Tài liệu Phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố cẩm phả, tỉnh quảng ninh​

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ THỊ THƠM PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ THỊ THƠM PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI THỊ MINH HẰNG THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày 20 tháng 8 năm 2018 Học viên HÀ THỊ THƠM ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc TS. Bùi Thị Minh Hằng đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban giám hiệu, Phòng đào tạo, Khoa Kinh tế - Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ viên chức Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả, Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Đầu tư Việt Nam - Chi nhánh Cẩm Phả đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày 20 tháng 8 năm 2018 Học viên HÀ THỊ THƠM iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ........................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ......................................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Đóng góp của Luận văn ................................................................................ 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC .................................... 4 1.1. Một số vấn đề chung về NHTM nhà nước ............................................. 4 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại, ngân hàng thương mại nhà nước.......... 4 1.1.2. Đặc điểm của ngân hàng thương mại nhà nước ...................................... 5 1.1.3. Vai trò của ngân hàng thương mại nhà nước trong nền kinh tế thị trường ...... 7 1.2. Cơ sở lý luận về thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM ..................................... 7 1.2.1. Lịch sử ra đời của thẻ ngân hàng ............................................................ 7 1.2.2. Khái niệm thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM............................................... 8 1.2.3. Đặc điểm và phân loại thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM ........................... 9 1.3. Cơ sở lý luận về phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng thương mại .................................................................... 16 1.3.1. Khái niệm khách hàng và phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng thương mại ....................................................... 16 iv 1.3.2. Sự cần thiết của khách hàng và phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế đối với các ngân hàng thương mại ................................ 17 1.3.3. Nội dung phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng thương mại ........................................................................... 18 1.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng thương mại ............................. 23 1.4. Kinh nghiệm phát triển dịch vụ khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của một số ngân hàng thương mại trong nước ......................... 26 1.4.1. Ngân hàng HSBC Việt Nam ................................................................. 26 1.4.2. Kinh nghiệm của ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) ...................................................................................... 27 1.4.3. Bài học kinh nghiệm đối với các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .............................. 28 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 30 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 30 2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 30 2.2.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu.................................................. 30 2.2.2. Phương pháp tổng hợp số liệu .............................................................. 32 2.2.3. Phương pháp phân tích.......................................................................... 32 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 33 Chương 3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH .......................... 35 3.1. Khái quát nguồn nhân lực tại các ngân hàng TMNN trên địa bàn thành phố Cẩm Phả ............................................................................... 