Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng của lân và kali tới sinh trưởng và năng suất của giống lúa th5 1 trên hai nền đạm thấp và trung bình tại gia lâm hà nội

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I ---------- ---------- ðÀO TH KIM LIÊN NGHIÊN C U NH HƯ NG C A LÂN VÀ KALI T I SINH TRƯ NG VÀ NĂNG SU T C A GI NG LÚA TH5-1 TRÊN HAI N N ð M TH P VÀ TRUNG BÌNH T I GIA LÂM – HÀ N I LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P Chuyên ngành: TR NG TR T Mã s : 60.62.01 Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. PH M VĂN CƯ NG HÀ N I - 2009 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi L I CAM ðOAN - Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào. - Tôi xin cam ñoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn ñã ñư c c m ơn và các thông tin trích d n trong lu n văn ñ u ñư c ch rõ ngu n g c. Tác gi lu n văn ðào Th Kim Liên Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… i L I C M ƠN ð hoàn thành b n lu n văn này ngoài s c g ng c a b n thân tôi còn nh n ñư c s giúp ñ t n tình c a nhi u cá nhân và t p th . Tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c ñ n TS. Ph m Văn Cư ng, ngư i ñã t n tình ch b o, hư ng d n tôi th c hi n và hoàn thành lu n văn này. Tôi xin chân thành c m ơn các th y, cô trong Vi n Sau ñ i h c, khoa Nông h c, b môn Cây lương th c - trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ñã t o m i ñi u ki n thu n l i giúp ñ tôi trong su t quá trình th c t p. Xin c m ơn gia ñình, ban bè và ñ ng nghi p ñã giúp ñ , ñ ng viên tôi trong su t quá trình th c hi n lu n văn t t nghi p. Hà N i, ngày tháng năm 2009 Tác gi ðào Th Kim Liên Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… ii Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi M CL C L i cam ñoan i L i c m ơn ii M cl c iii Danh m c các ch vi t t t vi Danh m c b ng vii Danh m c ñ th ix 1. M ð U 1 1.1 ð tv nñ 1 1.2 M c tiêu nghiên c u 2 2. T NG QUAN TÀI LI U 3 2.1 ð c ñi m nông sinh h c c a lúa lai 3 2.2 ð c ñi m dinh dư ng N, P, K c a lúa lai và lúa thư ng 8 2.3 Tình hình s d ng phân bón và nghiên c u v t l phân bón lúa lai Vi t Nam và trên th gi i 12 3. N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 24 3.1 V t li u nghiên c u 24 3.2 Phương pháp nghiên c u 25 3.3 Phương pháp x lí s li u 29 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N 30 4.1 nh hư ng c a lân và kali ñ n th i gian sinh trư ng c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 30 4.2 nh hư ng c a lân và kali ñ n chi u cao cây c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.3 31 nh hư ng c a lân và kali ñ n t c ñ tăng trư ng chi u cao cây c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iii 34 4.4 nh hư ng c a lân và kali ñ n s nhánh c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.5 36 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s ñ dày lá (SLA) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.6 38 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s SPAD và hàm lư ng ñ m trong lá c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.7 40 