Tài liệu Phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố hạ long, tỉnh quảng ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ DIỆU NGA PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ DIỆU NGA PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu độc lập của tôi với sự giúp đỡ của giảng viên hướng dẫn. Những thông tin, số liệu trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Những số liệu thu thập và tổng hợp của cá nhân đảm bảo tính khách quan và trung thực. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Trần Thị Diệu Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn: Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo - Bộ phận QLĐT Sau đại học, các thầy, cô giảng viên của Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh, Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Trần Đình Tuấn đã tận tình chỉ dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các đồng chí, đồng nghiệp, bè bạn,... và gia đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ, động viên khích lệ tôi, đồng thời có những ý kiến đóng góp trong quá trình tôi thực hiện và hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Trần Thị Diệu Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ .............................................................................. x MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và đóng góp mới của luận văn ......................................... 3 5. Kết cấu luận văn ............................................................................................ 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH ................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về du lịch, kinh doanh du lịch và phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ......................................................................... 5 1.1.1. Một số vấn đề chung về du lịch .............................................................. 5 1.1.2. Kinh doanh du lịch ................................................................................ 19 1.1.3. Phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch.......................................... 22 1.1.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ........................................................................................... 24 1.2. Kinh nghiệm và bài học về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch của một số địa phương trong nước .................................................. 30 1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước ................................. 30 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........ 34 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI .................................... 37 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37 2.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................ 37 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 37 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 40 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 40 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 41 2.3.1. Các chỉ tiêu về tình hình phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long..................................................... 41 2.3.2. Các chỉ tiêu phản ánh chính sách phát triển doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch ............................................................................ 43 2.3.3. Các chỉ tiêu phản ánh ý kiến của doanh nghiệp kinh doanh du lịch ......... 43 2.3.4. Các chỉ tiêu phản ánh ý kiến của khách du lịch .................................... 44 Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................................ 45 3.1. Các điều kiện để phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh..................................... 45 3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 45 3.1.2. Tài nguyên du lịch Thành phố Hạ Long ............................................... 46 3.1.3. Tình hình lao động của Thành phố Hạ Long ........................................ 48 3.1.4. Cơ sở hạ tầng của Thành phố Hạ Long................................................. 49 3.1.5. Tình hình khách du lịch đến thành phố Hạ Long.................................. 51 3.2. Thực trạng phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................. 53 3.2.1. Phát triển số lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn ...... 53 3.2.2. Chất lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn ................... 61 3.2.3. Chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch của thành phố Hạ Long và tỉnh Quảng Ninh ............................................... 65 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở Thành phố Hạ Long .................................................................... 