35 3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ..................... 36 3.2.1. Về công tác huy động vốn .................................................................... 36 3.2.2. Tình hình cho vay ................................................................................. 39 v 3.3. Thực trạng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 40 3.3.1. Thực trạng nghiên cứu khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng TMNN trên địa bàn thành phố Cẩm Phả ...................... 40 3.3.2. Thực trạng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 45 3.3.3. Kết quả thực hiện hoạt động phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các NHTMNN trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................................................... 52 3.4. Các yếu tố ảnh hướng đến hoạt động phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế tại các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả ........................................................... 71 3.4.1. Nhóm yếu tố khách quan ...................................................................... 71 3.4.2. Nhóm yếu tố chủ quan .......................................................................... 74 3.5. Đánh giá hoạt động phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................. 77 3.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 77 3.5.2. Hạn chế.................................................................................................. 79 3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong hoạt dộng phát triển dịch vụ Thẻ ghi nợ quốc tế tại các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả .................................................................. 81 Chương 4. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ...................................................................................... 84 4.1. Định hướng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 84 4.1.1. Xu thế phát triển kinh doanh thẻ trên thế giới và ở Việt Nam ............. 84 vi 4.1.2. Thuận lợi và khó khăn trong phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................................................. 87 4.1.3. Định hướng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 91 4.2. Giải pháp phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh ............................................................................ 96 4.2.1. Thực hiện chiến lược marketing cho sản phẩm thẻ .............................. 96 4.2.2. Nâng cao tiện ích và đa dạng hóa các sản phẩm thẻ ghi nợ quốc tế ... 100 4.2.3. Mở rộng và nâng cao chất lượng mạng lưới chấp nhận thẻ ............... 101 4.2.4. Một số giải pháp khác ......................................................................... 103 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................. 108 4.3.1. Kiến nghị với Chính phủ ..................................................................... 108 4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ................................................... 109 4.3.3. Kiến nghị với khách hàng ................................................................... 110 KẾT LUẬN .................................................................................................. 111 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 113 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 115 vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CSCNT Cơ sở chấp nhận thẻ DN Doanh nghiệp DPRR Dự phòng rủi ro GNQT Ghi nợ quốc tế KH Khách hàng KHCN Khách hàng cá nhân KHDNVVN Khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ NH Ngân hàng PGD Phòng giao dịch TTT Trung tâm thẻ viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Thống kê chất lượng nguồn nhân lực tại Vietinbank Cẩm Phả, BIDV Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả năm 2017 ................. 35 Bảng 3.2: Các sản phẩm huy động vốn của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .... 37 Bảng 3.3: Tình hình huy động vốn của BIDV Cẩm Phả, Vietinbank Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả giai đoạn 2015 - 2017 ................. 