Tài liệu Phát triển nguồn nhân lực tại cục thống kê tỉnh lai châu đến năm 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ THÚY NGA PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CỤC THỐNG KÊ TỈNH LAI CHÂU ĐẾN NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN THỊ THÚY NGA PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CỤC THỐNG KÊ TỈNH LAI CHÂU ĐẾN NĂM 2020 Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hướng dẫn khoa học: GS.TS. ĐỖ ĐỨC BÌNH THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu trong luận văn là trung thực, chưa từng được sử dụng trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Trần Thị Thúy Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài: "Phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu đến năm 2020" tôi đã nhận được sự giúp đỡ, những ý kiến đóng góp, chỉ bảo quý báu của các tập thể, cá nhân trong và ngoài nhà trường. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa và các thầy, cô giáo Khoa sau Đại học và Trường Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu các nội dung trong chương trình đào tạo Thạc sỹ. Để có được kết quả nghiên cứu này, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân, tôi còn nhận được sự hướng dẫn chu đáo, tận tình của GS.TS. Đỗ Đức Bình là Thầy giáo hướng dẫn trực tiếp tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài và viết luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Lãnh đạo Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu; Phòng Tổ chức hành chính và Chi cục Thống kê các huyện, thành phố trong ngành Thống kê Lai Châu và toàn thể các anh chị em và bạn bè đồng nghiệp gia đình và người thân đã động viên, tạo mọi điều kiện về vật chất, tinh thần để tôi hoàn thành luận văn này. Với tấm lòng chân thành, tôi xin cảm ơn tất cả mọi sự giúp đỡ quý báu đó! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Trần Thị Thúy Nga Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................... ix MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài ................................................... 2 4. Dự kiến đóng góp của luận văn............................................................. 3 5. Bố cục của luận văn: ............................................................................. 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC ....................................................................................... 6 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục tiêu và vai trò phát triển nguồn nhân lực 6 1.1.1. Khái niệm ........................................................................................ 6 1.1.2. Đặc điểm ......................................................................................... 8 1.1.3. Mục tiêu và vai trò phát triển nguồn nhân lực .............................. 10 1.2. Nội dung phát triển nguồn nhân lực................................................. 13 1.2.1. Nhu cầu phát triển nguồn nhân lực .............................................. 13 1.2.2. Lập kế hoạch phát triển nguồn nhân lực ....................................... 14 1.2.3. Đánh giá công tác phát triển nguồn nhân lực................................ 22 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nguồn nhân lực ................... 23 1.4. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ cán bộ, công chức QLNN ở Tỉnh Lai Châu và bài học rút ra cho Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu .............. 26 1.4.1. Kinh nghiệm phát triển đội ngũ cán bộ, công chức QLNN của Tỉnh Lai Châu .......................................................................................... 26 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho công tác phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu .................................................................. 31 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................... 34 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................... 34 2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 34 2.2.1. Cơ sở lý luận ................................................................................. 34 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................... 34 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ........................................................... 40 2.3.1. Số liệu sơ cấp ................................................................................ 40 2.3.2. Số liệu thứ cấp ............................................................................... 40 Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CỤC THỐNG KÊ TỈNH LAI CHÂU ....................................................... 45 3.1. Khái quát về Cục Thống kê tỉnh Lai Châu....................................... 45 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ................................................ 45 3.1.2. Chức năng nhiệm vụ quyền hạn .................................................... 