74 3.3.1. Nhân tố khách quan ............................................................................... 74 3.3.1.2. Môi trường chính trị pháp luật ........................................................... 76 3.3.1.3. Môi trường kinh tế ............................................................................. 77 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v 3.3.2. Nhân tố chủ quan .................................................................................. 81 3.4. Đánh giá chung về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở Thành phố Hạ Long .............................................................................. 84 3.4.1. Đánh giá về những thuận lợi và khó khăn trong phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ..................................................................... 84 3.4.2. Đánh giá theo ý kiến của du khách ....................................................... 86 3.5. Đánh giá chung về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở Thành phố Hạ Long .............................................................................. 89 3.5.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 89 3.5.2. Những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân ............................................ 92 Chương 4: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................................ 99 4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn TP Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ..................... 99 4.1.2. Định hướng phát triển doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch ........ 99 4.2. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................. 101 4.2.1. Nhóm giải pháp đối với chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ..................................................................... 101 4.2.2. Nhóm giải pháp đối với doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch .... 107 4.2.3. Nhóm giải pháp phát triển ngành du lịch của tỉnh .............................. 111 4.3. Một số kiến nghị nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long .......................................................... 112 4.3.1. Đối với các cơ quan chức năng của tỉnh Quảng Ninh ........................ 112 4.3.2. Đối với các cơ quan ban ngành thành phố Hạ Long ........................... 114 4.3.3. Đối với các doanh nghiệp kinh doanh du lịch .................................... 115 KẾT LUẬN.................................................................................................... 118 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 119 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 120 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CNH, HÐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSHT : Cơ sở hạ tầng DN : Doanh nghiệp DNKDDL : Doanh nghiệp kinh doanh du lịch GPMB : Giải phóng mặt bằng KHCN : Khoa học công nghệ NNL : Nguồn nhân lực QLNN : Quản lý nhà nước TCTD : Tổ chức tín dụng TP : Thành phố UBND : Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Tình hình lao động của Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 - 2014 ...... 48 Bảng 3.2. Lượng khách du lịch đến thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 - 2014 ...... 51 Bảng 3.3: Số lượng doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010 -2014 ................................... 53 Bảng 3.4: Thời gian hoạt động của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ................. 56 Bảng 3.5: Quy mô vốn của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, giai đoạn 2010-2014 ............................. 58 Bảng 3.6: Quy mô lao động của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, giai đoạn 2010-2014 ....................... 59 Bảng 3.7. Cơ cấu loại hình doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ............................. 60 Bảng 3.8. Tình hình chất lượng khách sạn trên địa bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ............................................................ 62 Bảng 3.9: Trình độ chủ doanh nghiệp của các DN kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ...................... 63 Bảng 3.10. Trình độ của lao động trong các doanh nghiệp điều tra trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .............................. 64 Bảng 3.11. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về khả năng tiếp cận vốn ................................................................................... 68 Bảng 3.12. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về tình hình hỗ trợ đất đai, mặt bằng kinh doanh ............................................. 69 Bảng 3.13. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác hỗ trợ tiếp cận thị trường ..................................................................... 70 Bảng 3.14. Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác hỗ trợ đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ................................. 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix Bảng 3.15: Đánh giá của doanh nghiệp kinh doanh du lịch về công tác hỗ trợ thông tin ................................................................................... 74 Bảng 3.16: Các dự án du lịch có giấy chứng nhận đầu tư đang thực hiện ..... 79 Bảng 3.17: Chương trình giảng dạy của Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Hạ Long .................................................... 82 Bảng 3.18. Ý kiến của doanh nghiệp về thuận lợi và khó khăn trong phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch ở thành phố Hạ Long ......... 84 Bảng 3.19. Đánh giá của khách du lịch nước ngoài về chất lượng phục vụ của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long ................................................................................. 86 Bảng 3.20. Đánh giá của khách du lịch trong nước về chất lượng phục vụ của doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long ................................................................................. 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Tốc độ phát triển của du khách của thành phố Hạ Long, giai đoạn 2010-2014 ........................................................................... 52 Biểu đồ 3.2. Tổng số doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh qua giai đoạn 2010-2014 ................................................................................... 55 Biểu đồ 3.3: Cơ cấu loại hình doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long giai đoạn 2010-2014 ........................... 61 Biểu đồ 3.4: Trình độ chủ doanh nghiệp trong các điều tra trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................ 64 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sự phát triển của nền kinh tế - xã hội đã làm cho các nhu cầu trong cuộc sống của con người có nhiều thay đổi. Khi con người có cuộc sống cả vật chất lẫn tinh thần đầy đủ thì nhu cầu muốn khám phá thế giới, tận hưởng những điều thú vị, mới lạ của cuộc sống của con người ngày càng cao. Ngành du lịch đã ra đời để đáp ứng nhu cầu thiết thực đó của con người. Du lịch có thể nói là “ngành công nghiệp không khói” và được coi là thế mạnh “xuất khẩu tại chỗ” nên được các quốc gia trên thế giới chú trọng phát triển, là một trong những ngành kinh tế quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của đất nước. Việt Nam là một trong những quốc gia có nhiều tiềm năng để phát triển hoạt động du lịch. Quảng Ninh là một trong những điểm đến rất hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước, trong đó Thành phố Hạ Long là khu du lịch trọng điểm của tỉnh. Quảng Ninh là địa phương có nhiều lợi thế để phát triển du lịch với danh thắng nổi tiếng Vịnh Hạ Long - kỳ quan thiên nhiên của thế giới, với các lễ hội truyền thống, địa điểm du lịch tâm linh, với các điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch biển đảo. Để phục vụ cho ngành du lịch có rất nhiều đối tượng tham gia vào hoạt động này như các tổ chức, cá nhân và đặc biệt không thể thiếu được sự tham gia của các doanh nghiệp kinh doanh du lịch. Các doanh nghiệp có vai trò và vị trí quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động và cung cấp các dịch vụ cho ngành du lịch. Hiện nay trên địa bàn thành phố Hạ Long đã có nhiều doanh nghiệp kinh doanh du lịch đang hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch ngày càng cao của du khách. Tuy nhiên, các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long hiện nay đang đối mặt với những thách thức rất lớn từ rất nhiều phía như: khách hàng, yếu tố cạnh tranh, cơ chế chính sách hỗ trợ doanh nghiệp kinh doanh du lịch của các cơ quan chức năng, quản trị dịch vụ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 kinh doanh du lịch, trình độ chủ doanh nghiệp kinh doanh du lịch, sự thu hút của người dân tham gia làm du lịch cho doanh nghiệp ...Vậy, số lượng và chất lượng của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ phải đáp ứng yêu cầu gì trong xu thế hội nhập quốc tế, sự phát triển của các doanh nghiệp này cần phát triển theo những hướng mới nhằm phục vụ thị trường mục tiêu như thế nào? Mỗi doanh nghiệp cần xây dựng quy trình và quản lý chất lượng dịch vụ du lịch để giữ chân khách hàng là gì? Để góp phần trả lời những câu hỏi, trên tôi đã chọn đề tài “Phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn thạc sỹ, có ý nghĩa thực tiễn đối với sự phát triển du lịch tỉnh Quảng Ninh. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng để tìm ra các giải pháp nhằm phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch của tỉnh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch. - Phân tích, đánh giá thực trạng và những nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn Thành phố Hạ Long trong giai đoạn năm 2010-2014. - Đề xuất giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Là thực trạng phát triển các doanh nghiệp đang kinh doanh dịch vụ du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 - Phạm vi về không gian: Đề tài được nghiên cứu trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. - Phạm vi thời gian: Đề tài thu thập số liệu về các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2010 - 2014. - Phạm vi về nội dung: Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại và nguyên nhân, cũng như những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long. Từ đó đề xuất giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 4. Ý nghĩa khoa học và đóng góp mới của luận văn - Hiện nay đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu về du lịch và các giải pháp để phát triển du lịch. Tuy nhiên, để cho du lịch phát triển thì phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch là một trong những vấn đề hết sức quan trọng và cần phải được quan tâm. Các doanh nghiệp kinh doanh du lịch là đối tượng mang những sản phẩm du lịch đến với du khách. Do đó, tập trung phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch sẽ góp phần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn trên địa bàn thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh. - Kết quả nghiên cứu giúp cho các lãnh đạo và các nhà hoạch định chính sách của tỉnh Quảng Ninh, của Thành phố Hạ Long có cơ sở trong việc hoạch định các chính sách có liên quan đến tổ chức kinh doanh du lịch nói chung và trong vấn đề phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch tại Thành phố Hạ Long nói riêng. Góp phần đẩy mạnh kinh doanh du lịch của tỉnh Quảng Ninh trong điều kiện phát triển kinh tế Xanh theo chủ trương của Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 - Kế t quả nghiên cứu còn là tài liêụ dùng trong giảng da ̣y, ho ̣c tâ ̣p và nghiên cứu của giảng viên, sinh viên, học viên và các đố i tượng khác có liên quan. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Chương 4: Giải pháp đẩy mạnh phát triển các doanh nghiệp kinh doanh du lịch trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP KINH DOANH DU LỊCH 1.1. Cơ sở lý luận về du lịch, kinh doanh du lịch và phát triển doanh nghiệp kinh doanh du lịch 1.1.1. Một số vấn đề chung về du lịch 1.1.1. 1. Khái niệm du lịch Trong lịch sử nhân loại, du lịch đã được ghi nhận như một sở thích, một hoạt động nghỉ ngơi tích cực của con người. Ngày nay, du lịch đã trở thành một nhu cầu không thể thiếu trong đời sống văn hóa - xã hội và đang phát triển mạnh mẽ thành một ngành kinh tế mũi nhọn của nhiều quốc gia trên thế giới. Từ giữa thế kỷ 19, du lịch bắt đầu phát triển mạnh và ngày nay đã trở thành một hiện tượng kinh tế xã hội phổ biến. Nhiều nước đã lấy chỉ tiêu đi du lịch của dân cư là một trong những tiêu chí đánh giá chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, do tồn tại các cách tiếp cận khác nhau và dưới các góc độ khác khau nên cho đến nay vẫn chưa có một khái niệm “du lịch” thống nhất nào. Do đó khái niệm du lịch được hiểu theo nhiều cách khác nhau. Khái niệm chung về du lịch: “Du lịch là tổng hợp các hiện tượng và các mối quan hệ phát sinh từ tác động qua lại giữa khách du lịch, các nhà kinh doanh, chính quyền và cộng đồng dân cư địa phương trong quá trình thu hút và tiếp đón khách du lịch”. (Theo Nguyễn Văn Đính, 2006) [2] Khái niệm về du lịch theo cách tiếp cận của các đối tượng liên quan đến hoạt động du lịch: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 Đối với người đi du lịch: Du lịch là cuộc hành trình và lưu trú của họ ở ngoài nơi cư trú để thoả mãn các nhu cầu khác nhau: hoà bình, hữu nghị, tìm kiếm kinh nghiệm sống hoặc thoả mãn các nhu cầu về vật chất và tinh thần khác. Đối với người kinh doanh du lịch: Du lịch là quá trình tổ chức các điều kiện về sản xuất và phục vụ nhằm thoả mãn, đáp ứng các nhu cầu của người du lịch và đạt được mục đích số một của mình là thu lợi nhuận. Đối với chính quyền địa phương: Du lịch là việc tổ chức các điều kiện về hành chính, về cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật để phục vụ khách du lịch, là tổng hợp các hoạt động kinh doanh nhằm tạo điều kiện cho khách du lịch trong việc hành trình và lưu trú, là cơ hội để bán các sản phẩm của địa phương, tăng thu ngoại tệ, tăng thu nhập, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho dân địa phương. Đối với cộng đồng dân cư sở tại: Du lịch là một hiện tượng kinh tế xã hội mà hoạt động du lịch tại địa phương mình, vừa đem lại những