38 Bảng 3.4: Kết quả tình hình cho vay của Vietinbank Cẩm Phả và BIDV Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả giai đoạn 2015 - 2017 ...... 39 Bảng 3.5: Biểu phí dịch vụ áp dụng cho sản phẩm thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng Vietinbank .......................................................... 46 Bảng 3.6: Biểu phí phát hành và sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng BIDV .................................................................................. 49 Bảng 3.7: Biểu phí phát hành và sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của ngân hàng Agribank............................................................................. 50 Bảng 3.8: Các sản phẩm thẻ của BIDV ....................................................... 54 Bảng 3.9: Quy trình phát hành thẻ ghi nợ quốc tế tại BIDV - Chi nhánh Cẩm Phả ........................................................................... 55 Bảng 3.10: Kết quả khảo sát đánh giá của khách hàng về công tác phát triển thẻ ghi nợ quốc tế tại các ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Cẩm Phả ........................................................ 62 Bảng 3.11: Doanh số thanh toán thẻ ghi nợ quốc tế qua Viettinbank Cẩm Phả và BIDV Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả giai đoạn 2015 - 2017 ................................................................................. 64 Bảng 3.12: So sánh lắp đặt mạng lưới ATM, POS của BIDV và Vietinbank, Agribank năm 2015 - 2017 ............................................................ 69 ix DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Sơ đồ quy trình thanh toán Thẻ ghi nợ quốc tế .......................... 11 Hình 3.1: Sơ đồ quy trình phát hành thẻ ghi nợ quốc tế Vietinbank Cẩm Phả ...................................................................................... 57 Hình 3.2: Biểu đồ so sánh kết quả số lượng khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của BIDV và Vietinbank Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả năm 2015 - 2017.......................................................... 65 Hình 3.3: Biểu đồ thu nhập từ hoạt động cung cấp dịch vụ thẻ ghi nợ quốc tế tại BIDV Cẩm Phả và Vietinbank Cẩm Phả, Agribank Cẩm Phả giai đoạn 2015 - 2017 ................................................... 68 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sự ra đời của thẻ thanh toán nói chung đánh dấu một bước đột phá về sự tiến bộ của khoa học công nghệ, tạo ra một lợi thế cạnh tranh mới cho các ngân hàng thương mại nhà nước. Thẻ thanh toán là một loại hình dịch vụ hiện đại của các ngân hàng, việc sử dụng thẻ thanh toán thay vì sử dụng tiền mặt sẽ giúp cho người dân dần bỏ được thói quen sử dụng tiền mặt và giúp cho các chủ thể kinh tế mở rộng được những mối quan hệ hợp tác trong kinh doanh, đồng thời góp phần tham gia giảm một lượng lớn tiền mặt lưu thông trong nền kinh tế. Bên cạnh đó, việc sử dụng thẻ thanh toán sẽ giúp cho khách hàng tiết kiệm được thời gian và chi phí đồng thời tạo cho ngân hàng nguồn thu nhập. Thị trường thẻ ngân hàng, nhất là thẻ thanh toán quốc tế nói chung và Thẻ ghi nợ quốc tế nói riêng, ở Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng phát triển. Các ngân hàng đã và đang có các chiến lược mở rộng, phát triển làm cho thị trường thẻ càng sôi động hơn và cuộc cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt hơn. Đây là vấn đề hết sức quan trọng và đang được các ngân hàng quan tâm. Hiện nay ở Cẩm Phả, Quảng Ninh, hệ thống ngân hàng thương mại nhà nước có 4 ngân hàng: Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank); Ngân hàng Công thương Việt Nam (Viettinbank); Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam (BIDV); Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank). Trong luận văn này, tác giả tập trung vào số liệu của 3 ngân hàng thương mại nhà nước lớn nhất là Ngân hàng Đầu tư và phát triển Cẩm Phả, Ngân hàng Công thương Cẩm Phả, Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank). Bởi vì, việc phát triển dịch vụ thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng này bước đầu gặt hái được nhiều thành công. Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh thẻ các ngân hàng trên vẫn còn những vấn đề bất cập cần được giải quyết, đòi hỏi có giải pháp phù hợp cho phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế. 2 Xuất phát từ tình hình trên, tác giả quyết định chọn: “Phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đi sâu phân tích thực trạng, đề ra giải pháp phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống một cách khái quát các lý luận chung về phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn Hoạt động phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Ngân hàng TMCP Công thương Cẩm Phả, ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Cẩm Phả, ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cẩm Phả. 3 - Về thời gian: Nguồn số liệu được thu thập thông qua nguồn số liệu các ngân hàng trong giai đoạn 2015 - 2017. - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu tình hình phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh trong giai đoạn 2015 - 2017. 4. Đóng góp của Luận văn - Về lý luận: Đề tài góp phần làm sáng tỏ hơn khái niệm, hoạt động, nội dung, các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế trong ngân hàng thương mại. - Về thực tiễn: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế, luận văn đã đưa ra những giải pháp, kiến nghị nhằm phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Luân văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo, nghiên cứu giải pháp phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế tại các ngân hàng khác ở trong nước. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 4 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của Ngân hàng thương mại nhà nước. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Chương 4: Giải pháp phát triển khách hàng sử dụng thẻ ghi nợ quốc tế của các ngân hàng thương mại nhà nước trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KHÁCH HÀNG SỬ DỤNG THẺ GHI NỢ QUỐC TẾ CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NHÀ NƯỚC 1.1. Một số vấn đề chung về NHTM nhà nước 1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại, ngân hàng thương mại nhà nước * Khái niệm ngân hàng thương mại - Theo luật các tổ chức tín dụng: ngân hàng thương mại là tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng và các quy định khác của pháp luật. (Nghị định số 59/2009/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của NHTM).[1] - Các hoạt động trong ngân hàng như: huy động nguồn vốn, cho vay, chiết khấu, bảo lãnh, cung cấp các dịch vụ tài chính và các hoạt động khác có liên quan. - Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại chủ yếu là nhận tiền gửi và cho vay vốn đầu tư. Tuy nhiên cũng có những thay đổi cho phù hợp với sự phát triển của khách hàng, khoa học kỹ thuật kinh tế và xã hội. Nhờ có các ngân hàng thương mại mà các chính sách tài chính tiền tệ của Nhà nước được thực hiện một cách nhanh chóng và kịp thời hơn, từ đó việc kiểm soát các hoạt động của các doanh nghiệp được dễ dàng, theo đúng luật pháp hơn. - Sự hình thành, tồn tại và phát triển của ngân hàng luôn gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế thị trường và đời sống xã hội của người lao động. Nền kinh tế ngày càng phát triển làm cho đời sống người lao động được cải thiện nâng cao kéo theo các hoạt động liên quan đến tiền gửi ngân hàng cũng một tăng làm ngân hàng thương mại cũng ngày càng được hoàn thiện hơn và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu được trong nền kinh tế nước nhà. 5 * Khái niệm ngân hàng thương mại nhà nước - Ngân hàng thương mại nhà nước là ngân hàng thương mại được mở bằng 100% từ nguồn vốn ngân sách nhà nước. [1] Trong xu thế kinh tế hội nhập, để thu hút được nhiều nguồn vốn thì ngân hàng thương mại nhà nước ban hành nhiều hình thức tăng vốn như phát hành trái phiếu, cổ phần hóa ngân hàng. - Một số ngân hàng thương mại nhà nước ở Việt Nam: + Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Bank for Agriculture and Rural Development). + Ngân hàng công thương Việt nam (Industrial and commercial Bank of viet man - ICBV-Vietinbank). + Ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam (Bank for Investement and Development of Viet nam - BIDV). + Ngân hàng ngoại thương Việt nam (Bank for Foreign Trade of Viet nam - Vietcombank).