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s di n tích lá (LAI) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.8 4.9 42 ð che khu t ánh sáng 45 nh hư ng c a lân và kali ñ n kh năng ch ng ch u sâu, b nh h i c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.10 47 nh hư ng c a lân và kali ñ n kh i lư ng ch t khô tích lu c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.11 48 nh hư ng c a lân và kali ñ n t c ñ sinh trư ng (CGR) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.12 50 nh hư ng c a lân và kali ñ n hi u su t quang h p thu n (NAR) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.13 52 nh hư ng c a lân và kali ñ n năng su t c a gi ng lúa lai TH51 trên hai n n ñ m 4.14 Tương quan gi a năng su t h t và m t s y u t liên quan 54 các giai ño n sinh trư ng 57 4.14.1 Tương quan gi a năng su t th c thu và ch s SPAD qua các giai ño n sinh trư ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iv 57 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 4.14.2 Tương quan gi a năng su t th c thu và ch s di n tích lá (LAI) qua các giai ño n sinh trư ng 59 4.14.3 Tương quan gi a năng su t th c thu và t c ñ tích lu ch t khô v bông qua các giai ño n sinh trư ng 60 4.14.4 Tương quan gi a năng su t th c thu và các y u t c u thành năng su t 62 5. K T LU N VÀ ð NGH 64 5.1 K t lu n 64 5.2 ð ngh 65 TÀI LI U THAM KH O 66 PH L C 73 Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… v DANH M C CÁC CH VI T T T TGST Th i gian sinh trư ng Ha Hec ta NSLT Năng su t lý thuy t NSTT Năng su t th c thu KTðN K t thúc ñ nhánh KTT K t thúc tr TSC Tu n sau c y ðNHH ð nhánh h u hi u CCCC Chi u cao cu i cùng C.SÁP Chín sáp SNHH S nhánh h u hi u Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi DANH M C B NG STT Tên b ng 2.1 Nhu c u và cân ñ i phân bón 4.1 Trang Vi t Nam ñ n năm 2020 12 nh hư ng c a lân và kali ñ n th i gian sinh trư ng (ngày) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.2 nh hư ng c a lân và kali ñ n chi u cao cây c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.3 34 nh hư ng c a lân và kali ñ n s nhánh c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.5 32 nh hư ng c a lân và kali ñ n t c ñ tăng trư ng chi u cao cây c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau 4.4 30 36 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s ñ dày lá (SLA) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.6 39 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s SPAD và hàm lư ng ñ m trong lá c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.7 41 nh hư ng c a lân và kali ñ n ch s di n tích lá (LAI) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.8 43 nh hư ng c a lân và kali ñ n t l ánh sáng gi a các t ng lá (%) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.9 45 nh hư ng c a lân và kali ñ n kh năng ch ng ch u sâu, b nh h ic a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vii 47 4.10 nh hư ng c a lân và kali ñ n kh i lư ng ch t khô tích lu c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.11 49 nh hư ng c a lân và kali ñ n t c ñ sinh trư ng (CGR) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.12 51 nh hư ng c a lân và kali ñ n hi u su t quang h p thu n (NAR) c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m khác nhau qua các giai ño n sinh trư ng 4.13 53 nh hư ng c a lân và kali ñ n năng su t c a gi ng lúa lai TH5-1 trên hai n n ñ m Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… viii 55 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi DANH M C ð STT 4.1. Tên ñ th TH Trang Tương quan gi a năng su t th c thu và ch s SPAD qua các giai ño n sinh trư ng 4.2. Tương quan gi a năng su t th c thu và ch s di n tích lá (LAI) qua các giai ño n sinh trư ng 4.3. 59 Tương quan gi a năng su t th c thu và t c ñ tích lu ch t khô v bông qua các giai ño n sinh trư ng 4.4. 57 61 Tương quan gi a năng su t th c thu và các y u t c u thành năng su t Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… ix 62 1. M 1.1 ð U ð tv nñ Cây lúa (Oryza satival L.) là m t trong ba cây lương th c ch y u trên th gi i: lúa mì, lúa nư c và ngô. S n ph m lúa g o là ngu n cung c p lương th c nuôi s ng ph n ñông dân s th gi i và có vai trò quan tr ng trong công nghi p ch bi n và trong chăn nuôi. Cùng v i s phát tri n c a khoa h c k thu t, ngh tr ng lúa Vi t Nam có nhi u thay ñ i tích c c. T m t nư c thi u ñói lương th c thư ng xuyên, ñ n nay s lư ng lúa g o c a nư c ta không nh ng ñáp ng ñ nhu c u lương th c trong nư c mà còn xu t kh u. Vi t Nam, vi c áp d ng nh ng thành t u v lúa lai ñã có nh ng k t qu to l n, năng su t lúa lai so v i lúa thư ng tăng t 20% tr lên. (Tr n Ng c Trang, 2001). Trong ñi u ki n canh tác hi n nay, ngư i nông dân v n còn l m d ng nhi u vào phân bón nh m tăng năng su t. Nhưng hi u qu mà nó mang l i không cao, m t khác còn gây h u qu như tăng m c ñ sâu b nh, gây ô nhi m môi trư ng, thoái hóa ñ t… Các k t qu nghiên c u cho th y ñ m là y u t r t quan tr ng nh hư ng ñ n sinh trư ng và năng su t c a lúa (Vũ H u Yêm, 1995; Wada, 1996). ð c bi t trong các gi ng lúa lai thì kh năng hút ñ m m nh hơn lúa thu n giai ño n ñ u c a quá trình sinh trư ng do có ưu th lai v b r và kh năng hút ñ m (Kobayashi và cs, 1995; Yang và cs, 1999; Ph m Văn Cư ng và cs, 2005). Ưu th lai v năng su t h t lúa lai F1 ñư c xác ñ nh ch y u do s bông/khóm và s h t/bông, trong ñó s h t/bông là quan tr ng hơn (Virmani và cs, 1981). Do v y vi c cung c p lư ng ñ m th i kỳ tr là h t s c c n thi t . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 1 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Theo phương pháp bón ñ m truy n th ng ch y u bón t p trung vào giai ño n ñ nhánh. Tuy nhiên vi c dư th a ñ m giai ño n ñ u d n t i nhi u sâu b nh và ô nhi m môi trư ng. ð i v i phương pháp không bón lót ñ m mà t p trung vào giai ño n ñ nhánh và tr ñã ñư c k t lu n có hi u qu t i Nh t B n ñ i v i lúa lai Vi t Nam (Ph m Văn Cư ng và cs, 2007). N là nguyên t mà cây hút nhi u nh t, có vai trò tr c ti p hình thành nên năng su t cây. Tuy nhiên P và K cũng góp ph n quan tr ng trong vi c t o ra năng su t lúa. Bón cân ñ i gi a ñ m, lân và kali nh m làm cho cây lúa hút nhi u ch t dinh dư ng, t o ñi u ki n cho lúa s ng kh e m nh, năng su t