cơ hội để tìm hiểu nền văn hoá, phong cách của những người ngoài địa phương mình, vừa là cơ hội để tìm việc làm, phát huy các nghề cổ truyền, tăng thu nhập nhưng đồng thời cũng gây ảnh hưởng đến đời sống người dân sở tại như về môi trường, trật tự an ninh xã hội, nơi ăn, chốn ở,... Theo Luật du lịch Việt Nam năm 2005: “Du lịch là hoạt động của con người ngoài nơi cư trú thường xuyên của mình nhằm thoả mãn nhu cầu tham quan, giải trí, nghỉ dưỡng trong một khoảng thời gian nhất định”. [9] Như vậy, du lịch là một hoạt động có nhiều đặc thù, gồm nhiều thành phần tham gia, tạo thành một tổng thể hết sức phức tạp. Nội dung của du lịch không ngừng được mở rộng và ngày càng phong phú. 1.1.1.2. Đặc điểm của du lịch Du lịch là một hiện tượng kinh tế - xã hội. Do vậy du lịch vừa mang đặc điểm của ngành kinh tế vừa mang đặc điểm của ngành văn hóa xã hội. Các đặc điểm chủ yếu của du lịch là: [3], [5]  Tính cao cấp của nhu cầu du lịch Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 Du lịch là một nhu cầu thứ cấp đặc biệt: chỉ sau khi thỏa mãn các nhu cầu thiết yếu thì người ta mới nghĩ đến du lịch. Không phải ai cũng có thể đi du lịch vì ngoài điều kiện thời gian rỗi, đòi hỏi phải có khả năng thanh toán cao cho dịch vụ. Theo quy luật cung cầu thông thường, khi giá sản phẩm tăng thì lượng cầu đối với sản phẩm đó thường giảm, nhưng trong du lịch giá cả đi cùng với chất lượng. Giá cao nhưng chất lượng tốt lại thu hút được nhiều khách hơn, tức là lượng cầu du lịch tăng. Trên thực tế một số công ty lữ hành chuyên cũng cấp các dịch vụ du lịch trong và ngoài nước có thương hiệu của Việt Nam như Fiditour, Viettravel, Hanoitourist, Benthanhrourist thường có giá tour cao hơn so với mặt bằng chung của thị trường, nhưng luôn có số lượng du khách đăng kí cao hơn hẳn so với các công ty lữ hành ít tiếng tăm khác bởi chất lượng dịch vụ mà họ cung cấp tương xứng với mức giá.  Tính vô hình Du lịch là một ngành dịch vụ, vì vậy du lịch mang đặc điểm của dịch vụ nói chung đó là tính vô hình. Đây là đặc điểm quan trọng của du lịch, du khách không thể nhìn thấy hay thử nghiệm từ trước, nó là một sản phẩm trừu tượng mà họ chưa một lần tiêu dùng nó. Du lịch luôn đồng hành với sản phẩm vật chất nhưng không thay đổi tính phi vật chất của mình, chất lượng du lịch thường được đánh giá mang tính chủ quan, phụ thuộc phần lớn vào cảm nhận của khách du lịch, do vậy việc đánh giá chất lượng du lịch rất khó khăn. Chất lượng dịch vụ được xác định dựa vào sự chênh lệch giữa mức độ kỳ vọng và mức độ cảm nhận về chất lượng của khách du lịch. Từ đặc điểm này, nhà cung ứng dịch vụ du lịch phải cung cấp đầy đủ các thông tin nhấn mạnh tính lợi ích của dịch vụ mà không đơn thuần là mô tả dịch vụ, từ đó làm cho du khách quyết định mua dịch vụ của mình.  Tính không lưu kho cất trữ được của sản phẩm du lịch Phần lớn quá trình tạo ra và tiêu dùng các sản phẩm du lịch trùng nhau về không gian và thời gian nên sản phẩm du lịch không thể lưu kho cất trữ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 như các hàng hóa thông thường khác. Bản thân sản phẩ m du lich ̣ cũng mang tiń h vô hình, phi vâ ̣t chấ t nên không thể đem sản phẩ m du lich ̣ bán từ nơi này sang nơi khác như các hàng hoá vâ ̣t chấ t thông thường mà chúng ta vẫn luôn tiêu dùng hàng ngày. Dich ̣ vu ̣ du lịch đươ ̣c sản xuấ t và tiêu dùng đồ ng thời nên cung - cầ u cũng không thể tách rời nhau. Cho nên viê ̣c ta ̣o ra sự săn khớp giữa cung và cầ u trong du lich ̣ là hế t sức quan tro ̣ng  Tính tổng hợp Tính tổng hợp của du lịch thể hiện ở hai phương diện sau: Tính tổng hợp trong hoạt động kinh doanh du lịch: Trong một chuyến đi du lịch, khách du lịch không chỉ sử dụng một sản phẩm du lịch đơn thuần, mà phải sử dụng một sản phẩm du lịch tổng hợp. Tính tổng hợp và đồng bộ trong nhu cầu du lịch: Nhu cầu du lịch là tổng hợp của nhiều nhu cầu: nhu cầu đi lại, ăn nghỉ, vui chơi, giải trí và các nhu cầu bổ sung khác.  Tính phụ thuộc vào tài nguyên du lịch Tài nguyên du lịch là nhân tố quyết định đến điều kiện phát triển du lịch, tác động đến cung và cầu du lịch. Sự đa dạng của tài nguyên du lịch cho phép phát triển nhiều loại hình du lịch. Du lịch chỉ có thể phát triển ở những nơi có tài nguyên du lịch. Việc phát triển du lịch ở những nơi không có tài nguyên du lịch là vô cùng khó khăn. Thông thường, những nơi có tài nguyên thiên nhiên đẹp, độc đáo hay các tài nguyên nhân tạo như kiến trúc cổ, đền chùa… du lịch phát triển. Tài nguyên du lịch của một điểm đến là mọi thứ tạo nên sức hấp dẫn, thu hút người dân sống ở ngoài nơi đó đến tham quan, du lịch và được sử dụng vào mục đích kinh doanh du lịch. Việc tiêu dùng sản phẩm du lịch phải có sự tham gia trực tiếp của khách hàng. Khách du lịch bắt buộc phải đến những nơi có sản phẩm du lịch Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn