Tài liệu Pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn thành phố tuy hòa, tỉnh phú yên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ -------/------- ---/--- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN CÔNG HOAN PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ TUY HÒA, TỈNH PHÚ YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số:60 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. VŨ ĐỨC ĐÁN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính từ thực tiễn thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên” là luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của tôi. Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình của riêng mình và không trùng lắp với các công trình nào của các tác giả khác. Các số liệu, kết quả được sử dụng trong luận văn là trung thực có nguồn gốc rõ ràng. Học viên Trần Công Hoan i Lời Câm Ơn Với lòng kính trọng và sự tri ån såu sắc, trước tiên tôi xin gửi lời câm ơn chån thành đến quý Thæy, Cô Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, tôi xin chån thành câm ơn Giâng viên PGS. TS. Vũ Đức Đán đã hết lòng giúp đỡ, hướng dẫn tận tình từ lúc định hướng chọn đề tài cũng như quá trình hoàn thiện nghiên cứu, thæy luôn động viên và täo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi có thể hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin câm ơn các bän bè, đồng nghiệp đã luôn quan tåm giúp đỡ, cung cçp rçt nhiều số liệu, chia sẻ nhiều kinh nghiệm thực tế để giúp tôi có thể hoàn thành nghiên cứu này. Trån trọng! Thừa Thiên Huế, tháng năm 2017 Học viên Træn Công Hoan ii MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các bảng Danh mục các hình MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH VÀ PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ........................... 7 1.1. Quan niệm về khiếu nại và khiếu nại hành chính ............................................ 7 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và phân loại khiếu nại ............................................. 7 1.1.2. Khái niệm, đối tượng và đặc điểm của khiếu nại hành chính ................... 9 1.1.3. Sự khác nhau giữa khiếu nại hành chính – khiếu nại tư pháp ................ 11 1.2. Pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính................................................. 12 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính 12 1.2.2. Nội dung của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ................... 14 1.2.3. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ........................ 28 1.3. Những yếu tố tác động đến kết quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................................................. 30 1.3.1. Yếu tố tiếp nhận đơn khiếu nại ................................................................ 30 1.3.2. Yếu tố thụ lý giải quyết khiếu nại ............................................................ 31 1.3.3. Yếu tố đối thoại và xác minh nội dung khiếu nại .................................... 32 1.3.4. Yếu tố ra quyết định giải quyết khiếu nại ............................................... 34 1.3.5. Yếu tố thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật . 34 1.3.6. Ý thức trách nhiệm của các bên liên quan .............................................. 35 1.3.7. Năng lực của người thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính36 Kết luận chương 1 ................................................................................................. 38 iii Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TẠI THÀNH PHỐ TUY HÒA ................................................................ 39 2.1. Sự phát triển của pháp luật giải quyết khiếu nại ............................................ 39 2.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ảnh hưởng đến kết quả thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên ......................... 42 2.2.1. Đặc điểm chung về kinh tế - xã hội ......................................................... 42 2.2.2. Tình hình khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính tại thành phố Tuy Hòa thời gian qua ..................................................................... 44 2.3. Kết quả giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa..................... 57 2.3.1. Chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng ủy, chính quyền thành phố trong giải quyết khiếu nại hành chính ......................................................................................... 57 2.3.2. Vài nét về bộ phận thực hiện giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa ...................................................................................................... 60 2.3.3. Đánh giá chung việc thực hiện những quy định của pháp luật trong giải quyết khiếu nại hành chính ............................................................................... 61 2.4. Đánh giá kết quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên ................................................................................................. 67 2.4.1. Ưu điểm ................................................................................................... 67 2.4.2. Tồn tại hạn chế ........................................................................................ 68 2.5. Nguyên nhân của những tồn tại ..................................................................... 69 2.5.1. Nguyên nhân chủ quan ............................................................................ 69 2.5.2. Nguyên nhân khách quan ........................................................................ 69 Kết luận chương 2 ................................................................................................. 71 Chương 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC HIỆN PHÁP LUẬT GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ............................................ 72 3.1. Phương hướng bảo đảm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính ..... 72 3.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính ...... 73 3.2.1. Giải pháp chung ...................................................................................... 73 iv 3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn thành phố Tuy Hòa ..................................................................................... 79 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 83 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 87 v DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Tổng hợp Đơn khiếu nại thuộc UBND Tp Tuy Hòa (2013 – 2016) ........ 45 Bảng 2.2: Tổng hợp kết quả giải quyết đơn khiếu nại của UBND Tp Tuy Hòa....... 60 vi DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: So sánh số đơn khiếu nại về lĩnh vực đất đai so với các lĩnh vực khác .... 46 Hình 2.2: Kết quả giải quyết đơn khiếu nại từ 2013 – 2015 ..................................... 60 Hình 2.3: Số đơn khiếu nại chưa được giải quyết trong năm từ 2013 – 2015 .......... 61 vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẰT CQHCNN: Cơ quan hành chính nhà nước HVHC: Hành vi hành chính GD-ĐT: Giáo dục – Đào tạo GQKN: Giải quyết khiếu nại KNHC: Khiếu nại hành chính QĐ: Quyết định QĐHC: Quyết định hành chính THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông Tp: Thành phố TT: Thanh tra TTr: Tờ trình UBND: Ủy ban nhân dân viii MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Khiếu nại là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp và pháp luật quy định nhằm bảo vệ cho người có quyền lợi bị ảnh hưởng bởi quyết định hay hanh vi của cơ quan nhà nước. Điều 30 Hiến pháp năm 2013 đã quy định “1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật. 3. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác”. Có thể thấy, việc Hiến pháp ghi nhận quyền khiếu nại của công dân cho thấy vị trí, vai trò quan trọng của quyền năng pháp lý này. Xét trên phương diện lý thuyết thì thực hiện khiếu nại chính là phương thức quan trọng để công dân, cơ quan, tổ chức bảo vệ lợi ích nhà nước, lợi ích tập thể và các quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Thông qua việc sử dụng quyền khiếu nại mà các quyền cơ bản khác như: quyền được học tập, quyền tự do tín ngưỡng, quyền bầu cử...sẽ được bảo đảm và thực hiện. Kiếu nại cũng là hoạt động để góp phần vào việc thực hiện dân chủ, công khai và minh bạch hơn trong các cơ quan nhà nước nói chung và các cơ quan hành chính nói riêng. Nhận thực rõ vai trò, tầm quan trọng của việc khiếu nại, tố cáo và giải quyết hiệu quả các khiếu nại, tố cáo nên Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm tới công tác này. Dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, Phú Yên, công tác giải quyết khiếu nại trên địa bàn Tp Tuy Hòa trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả đáng kể. Năm 2013, UBND Tp Tuy Hòa đã giải quyết xong 13/17 đơn khiếu nại hợp lệ (76,47%) [51]; năm 2014, giải quyết xong 16/20 đơn khiếu nại hợp lệ (80,00%) [58]; năm 2015, giải quyết xong 14/15 đơn khiếu nại hợp lệ (93,33%) [60]. Trong 6 thán đầu năm 2016, đã giải quyết được 2/22 đpưn khiếu nại (9%) [60]. 1 Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giải quyết khiếu nại tại Tp Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên vẫn còn bộc lộ những tồn tại. Ngoài các bất cập chung xuất phát từ hệ thống pháp luật, thực trạng pháp luật về giải quyết khiếu nại trên địa bàn tỉnh Phú Yên còn nhiều hnnj chế. Công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành và tổ chức chưa chủ động; đội ngũ cán bộ, công chức còn thiếu về số lượng, chưa đáp ứng về chất lượng; sự phối hợp trong hoạt động giải quyết khiếu nại với các cơ quan, tổ chức chưa hiệu quả, sự khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn tổ chức thi hành... Hơn nữa, trên thực tế công tác giải quyết khiếu nại chưa được các cấp, các ngành quan tâm xứng tầm với nhiệm vụ đặt ra, dẫn đến việc tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại cũng gặp rất nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến việc làm giảm đáng kể hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo, cần có các giải pháp để giải quyết tổng thể. Xuất phát từ thực tiễn đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính - Từ thực tiễn TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên” để làm đề tài luận văn thạc sĩ, nhằm đưa ra các giải pháp hữu hiệu để thực hiện tốt Luật khiếu nại, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong quá trình giải quyết khiếu nại đúng theo pháp luật. 2. Tổng quan các nghiên cứu trƣớc có liên quan Trong nhiều năm qua, có nhiều tác giả đã thực hiện các đề tài có liên quan đến Luật khiếu nại, Luật tố cáo, hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên nhiều địa phương trong cả nước, cụ thể là: Thứ nhất, nghiên cứu của Bùi Thị Thuận Ánh (2012) về “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai qua thực tiễn tại tỉnh Thừa Thiên Huế”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội [2]. Trong nghiên cứu này, tác giả đã hệ thống hóa một số khía cạnh lý luận cơ bản về khiếu nại và giải quyết khiếu nại nói chung, trong lĩnh vực đất đai nói riêng; thông qua tìm hiểu thực tiễn và số liệu báo cáo tổng kết của thanh tra tỉnh hàng năm, tác giả đã phân tích đánh giá thực trạng khiếu nại và những vướng mắc trong việc giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh 2 Thừa Thiên Huế, theo đó, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại về đất đai ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Thứ hai, nghiên cứu của Đặng Công Nhiên (2012) về “Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Nam”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội [14]. Để có cơ sở đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, Đặng Công Nhiên (2012) đã nêu lên được khái quát chung về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất; và tiến hành nghiên cứu thực trạng về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Thứ ba, nghiên cứu của Lê Thị Sáu (2014) về “Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội – Thực trạng và giải pháp”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội [22]. Trên cơ sở hệ thống các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo; cũng như phân tích, đánh giá thực trạng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, tác giả đã đưa ra những đề xuất chung nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại, tố cáo, đồng thời tác giả cũng đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, Tp Hà Nội. Thứ tư, nghiên cứu của Võ Nguyên Chương (2015) về “Thi hành pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội [63]. Tác giả cho rằng, để nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn Tp Đà Nẵng thì cần phải hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo và hoàn thiện quy định pháp luật về đất đai; nâng cao năng lực, trình độ, ý thức trách nhiệm của người có thẩm quyền áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại về đất đai. 3 Thứ năm là nghiên cứu của Dương Thị Thanh Huyền (2015) về “Giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai – Qua thực tiễn thị xã Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội [8]. Tương tự như nghiên cứu của Võ Nguyên