Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng của nước thải sinh hoạt tớii chất lượng nước sông tô lịch và đề xuất biện pháp

Lêi c¶m ¬n Víi lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c nhÊt, t«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi thÇy NguyÔn Xu©n Hu©n- Khoa M«i tr−êng- Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ®· tËn t×nh chØ b¶o, h−íng dÉn t«i hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp. T«i còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi nhãm nghiªn cøu khoa häc K52- Líp C«ng nghÖ M«i tr−êng vµ c¸c c¸n bé cña phßng thÝ nghiÖm Bé m«n Thæ nh−ìng vµ m«i tr−êng ®Êt- Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi ®· t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt vÒ trang thiÕt bÞ nghiªn cøu còng nh− nhiÖt t×nh gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc tËp. Qua khãa luËn nµy, t«i còng xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o cña khoa C«ng nghÖ Sinh häc vµ M«i tr−êng- Tr−êng §¹i häc Ph−¬ng §«ng ®· d×u d¾t, d¹y dç t«i trong suèt bèn n¨m häc t¹i tr−êng. Cuèi cïng, t«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi gia ®×nh th©n yªu cña t«i, göi lêi tri ©n tíi nh÷ng ng−êi b¹n, ng−êi th©n trong suèt thêi gian qua ®· lu«n ë bªn c¹nh t«i, ®éng viªn, cæ vò tinh thÇn, gióp t«i hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 09 th¸ng 05 n¨m 2009 Sinh viªn KiÒu ThÞ H»ng §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Môc lôc Më ®Çu .................................................................................................................. 5 Ch−¬ng 1. Tæng quan tµi liÖu ............................................................................... 8 1.1. §iÒu kiÖn khÝ t−îng, thñy v¨n cña l−u vùc s«ng T« LÞch ........................ 8 1.2. Kh¸i qu¸t vÒ s«ng T« LÞch ....................................................................... 8 1.3. C¸c nguån th¶i chÝnh ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng n−íc s«ng .................. 12 1.3.1. N−íc th¶i sinh ho¹t ........................................................................ 12 1.3.2. N−íc th¶i cña c¸c khu c«ng nghiÖp ............................................... 13 1.4. ¶nh h−ëng cña nguån n−íc « nhiÔm tíi søc kháe ng−êi d©n ................ 17 Ch−¬ng 2. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................. 19 2.1. §èi t−îng nghiªn cøu ............................................................................. 19 2.2. Néi dung nghiªn cøu .............................................................................. 20 2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ........................................................................ 21 2.3.1. Nghiªn cøu trong phßng................................................................. 21 2.3.2. Nghiªn cøu ngoµi thùc ®Þa ............................................................. 21 2.3.3. Ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh ......................................................... 22 2.3.4. Xö lý sè liÖu, minh häa vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ .................................. 22 Ch−¬ng 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn ......................................................................... 23 3.1. ChÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch ............................................................... 23 3.2. ChÊt l−îng n−íc cña mét sè s«ng cã hîp l−u víi s«ng T« LÞch ............ 26 3.3. ChÊt l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t cña mét sè cèng chÝnh.......................... 