Tài liệu Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại bệnh viện đa khoa tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN VŨ HUYỀN TRANG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN VŨ HUYỀN TRANG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ GẤM THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2018 Tác giả Nguyễn Vũ Huyền Trang ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa, phòng của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy, hướng dẫn, tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn sự chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ tận tình, chu đáo của cô giáo hướng dẫn PGS.TS. Nguyễn Thị Gấm. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các thầy, cô giáo trong Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi luôn nhận được sự giúp đỡ, động viên của Ban giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, Trưởng phòng Tổ chức cán bộ, sự phối hợp, cộng tác của các khoa, phòng, trung tâm, đơn vị thuộc Bệnh viện, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, các Trưởng khoa, phòng, trung tâm, đơn vị, đồng nghiệp và gia đình, người thân, bạn bè đã có nhiều ý kiến đóng góp quý báu, động viên, tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. Thái Nguyên, tháng 8 năm 2018 Tác giả Nguyễn Vũ Huyền Trang iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ...................................................................... ix MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Đóng góp mới của luận văn .................................................................................... 4 5. Kết cấu luận văn ...................................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC ............................................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .................................. 5 1.1.1. Một số khái niệm............................................................................................ 5 1.1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng NNL .......................................................... 9 1.1.3. Nội dung các hoạt động nâng cao chất lượng NNL ..................................... 12 1.1.4. Yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng NNL y tế tại cơ sở y tế .......................... 18 1.2. Cơ sở thực tiễn về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế ...................... 21 1.2.1. Kinh nghiệm nâng cao chất lượng NNL y tế của một số cơ sở y tế ............ 21 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ........................ 24 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 26 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 26 2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 26 2.2.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích ................................................... 26 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin ................................................................... 27 2.2.3. Phương pháp xử lý thông tin ........................................................................ 29 2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin ................................................................. 30 iv 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 31 2.3.1. Các chỉ tiêu liên quan đến nguồn nhân lực .................................................. 31 2.3.2. Các chỉ tiêu đánh giá thực trạng nâng cao chất lượng NNL y tế ................. 32 2.4. Tiêu chí và phương pháp đánh giá chất lượng NNL y tế............................. 34 2.4.1. Tiêu chí đánh giá chất lượng nguồn nhân lực y tế ....................................... 34 2.4.2. Phương pháp đánh giá chất lượng nguồn nhân lực y tế ............................... 35 Chương 3. THỰC TRẠNG NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ ................................................ 37 3.1. Khái quát thông tin về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ............................ 37 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển Bệnh viện ................................................. 37 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Bệnh viện ........................................................... 40 3.1.3. Cơ cấu tổ chức của Bệnh viện...................................................................... 42 3.1.4. Những đặc điểm ảnh hưởng đến chất lượng NNL y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .................................................................................. 43 3.2. Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực y tế và hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ................. 45 3.2.1. Thực trạng chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ........................................................................................................ 45 3.2.2. Thực trạng các hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ................................................................. 59 3.2.3. Đánh giá của đối tượng nghiên cứu về chất lượng NNL y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .......................................................................... 74 3.3. Yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .................................................................................. 86 3.3.1. Yếu tố bên trong ........................................................................................... 86 3.3.2. Yếu tố bên ngoài .......................................................................................... 89 3.4. Đánh giá thực trạng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ................................................................. 92 3.4.1. Ưu điểm........................................................................................................ 92 3.4.2. Hạn chế ........................................................................................................ 93 3.4.3. Nguyên nhân ................................................................................................ 94 v Chương 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC Y TẾ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH PHÚ THỌ ........................................... 96 4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ..................................................... 96 4.1.1. Quan điểm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ........................................................................................ 96 4.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ........................................................................................ 97 4.1.3. Mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ................................................................................................. 97 4.2. Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ........................................................................................ 98 4.2.1. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác quy hoạch nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ........................................................ 98 4.2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác tuyển dụng và thu hút nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .................................... 100 4.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .................................... 101 4.2.4. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác thù lao và đãi ngộ nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ............................................. 103 4.2.5. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác sử dụng và đánh giá nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ .................................... 104 4.2.6. Nhóm các giải pháp khác ........................................................................... 106 4.3. Kiến nghị .................................................................................................... 106 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 111 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 113 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BS : Bác sĩ BVĐK : Bệnh viện đa khoa BYT : Bộ Y tế CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ĐD : Điều dưỡng DS : Dược sĩ HS : Hộ sinh KT - XH : Kinh tế - xã hội KTTT : Kinh tế thị trường KTV : Kỹ thuật viên NB : Người bệnh NCKH : Nghiên cứu khoa học NNL : Nguồn nhân lực NVYT : Nhân viên y tế TĐCM : Trình độ chuyên môn TĐHV : Trình độ học vấn UBND : Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo độ tuổi tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ............................................................ 47 Bảng 3.3. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo phân loại sức khỏe tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................. 49 Bảng 3.4. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo trình độ học vấn tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ............................................. 50 Bảng 3.5. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo TĐCM và nhóm chức danh tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ............................ 51 Bảng 3.6. Đánh giá mức độ phù hợp về cơ cấu chuyên môn y tế tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................. 52 Bảng 3.7. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo trình độ tin học, ngoại ngữ tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ............................ 53 Bảng 3.8. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo kỹ năng chuyên môn tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................. 54 Bảng 3.9. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo thâm niên công tác tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................. 55 Bảng 3.10. Kết quả hoạt động khám chữa bệnh của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015 - 2017 .......................................................... 58 Bảng 3.11. So sánh nguồn nhân lực y tế giữa thực tế với nhu cầu theo trình độ chuyên môn của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015 - 2017 ................................................................................. 59 Bảng 3.12. Kết quả tuyển dụng nguồn nhân lực y tế của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015 - 2017................................................... 62 Bảng 3.13. Kết quả thu hút nguồn nhân lực của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 và 6 tháng đầu năm 2018 .......................... 64 Bảng 3.14. Công tác đào tạo dài hạn của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................................................................... 65 viii Bảng 3.15. Công tác đào tạo ngắn hạn của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 .......................................................................... 67 Bảng 3.16. Mức hưởng phụ cấp lãnh đạo tại BVĐK tỉnh Phú Thọ .............. 70 Bảng 3.17. Mức phụ cấp phẫu thuật, thủ thuật tại BVĐK tỉnh Phú Thọ ...... 71 Bảng 3.18. Công tác bố trí, sử dụng nguồn nhân lực y tế của BVĐK tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 73 Bảng 3.19. Kết quả đánh giá nguồn nhân lực y tế của BVĐK tỉnh Phú Thọ .... 74 Bảng 3.20. Thông tin chung về đối tượng điều tra là người bệnh ................ 75 Bảng 3.21. Thông tin chung về đối tượng điều tra là NVYT ....................... 76 Bảng 3.22. Mức độ hài lòng chung của người bệnh về NVYT .................... 77 Bảng 3.23. Tỷ lệ hài lòng của người bệnh vào năng lực chuyên môn của NVYT tại BVĐK tỉnh Phú Thọ .................................................. 78 Bảng 3.24. Tỷ lệ hài lòng của người bệnh vào thái độ ứng xử của NVYT tại BVĐK tỉnh Phú Thọ .................................................. 79 Bảng 3.25. Tỷ lệ hài lòng chung của NVYT về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ ....................................................................................... 80 Bảng 3.26. Tỷ lệ hài lòng của NVYT về môi trường làm việc ..................... 81 Bảng 3.27. Tỷ lệ hài lòng của NVYT về công tác tuyển dụng và thu hút NNL y tế ...................................................................................... 82 Bảng 3.28. Tỷ lệ hài lòng của NVYT về công tác đào tạo và phát triển NNL y tế ...................................................................................... 83 Bảng 3.29. Tỷ lệ hài lòng của NVYT về thù lao và đãi ngộ NNL y tế......... 84 Bảng 3.30. Tỷ lệ hài lòng của NVYT về công tác bố trí, sử dụng và đánh giá nguồn nhân lực y tế ...................................................... 85 ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ: Biểu đồ 3.1: Số lượng nguồn nhân lực y tế của BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ............................................................... 46 Biểu đồ 3.2. Cơ cấu nguồn nhân lực y tế theo giới tính tại BVĐK tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2015-2017 ................................................. 48 Sơ đồ: Sơ đồ 2.1: Khung phân tích nội dung nâng cao chất lượng NNL y tế ..... 27 Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức của BVĐK tỉnh Phú Thọ ............................... 42 Sơ đồ 3.2. Quy trình tuyển dụng viên chức của BVĐK tỉnh Phú Thọ .... 61 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng ta đã nhiều lần khẳng định: Con người là vốn quý nhất, chăm lo cho hạnh phúc của con người là mục tiêu phấn đấu cao nhất của chế độ ta. Vấn đề con người và phát huy nhân tố con người thu hút sự quan tâm, chú ý, được thảo luận rộng rãi trên các diễn đàn trong nước và quốc tế. Trong tiến trình phát triển, cả lý luận và thực tiễn đều chứng minh nhân tố con người đóng vai trò quyết định xu hướng vận động của thế giới đương đại. Nghị quyết Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Phát huy nhân tố con người trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; tập trung xây dựng con người về đạo đức, nhân cách, lối sống, trí tuệ và năng lực làm việc; xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh”. Con người thực sự là nguồn lực của mọi nguồn lực, tài nguyên của mọi tài nguyên và là nguồn lực nội sinh quan trọng nhất quyết định thành công của sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Nếu như chúng ta tự hào khi có một cơ cấu dân số trẻ với nguồn nhân lực dồi dào thì vấn đề đang gặp phải hiện nay là nguồn nhân lực ấy chưa cân đối ở các ngành nghề, chưa tương đồng về số lượng, chưa đảm bảo về chất lượng. Với ngành Y tế cũng không ngoại lệ, chính vì vậy việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực các ngành nói chung và của ngành Y tế nói riêng là yêu cầu bức thiết đặt ra để mỗi tổ chức, mỗi ngành nghề có thể tự khẳng định và ngày càng phát triển. Mặc dù những năm qua, ngành Y tế đã có nhiều tiến bộ vượt bậc trong công tác nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, đặc biệt là nghiên cứu, áp dụng thành công tiến bộ khoa học công nghệ hiện đại vào thực tế điều trị. Đóng góp không nhỏ vào những thành tựu kể trên là sự phát triển về khoa học kỹ thuật chuyên sâu trong lĩnh vực khám chữa bệnh, trang thiết bị y tế hiện đại và quan trọng là sự tâm huyết, sáng tạo, nỗ lực của đội ngũ cán bộ y tế. Nhưng theo đánh giá của nhiều chuyên gia, chất lượng nguồn nhân lực y tế của nước ta vẫn còn bất cập, không đồng đều và có sự phân bố chênh lệch giữa các vùng, miền, các tuyến... Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ là Bệnh viện đa khoa hạng I, tuyến tỉnh với mục đích chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trong tỉnh và các tỉnh lân cận. Những năm qua, Ban lãnh đạo Bệnh viện luôn có những quan điểm đúng đắn và tầm nhìn chiến 2 lược về chất lượng nguồn nhân lực nói chung và chất lượng nguồn nhân lực y tế nói riêng. Bệnh viện đã và đang thực hiện nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế nhằm mục đích thực hiện tốt nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Tuy nhiên, với tiềm năng và yêu cầu phát triển của Bệnh viện trong giai đoạn tới thì chất lượng nguồn nhân lực y tế vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập như: - Công tác quy hoạch nguồn nhân lực chưa đáp ứng với yêu cầu của giai đoạn mới trong thời kỳ hội nhập và phát triển của đất nước. - Công tác đào tạo chưa thực sự được chú trọng do tình trạng Bệnh viện thường xuyên bị quá tải, công suất sử dụng giường bệnh khoảng 110-120% vì thế nên nguồn nhân lực y tế phải ưu tiên thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn hơn. - Chính sách thù lao và đãi ngộ của khu vực y tế công nói chung và Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ nói riêng chưa thực sự toàn diện trong khi khu vực y tế tư nhân lại làm rất tốt công tác này. - Công tác bố trí, sử dụng nguồn nhân lực vẫn còn chưa hợp lí. Một số cán bộ có chuyên môn y tế không được phân công trực tiếp thực hiện công tác chuyên môn tại khối điều trị mà lại làm công việc hành chính. - Công tác đánh giá nguồn nhân lực đã được thực hiện theo phân loại hàng tháng để làm cơ sở chi thu nhập tăng thêm và theo mức độ hoàn thành nhiệm vụ trong năm để làm cơ sở khen thưởng nhưng việc đánh giá chưa thực sự khách quan, đúng với năng lực làm việc. Xuất phát từ thực trạng trên, tác giả nhận thấy công tác nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ vẫn tồn tại hạn chế cần được hoàn thiện. Bởi vậy, tác giả đã lựa chọn chủ đề “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ” để nghiên cứu thực trạng và từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng nguồn nhân lực y tế và thực trạng hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Từ 3 đó đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và ổn định an sinh xã hội của người dân trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói riêng và khu vực nói chung. 