45 3.1.3. Cơ cấu quản lý tổ chức .................................................................. 48 3.1.4. Khái quát kết quả thực hiện nhiệm vụ giai đoạn 2011-2015 của Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu ................................................................. 49 3.2. Thực trạng phát triển nguồn nhân lực giai đoạn 2011-2015 tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu .................................................................. 53 3.2.1. Khái quát NNL giai đoạn 2011-2015 tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu................................................................................................. 54 3.2.1.1. Quy mô nguồn nhân lực ............................................................. 54 3.2.1.2 Cơ cấu nguồn nhân lực................................................................ 57 3.2.1.3. Chất lượng nguồn nhân lực. ....................................................... 60 3.2.2. Nội dung phát triển NNL giai đoạn 2011-2015 tại Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu ................................................................................. 69 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v 3.2.2.1. Công tác lập kế hoạch phát triển NNL ....................................... 69 3.2.2.2. Chính sách đào tạo nguồn nhân lực ........................................... 75 3.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển NNL giai đoạn 2011-2015 tại Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu.......................................................... 90 3.2.3.1. Nhân tố khách quan .................................................................... 90 3.2.3.2. Nhân tố chủ quan. ...................................................................... 91 3.3. Đánh giá công tác phát triển tại Cục Thống kê Tỉnh Lai Châu ....... 92 3.3.1. Ưu điểm ......................................................................................... 92 3.3.2. Hạn chế, nguyên nhân ................................................................... 95 3.4. Các biện pháp chính sách phát triển NNL của Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đã thực hiện trong giai đoạn 2011-2015 ................................ 96 3.4.1. Công tác cán bộ ............................................................................. 96 3.4.2. Cơ chế chính sách ......................................................................... 99 Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC TẠI CỤCTHỐNG KÊ TỈNH LAI CHÂU ĐẾN NĂM 2020 ................................................................................................ 101 4.1. Cơ hội và thách thức đối với phát triển NNL của Cục Thống kê tỉnh Lai Châu yêu cầu mới đặt ra về phát triển NNL trong thời gian tới .................................................................................................. 101 4.2. Định hướng và mục tiêu phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu ................................................................................. 103 4.2.1 Định hướng phát triển .................................................................. 103 4.2.2. Dự báo, mục tiêu chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2020 ............................................................................................... 105 4.3. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu thời gian tới ................................................................................... 107 4.3.1. Nhóm giải pháp lập kế hoạch phát triển nguồn nhân lực ........... 107 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi 4.3.2. Nhóm giải pháp thực hiện công tác phát triển nguồn nhân lực .. 109 4.3.3. Nhóm giải pháp khác .................................................................. 121 4.4. Kiến nghị với Tổng cục Thống kê ................................................. 123 KẾT LUẬN............................................................................................ 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 127 PHỤ LỤC .............................................................................................. 129 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung 1 CBCC Cán bộ công chức 2 CBCCVC Cán bộ công chức viên chức 3 CC-LĐ Công chức - Lao động 4 CCVC Công chức viên chức 5 CNTT Công nghệ thông 6 CN-XD Công nghiệp, xây dựng 7 CTK Cục Thống kê 8 ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 9 ĐTBD Đào tạo bồi dưỡng 10 ĐTV Điều tra viên 11 HTCTTKQG Hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc gia 12 KT-XH Kinh tế xã hội 13 NNL Nguồn nhân lực 14 QLNN Quản lý nhà nước 15 TCTK Tổng cục Thống kê 16 TĐT Tổng điều tra 17 TKV Thống kê viên 18 TKVC Thống kê viên chính 19 TM-DV Thương mại - Dịch vụ 20 TSCĐ Tài sản cố định Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn viii 21 UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1: Số lượng CC-LĐ phân theo đơn vị tính đến 31/12/2015 ........... 