ng cÊp c¸c bÕn c¸ ®Þa ph¬ng ë c¸c tØnh ven biÓn nh Hßn Gai, §å S¬n, Ninh C¬… còng nh n¹o vÐt c¸c cöa s«ng ®Ó thuyÒn bÌ ra vµo ®îc dÔ dµng. 4. ChÝnh s¸ch, chiÕn lîc xóc tiÕn xuÊt khÈu . Kh¸i niÖm xóc tiÕn th¬ng m¹i ®îc coi lµ míi ë nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Nh×n tõ gãc ®é nghiÖp vô kinh doanh quèc tÕ xóc tiÕn th¬ng m¹i cã thÓ lµ xóc tiÕn xuÊt khÈu, xóc tiÕn nhËp khÈu vµ ph¸t triÓn th¬ng m¹i néi ®Þa. Xóc tiÕn xuÊt khÈu lµ mét bé phËn cña xóc tiÕn th¬ng m¹i nhng do tÇm quan träng cña nã nªn nhiÒu khi ngêi ta thêng nãi tíi nh mét kh¸i niÖn riªng biÖt. Xóc tiÕn xuÊt khÈu gåm ba nhãm yÕu tè sau:  KÕt cÊu h¹ tÇng c¬ b¶n.  ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nh»m t¹o ra m«i trêng thuËn lîi cho xuÊt kha¶u.  BiÖn ph¸p c«ng cô cô thÓ ®Ó mét níc tham gia thµnh c«ng vµo thÞ trêng quèc tÕ. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn xuÊt khÈu ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò kÕt cÊu h¹ tÇng cßn thiÕu trªn mäi lÜnh vùc ®Æc biÖt lµ hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c ®· c¶n trë rÊt nhiÒu cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu nãi chung vµ xuÊt khÈu thuû s¶n nãi riªng. HÇu hÕt s¶n phÈm h¶i s¶n khai th¸c ®Òu cã tÝnh t¬ng ®ång cao. Do ®ã søc c¹nh tranh cña mÆt hµng víi c«ng nghÖ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch sÏ quyÕt ®Þnh phÇn lín u thÕ trªn thÞ trêng quèc tÕ. Trong khi ®ã ë ViÖt Nam b¶o qu¶n thuû s¶n chñ yÕu trong hÇm ®¸ vµ c¸c m¾t tre…do ®ã g©y ra sù gi¶m sót chÊt dinh dìng dÉn ®Õn gi¸ c¶ bÞ tôt xuèng. MÆt kh¸c, ®èi víi khai th¸c thuû s¶n ë níc ta, ph¬ng tiÖn ®¸nh b¾t xa bê cßn hÕt søc th« s¬, l¹c hËu vµ thiÕu thèn cho nªn ¶nh hëng kh«ng nhá tíi viÖc b¶o qu¶n sau thu ho¹ch. Vai trß to lín cña kÕt cÊu h¹ tÇng ®ßi hái chóng ta ph¶i thµnh lËp khu chÕ xuÊt ®Ó t¹o ra nguån xuÊt khÈu s¶n phÈm chÕ biÕn. ViÖc cung cÊp mét sè kÕt cÊu h¹ tÇng trong c¸c khu vùc ®Þa lý ®îc ph©n ®Þnh râ theo c¸c khu chÕ xuÊt cã thÓ gãp phÇn xóc tiÕn xuÊt khÈu trong mét thêi gian t¬ng ®èi ng¾n th«ng qua kh¶ n¨ng cung cÊp cho c¸c nhµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam nhiÒu kinh nghiÖm, kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ qu¶n lý, marketing, thu hót c«ng nghÖ,…Tuy nhiªn lîi Ých cña khu chÕ xuÊt mang l¹i kh«ng ®îc nh ngêi ta mong ®îi nªn kh«ng coi chóng lµ biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu. ë ViÖt Nam, chóng ta ¸p dông biÖn ph¸p xóc tiÕn xuÊt khÈu sau: Thø nhÊt, vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i: ViÖt Nam ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i thèng nhÊt. Ngµy 27/2/1998, thèng ®èc ng©n hµng Nhµ níc ViÖt nam ra quyÕt ®Þnh 45/Q§-NH vÒ viÖc quy ®Þnh nguyªn t¾c Ên ®Þnh tû gi¸ mua, b¸n ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ trong ph¹m vi biªn ®é dao ®éng  5% so víi tû gi¸ chÝnh thøc do thèng ®èc ng©n hµng c«ng bè hµng ngµy. theo quyÕt ®Þnh 16-1998 Q§NHNN7 ra ngµy 10/1/1998 th× biªn ®é nµy lµ 10 so víi tû gi¸ chÝnh thøc. §iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®Èy m¹nh c«ng t¸c xuÊt khÈu ë doanh nghiÖp m×nh. Thø hai, vÒ tÝn dông xuÊt khÈu ®îc th«ng qua ng©n hµng th¬ng m¹i. ViÖc më réng quyÒn cÊp tÝn dông xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong níc cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµ mét bíc tiÕn lín trong hÖ thèng ng©n hµng. Chñ tr¬ng chuyÓn ho¸ tõ cho vay nhËp khÈu sang cho vay ®Çu t xuÊt khÈu cña c¸c ng©n hµng gãp phÇn n©ng cao hÖ sè sö dông vèn.