2.2. Mục tiêu cụ thể Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Đánh giá thực trạng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế và các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về không gian: Không gian nghiên cứu của đề tài là tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Phạm vi về thời gian: Các tư liệu tổng quan thu thập từ các tài liệu về nguồn nhân lực đã công bố trong các báo cáo, kế hoạch, đề án vị trí việc làm giai đoạn 2015 - 2017. Số liệu điều tra nhân viên y tế và người bệnh thực hiện trong năm 2018. Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu chất lượng NNL y tế và các hoạt động nhằm nâng chất lượng NNL y tế đồng thời đưa ra những phân tích, đánh giá về thực trạng chất lượng NNL y tế và các giải pháp nhằm nâng chất lượng NNL y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Trong khuôn khổ của luận văn này, tác giả tập trung nghiên cứu các nội dung sau: Về chất lượng NNL y tế gồm: số lượng, thể lực, trí lực và tâm lực của NNL y tế của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. 4 Về các hoạt động nâng cao chất lượng NNL y tế gồm: công tác quy hoạch NNL y tế; công tác tuyển dụng và thu hút NNL y tế; công tác đào tạo và phát triển NNL y tế; thù lao và đãi ngộ NNL y tế; công tác bố trí, sử dụng và đánh giá NNL y tế. 4. Đóng góp mới của luận văn Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu giúp Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ quy hoạch nguồn nhân lực và xây dựng kế hoạch nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế giai đoạn 2018 - 2020 có cơ sở khoa học. Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ, có ý nghĩa thiết thực nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ và đối với các cơ sở khám chữa bệnh có điều kiện tương tự. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, kết cấu của luận văn bao gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. Chương 4: Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Phú Thọ. 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG NGUỒN NHÂN LỰC 1.1. Cơ sở lý luận về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Nguồn nhân lực Có thể hiểu nguồn nhân lực là nguồn lực về con người. Nguồn lực đó được xem xét ở hai khía cạnh: (1) Thứ nhất, với ý nghĩa là nguồn gốc, là nơi phát sinh ra nguồn lực. Nguồn nhân lực nằm trong bản thân con người, đó cũng là sự khác nhau cơ bản giữa nguồn lực con người và các nguồn lực khác. (2) Thứ hai, nguồn nhân lực được hiểu là tổng thể nguồn lực của từng cá nhân con người. Với tư cách là một nguồn nhân lực của quá trình phát triển, nguồn nhân lực là nguồn lực con người có khả năng sáng tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội được biểu hiện là lượng và chất lượng nhất định tại một thời điển nhất định. Theo Phạm Minh Hạc (2001): Nguồn nhân lực là tổng thể các tiềm năng lao động của một nước hay một địa phương sẵn sàng tham gia một công việc lao động nào đó. [16] Theo Nguyễn Tiệp (2007) thì “Nguồn nhân lực bao gồm toàn bộ dân cư có khả năng lao động”. Khái niệm này chỉ nguồn nhân lực với tư cách là nguồn cung cấp sức lao động cho xã hội. Nguồn nhân lực được hiểu theo nghĩa hẹp hơn, bao gồm nhóm dân cư trong độ tuổi lao động có khả năng lao động. [14] Theo Trần Xuân Cầu và Mai Quốc Chánh (2008) “Nguồn nhân lực là một phạm trù dùng để chỉ sức mạnh tiềm ẩn của dân cư, khả năng huy động tham gia vào quá trình tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội trong hiện tại cũng như trong tương lai. Sức mạnh và khả năng đó được thể hiện thông qua số lượng, chất lượng và cơ cấu dân số, nhất là số lượng, chất lượng con người có đủ điều kiện tham gia vào nền sản xuất xã hội”. [10] Từ các quan điểm nêu trên, tác giả cho rằng nguồn nhân lực được hiểu theo hai nghĩa: Theo nghĩa rộng thì nó bao gồm toàn bộ dân cư có khả năng lao động. Theo nghĩa hẹp thì nó là khả năng lao động của xã hội bao gồm các nhóm dân cư trong độ tuổi lao động và có khả năng lao động. 6 1.1.1.2. Chất lượng nguồn nhân lực Theo Giáo trình Khoa học quản lý “Chất lượng nguồn nhân lực là trạng thái