Chương (2015) trên địa bàn Tp Đà Nẵng, Dương Thị Thanh Huyền (2015) cũng đề nghị rằng, cần phải hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính về đất đai để nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai ở thị xã Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình. Trên cơ sở các nghiên cứu trước cho thấy, lĩnh vực khiếu nại hành chính nói chung, khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai nói riêng đã được nhiều tác giả thực hiện ở các địa phương khác nhau. Điều này cho thấy, hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo phát sinh thường xuyên, liên tục ở tất cả các địa phương, nên việc nghiên cứu về pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính tuy không mới nhưng là cần thiết cho thực tiễn ở Tp Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài nhằm mục đích nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chín tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích cá nguyên nhân của thực trạng, luận văn đề xuất c một số phương hướng về các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật khiếu nại hành chính trên địa bàn thành phố Tuy Hòa, trong chương trình tổng thể về cải cách hành chính đến năm 2020 và trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích nghiên cứu, luận văn đặt ra các nhiệm vụ nghiên cứu sau: Luận văn làm rõ cơ sở lý luận của việc thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính; phân tích nội dung của hoạt động thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính. 4 Phân tích thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa, đánh giá những kết quả đã đạt được, những tồn tại, hạn chế của thực trạng áp dụng pháp luật trong giải quyết khiếu nại hành chính và làm rõ nguyên nhân của những hạn chế đó Trên cơ sở đó, đưa ra các quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luạt về giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên nói riêng và tại Việt Nam nói chung 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính tại thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính ở thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính từ trước đến nay, tham khảo số liệu từ năm 2013 đến nay. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu một cách khách quan dựa trên phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước Việt Nam về hoạt động giải quyết khiêu nại hành chính Phương pháp nghiên cứu: Trên cơ sở phương pháp luận, luận văn sử dụng các phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp thống kê và một số phương pháp khác để tiếp cận, nghiên cứu những vấn đề thuộc nội dung của đề tài. 5 Luận văn cũng kế thừa, tham khảo một số tài liệu, một số cuộc khảo sát, các báo cáo liên quan đến giải quyết khiếu nại hành chính của UBND Tp Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, từ năm 2013 đến nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn đúc kết một số vấn đề lý luận của pháp luật về khiếu nại hành chính, đánh giá thực tiễn hoạt động thực hiện pháp luật về khiếu nại hành chính ở Tp Tuy Hòa, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại hành chính, góp phần vào tăng cường hiệu lực của pháp luật đối với lĩnh vực khiếu nại hành chính, đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới và hội nhập quốc tế ngày nay. Đây là công trình nghiên cứu chuyên sâu đầu tiên liên quan đến pháp luật về khiếu nại hành chính – từ thực tiễn Tp Tuy Hòa. Vì vậy, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho tất cả cán bộ, công chức làm việc trong hệ thống cơ quan hành chính nhà nước trên địa bàn Tp Tuy Hòa nói riêng và thực hiện pháp luật trên toàn quốc nói chung. Luận văn cũng có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho việc giảng dạy, học tập, nghiên cứu hoặc bất kỳ ai quan tâm đến lĩnh vực này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề chung của pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính Chương 2: Thực trạng thực hiẹn pháp luật giải quyết khiếu nại hành chính tại thành phố Tuy Hòa Chương 3: Phuwong hướng giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật khiếu nại hành chính trên địa bàn thành phố Tuy Hòa 6 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CỦA PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 1.1. Quan niệm về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.1. Khái niệm, đối tượng và đặc điểm của khiếu nại hành chính Khái niệm khiếu nại hành chính Khiếu nại hành chính (KNHC) là loại hình khiếu nại phát sinh trong lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước, xảy ra trong hoạt động của tất cả các cơ quan nhà nước, được giải quyết theo các thủ tục hành chính [36]. Trần Văn Sơn (2005) cho rằng khiếu nại hành chính là từ ngữ để chỉ hành vi của cá nhân hay cơ quan, tổ chức đề nghị với cơ quan hành chính nhà nước hoặc với người có thẩm quyền của cơ quan đó xem xét lại các QĐHC, HVHC khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình [48]. Theo Hoàng Ngọc Dũng (2015), khiếu nại hành chính là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức yêu cầu CQHCNN, cơ quan khác của nhà nước hay tổ chức sự nghiệp công (với tư cách là chủ thể quản lý) xem xét lại QĐHC, HVHC nào đó của CQHCNN, cơ quan, tổ chức khác của Nhà nước đã xâm phạm tới quyền, lợi ích của mình [16]. Đối tượng của khiếu nại hành chính “Hành vi hành chính là hành vi của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước thực hiện hoặc không thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo quy định của pháp luật.” (khoản 3, Điều 3, luật Tố tụng hành chính), còn “Quyết định hành chính là văn bản do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tổ chức được giao thực hiện quản lý hành chính nhà nước ban hành hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức đó ban hành quyết định về vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể.” (khoản 1, Điều 3) [36]. Như vậy, có thể hiểu rằng đối tượng khiếu nại hành chính là các QĐHC, HVHC của CQHCNN, của người có 7 thẩm quyền trong CQHCNN hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức, khi người khiếu nại có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó trái với pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại. Đặc điểm của khiếu nại hành chính Trên cơ sở các khái niệm, quan điểm về khiếu nại hành chính, ta có thể đưa ra 08 đặc điểm của khiếu nại hành chính, cụ thể như sau: Thứ nhất, khiếu nại hành chính là một trong các quyền công dân hiến định trong pháp luật Việt Nam; KNHC chỉ phát sinh trong lĩnh vực hoạt động quản lý HCNN, đó là hoạt động chấp hành - điều hành giữa đối tượng quản lý là cá nhân, tổ chức với chủ thể quản lý là CQHCNN hoặc người có thẩm quyền trong CQHCNN. Thứ hai, khiếu nại hành chính xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại, khi họ có căn cứ cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại trực tiếp bởi QĐHC hoặc HVHC. Thứ ba, khiếu nại hành chính luôn mang trong mình những thông tin về sự vi phạm các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức hoặc sự vi phạm của cán bộ, công chức đã được pháp luật quy định. Thứ tư, người khiếu nại không thể tự khôi phục được những quyền, lợi ích của mình bị xâm phạm bởi việc làm trái pháp luật của CQNN, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, đơn vị sự nghiệp hoặc bất cứ cá nhân có thẩm quyền nào có gây ra mà họ khiếu nại, trông chờ vào quyết định giải quyết khiếu nại của CQHCNN theo luật định. Thứ năm, giải quyết KNHC phải tuân theo thủ tục hành chính nhất định do các CQHCNN thực hiện; thủ tục giải quyết KNHC đơn giản hơn so với thủ tục tố tụng do các cơ quan tư pháp tiến hành. Thứ sáu, mục đích của KNHC là nhằm khôi phục lại những quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm bởi việc làm trái pháp luật của CQHCNN, của người có thẩm quyền trong CQHCNN gây ra. 8 Thứ bảy, phạm vi phát sinh KNHC là rất rộng, trong các hoạt động liên quan đến các lĩnh vực QLNN như quản lý, sử dụng đất đai, nhà ở, xây dựng, đăng ký kinh doanh, thuế, hải quan, kỷ luật CB,CC, xử lý vi phạm hành chính... Thứ tám, chủ thể của KNHC rất rộng, bao gồm tất cả những cơ quan, tổ chức, cá nhân có mối quan hệ về quyền, lợi ích với CQHCNN trong hoạt động QLNN (mối quan giữa chấp hành và điều hành). 