cao, ñ ng th i t o ñi u ki n thu n l i cho các vi sinh v t phát tri n t t, cung c p dinh dư ng c n thi t cho cây lúa (Nguy n ðình Giao và cs, 2001). Vi c bón phân v i t l N:P:K h p lý s có vai trò quan tr ng trong vi c nâng cao hi u qu bón phân nh m tăng năng su t, gi m sâu b nh và ô nhi m môi trư ng. Chính vì mu n hư ng ñ n m c ñích y, ñư c s cho phép và giúp ñ c a B môn Cây Lương Th c – Khoa Nông h c – Trư ng ð i h c Nông Nghi p Hà N i cùng v i s hư ng d n c a PGS.TS Ph m Văn Cư ng, chúng tôi ti n hành th c hi n ñ tài: “Nghiên c u nh hư ng c a lân và kali t i sinh trư ng và năng su t c a gi ng lúa TH5-1 trên hai n n ñ m th p và trung bình t i Gia Lâm – Hà N i”. 1.2 M c tiêu nghiên c u - Nghiên c u nh hư ng c a các m c phân bón NPK ñ i v i các ch tiêu sinh trư ng, phát tri n, năng su t c a gi ng lúa TH5-1 trên hai n n ñ m 60 kg N/ha và 120 kg N/ha. - Xác ñ nh t l N:P:K thích h p cho gi ng lúa TH5-1 ñ nâng cao hi u qu kinh t c a s n xu t lúa lai. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 2 2. T NG QUAN TÀI LI U 2.1 ð c ñi m nông sinh h c c a lúa lai 2.1.1 ð c ñi m v s c sinh trư ng c a lúa lai Theo Ph m Văn Cư ng và cs (2005), s c sinh trư ng m nh giai ño n ñ u k t h p v i th i gian sinh trư ng ng n c a lúa lai làm tăng kh i lư ng ch t khô tích lu c a các t h p lai ng n ngày, k t qu làm tăng năng su t h t. Th i gian tr i qua các bư c phân hóa ñòng c a lúa lai rút ng n hơn lúa thu n t 2 - 3 ngày, quá trình chín cũng rút ng n hơn so v i lúa thu n cùng trà 3 - 5 ngày. ða s gi ng có 12 - 17 lá trên thân chính tương ng v i TGST t 95 - 135 ngày. ðư ng kính c a lóng lúa lai to và dày hơn lúa thư ng và c b m c a nó, s bó m ch nhi u nên kh năng v n chuy n nư c, dinh dư ng t t hơn lúa thư ng. Do ñư ng kính lóng to, ñ c bi t là lóng sát g c, nên thân lúa lai c ng, lùn, kh năng ch ng ñ t t hơn lúa thư ng. Lúa lai có kh năng sinh trư ng m nh và s m bi u hi n, c th là trong cùng m t ñi u ki n chăm bón như nhau, lá ra nhanh, nhánh ñ ñ u ñ n ngay t ñ t ñ u tiên và ñ liên t c. Các nhánh ñ s m lá ra nhanh, t o cho ru ng lúa s m dày ñ c, che khu t ánh sáng t ng dư i do v y các nhánh ñ sau không có ñ ñi u ki n thu n l i ñ phát tri n, chính vì v y mà ru ng lúa lai thư ng k t thúc ñ s m, dinh dư ng có ñi u ki n t p trung nuôi các nhánh nên bông lúa to ñ u. Giai ño n sinh trư ng sinh dư ng và giai ño n sinh trư ng sinh th c c a ña s các t h p lai x p x nhau, s cân ñ i v th i gian c a giai ño n sinh trư ng t o nên s cân ñ i trong c u trúc qu n th , là m t trong nh ng y u t t o nên năng su t cao (Nguy n Văn Hoan, 2000; Hoàng Tuy t Minh, 2002; Nguy n Công T n và cs, 2002) Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 3 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 2.1.2 ð c ñi m r lúa lai Do có kh năng k t h p t t gi a hai dòng b và m có di truy n khác nhau nên cây lai F1 có s c s ng cao, bi u hi n trên h u h t các tính tr ng. Khác v i b r thư ng, b r lúa lai phát tri n s m và m nh. Do b r phát tri n m nh làm kh năng huy ñ ng ch t dinh dư ng l n nên lúa lai c y chay v n cho năng su t cao hơn lúa thu n (Quách Ng c Ân, 1993). R lúa