nhất định của nguồn nhân lực trong tổ chức, thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành nên bản chất bên trong của nguồn nhân lực. Chất lượng của nguồn nhân lực được biểu hiện thông qua một số yếu tố chủ yếu như trạng thái sức khỏe, trình độ văn hóa, trình độ chuyên môn kỹ thuật (kỹ năng) của nguồn nhân lực”. Theo Nguyễn Dương và Linh Sơn (2005) “Chất lượng nguồn nhân lực là trạng thái nhất định của nguồn nhân lực thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành nên bản chất bên trong của nguồn nhân lực. Đó là các yếu tố về tinh thần, thể lực, trí lực”. Theo Nguyễn Tiệp (2007) thì “Chất lượng nguồn nhân lực là trạng thái nhất định của nguồn nhân lực, là tố chất, bản chất bên trong của nguồn nhân lực, nó luôn có sự vận động và phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội cũng như mức sống, dân trí của dân cư”. [14] Theo quan điểm của Trần Xuân Cầu, Mai Quốc Chánh (2008) thì chất lượng nguồn nhân lực được hiểu: “Chất lượng nguồn nhân lực là trạng thái nhất định của nguồn nhân lực thể hiện mối quan hệ giữa các yếu tố cấu thành bên trong của nguồn nhân lực”. Trong điều kiện kinh tế thị trường cạnh tranh cao và hội nhập sâu rộng thì chất lượng nguồn nhân lực được coi là chỉ tiêu quan trọng phản ánh trình độ phát triển kinh tế và đời sống của con người trong một xã hội nhất định. [10] Còn theo Phùng Rân (2008) thì chất lượng nguồn nhân lực được đo bằng 2 tiêu chí: “là năng lực hoạt động của nguồn nhân lực và phẩm chất đạo đức của nguồn nhân lực đó”. Năng lực hoạt động có được thông qua đào tạo, qua huấn luyện, qua thời gian làm việc được đánh giá bằng học hàm, học vị, cấp bậc công việc và kỹ năng giải quyết công việc. Phẩm chất đạo đức là khả năng dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm và khó có tiêu chí nào làm thước đo để đánh giá phẩm chất đạo đức của nguồn nhân lực. [17] Với các cách hiểu khác nhau, tác giả nghĩ chất lượng nguồn nhân lực là một khái niệm tổng hợp, bao gồm những nét đặc trưng về trạng thái thể lực, trí lực, đạo đức và phẩm chất. Nó thể hiện trạng thái nhất định của nguồn nhân lực với tư cách 7 vừa là một khách thể vật chất đặc biệt, vừa là chủ thể của mọi hoạt động kinh tế và các quan hệ xã hội. Trong đó: Thể lực của con người chịu ảnh hưởng của mức sống vật chất, sự chăm sóc sức khỏe và rèn luyện của từng cá nhân cụ thể. Thể lực có ý nghĩa quan trọng quyết định năng lực hoạt động của con người. Phải có thể lực tốt con người mới có thể phát triển trí tuệ của mình trong xã hội. Trí lực được xác định bởi tri thức chung về khoa học, trình độ kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, kinh nghiệm làm việc và khả năng tư duy phán đoán của mỗi con người. Trí lực thực tế là một hệ thống thông tin đã được xử lý và lưu giữ lại trong bộ nhớ của mỗi cá nhân con người, được thực hiện qua nhiều kênh khác nhau. Nó được hình thành và phát triển thông qua giáo dục đào tạo cũng như quá trình lao động sản xuất. Tâm lực hay đạo đức, phẩm chất là những đặc điểm quan trọng trong yếu tố xã hội của nguồn nhân lực bao gồm toàn bộ những tình cảm, tập quán phong cách, thói quen, quan niệm, truyền thống, các hình thái tư tưởng, đạo đức và nghệ thuật,... gắn liền với truyền thống văn hóa. Ba yếu tố này có quan hệ chặt chẽ, tác động qua lại, là tiền đề phát triển của nhau. Muốn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phải nâng cao cả ba mặt: thể lực, trí lực và tâm lực. Tuy nhiên, mỗi yếu tố trên lại liên quan đến một lĩnh vực rất rộng lớn. Thể lực và tình trạng sức khỏe gắn với dinh dưỡng, y tế và chăm sóc sức khỏe. Trí lực gắn với lĩnh vực giáo dục đào tạo. Còn tâm lực chịu ảnh hưởng của truyền thống văn hóa dân tộc, nền tảng văn hóa và thể chế chính trị... Do vậy, để đánh giá chất lượng nguồn nhân lực thường xem xét trên ba mặt: thể lực, trí lực và tâm lực của người lao động. Trong khuôn khổ luận văn này chất lượng nguồn nhân lực được hiểu là toàn bộ năng lực của lực lượng lao động được biểu hiện thông qua ba mặt: thể lực, trí lực, tâm lực. Tất cả các mặt này có quan hệ chặt chẽ với nhau cấu thành nên chất lượng nguồn nhân lực. Trong đó cả 3 yếu tố: thể lực, trí lực và tâm lực đều là yếu tố quan trọng trong việc xem xét đánh giá chất lượng nguồn nhân lực. 1.1.1.