[1] 1.1.2. Đặc điểm của ngân hàng thương mại nhà nước Thứ nhất, hoạt động kinh doanh của NHTM nhà nước là kinh doanh tiền tệ Trên thị trường tài chính, NHTM nhà nước là các tổ chức trung gian tài chính quan trọng, chuyển tải những khoản vốn huy động được trong xã hội đến những người có nhu cầu chi tiêu và đầu tư. Với chức năng ban đầu là nhận tiền gửi của xã hội sau đó NHTM nhà nước sẽ trở thành đơn vị chuyên mua bán quyền sử dụng vốn. Tùy theo trình độ phát triển của nền kinh tế - xã hội cũng như công nghệ ngân hàng mà cơ cấu và chủng loại các sản phẩm khác nhau. Thứ hai, hoạt động kinh doanh của NHTM nhà nước có tính nhạy cảm cao và luôn chịu sự giám sát chặt chẽ của pháp luật. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng dựa trên niềm tin, vì vậy tính nhạy cảm trong kinh doanh rất cao, chỉ cần có một biến động nhỏ cũng có thể 6 gây ra tác động đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng (một thay đổi nhỏ về lãi suất cũng có thể gây ra sự dịch chuyển khách hàng từ ngân hàng này sang ngân hàng khác). Nếu ngân hàng hoạt động tốt sẽ góp phần tiết kiệm nguồn lực, giảm chi phí cho xã hội, tạo điều kiện cho nền kinh tế tăng trưởng và phát bền vững. Ngược lại, khi ngân hàng phá sản sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến những người gửi tiền, và sự phá sản của ngân hàng luôn có hiệu ứng dây chuyền, lây lan rất lớn và tác động xấu đến đời sống kinh tế - xã hội. Do hậu quả từ việc phá sản ngân hàng đến nền kinh tế, cho nên hoạt động kinh doanh của ngân hàng phải được giám sát chặt chẽ thường xuyên bằng bằng các luật định. Những quy chế giám sát phổ biến là: Quy chế về an toàn trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng; Quy chế về phân phối tín dụng; Quy chế về bảo vệ nhà đầu tư; Quy chế thành lập và cấp giấy phép kinh doanh cho các NHTM nhà nước. Thứ ba, các sản phẩm, dịch vụ của NHTM nhà nước mang tính tương đồng, dễ bắt chước Các sản phẩm, dịch vụ mà NHTM cung cấp cho khách hàng rất đa dạng. Song phần lớn các sản phẩm của mỗi ngân hàng này lại tương đồng với các sản phẩm của các NHTM nhà nước khác, đặc biệt là các sản phẩm truyền thống như: huy động vốn, cho vay, thanh toán. Nếu một NHTM nhà nước vừa thực hiện một loại dịch vụ nà đó có hiệu quả là ngay lập tức có thể bị các ngân hàng khác thực hiện theo, hay gọi là “bắt chước”. Như vậy, khái niệm sản phẩm dịch vụ mới của NHTM nhà nước phải được hiểu là sản phẩm dịch vụ mà ngân hàng đó đưa ra thị trường trước các đối thủ cạnh tranh. Thứ tư, khách hàng của NHTM nhà nước rất đa dạng Khách hàng của NHTM nhà nước rất đông đảo và đa dạng, đòi hỏi của khách hàng đối với các sản phẩm dịch vụ ngân hàng cũng rất khác nhau. Vì vậy, mỗi ngân hàng cần phải nghiên cứu xây dựng chiến lược khách hàng phù hợp [10]. 7 1.1.3. Vai trò của ngân hàng thương mại nhà nước trong nền kinh tế thị trường Bất kỳ một quốc gia nào có nền kinh tế phát triển, đang phát triển, thậm chí chưa phát triển thì hoạt động ngân hàng cũng có tác dụng to lớn đến hoạt động của nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, vai trò của ngân hàng được thể hiện như sau: Ngân hàng là nơi tập trung tiền nhàn rỗi và cung ứng tiền vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh. Ngân hàng là trung gian trong quá trình thanh toán góp phần thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hoá nhanh chóng. Ngân hàng góp phần điều tiết và kiểm soát thị trường tiền tệ, thị trường vốn. Ngân hàng góp phần thu hút, mở rộng đầu tư trong và ngoài nước và cung cấp các dịch vụ tài chính khác.[10] 1.2. Cơ sở lý luận về thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM 1.2.1. Lịch sử ra đời của thẻ ngân hàng Chiếc thẻ ngân hàng đầu tiên xuất hiện từ năm 1946 với cái tên “ChargIt”, do John Biggins ở Brooklyn (New York) nghĩ ra. Khi khách hàng mua sắm, hóa đơn sẽ được chuyển đến ngân hàng của Biggins. Ngân hàng trả tiền cho người bán và sau đó khách hàng trả tiền cho ngân hàng. Điểm trừ là loại thẻ này chỉ sử dụng trong phạm vi địa phương và dành riêng cho khách của ngân hàng. Năm 1949, sau một lần đi ăn nhà hàng gặp vấn đề về việc thanh toán, người đàn ông tên Frank McNamara cùng với đối tác đã lập ra Công ty Diners Club, phát hành loại