28 3.4. ChÊt l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t cña mét sè cèng nhá lÎ......................... 30 3.5. §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i sinh ho¹t tíi chÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch ..................................................................................................................... 32 3.6. §¸nh gi¸ møc ®é kh¶ thi cña mét sè biÖn ph¸p xö lý n−íc s«ng T« LÞch vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp .................................................................. 37 3.6.1. §¸nh gi¸ møc ®é kh¶ thi cña mét sè biÖn ph¸p xö lý n−íc s«ng T« LÞch .................................................................................................................. 37 3.6.2. §Ò xuÊt biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp ................................................. 43 KÕt luËn vµ mét sè kiÕn nghÞ .............................................................................. 46 Phô lôc ................................................................................................................ 48 Tµi liÖu tham kh¶o .............................................................................................. 61 KiÒu ThÞ H»ng 2 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Danh môc b¶ng B¶ng 1. Th«ng tin chÝnh vÒ c¸c con s«ng néi thµnh Hµ Néi ............................... 9 B¶ng 2. L−u l−îng vµ tû lÖ % c¸c nguån n−íc th¶i chÝnh cña TP. Hµ Néi ........ 11 B¶ng 3. L−u l−îng cña c¸c m−¬ng vµ cèng x¶ chÝnh vµo s«ng T« LÞch ............ 12 B¶ng 4. KÕt qu¶ ph©n tÝch n−íc th¶i cña nhµ m¸y S¬n ..................................... 14 B¶ng 5. KÕt qu¶ ph©n tÝch n−íc th¶i cña c«ng ty DÖt nhuém Trung Th− .......... 16 B¶ng 6. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch ................................. 24 B¶ng 7. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc cña mét sè s«ng cã hîp l−u víi s«ng T« LÞch ............................................................................................................... 27 B¶ng 8. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t t¹i mét sè cèng chÝnh th¶i vµo s«ng T« LÞch ......................................................................................... 29 B¶ng 9. KÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t t¹i mét sè cèng nhá lÎ, th¶i trùc tiÕp vµo s«ng T« LÞch ........................................................................... 31 B¶ng 10. Gi¸ trÞ trung b×nh c¸c th«ng sè ph©n tÝch cña tõng nhãm ®èi t−îng nghiªn cøu .......................................................................................................... 33 B¶ng 11. KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc s«ng T« LÞch n¨m 2002 ........................ 48 B¶ng 12. KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc s«ng T« LÞch n¨m 2004 ........................ 49 B¶ng 13. Gi¸ trÞ giíi h¹n c¸c th«ng sè chÊt l−îng n−íc mÆt.............................. 50 B¶ng 14. Gi¸ trÞ c¸c th«ng sè « nhiÔm lµm c¬ së tÝnh to¸n gi¸ trÞ tèi ®a cho phÐp trong n−íc th¶i sinh ho¹t .................................................................................... 55 B¶ng 15. Gi¸ trÞ giíi h¹n cho phÐp cña c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm trong th¶i c«ng nghiÖp ........................................................................................ 58 KiÒu ThÞ H»ng 3 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Danh môc H×nh H×nh 1. S«ng T« LÞch vµ c¸c con s«ng kh¸c trong khu vùc ............................... 10 H×nh 2. Mét trong c¸c cèng tho¸t n−íc cña nhµ m¸y s¬n .................................. 15 H×nh 3. H−íng di chuyÓn cña n−íc th¶i ¶nh h−ëng tíi søc kháe con ng−êi...... 18 H×nh 4. C¬ chÕ, qu¸ tr×nh xö lý n−íc th¶i trong hå sinh häc ............................. 38 H×nh 5. S¬ ®å hÖ thèng xö lý n−íc th¶i b»ng bïn ho¹t tÝnh th«ng th−êng......... 45 H×nh 6. Cèng n−íc th¶i t¹i chî CÇu GiÊy ........................................................... 59 H×nh 7. Cèng th¶i chÝnh vµo s«ng T« LÞch ........................................................ 59 H×nh 8 . Mét cèng th¶i nhá lÎ trªn ®−êng Kim Giang ....................................... 60 H×nh 9. ¶nh thùc nghiÖm t¹i phßng thÝ nghiÖm ................................................. 60 danh môc BiÓu §å BiÓu ®å 1. Gi¸ trÞ trung b×nh cña NH4+, SS, BOD5 vµ COD ................................ 34 BiÓu ®å 2. Gi¸ trÞ trung b×nh cña NO3- vµ NH4+ trong n−íc th¶i sinh ho¹t ........ 35 BiÓu ®å 3. Gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c kim lo¹i nÆng........................................... 36 KiÒu ThÞ H»ng 4 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Më ®Çu N−íc th¶i sinh ho¹t lµ mét vÊn ®Ò quan träng cña nh÷ng thµnh phè lín vµ ®«ng d©n c−, nhÊt lµ ®èi víi c¸c quèc gia ®· ph¸t triÓn. Riªng ®èi víi c¸c quèc gia ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc nh− ViÖt Nam, với tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ ch−a cao, hệ thống cống r·nh tho¸t nước cßn trong t×nh tr¹ng th« s¬, kh«ng hîp lý, kh«ng theo kÞp ®µ ph¸t triÓn d©n sè cña c¸c thµnh phè lín nh−: Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, Nha Trang, §µ N½ng... th× viÖc xö lý n−íc th¶i sinh ho¹t ®ang t¹o nªn mét søc Ðp lín ®èi víi m«i tr−êng. TÝnh ®Õn n¨m 2006, c¶ n−íc cã 722 ®« thÞ víi tæng sè d©n trªn 25 triÖu ng−êi (b»ng 27% d©n sè c¶ n−íc) víi tæng l−îng n−íc th¶i sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt ch−a qua xö lý hoÆc xö lý kh«ng ®¹t tiªu chuÈn m«i tr−êng lµ 3.110.000 m3/ngµy [4]. L−îng n−íc th¶i nµy ®−îc x¶ trùc tiÕp vµo nguån n−íc s«ng, hå vµ biÓn ven bê [1]. Møc ®é « nhiÔm nguån n−íc mÆt vµ n−íc ngÇm ë ViÖt Nam ®ang ngµy cµng trÇm träng, nÕu t×nh tr¹ng nµy kh«ng chÊm døt th× nguån n−íc mÆt sÏ kh«ng cßn sö dông ®−îc n÷a trong thêi gian kh«ng xa. Thñ ®« Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng thµnh phè cã tèc ®é ®« thÞ hãa cao nhÊt trong c¶ n−íc, lµ trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña c¶ n−íc, víi tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vÒ nhiÒu mÆt nh−: c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô, cïng víi tèc ®é t¨ng d©n sè nhanh ngµy cµng lµm cho m«i tr−êng « nhiÔm trÇm träng h¬n. HÖ thèng tho¸t n−íc cña néi thµnh Hµ Néi bao gåm nhiÒu kªnh m−¬ng vµ 4 con s«ng tho¸t n−íc chÝnh lµ s«ng T« LÞch, s«ng Kim Ng−u, s«ng Lõ vµ s«ng SÐt víi tæng chiÒu dµi gÇn 40 km trong ®ã cã 29,7 km lµ kªnh m−¬ng hë. HÖ thèng s«ng, kªnh m−¬ng nµy bÞ båi l¾ng, thu hÑp mÆt c¾t ë nhiÒu ®o¹n do bÞ lÊn chiÕm, ®æ r¸c th¶i bõa b·i, ®Æc biÖt lµ chÊt th¶i x©y dùng [14]. Theo b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr−êng thµnh phè Hµ Néi n¨m 2005 th× hµng ngµy hÖ thèng cèng tho¸t n−íc vµ 4 con s«ng chÝnh tiÕp nhËn kho¶ng 370.000 - 400.000 m3 n−íc th¶i sinh ho¹t vµ thªm vµo ®ã kho¶ng 100.000 m3 n−íc th¶i c«ng nghiÖp, dÞch vô vµ bÖnh viÖn [12]. VËy mµ tæng l−îng n−íc th¶i c«ng nghiÖp ®−îc xö lý KiÒu ThÞ H»ng 5 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT ë Hµ Néi hiÖn nay míi ®¹t 20 - 30%, míi chØ cã 5/31 bÖnh viÖn cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i; 36/400 c¬ së s¶n xuÊt cã hÖ thèng xö lý n−íc th¶i; l−îng r¸c th¶i sinh ho¹t ch−a ®−îc thu gom kho¶ng 1.200 m3/ngµy ®ang ®−îc x¶ vµo c¸c khu ®Êt ven c¸c s«ng, hå, kªnh, m−¬ng trong néi thµnh; cßn n−íc th¶i sinh ho¹t, mÆc dï chiÕm trªn 50% trong tæng l−îng n−íc th¶i cña thµnh phè nh−ng hÇu hÕt ch−a qua xö lý vµ ®−îc th¶i trùc tiÕp vµo c¸c s«ng hå g©y « nhiÔm nghiªm träng [13]. S«ng T« LÞch cã tæng chiÒu dµi kho¶ng 13,5 km. S«ng cã chiÒu réng tõ 30- 45 m, s©u 3- 4 m, l−u l−îng n−íc th¶i tiÕp nhËn hµng ngµy kho¶ng 400.000600.000 m3 [10]. S«ng T« LÞch cã ®iÓm xuÊt ph¸t tÝnh tõ cèng Phan §×nh Phïng (quËn Ba §×nh), ch¶y qua mét sè kªnh vµ cèng tr−íc khi ®æ ra s«ng NhuÖ ë cÇu Tã vµ hå Yªn Së ë Thanh Tr×. Däc theo s«ng cã 15 cèng nhËn n−íc th¶i cã l−u l−îng lín nh−: cèng Phan §×nh Phïng, cèng NghÜa §«, khu c«ng nghiÖp Th−îng §×nh, nhµ m¸y n−íc H¹ §×nh... S«ng T« LÞch cßn lµ n¬i tiÕp nhËn n−íc vµ n−íc th¶i tõ s«ng Kim Ng−u, s«ng Lõ vµ s«ng SÐt. Nh− vËy s«ng T« LÞch g¸nh hÇu nh− toµn bé n−íc th¶i cña khu vùc néi thµnh Hµ Néi. C¸c nguån n−íc th¶i vµo s«ng T« LÞch bao gåm chñ yÕu lµ n−íc th¶i sinh ho¹t, bªn c¹nh ®ã lµ n−íc th¶i c«ng nghiÖp cã nguån gèc tõ c¸c ngµnh kh¸c nhau nh− dÖt nhuém, chÕ biÕn thùc phÈm, hãa chÊt... cña c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, hµng ngµn c¬ së s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ vµ khu c«ng nghiÖp; n−íc th¶i bÖnh viÖn vµ dÞch vô trong thµnh phè. Víi tÝnh chÊt ngµy cµng ®a d¹ng, thµnh phÇn c¸c chÊt « nhiÔm ngµy cµng phøc t¹p vµ ®éc h¹i th× l−îng n−íc th¶i ch−a ®−îc xö lý còng sÏ lµ mét nguy c¬ vµ th¸ch thøc lín ®èi víi chÊt l−îng s«ng T« LÞch. Do vËy nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña n−íc thải sinh hoạt tới chÊt l−îng n−íc s«ng T« lÞch vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p xử lý ®ãng vai trß hÕt søc quan träng vµ cÊp thiÕt. §Þa bµn nghiªn cøu lµ: l−u vùc s«ng T« LÞch. KiÒu ThÞ H»ng 6 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Môc tiªu nghiªn cøu: - §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng chÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch - §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña nguån n−íc th¶i sinh ho¹t tíi chÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch. - §¸nh gi¸ møc ®é kh¶ thi cña mét sè biÖn ph¸p xö lý n−íc th¶i vµo s«ng T« LÞch vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp. KiÒu ThÞ H»ng 7 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Ch−¬ng 1. Tæng quan tμi liÖu 1.1. §iÒu kiÖn khÝ t−îng, thñy v¨n cña l−u vùc s«ng T« LÞch. KhÝ hËu cña thµnh phè Hµ Néi nãi chung vµ khu vùc nghiªn cøu nãi riªng lµ khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa Èm, víi hai mïa râ rÖt: mïa hÌ nãng, m−a nhiÒu, tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10 víi tæng l−îng m−a b»ng 85% cña c¶ n¨m vµ mïa ®«ng l¹nh, m−a Ýt, tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau. N»m trong vïng nhiÖt ®íi, Hµ Néi quanh n¨m tiÕp nhËn ®−îc l−îng bøc x¹ mÆt trêi dåi dµo vµ cã nhiÖt ®é cao. Do chÞu ¶nh h−ëng cña biÓn, Hµ Néi cã ®é Èm vµ l−îng m−a kh¸ lín. • Trung b×nh h»ng n¨m, nhiÖt ®é kh«ng khÝ kho¶ng 230C - 23,50C. NhiÖt ®é thÊp nhÊt: 2,70C (th¸ng 1/1955), nhiÖt ®é cao nhÊt: 42,80C (th¸ng 5/1926). • §é Èm t−¬ng ®èi kh¸ cao, ®é Èm t−¬ng ®èi trung b×nh ®¹t 84%. §é Èm t−¬ng ®èi trung b×nh th¸ng thÊp nhÊt 81% (th¸ng 1 vµ 12), ®é Èm t−¬ng ®èi trung b×nh th¸ng cao nhÊt 87%. • L−îng m−a trung b×nh 1.700 - 2.000 mm, trung b×nh mét n¨m cã 114 ngµy m−a, l−îng m−a lín nhÊt vµo th¸ng 7 vµ 8. • H−íng giã chñ yÕu mïa hÌ lµ Nam vµ §«ng Nam; tèc ®é giã trung b×nh ®¹t 2,2m/s. Mïa ®«ng giã th−êng cã h−íng B¾c vµ §«ng B¾c, tèc ®é giã trung b×nh ®¹t 2,8m/s. 1.2. Kh¸i qu¸t vÒ s«ng T« LÞch VÒ khÝa c¹nh lÞch sö, s«ng T« LÞch lµ mét trong nh÷ng ph©n l−u nhá cña hÖ thèng s«ng Hång cã tuæi tõ 10.000 n¨m trë l¹i ®©y. HiÖn nay s«ng T« LÞch lµ mét trong bèn con s«ng néi ®« (s«ng T« LÞch, s«ng Lõ, s«ng SÐt vµ s«ng Kim Ng−u) ®· ®−îc kÌ bê vµ ®¶m nhËn chøc n¨ng tiªu tho¸t n−íc chÝnh cho thñ ®« Hµ Néi (B¶ng 1). KiÒu ThÞ H»ng 8 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT B¶ng 1. Th«ng tin chÝnh vÒ c¸c con s«ng néi thµnh Hµ Néi DiÖn tÝch L−îng n−íc tiÕp l−u vùc nhËn (ha) (1.000m3/ngµy) 3-4 6.820 400 - 600 25 - 30 3-4 1.800 85 - 100 6,7 10 - 30 3-4 580 60 - 65 5,8 20 - 25 2-4 560 50 - 55 ChiÒu ChiÒu §é s©u dµi (km) réng (m) (m) T« LÞch 13,5 30 - 45 Kim Ng−u 12,2 SÐt Lõ Tªn s«ng Nguån: Së KHCN & MT Hµ Néi, 2002 HÖ thèng s«ng T« LÞch cã vÞ trÝ ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: khu vùc th−îng nguån n»m ë phÝa T©y vµ T©y B¾c cña s«ng Hång vµ khu vùc néi thµnh Hµ Néi, khu vùc h¹ nguån n»m ë phÝa Nam vµ §«ng Nam thµnh phè. HÖ thèng s«ng T« LÞch ®−îc giíi h¹n bëi hai hÖ thèng ®ª bao lµ s«ng Hång vµ s«ng NhuÖ víi diÖn tÝch l−u vùc kho¶ng 77,5 km2. S«ng T« LÞch b¾t ®Çu tõ cèng Phan §×nh Phïng (quËn Ba §×nh), ®©y lµ ®iÓm lé diÖn trªn mÆt cña m−¬ng Thôy Khuª, ch¹y däc ®−êng Thôy Khuª vÒ phÝa chî B−ëi, c¾t ngang qua ®−êng L¹c Long Qu©n råi tíi ®−êng Hoµng Quèc ViÖt. B¾t ®Çu tõ ®iÓm nµy trªn b¶n ®å thµnh phè Hµ Néi ®· thÓ hiÖn lµ s«ng T« LÞch, chiÒu réng cña s«ng t¹i ®©y lµ kho¶ng 30 m, ®é s©u kho¶ng 3 m. TiÕp theo, s«ng ch¹y däc ®−êng B−ëi tíi CÇu GiÊy, råi sau ®ã ch¹y däc theo ®−êng L¸ng cho tíi CÇu Míi (®iÓm c¾t ngang ®−êng NguyÔn Tr·i). §o¹n s«ng ë khu vùc võa m« t¶ cã chiÒu réng dao ®éng trong kho¶ng 30- 40 m, chiÒu s©u tõ 3- 4 m. Sau ®ã s«ng tiÕp tôc ch¹y däc ®−êng Kim Giang, §¹i Kim, ThÞnh LiÖt vÒ phÝa Nam thµnh phè. Tíi khu vùc nhµ m¸y S¬n §¹i Bµng, s«ng T« LÞch rÏ nh¸nh, mét nh¸nh ch¶y sang h−íng §«ng ®æ vÒ s«ng Kim Ng−u phÝa hå Yªn Së, mét nh¸nh ch¶y xu«i theo h−íng Nam qua cÇu Tã (c¾t ngang ®−êng 70) vµ ®æ vµo s«ng NhuÖ. KiÒu ThÞ H»ng 9 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT H×nh 1. S«ng T« LÞch vµ c¸c s«ng hå kh¸c trong khu vùc. Nh− vËy vÒ tæng thÓ, khu vùc th−îng nguån cña s«ng T« LÞch tiÕp nhËn n−íc th¶i tõ khu vùc c¸c quËn Ba §×nh, quËn CÇu GiÊy, quËn §èng §a, quËn Thanh Xu©n, mét phÇn quËn Hai Bµ Tr−ng. Khu vùc h¹ l−u tiÕp nhËn n−íc th¶i cña quËn Hoµng Mai vµ c¸c x· ThÞnh LiÖt, Tam HiÖp, Tø HiÖp, VÜnh Quúnh, §«ng Mü (huyÖn Thanh Tr×). Thµnh phÇn n−íc th¶i s«ng T« LÞch tiÕp nhËn hµng ngµy bao gåm: n−íc th¶i sinh ho¹t (tõ ho¹t ®éng sinh sèng cña h¬n 3 triÖu d©n néi thµnh, tõ hµng ngh×n nhµ hµng, kh¸ch s¹n, khu chî...); n−íc th¶i c«ng nghiÖp (tõ c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh nh− hãa chÊt, dÖt may, thùc phÈm, c¬ khÝ...); n−íc th¶i bÖnh viÖn (tõ c¸c bÖnh viÖn lín, nhá vµ hµng tr¨m c¬ së dÞch vô y tÕ ®ãng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi). Lo¹i h×nh vµ l−u l−îng th¶i ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng sau: KiÒu ThÞ H»ng 10 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT B¶ng 2 . Lo¹i vµ tû lÖ % c¸c nguån n−íc th¶i chÝnh cña TP. Hµ Néi TT L−u l−îng Lo¹i n−íc th¶i 1 Sinh ho¹t 2 C«ng nghiÖp vµ dÞch vô 3 BÖnh viÖn vµ c¸c c¬ së dÞch vô y tÕ m3/ngµy % 450.000-500.000 54.5 260.000 43.5 7.000 2.0 767.000 100 Tæng céng: (TrÝch b¸o c¸o dù ¸n: Sö dông hîp lý n−íc s«ng T« LÞch vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng c¸c th«n ven s«ng. VESDI, 2008) Däc theo s«ng T« LÞch cã rÊt nhiÒu cèng x¶ n−íc th¶i vµo s«ng víi l−u l−îng kh¸c nhau (B¶ng 3). ChÕ ®é thñy v¨n cña s«ng T« LÞch rÊt phøc t¹p vµ biÕn ®æi theo mïa. Vµo mïa m−a, dßng ch¶y biÕn ®éng m¹nh mÏ theo thêi gian vµ kh«ng gian. Khi cã m−a mùc n−íc s«ng d©ng lªn rÊt nhanh, n−íc ch¶y trµn trªn c¸c ®−êng phè, ngâ xãm vµ tËp trung ch¶y vµo c¸c hÖ thèng cèng, kªnh m−¬ng vµ x¶ vµo s«ng T« LÞch. Hµm l−îng c¸c chÊt trªn s«ng trong mïa m−a gi¶m râ rÖt do ®−îc pha lo·ng rÊt nhiÒu lÇn so víi mïa kh«, ®iÓn h×nh lµ c¸c chØ tiªu: BOD5, COD, SS, N-NH4+... nh−ng vÉn v−ît qu¸ c¸c tiªu chuÈn m«i tr−êng rÊt nhiÒu lÇn. §iÒu nµy chøng tá n−íc s«ng T« LÞch ®ang trong t×nh tr¹ng « nhiÔm nghiªm träng, c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu vµ xö lý ®ang trë nªn rÊt cÊp thiÕt. KiÒu ThÞ H»ng 11 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT B¶ng 3 . L−u l−îng cña c¸c kªnh m−¬ng vµ cèng x¶ chÝnh vµo s«ng T« LÞch TT Tªn c¸c kªnh m−¬ng, cèng x¶ L−u l−îng n−íc th¶i (m3/s) 1 Cèng Phan §×nh Phïng 0,118 2 Kªnh Do 0,106 3 §Çu nguån s«ng T« LÞch 0,07 4 Kªnh NghÜa §« 0,024 5 Cèng VÞ 0,083 6 Kªnh L¸ng 0,0551 7 Kªnh Yªn L·ng 0,219 8 Cèng nhµ m¸y C«ng cô sè 1 0,042 9 Cèng NguyÔn Tr·i 0,006 10 Cèng Khu vùc nhµ m¸y Cao su- Xµ phßng- 0,0035 Thuèc l¸ Th¨ng Long 11 Cèng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn 0,116 12 Cèng nhµ m¸y Bãng ®Ìn PhÝch n−íc R¹ng §«ng 0,093 13 Cèng nhµ m¸y n−íc H¹ §×nh 0,029 14 S«ng Kim Ng−u vµ s«ng SÐt 1,885 15 S«ng Lõ ( hå Linh §µm ) 0,392 3,095 Tæng céng (T−¬ng ®−¬ng 267.408 m3/ngµy ®ªm) Nguån: Dù ¸n: Sö dông hîp lý n−íc s«ng T« LÞch vµ n©ng cao ®iÒu kiÖn vÖ sinh m«i tr−êng c¸c th«n ven s«ng. VESDI, 2008 1.3. C¸c nguån th¶i chÝnh ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng n−íc s«ng 1.3.1. N−íc th¶i sinh ho¹t: N−íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi chñ yÕu lµ n−íc th¶i sinh ho¹t (chiÕm 54,5% tæng l−îng n−íc th¶i cña thµnh phè). N−íc th¶i sinh ho¹t vµo s«ng T« LÞch kh«ng tËp trung vµ hoµn toµn ch−a ®−îc xö lý. Nguån n−íc th¶i nµy giµu chÊt h÷u c¬ bao gåm c¶ bïn b·, cellulose, chÊt h÷u c¬ hoµ tan, kh«ng hoµ tan KiÒu ThÞ H»ng 12 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT hoÆc ë d¹ng l¬ löng. C¸c muèi kho¸ng, c¸c vi sinh vËt g©y bÖnh vµ c¸c chÊt th¶i r¾n... lµ yÕu tè g©y « nhiÔm cho thuû vùc ®Æc biÖt lµ « nhiÔm chÊt h÷u c¬, phó d−ìng vµ « nhiÔm bëi t¸c nh©n vi sinh, mÆt kh¸c nã cßn g©y « nhiÔm ®Êt, « nhiÔm n−íc ngÇm th«ng qua qu¸ tr×nh thÊm vµ thÈm thÊu. 1.3.3. N−íc th¶i cña c¸c khu c«ng nghiÖp: N−íc th¶i c«ng nghiÖp bao gåm n−íc th¶i xuÊt ph¸t tõ trªn 400 nhµ m¸y, xÝ nghiÖp vµ kho¶ng 11.000 c¬ së s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi nhiÒu lo¹i h×nh s¶n xuÊt kh¸c nhau. • Khu c«ng nghiÖp Th−îng §×nh Khu c«ng nghiÖp nµy víi tæng diÖn tÝch 76 ha, cã 9 ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi 45 xÝ nghiÖp vµ nhµ m¸y nh−: nhµ m¸y Cao su Sao vµng, nhµ m¸y Xµ phßng Hµ Néi, nhµ m¸y Thuèc l¸ Th¨ng Long, nhµ m¸y Bãng ®Ìn PhÝch n−íc R¹ng §«ng... HÇu hÕt c¸c xÝ nghiÖp vµ nhµ m¸y nµy ®Òu x©y dùng ®· l©u, thiÕt bÞ cò kÜ, l¹c hËu. C¬ së h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp nµy cßn yÕu kÐm nhÊt lµ hÖ thèng xö lÝ n−íc th¶i vµ chÊt th¶i. Tæng l−îng n−íc th¶i kho¶ng 50.000 - 75.000 m3/ngµy ®ªm ®æ vµo s«ng T« LÞch. • Khu vùc CÇu B−¬u Khu c«ng nghiÖp CÇu B−¬u n»m trong ®o¹n Kim Giang ®Õn CÇu B−¬u víi diÖn tÝch 4 ha, cã 5 xÝ nghiÖp vµ 3 ph©n ngµnh c«ng nghiÖp ®ã lµ ho¸ chÊt, c¬ khÝ vµ vËt liÖu x©y dùng; c¸c xÝ nghiÖp nµy h×nh thµnh tõ l©u, c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu, n−íc th¶i kh«ng ®−îc xö lÝ ®æ th¼ng vµo s«ng T« LÞch. • Khu vùc nhµ m¸y s¬n Khu vùc nhµ m¸y s¬n n»m ë h¹ nguån cña s«ng T« LÞch (thuéc ®Þa phËn QuËn Hoµng Mai), trong khu vùc nµy cã rÊt nhiÒu nhµ m¸y ®ang ho¹t ®éng nh− c«ng ty dÖt nhuém Trung Th−, nhµ m¸y s¬n §¹i Bµng, nhµ m¸y c¬ khÝ VINACONEX.... c¸c nhµ m¸y nµy qua ®iÒu tra kh¶o s¸t th× n−íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y ®−îc th¶i th¼ng ra s«ng T« LÞch kh«ng qua xö lÝ. KiÒu ThÞ H»ng 13 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT ¾ Nhµ m¸y s¬n §¹i Bµng KÕt qu¶ ph©n tÝch mÉu n−íc th¶i cña nhµ m¸y cho thÊy c¸c chØ tiªu nh− BOD, COD, DO, Coliform ®Òu v−ît tiªu chuÈn lo¹i B - Tiªu chuÈn n−íc th¶i c«ng nghiÖp - TCVN 5945 - 2005 (B¶ng 4) B¶ng 4. KÕt qu¶ ph©n tÝch n−íc th¶i cña nhµ m¸y s¬n TT ChØ tiªu §¬n vÞ Nguån th¶i 1 Nguån th¶i 2 Nguån th¶i 3 TCVN 5945-2005 Cét B 6,20 5,71 5,97 5,5-9 1 pH 2 DO mg/l 0,73 0,28 0,03 - 3 BOD5 mg/l 84,80 80,60 81,60 50 4 COD mg/l 