lai phát tri n s m và m nh, khi có 3 lá, lúa lai ñã hình thành ñư c 8 - 12 r (so v i 6 - 8 r lúa bình thư ng). R lúa lai hình thành cũng có chi u dài hơn h n lúa thư ng. Nh ñ c ñi m này mà cây m lúa lai s m hút ñư c nhi u ch t dinh dư ng ñ cung c p cho cây, giúp lúa lai ñ s m và kh e. S phát tri n m nh m c a b r không ch th hi n qua vi c phát tri n s m và dài mà còn th hi n qua s lư ng r trên cây lúa và ñ l n c a r . Các kh o sát v r lúa lai th i kỳ bư c vào giai ño n phân hoá ñòng ñã cho th y: c s lư ng, ñ l n, chi u dài và kh i lư ng b r lúa lai ñ u hơn h n lúa thư ng. ð c bi t v s lư ng và chi u dài r lúa lai vư t qua lúa thư ng 30 40%. Chính vì có b r kh e nên lúa lai có kh năng thích ng cao, t n d ng ñư c phân bón trong ñ t, cây lúa có c ng cáp, ít ñ . C n t p trung bón lư ng kali và lân cao ñ phát huy ti m năng hút dinh dư ng c a b r lúa lai (Nguy n Văn Hoan, 2004). Khi g p ñi u ki n thi u nư c r lúa lai ăn sâu hơn r lúa thư ng nên kh năng ch u h n t t hơn. ðư ng kính r l n giúp cho quá trình v n chuy n nư c và dinh dư ng thu n ti n. R lúa lai phát tri n m nh trong su t quá trình s ng c a cây. Vì v y lúa lai có kh năng thích nghi t t v i nhi u lo i ñ t, t n d ng ñư c phân bón trong ñ t, sinh trư ng và phát tri n m nh, ít b ñ , sau khi thu ho ch g c r có kh năng tái sinh m nh (Nguy n Công T n và cs, 2002). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 4 2.1.3 ð c ñi m ñ nhánh c a lúa lai Lúa lai có kh năng ñ nhánh kho , s m, liên t c và t p trung. Trong s n xu t ñ i trà bình thư ng ñ kho ng 12 - 14 nhánh. So v i lúa thư ng, lúa lai có kh năng ñ nhánh nhi u hơn th i kỳ ñ u nh quá trình cung c p ch t dinh dư ng t t c a b r . Các nhánh ñ s m thư ng to m p, có s lá nhi u hơn các nhánh ñ sau, nên bông lúa to ñ u nhau x p x bông chính (Nguy n Văn Hoan, 2004). Lúa lai có t l nhánh thành bông cao hơn h n lúa thư ng. Các công trình nghiên c u nư c ta và nư c ngoài (Trung Qu c, IRRI, n ð ,…) ñ u cho th y t l nhánh thành bông c a lúa lai cao hơn h n lúa thư ng. N u ñi u khi n ñ m t h t thóc lúa lai m c lên thành cây lúa, ñư c ñ s m, có 10 - 12 nhánh thì t l thành bông ñ t 80 - 100% trong khi lúa thư ng ch ñ t 60 70% trong cùng ñi u ki n. Nh ñ c ñi m này mà h s s d ng phân bón c a lúa lai cao hơn lúa thư ng (Nguy n Văn Hoan, 2004). 2.1.4 ð c ñi m v b lá, quang h p và hô h p c a lúa lai Lúa lai có di n tích lá l n, lá thư ng r ng 1,5 - 1,6 cm, dài 32 - 36 cm, th t phi n lá có 10 - 12 l p t bào, s bó m ch nhi u, to hơn lúa thư ng và dòng b m . Di n tích lá l n hơn lúa thư ng 1 - 1,5 l n, lá ñ ng, hàm lư ng di p l c cao, ñ c bi t 3 lá trên cùng ñ ng và b n lá ch a nhi u di p l c nên có màu xanh ñ m hơn, do ñó có ho t ñ ng quang h p m nh hơn nh t là th i kỳ chín (Ph m Văn Cư ng và cs, 2004, 2005, 2007). Kh năng quang h p c a lúa l i cao song cư ng ñ hô h p th p do kh năng tích lũy cao hơn, t o ñi u ki n cho năng su t cao. Bông lúa lai to, dài, s h t/bông nhi u, h t n ng, v tr u m ng, t l g o xát cao (72 - 73%). 