thẻ chuyên dùng để thanh toán tại các nhà hàng - tiền thân của thẻ tín dụng hiện nay. Chỉ trong năm đầu tiên, có hàng chục nhà hàng ở New York chấp nhận loại thẻ này, và người dùng thẻ lên đến hàng chục nghìn. Dần dần, thẻ được sử dụng thêm ở cả các điểm du lịch, giải trí ngoài lĩnh vực ăn uống. 8 Năm 1958, ngân hàng Bank of America thành lập Công ty dịch vụ BankAmericard, nhằm kinh doanh nhượng quyền thương hiệu và phát hành thẻ với các ngân hàng thẻ trên thế giới. Công ty này nhanh chóng phát triển và trở thành nhà phát hành thẻ tín dụng độc lập VISA vào những năm 1970 và phát hành thẻ ghi nợ (debit) vào năm 1975. Năm 1966, tiền thân của MasterCard ra đời. Khi đó, Hiệp hội thẻ Liên ngân hàng Mỹ (ICA) là một nhóm ngân hàng phát hành thẻ. Họ chung nhiệm vụ thiết kế hệ thống thẻ tín dụng quốc gia, phát triển một hệ thống mạng lưới thanh toán được chấp nhận rộng rãi. Cũng trong năm này, chiếc thẻ ghi nợ (debit) đầu tiên xuất hiện trên thị trường ngân hàng Mỹ, do Ngân hàng Delaware phát hành. Đến những năm 1970, có nhiều ngân hàng cũng đưa ra ý tưởng tương tự. Và đến ngày nay, toàn thế giới đã có hàng chục tỷ chiếc thẻ ngân hàng các loại đang được lưu hành.[30] 1.2.2. Khái niệm thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM - Thẻ quốc tế là: loại thẻ thanh toán của một tổ chức thẻ quốc tế, được phát hành bởi một ngân hàng thành viên của tổ chức đó và được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới.[20] - Thẻ quốc tế là phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt, sử dụng công nghệ cao để mã hóa thông tin và được sử dụng để mua sắm hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt tại các địa điểm chấp nhận thẻ trên khắp thế giới. - Thẻ ghi nợ quốc tế là: Thẻ ghi nợ quốc tê là phương tiện hanh toán không dùng tiền mặt, ra đời từ phương thức mua bán chịu hàng hóa bán I ẻ và phát triển gắn liền với việc ứng dụng công nghệ tin học trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Thẻ ghi nợ quốc tế là công cụ thanh toán do ngân hàng phát hành cấp cho khách hàng sử dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ hoặc rút tiền mặt trong phạm vi số dư tiền gửi của mình.[2] 9 1.2.3. Đặc điểm và phân loại thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM 1.2.3.1. Đặc điểm thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM - Tính linh hoạt: Thẻ thích hợp với mọi đối tượng khách hàng, từ những khách hàng có thu nhập thấp (thẻ thường) cho tới những khách hàng có thu nhập cao (thẻ vàng), khách hàng có nhu cầu rút tiền mặt, cho tới nhu cầu du lịch giải trí, thẻ cung cấp cho khách hàng độ thoả dụng tối đa, thoả mãn nhu cầu của mọi đối tượng khách hàng. - Tính tiện lợi: Bất cứ khách hàng nào có tài khoản mở tại ngân hàng đều có thể phát hành thẻ ghi nợ hoặc trong trường hợp chưa có tài khoản, khách hàng muốn phát hành thẻ ghi nợ thì bản thân thẻ ghi nợ này sẽ gắn liền với một tài khoản của khách hàng. Thẻ ghi nợ cho phép khách hàng tiếp cận với số dư trong tài khoản của mình qua hệ thống kết nối trực tuyến để thanh toán hàng hóa, dịch vụ tại các đơn vị chấp nhận thẻ hoặc thực hiện các giao dịch liên quan tái tài khoản tại máy rút tiền tự động ATM. - Tính an toàn và nhanh chóng: Chủ thẻ có thể hoàn toàn yên tâm về số tiền của mình trước nguy cơ bị mất cắp. Thậm chí, dù thẻ có thể bị lấy cắp, Ngân hàng cũng bảo vệ tiền cho chủ thẻ bằng số IIN. ảnh hoặc phong tỏa tài khoản theo yêu cầu của khách hàng. nhằm tránh khả năng rút tiền của kẻ trộm. Ngoài ra, với sự phát triển như vũ bão của công nghệ cho phép chủ thẻ có thể sử dụng tiền trong tài khoản mọi lúc mọi nơi bằng cách thực hiện các giao dịch qua mạng kết nối trực tuyến từ cơ sở chấp nhận thẻ hay điểm rút tiền mặt tới Ngân hàng thanh toán, Ngân hàng phát hành và các Tổ chức thẻ Quốc tế. Hơn thế nữa, chủ thẻ có thể dễ dàng theo dõi và quản lý hiệu quả việc chi tiêu cũng như các giao dịch chuyển tiền đến tài khoản của mình thông qua các dịch vụ của ngân hàng như: SMS banking, Internet banking.[26] 1.2.3.2. Phân loại thẻ ghi nợ quốc tế của NHTM Căn cứ theo đặc tính kỹ thuật bao gồm hai loại thẻ: thẻ từ và thẻ thông minh. Phân loại theo chủ thể phát hành: gồm 2 loại thẻ do ngân hàng phát hành và thẻ do tổ chức phi ngân hàng phát hành.