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Hiện nay, trên thế giới đang tồn tại khá nhiều định nghĩa về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. UNESCO cho rằng: nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là 8 làm cho toàn bộ sự lành nghề của dân cư luôn luôn phù hợp trong mối quan hệ với sự phát triển của đất nước. Còn theo ILO, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực có phạm vi rộng hơn, không chỉ là sự chiếm lĩnh trình độ lành nghề hoặc vấn đề đào tạo nói chung, mà còn là sự phát triển năng lực và sử dụng năng lực đó vào việc làm có hiệu quả, cũng như thỏa mãn nghề nghiệp và cuộc sống cá nhân. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là tạo ra tiềm năng của con người thông qua đào tạo, bồi dưỡng, tự bồi dưỡng và đào tạo lại, chăm sóc sức khỏe về thể lực và tinh thần, khai thác tối đa tiềm năng đó trong các hoạt động lao động thông qua việc tuyển dụng, sử dụng, tạo điều kiện về môi trường làm việc, môi trường văn hóa - xã hội kích thích động cơ, thái độ làm việc của người lao động, để họ mang hết sức mình hoàn thành các chức trách, nhiệm vụ được giao. Mặc dù có sự diễn đạt khác nhau, song có một điểm chung nhất của tất cả các định nghĩa là đều coi nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là quá trình nâng cao năng lực của con người về mọi mặt để tham gia một cách có hiệu quả vào quá trình phát triển. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tổ chức là quá trình biến đổi về thể lực, trí lực, tâm lực của con người nhằm đáp ứng những đòi hòi ngày càng cao các nhiệm vụ và mục tiêu của tổ chức. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực chính là sự tăng cường sức mạnh cùng với kỹ năng hoạt động sáng tạo về năng lực thể chất và năng lực tinh thần của lực lượng lao động lên đến một trình độ nhất định để lực lượng này có thể hoàn thành được nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội trong một giai đoạn phát triển của một quốc gia, một tổ chức. Thông qua chất lượng nguồn nhân lực thể hiện rõ trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia, chất lượng cuộc sống của dân cư hay mức độ văn minh của một xã hội. Từ những luận điểm trên có thể hiểu rằng “Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực chính là nâng cao mức độ đáp ứng công việc của người lao động trên các phương diện: thể lực, trí lực và tâm lực so với yêu cầu cụ thể nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức”. 9 1.1.1.4. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế Nguồn nhân lực y tế: là tổng thể những người có khả năng lao động với thể lực, trí lực và phẩm chất đạo đức phù hợp với đặc điểm nghề nghiệp trong lĩnh vực y tế, đang và sẽ tham gia vào các hoạt động nhằm bảo vệ và nâng cao sức khoẻ của nhân dân, cộng đồng. Nguồn nhân lực y tế bị chi phối bởi tính chất đặc thù của nghề y, công tác giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực y tế cần sự đầu tư lớn, sự phối hợp chặt chẽ và có kế hoạch và cần có sự can thiệp đặc biệt của Chính phủ. Nguồn nhân lực y tế là nguồn lực quan trọng nhất của hệ thống y tế, có mối liên hệ rất chặt chẽ và không thể thiếu đối với các thành phần khác của hệ thống y tế. Chất lượng nguồn nhân lực y tế là yếu tố chính bảo đảm hiệu quả và chất lượng dịch vụ y tế, có vai trò ảnh hưởng quyết định tới việc thực hiện nhiệm vụ chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân của mỗi quốc gia. Là một nhân tố quan trọng bảo đảm nguồn nhân lực của mỗi nước thông qua việc cung cấp hiệu quả các dịch vụ y tế đến người dân. 1.1.2. Các tiêu chí đánh giá chất lượng nguồn nhân lực 1.1.2.1. Nâng cao thể lực Nâng cao thể lực chính là nâng cao sức khỏe và có một trạng thái thoải mái về thể chất cũng như tinh thần của nguồn nhân lực. Nếu không có sức khỏe thì bất cứ ai cũng khó có thể hoàn thành được công việc. Yếu tố sức khỏe không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực mà còn ảnh hưởng lớn đến chất lượng công việc. Sở hữu thể lực tốt sẽ giúp cho người lao động nhanh nhẹn tháo vát, bền bỉ trong công việc do vậy nên thể lực là điều kiện quan trọng để phát triển trí lực. Có thể nói thể lực là mục đích của sự phát triển. Thể lực của nguồn nhân lực được hình thành, duy trì và phát triển bởi chế độ dinh dưỡng, chế độ chăm sóc sức khỏe. Theo Tổ chức Y tế thế giới WHO “Sức khỏe là một trạng thái hoàn toàn thoải mái về thể chất, tinh thần và xã hội chứ không phải chỉ là không có bệnh hay thương tật”. Thể lực là sự phát triển hài hòa của con người về sức khỏe cơ thể và sức khỏe tinh thần. Sức khỏe cơ thể là sự cường tráng, khả năng mang vác, lao động tay chân.