180 168 175 80 5 P tæng mg/l 0,71 0,52 0,28 6 6 N tæng mg/l 18,20 5,30 6,40 30 7 Coliform MPN/100ml 9.106 8.106 13.106 5.000 8 Al μg/l 49,79 13,90 56,21 - 9 Mn μg/l 127,12 147,02 146,22 1.000 10 Fe μg/l 431,36 1090,32 481,23 5 11 Zn μg/l 163,49 30,87 108,49 3.000 12 As μg/l 18,85 42,21 25,18 100 13 Cd μg/l 0,02 0,26 0,02 10 14 Hg μg/l 0,44 0,18 0,32 10 15 Pb μg/l 11,18 0 1,537 500 16 Ca μg/l 33585,65 36286,36 40343,38 - 17 Mg μg/l 15592,00 17417,09 20577,72 - Nguån [5] Nguån th¶i 1: N−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i lµm m¸t m¸y Nguån th¶i 2: N−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i tõ d©y chuyÒn s¶n xuÊt nhùa. Nguån th¶i 3: N−íc th¶i sinh ho¹t vµ n−íc th¶i cña m¸y giÆt c«ng nghiÖp, n−íc lµm m¸t m¸y. KiÒu ThÞ H»ng 14 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT H×nh 2. Mét trong c¸c cèng tho¸t n−íc th¶i cña nhµ m¸y s¬n Ngoµi ra nhµ m¸y th¶i ra ngoµi m«i tr−êng nhiÒu r¸c th¶i nguy h¹i mµ kh«ng qua xö lý. HÖ thèng xö lý khÝ th¶i cña nhµ m¸y hÇu nh− ch−a cã, g©y ra mïi rÊt khã chÞu ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe ng−êi d©n sèng trong ®Þa bµn ®ã. ¾ C«ng ty dÖt nhuém Trung Th−: N−íc th¶i cña c«ng ty trung b×nh mét ngµy kho¶ng 70 m3. Ph−¬ng ph¸p xö lÝ n−íc th¶i cßn rÊt s¬ sµi; c¸c bé phËn xö lÝ n−íc th¶i gÇn nh− ®· háng vµ kh«ng ®−îc sö dông. V× vËy, n−íc th¶i ®−îc th¶i ra s«ng mµ kh«ng qua xö lý. KiÒu ThÞ H»ng 15 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT B¶ng 5. KÕt qu¶ ph©n tÝch n−íc th¶i c«ng ty DÖt Nhuém Trung Th− TCVN STT ChØ tiªu §¬n vÞ NT 1 NT 2 5945-2005 (cét B) 1 pH - 9,81 7,46 5,5 - 9 2 DO mg/l 0,28 0,16 - 3 BOD5 mg/l 134,40 92,8 50 4 COD mg/l 290 256 80 5 P tæng mg/l 1,86 2,27 6 6 N tæng mg/l 21,50 17,60 30 7 Coliform MPN/100ml 70.000 45.000 5.000 8 Al μg/l 192,12 7,65 - 9 Mn μg/l 54,73 29,08 1.000 10 Fe μg/l 2,609 6,148 5 11 Zn μg/l 119,01 136,35 3.000 12 As μg/l 42,93 222,04 100 13 Cd μg/l 0,08 0,14 10 14 Hg μg/l 0 0 10 15 Pb μg/l 1,28 0 500 16 Ca μg/l 41,1 20,2 - 17 Mg μg/l 16,8 10,2 Nguån [5] NT 1: LÊy t¹i cèng dÉn n−íc th¶i ra s«ng (thêi gian l−u 1 ngµy kÓ tõ khi th¶i). NT 2: N−íc th¶i khi nhµ m¸y ®ang ho¹t ®éng. • C¸c khu c«ng nghiÖp kh¸c Ngoµi c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung cßn cã nhiÒu nhµ m¸y xÝ nghiÖp n»m r¶i r¸c kh¾p n¬i trªn ®Þa bµn Hµ Néi còng kh«ng cã hÖ thèng xö lÝ n−íc vµ chÊt th¶i; hÇu hÕt n−íc th¶i ®−îc x¶ th¶i th¼ng ra s«ng T« LÞch. KiÒu ThÞ H»ng 16 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT 1.4. ¶nh h−ëng cña nguån n−íc « nhiÔm ®Õn søc kháe ng−êi d©n Theo PGS.TS TrÞnh Qu©n HuÊn, Thø tr−ëng Bé Y tÕ, cã tíi 80% c¸c bÖnh tËt cña con ng−êi cã liªn quan ®Õn n−íc vµ vÖ sinh m«i tr−êng; 50% sè bÖnh nh©n trªn thÕ giíi ph¶i nhËp viÖn vµ 25.000 ng−êi chÕt hµng ngµy do c¸c bÖnh nµy. Côc tr−ëng Côc Y tÕ dù phßng NguyÔn Huy Nga th× cho r»ng, trong 30 n¨m qua t¹i ViÖt Nam ®· cã h¬n 40 bÖnh míi xuÊt hiÖn mµ nguyªn nh©n g©y bÖnh chñ yÕu lµ do m«i tr−êng bÞ « nhiÔm. Theo «ng TrÇn §¾c Phu, Côc Y tÕ dù phßng, n¨m 2005, c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm g©y dÞch hµng ®Çu t¹i ViÖt Nam cã liªn quan nhiÒu ®Õn t×nh tr¹ng n−íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr−êng nh− cóm, tiªu ch¶y, héi chøng t¶, lþ, sèt xuÊt huyÕt, quai bÞ, viªm gan virus, viªm xoang, viªm da... T×nh tr¹ng nhiÔm giun rÊt phæ biÕn, chiÕm kho¶ng 80% d©n sè. H×nh 3 cho thÊy h−íng di chuyÓn cña n−íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe con ng−êi. KiÒu ThÞ H»ng 17 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT N−íc th¶i c«ng nghiÖp N−íc th¶i sinh ho¹t N−íc th¶i bÖnh viÖn Tho¸t n−íc ®« thÞ ( cèng, kªnh, m−¬ng, hå vµ c¸c s«ng ) S«ng T« LÞch §Êt n«ng nghiÖp §Êt tròng Bèc h¬i (mïi), rß rØ, thÊm xuèng ®Êt ( N−íc giÕng khoan ) ThÈm thÊu ngang N−íc ngÇm Søc khoÎ con ng−êi H×nh 3. H−íng di chuyÓn cña n−íc th¶i cña thµnh phè Hµ Néi ¶nh h−ëng ®Õn søc kháe con ng−êi. KiÒu ThÞ H»ng 18 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT Ch−¬ng 2. §èi t−îng, néi dung, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t−îng nghiªn cøu §Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nghiªn cøu, ®Ò tµi tiÕn hµnh lÊy mÉu n−íc thuéc c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu cô thÓ sau: - N−íc th¶i cña mét sè cèng tho¸t n−íc th¶i sinh ho¹t chÝnh (cã l−u l−îng dßng ch¶y lín) ch¶y vµo s«ng T« LÞch nh−: + NT1: Cèng Phan §×nh Phïng + NT2: Cèng VÞ + NT3: M−¬ng Trung KÝnh + NT4: M−¬ng Hµo Nam + NT5: M−¬ng Yªn L·ng + NT6: Cèng NguyÔn Tr·i + NT7: Cèng n−íc th¶i khu tËp thÓ B¾c Linh §µm - N−íc th¶i cña mét sè cèng tho¸t n−íc th¶i sinh ho¹t nhá lÎ, th¶i trùc tiÕp vµo s«ng T« LÞch, cô thÓ: + TK: Cèng th¶i däc ®−êng Thôy Khuª + CG: Cèng th¶i t¹i chî CÇu GiÊy + §L: Cèng th¶i däc ®−êng L¸ng + KG: Cèng th¶i däc ®−êng Kim Giang - MÉu n−íc s«ng T« LÞch, cô thÓ ë c¸c vÞ trÝ sau: + TL1: Cèng B−ëi (th−îng l−u s«ng T« LÞch): ®©y lµ n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i (chñ yÕu lµ n−íc th¶i sinh ho¹t, dÞch vô c«ng céng) cña l−u vùc cèng Phan §×nh Phïng vµ däc m−¬ng Thôy Khuª. N−íc s«ng mµu x¸m, cã mïi h«i. + TL2: CÇu GiÊy (®iÓm gi÷a th−îng l−u vµ h¹ l−u s«ng T« LÞch): lµ n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i sinh ho¹t tõ khu d©n c−, chî CÇu GiÊy vµ n−íc th¶i bÖnh viÖn ch−a qua xö lý. + TL3: CÇu Míi (®iÓm gi÷a th−îng l−u vµ h¹ l−u s«ng T« LÞch): ®©y lµ n¬i tiÕp nhËn n−íc cña mét sè m−¬ng nh− m−¬ng Cèng VÞ, m−¬ng Trung KÝnh, m−¬ng Hµo Nam, m−¬ng Yªn L·ng... N−íc ë khu vùc nµy chñ yÕu lµ n−íc th¶i KiÒu ThÞ H»ng 19 MSSV: 505303011 §å ¸n tèt nghiÖp Khoa: CNSH&MT sinh ho¹t, n−íc th¶i c«ng nghiÖp (cña Nhµ m¸y Bia Hµ Néi, xÝ nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm §éi CÊn,vv...) vµ n−íc th¶i cña mét sè bÖnh viÖn ch−a qua xö lý. N−íc s«ng x¸m ®en vµ cã mïi h«i. + TL4: CÇu DËu (h¹ l−u s«ng T« LÞch): lµ n¬i tiÕp nhËn n−íc th¶i khu c«ng nghiÖp Th−îng §×nh (phÇn lín ch−a qua xö lý) vµ n−íc tõ s«ng Lõ. T¹i vÞ trÝ c¸ch ®iÓm lÊy mÉu 5 mÐt cã mét cèng n−íc th¶i tõ khu tËp thÓ B¾c Linh §µm ®æ ra t¹o thµnh mét dßng th¶i riªng biÖt. + TL5: CÇu S¬n (®iÓm hîp l−u s«ng T« LÞch víi s«ng Kim Ng−u): t¹i vÞ trÝ nµy lµ n¬i tiÕp nhËn nguån n−íc th¶i cña nhiÒu nhµ m¸y nh− c«ng ty dÖt nhuém Trung Th−, nhµ m¸y S¬n §¹i Bµng, nhµ m¸y c¬ khÝ VINACONEX... ch−a qua xö lý vµ n−íc tõ s«ng Kim ng−u ch¶y vµo s«ng T« LÞch, n−íc t¹i ®©y ch−a ®ång nhÊt vµ ph©n dßng ch¶y. VÞ trÝ lÊy mÉu c¸ch cÇu S¬n 30 mÐt. N−íc s«ng cã mµu ®en, mïi h«i. + TL6: CÇu Tã (®iÓm hîp l−u s«ng T« LÞch víi s«ng NhuÖ): n−íc s«ng ch¶y ra s«ng NhuÖ, dßng s«ng bÞ ph©n luång tõ cÇu S¬n. Tr−íc khi ®æ ra cÇu Tã dßng s«ng ®ang bÞ n¾n dßng bëi mét con ®Ëp nh»m gãp phÇn trong viÖc ®iÒu tiÕt hÖ thèng tho¸t n−íc cña thµnh phè Hµ Néi. - MÉu n−íc cña mét sè s«ng cã hîp l−u víi s«ng T« LÞch: s«ng Kim Ng−u, s«ng SÐt, s«ng Lõ, s«ng NhuÖ. 2.2. Néi dung nghiªn cøu a, §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña n−íc th¶i sinh ho¹t ®Õn chÊt l−îng n−íc s«ng: Ph©n tÝch mét sè th«ng sè lý, hãa, sinh cña c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu trªn, so s¸nh vµ ®¸nh gi¸ møc ®é t¸c ®éng cña n−íc th¶i sinh ho¹t ®Õn chÊt l−îng n−íc s«ng T« LÞch. b, §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p hîp lý ®Ó n©ng cao chÊt l−îng n−íc s«ng cho khu vùc nghiªn cøu: - §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p gi¶m thiÓu tõ nguån g©y « nhiÔm do ho¹t ®éng sinh ho¹t cña c− d©n trªn l−u vùc s«ng. - §Ò xuÊt biÖn ph¸p xö lý nguån n−íc th¶i sinh ho¹t tr−íc khi x¶ th¶i vµo s«ng. KiÒu ThÞ H»ng 20 MSSV: 505303011