1.1.2. Sự khác nhau giữa khiếu nại hành chính – khiếu nại tư pháp Theo Luật Tố tụng hành chính, “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền khiếu nại quyết định, hành vi trong tố tụng hành chính của cơ quan, người tiến hành tố tụng hành chính khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình.” (khoản 1, Điều 327) [36]; Bộ luật Tố tụng dân sự quy định “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền khiếu nại quyết định, hành vi trong tố tụng dân sự của cơ quan, người tiến hành tố tụng dân sự khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình.” (khoản 1, Điều 499) [36]; còn Bộ luật Tố tụng hình sự nêu rõ “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.” (khoản 1, Điều 469) [38]. Như vậy, có thể hiểu rằng, khiếu nại tư pháp là việc công dân hay tổ chức đề nghị Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án, cơ quan Thi hành án xem xét, sửa chữa một việc làm hoặc thay đổi một quyết định trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án mà họ cho rằng việc làm hoặc quyết định đó là không đúng pháp luật, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Theo đó, đối tượng của khiếu nại tư pháp là quyết định tố tụng, hành vi tố tụng; còn chủ thể tiến hành tố tụng là do các cơ quan Tư pháp tiến hành giải quyết theo quy định của Luật Tố tụng hình sự, Luật Tố tụng dân sự, và Luật Tố tụng hành chính. Còn Khiếu nại hành chính là việc cá nhân hay tổ chức đề nghị CQHCNN xem xét, sửa chữa một hành vi hay một QĐHC mà họ cho là hành vi hay quyết định 9 đó không đúng pháp luật, gây thiệt hại hoặc sẽ gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy, khái niệm khiếu nại hành chính dùng để chỉ việc người khiếu nại thực hiện quyền khiếu nại của mình đối với QĐHC, HVHC tại CQHCNN, chọn CQHCNN giải quyết khiếu nại của mình. Như vậy, khiếu nại hành chính là việc cá nhân, tổ chức khiếu nại đối với QĐHC, HVHC tại CQHCNN, chọn CQHCNN giải quyết khiếu nại của mình, và được giải quyết theo thủ tục hành chính về giải quyết khiếu nại được quy định trong Luật khiếu nại và các nghị định hướng dẫn thi hành; còn khiếu nại tư pháp dùng để chỉ người khiếu nại thực hiện quyền khiếu nại của mình đối với bản án, quyết định của cơ quan tư pháp (Toà án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra) hoặc hành vi công vụ của kiểm sát viên, thẩm phán, điều tra viên trong các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và được giải quyết bởi các cơ quan tư pháp theo quy định của Luật Tố tụng hình sự, Luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính. Phạm vi khiếu nại tư pháp hẹp hơn khiếu nại hành chính, chỉ giới hạn trong một số loại hoạt động nhất định của cơ quan và người tiến hành tố tụng. 1.1.3. Khái niệm, đặc điểm của giải quyết khiếu nại hành chính Khái niệm giải quyết khiếu nại hành chính Giải quyết khiếu nại hành chính được hiểu là quá trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật về tính hợp pháp và tính hợp lý, từ đó đưa ra các giải pháp xử lý. Đặc điểm giải quyết khiếu nại hành chính Với cách hiểu trên, có thể hiểu giải quyết khiếu nại hành chính ở những đặc điểm như sau: Thứ nhất, cơ sở của giải quyết khiếu nại là khiếu nại hành chính theo quy định của pháp luật. Khiếu nại hành chính là biểu hiện của tranh chấp hành chính giữa cá nhân, tổ chức với cơ quan công quyền khi cá nhân, tổ chức cho rằng quyền và 10 lợi ích hợp pháp của mình bị xâm hại bởi quyết định, hành vi hành chính. Giải quyết khiếu nại hành chính chỉ được triển khai khi có khiếu nại hành chính. Và giải quyết khiếu nại hành chính cũng là nhiệm vụ, trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Mặt khác việc giải quyết khiếu nại hành chính còn bảo đảm cho công dân được tham gia vào giám sát hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời cũng giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền kịp thời sửa chữa những bất hợp lý, sai sót trong quá trình quản lý; từ đó ý thức trách nhiệm của chủ thể quản lý cũng được nâng cao khi có sự giám sát của nhân dân. Thứ hai, đối tượng xem xét khi giải quyết khiếu nại là quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, các chủ thể quản lý thực hiện quản lý hành chính nhà nước dựa trên trách nhiệm, quyền hạn mà pháp luật quy định nhằm duy trì, bảo vệ và củng cố trật tự quản lý hành chính nhà nước. Việc ban hành quyết định hành chính, hành vi hành chính hợp pháp là một trong những hoạt động quản lý của chủ thể quản lý vừa là biểu hiện của việc thiết lập trật tự quản lý vừa là biểu hiện duy trì trật tự quản lý hành chính nhà nước. Quyết định hành chính, hành vi hành chính bất hợp pháp không những không thiết lập, duy trì trật tự quản lý, phá vỡ trật tự quản lý mà còn xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vì thế khi giải quyết khiếu nại hành chính, đối tượng xem xét chính là các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Kết quả giải quyết khiếu nại chính là việc khẳng định tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Thứ ba, giải quyết khiếu nại được thực hiện theo thủ tục hành chính – thủ tục giải quyết khiếu nại 11