2.1.5 ð c ñi m v ñ c tính sinh lý, sinh hóa Quang h p, hô h p và tích lũy ch t khô theo nghiên c u c a Donulud và c ng s (1971), Trung tâm lúa lai H Nam (1987) ñã k t lu n r ng lúa lai có Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 5 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi di n tích quang h p r t l n, hàm lư ng di p l c trên ñơn v di n tích lá cao hơn lúa thư ng r t nhi u d n ñ n hi u su t quang h p c a lúa lai cao hơn lúa thư ng, nhưng cư ng ñ hô h p l i th p hơn lúa thư ng (Nguy n Th Trâm, 2000). Di n tích lá, quang h p và kh năng tích lũy hydratcarbon c a lúa lai cao hơn lúa thu n (Kobayashi và cs, 1995; Cuong Van Pham và cs, 2003). Lá lúa lai so v i lá lúa thu n dài và r ng hơn, lá ñòng dài 35 - 45 cm, r ng 1,5 - 2,0 cm, m t s t h p có lá lòng mo và r ng hơn. M t s k t qu nghiên c u cho r ng hư ng lá lòng mo có th nh n ánh sáng c hai m t, như v y năng lư ng m t tr i ñư c h p th nhi u hơn, hi u su t quang h p cao hơn. Th t phi n lá lúa lai F1 có 10 - 11 l p t bào, s lư ng bó m ch nhi u hơn b m , có 14 - 13 bó m ch. Ch s di n tích lá l n hơn lúa thu n 1,2 - 1,5 trong su t quá trình sinh trư ng. Ba lá trên cùng ñ ng, b n lá có ch a nhi u di p l c nên có màu s c ñ m hơn, cư ng ñ quang h p di n ra m nh hơn (Nguy n Văn Hoan, 2004). Hi u su t ch t khô tích lũy (Katyal, 1978), nh lúa lai có ưu th lai hơn h n lúa thư ng v y mà t ng lư ng ch t khô trong cây tăng nhanh (Siddiq, 1996). Kim (1985), Virmani (1981) ñã xác ñ nh con lai có ưu th lai th c và ưu th lai gi ñ nh ñáng tin c y ch tiêu tích lũy ch t khô và ch s thu ho ch (Virmani và cs, 1981; Ponnuthurai và cs, 1984; Kim, 1985). Các ñ c tính sinh hóa c a lúa lai cho th y t c ñ sinh trư ng ban ñ u cao hơn lúa thư ng bi u hi n s m th i kỳ n y m m là do ho t ñ ng c a α – amylase khác nhau và h t lai. S dĩ như v y lúa lai cao hơn giá tr trung bình c a 2 dòng b m (A, B, R) là 20% (ð i h c Nông nghi p H Nam, 1977). Hàm lư ng ARN phân hóa bông và n hoa ñ u r m m cũng như ñ u r th i kỳ ñ nhánh, lúa lai cao hơn h n so v i b m (Nguy n Th Trâm, 2000). Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 6 Lin (1984) xác ñ nh kh năng t ng h p axit amin lúa lai l n hơn so v i lúa thư ng, ho t ñ ng t ng h p tinh b t c a con lai F1 b t ñ u t ngày th 6 c a n hoa ñ n ngày th 26 c a n hoa cao hơn nhi u so v i lúa thư ng (Nguy n Th Trâm, 2000). Trái l i cư ng ñ hô h p c a lúa lai th p hơn lá thu n nên hi u su t quang h p cao hơn ñáng k . Con lai F1 cư ng ñ quang h p cao hơn b m 35%, cư ng ñ hô h p th p hơn ñáng k (t 5 - 7%) các giai ño n sinh trư ng phát tri n m nh. Nh ng ru ng có năng su t cao t 12 - 14 t n/ha, ch s di n tích lá thư ng ñ t 9 - 10 (Nguy n Văn Hoan, 2004). Hi u su t tích lũy ch t khô c a lúa lai hơn h n lúa thu n nh v y mà t ng h p ch t khô trong m t cây tăng, trong ñó lư ng v t ch t tích lũy vào h t tăng m nh còn tích lũy vào các cơ quan sinh dư ng phát tri n m nh (Nguy n Văn Hoan, 2004). 2.1.6 ð c ñi m v các y u t c u thành năng su t và năng su t V năng su t lai c a nhi u t h p ngư i ta ñ u nh n th y r ng con lai có năng su t cao hơn b m 20 - 70% khi gieo c y trên di n tích r ng. Qua s n xu t nhi u năm trên vùng sinh thái khác nhau Trung Qu c qua k t qu v năng su t lúa lai cho th y lúa lai ưu vi t hơn h n lúa lùn c i ti n t t nh t t 20 - 30% (Nguy n Th Trâm và Nguy n Văn Hoan, 1996). S bi u hi n ưu th lai trên cơ quan sinh s n hi n nay có nhi u ý ki n khác nhau: Chang và cs (1971), Suiui (1974) cùng nh n xét: Ưu th lai v s bông/khóm và s h t ch c/bông ñem l i s tăng năng su t ña s gi ng lúa lai (Nguy n Th Trâm, 2000). Theo Virmani và cs (1981, 1982) cho r ng ưu th lai v năng su t h t ch y u do s h t/bông nhi u hơn và tr ng lư ng 1000 h t n ng hơn. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 7 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Các k t qu nghiên c u c a Vi n nghiên c u lúa Qu c t (Virmani và cs, 1982) xác ñ nh ưu th lai gi ñ nh v năng su t là 73%, ưu th lai th c là 57%, ưu th lai chu n là 84%. v xuân ưu th lai chu n là 22% th p hơn mùa khô là 12% (Virmani và cs, 1981, 1983). M t s các tác gi khác cũng cho r ng lúa lai có ưu th v năng su t h t (Yoshida, 1981; Ph m Văn Cư ng và cs, 2003, 2004). Ngoài ra lúa lai có s bông/khóm, s h t/bông cao và t l lép th p. Nh ñ c tính ñ s m, ñ kh e và t l thành bông cao nên tính theo m t h t thóc ñư c gieo c y ra thì trong cùng m t kho ng th i gian t n t i, lúa lai t o ñư c nhi u bông hơn, bông lúa to hơn và t l h t lép th p hơn so v i lúa thư ng. ð ñ t ñư c s bông c n thi t trên m t khóm lúa c n căn c vào m t ñ c y và ñ c bi t ph thu c vào ñ l n c a bông. Các t h p lúa lai gieo c y hi n nay ñư c chia làm 3 nhóm: nhóm bông trung bình thư ng ñ t 130 - 140 h t/bông, nhóm bông to: có 160 - 200 h t/bông và lo i bông r t to trên 200 h t/bông, thư ng ñ t 210 - 260 h t/bông, bông to nh t có th ñ t trên 400 h t/bông v i t l lép 8 - 12% . Lo i hình lúa lai bông to có th cho năng su t khá cao (trên 8 t n/ha/v ) mà không ph i b trí có nhi u bông trên ñơn v di n tích gieo c y. Lúa lai không có lo i hình bông bé vì v y có th gieo c y lúa lai v i m t ñ th p hơn lúa thư ng, ru ng lúa thông thoáng song năng su t v n r t cao, ñ t hi u qu kinh t như mong mu n (Nguy n Văn Hoan, 2004). Nhìn chung các nhà khoa h c cho r ng ưu th lai năng su t h t là s bi u hi n t ng h p t t c các y u t c u thành năng su t: s bông/khóm, s h t/bông, t l h t ch c, kh i lư ng 1000 h t … 2.2 ð c ñi m dinh dư ng N, P, K c a lúa lai và lúa thư ng 2.2.1 ð c ñi m dinh dư ng ñ m c a cây lúa và lúa lai ð m là y u t dinh dư ng quan tr ng, quy t ñ nh s sinh trư ng và phát tri n c a cây tr ng. ð m là m t trong nh ng nguyên t cơ b n c a cây Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 8 tr ng, là thành ph n cơ b n c a axit amin, axit nucleotit và di p l c. Trong thành ph n ch t khô c a cây có ch a t 0,5 - 6% ñ m t ng s . Hàm lư ng ñ m trong lá liên quan ch t ch v i cư ng ñ quang h p và s n sinh lư ng sinh kh i. ð i v i cây lúa thì ñ m l i càng quan tr ng hơn, nó có tác d ng trong vi c hình thành b r , thúc ñ y nhanh quá trình ñ nhánh và s phát tri n thân lá c a lúa d n ñ n làm tăng năng su t lúa. Do v y ñ m thúc ñ y cây sinh trư ng nhanh (chi u cao, s d nh) và tăng kích thư c lá, s h t, t l h t ch c, hàm lư ng protein trong h t. ð m nh hư ng ñ n t t c các ch tiêu sinh trư ng, phát tri n, các y u t c u thành năng su t và năng su t lúa. Lúa là cây tr ng r t m n c m v i vi c bón ñ m. N u giai ño n ñ nhánh thi u ñ m s làm năng su t lúa gi m do ñ nhánh ít, d n ñ n s bông ít. N u bón không ñ ñ m s làm th p cây, ñ nhánh kém, phi n lá nh , lá có th bi n thành màu vàng, bông ñòng nh , t ñó làm cho năng su t gi m. Nhưng n u bón th a ñ m l i làm cho cây lúa có lá to, dài, phi n lá m ng, d b sâu b nh, d l p ñ , ngoài ra chi u cao phát tri n m nh, nhánh vô hi u nhi u, tr mu n, năng su t gi m. Khi cây lúa ñư c bón ñ ñ m thì nhu c u t t c các dinh dư ng khác như lân và kali ñ u tăng (Lê Văn Ti m, 1986; ð Th Th , 2004). Lúa lai có ñ c tính ñ nhánh s m, ñ nhi u và ñ t p trung hơn lúa thu n. Do ñó yêu c u dinh dư ng ñ m c a lúa lai nhi u hơn lúa thu n. Theo Ph m Văn Cư ng và cs (2003, 2004, 2005), trong giai ño n t ñ nhánh t i ñ nhánh r , hàm lư ng ñ m trong thân, lá luôn cao, sau ñó gi m d n. Như v y, c n bón t p trung ñ m m nh vào giai ño n này. Tuy nhiên, th i kỳ hút ñ m m nh nh t c a lúa lai là t ñ nhánh r ñ n làm ñòng. M i ngày lúa lai hút 3,52 kg N/ha chi m 34,69% t ng lư ng hút. Ti p ñ n là giai ño n t b t ñ u ñ nhánh ñ n ñ nhánh r , m i ngày cây hút 2,74 kg N/ha chi m 26,82% t ng lư ng hút. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 9 Ket-noi.com kho tai lieu mien phi Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 2.2.2 ð c ñi m dinh dư ng lân c a cây lúa và lúa lai Sau ñ m thì lân là y u t dinh dư ng r t quan tr ng ñ i v i sinh trư ng và phát tri n c a cây tr ng, vì lân là thành ph n ch y u c a axit nucleic, là thành ph n ch y u c a nhân t bào. Khi cây lúa ñư c cung c p lân tho ñáng s t o ñi u ki n cho b r phát tri n t t, tăng kh năng ch ng h n, t o ñi u ki n cho sinh trư ng, phát tri n, thúc ñ y s chín c a h t và cu i cùng là tăng năng su t lúa (Lê Văn Ti m, 1996). Theo ðào Th Tu n (1963), bón phân có nh hư ng ñ n ph m ch t h t gi ng rõ r t, làm tăng tr ng lư ng 1000 h t, tăng t l lân trong h t, tăng s h t/bông và cho năng su t lúa cao hơn. Bùi Huy ðáp (1980) cho r ng: lân có vai trò quan tr ng ñ i v i quá trình t ng h p ñư ng, tinh b t trong cây lúa và có nh hư ng rõ r t ñ n năng su t. Theo Vũ H u Yêm (1995), cây non r t m n c m v i vi c thi u lân. Thi u lân trong th i kỳ cây con cho hi u qu r t x u, sau này dù có bón nhi u lân thì cây cũng tr không ñ u ho c không thoát ñòng. Do v y, c n bón ñ lân ngay t giai ño n ñ u và bón lót phân lân là r t có hi u qu . Dinh dư ng lân có liên quan m t thi t v i dinh dư ng ñ m. N u bón ñ lân s làm tăng kh năng hút ñ m và các ch t dinh dư ng khác. Cây ñư c bón cân ñ i N, P s xanh t t, phát tri n m nh, chín s m, cho năng su t cao và ph m ch t t t. Như v y mu n cho cây lúa sinh trư ng, phát tri n và cho năng su t cao thì không nh ng c n cung c p ñ y ñ ñ m mà còn c n cung c p ñ y ñ c lân cho cây lúa (Tandon và Kimo, 1995; Vũ H u Yêm, 1995; Nguy n Vi, 1995). H u h t các thí nghi m trong ch u và ngoài ñ ng ñ u cho th y hi u su t s d ng lân lúa lai là 10 - 12 kg thóc/kg P2O5, cao hơn so v i lúa thu n ch ñ t 6 - 8 kg thóc/kg P2O5. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 10