54 Bảng 3.2: Số lượng CC-LĐ giai đoạn 2011-2015 ...................................... 55 Bảng 3.3: Số lượng CC-LĐ phân theo độ tuổi tính đến 31/12/2015 .......... 57 Bảng 3.4: Cơ cấu CC-LĐ theo ngạch bậc tính đến 31/12/2015 ................. 59 Bảng 3.5: Số lượng CC-LĐ đạt trình độ chuyên môn, chuyên ngành giai đoạn 2011-2015 ................................................................................... 61 Bảng 3.6: Số lượng CC-LĐ đạt trình độ Quản lý nhà nước giai đoạn 2011-2015 63 Bảng 3.7: Số lượng CC-LĐ đạt trình độ Lý luận chính trị giai đoạn 2011- 2015. 64 Bảng 3.8: Số lượng CC-LĐ có trình độ tin học, ngoại ngữ (2011-2015) ... 65 Bảng 3.9: Số lượt cán bộ quy hoạch, bổ nhiệm lãnh đạo giai đoạn 2011-2015.... 74 Bảng 3.10: Kinh phí chi đào tạo bồi dưỡng, thu nhập bình quân CC-LĐ giai đoạn 2011-2015 .......................................................................... 80 Bảng 3.11: Đánh giá khó khăn chính và nguyên nhân trong quản lý và thực hiện nhiệm vụ .............................................................................. 81 Bảng 3.12: Đánh giá những kỹ năng còn thiếu, phương án đào tạo và nhu cầu ưu tiên đào tạo cho CC-LĐ hiện nay.................................... 82 Bảng 3.13: Đánh giá công tác tập huấn nghiệp vụ chuyên môn Thống kê 85 Bảng 3.14: Đánh giá đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn ..................... 86 Bảng 3.15: Đánh giá đào tạo quản lý nhà nước .......................................... 88 Bảng 3.16: Đánh giá đào tạo lý luận chính trị ............................................ 89 Bảng 4.1: Dự báo số lượng CC-LĐ đến năm 2020................................... 105 Bảng 4.2: Dự toán kinh phí đào tạo bồi dưỡng 2016-2020 ...................... 122 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nguồn nhân lực là lực lượng rất quan trọng của mỗi nền kinh tế nói chung và của từng ngành, từng lĩnh vực, từng địa phương nói riêng. Việc xây dựng và đào tạo phát triển đội ngũ CBVCCC có đủ trình độ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ và vị thế mới là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay của ngành Thống kê Việt Nam. Nhằm đáp ứng yêu cầu thông tin ngày càng cao cho việc hoạch định chiến lược, xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển Kinh tế - Xã hội và sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của các cơ quan lãnh đạo Đảng và Nhà nước nói chung và các địa phương nói riêng. Ngành Thống kê đang phát triển nhanh, bền vững trên cơ sở hoàn thiện hệ thống tổ chức, bảo đảm đủ số lượng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, áp dụng đồng bộ phương pháp thống kê tiên tiến và tăng cường sử dụng công nghệ hiện đại; hình thành hệ thống thông tin thống kê quốc gia tập trung, thống nhất, thông suốt và hiệu quả với số lượng thông tin ngày càng đầy đủ, kịp thời. Cục Thống kê tỉnh Lai Châu là cơ quan chuyên môn trực thuộc Tổng cục Thống kê - Bộ Kế hoạch và Đầu tư có nhiệm vụ quản lý nhà nước về hoạt động Thống kê trên địa bàn Tỉnh. Cùng với việc chú trọng đầu tư phát triển mạnh mẽ về khoa học công nghệ, Cục Thống kê Lai Châu cần phải xây dựng cho mình đội ngũ công chức, lao động lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng, nhằm giúp đơn vị phát triển nâng cao chất lượng số liệu Thống kê, phát huy được năng lực làm việc của đội ngũ công chức hiện có, góp phần nâng cao hiệu quả công việc. Tuy nhiên, đội ngũ công chức ngành Thống kê tỉnh hiện nay còn nhiều hạn chế về số lượng cũng như chất lượng chưa tương xứng với chức năng nhiệm vụ được giao. Khi chia tách tái thành lập tỉnh (2003) những năm đầu mới đi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 vào hoạt động công tác tuyển dụng chủ yếu là xét tuyển nên không tránh khỏi thiếu xót hạn chế cần khắc phục và hoàn thiện, NNL tại Cục Thống kê tỉnh còn bộc lộ một số hạn chế như: Một bộ phận cán bộ trình độ và tính chuyên nghiệp chưa cao, đặc biệt trong các lĩnh vực phân tích số liệu, đánh giá tình hình, dự báo thống kê..., một số cán bộ lãnh đạo điều hành còn hạn chế về kỹ năng đánh giá chuyên sâu ở tầm vĩ mô, đã ảnh hưởng đến chất lượng chuyên môn nghiệp vụ năng lực của toàn ngành. Với lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đến năm 2020”để thực hiện nội dung luận văn thạc sĩ với mong muốn qua nghiên cứu có thể đóng góp một phần công sức nhỏ bé vào sự phát triển bền vững NNL của ngành Thống kê Việt Nam nói chung và Cục Thống kê tỉnh Lai Châu nói riêng. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Luận văn nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển nguồn nhân lực ở một địa phương và đề xuất các giải pháp chủ yếu để phát triển nguồn nhân lực cho ngành Thống kê của tỉnh đến năm 2020. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nguồn nhân lực tại một địa phương. - Phân tích thực trạng phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu giai đoạn 2011-2015. - Đề xuất các giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đến năm 2020. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu đề tài Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu nguồn nhân lực và công tác phát triển NNL tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu. 3.2 Phạm vi nghiên cứu * Về không gian: Nghiên cứu các hoạt động phát triển NNL trong phạm vi Cục Thống kê tỉnh Lai Châu trực thuộc Tổng cục Thống kê - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, bao gồm Công chức - Lao động trong toàn ngành Thống kê tỉnh Lai Châu thuộc Văn phòng Cục Thống kê Tỉnh và Chi cục Thống kê các huyện, thành phố. * Về thời gian: Số liệu tại luận văn được thu thập trong giai đoạn từ năm 2011 - 2015. Giải pháp, định hướng kiến nghị đề xuất đến năm 2020. * Về nội dung: Luận văn nghiên cứu hoạt động của công tác phát triển NNL và nghiên cứu thực hiện các giải pháp phát triển NNL tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu bao gồm: Số lượng, chất lượng, cơ cấu CC- LĐ, cơ chế chính sách, cơ chế tuyển dụng, chế độ đào tạo, quy hoạch bổ nhiệm, luân chuyển trong công tác phát triển NNL. 4. Dự kiến đóng góp của luận văn Một là, hệ thống hóa và làm rõ thêm một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển NNL nói chung và phát triển NNL tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu nói riêng. Hai là, phân tích thực trạng phát triển NNL Thống kê tỉnh Lai Châu từ năm 2011-2015 làm rõ những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân. Ba là, trên cơ sở phân tích thực trạng phát triển NNL tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đề xuất các quan điểm giải pháp nhằm phát triển NNL Thống kê Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 tỉnh đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Tổng cục Thống kê giao, đồng thời kiến nghị với Tổng cục Thống kê - Bộ kế hoạch và Đầu tư những vấn đề liên quan đến hoàn thiện phát triển số lượng và chất lượng nhân lực phù hợp với điều kiện và môi trường hoạt động hiện tại và tương lai trong Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đến năm 2020. 5. Bố cục của luận văn: Ngoài phần mục lục, danh mục, bảng biểu, mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, mẫu phiếu khảo sát, luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển nguồn nhân lực. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu. Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực tại Cục Thống kê tỉnh Lai Châu đến năm 2020. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN LỰC 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục tiêu và vai trò phát triển nguồn nhân lực 1.1.1. Khái niệm * Nguồn nhân lực: Có khá nhiều những khái niệm khác nhau về nguồn nhân lực như: - Theo Tổ chức Liên Hợp Quốc: Nguồn nhân lực là tất cả những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, năng lực và tính sáng tạo của con người có quan hệ tới sự phát triển của mỗi cá nhân và của đất nước. - Theo Ngân hàng thế giới: Nguồn nhân lực là toàn bộ vốn người (thể lực, trí lực, kỹ năng nghề nghiệp....) mà mỗi cá nhân sở hữu. - Theo Bộ Lao động-Thương binh và xã hội: NNL là tiềm năng về lao động trong một thời kỳ xác định của một quốc gia, cũng có thể được xác định trên một địa phương, một ngành hay một vùng (Thuật ngữ lao động - Thương binh và xã hội. NXB Lao động - xã hội, Hà Nội, 1999, tr13). - Theo Luật Lao động: Nguồn nhân lực của xã hội bao gồm những người trong độ tuổi lao động và ngoài độ tuổi lao động nhưng có khả năng hoặc sẽ tham gia lao động. Tuy có những quan niệm khác nhau tuỳ theo góc độ tiếp cận nghiên cứu nhưng những điểm chung có thể nhận thấy qua các khái niệm về nguồn nhân lực là: Số lượng nhân lực (có bao nhiêu người trong hiện tại và tương lai); Chất lượng nhân lực (trình độ, đạo đức, kỹ năng, sức khoẻ…); Cơ cấu nhân lực (về trình độ đào tạo, giới tính, độ tuổi...) và có một ý nghĩa chung nhất là phản ánh khả năng lao động của xã hội. Như vậy, nguồn nhân lực và nguồn lao động có ý nghĩa tương đồng. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 * Phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức phát triển công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) cho rằng: Phát triển con người một cách hệ thống vừa là mục tiêu vừa là đối tượng của sự phát triển của một quốc gia. Nó bao gồm mọi khía cạnh kinh tế và khía cạnh xã hội như: nâng cao khả năng cá nhân, tăng năng lực sản xuất và khả năng sáng tạo, bồi dưỡng chức năng chỉ đạo thông qua giáo dục, đào tạo nghiên cứu và hoạt động thực tiễn. Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) lại quan niệm: Phát triển NNL, bao hàm một phạm vi rộng lớn hơn chứ không chỉ có sự chiếm lĩnh ngành nghề, hoặc ngay cả việc đào tạo nói chung. Quan niệm này dựa trên cơ sở nhận thức rằng, con người có nhu cầu sử dụng năng lực của mình để tiến tới có được việc làm hiệu quả, cũng như những thoả mãn về nghề nghiệp và cuộc sống cá nhân. Sự lành nghề được hoàn thiện nhờ bổ sung nâng cao kiến thức trong quá trình sống, làm việc, nhằm đáp ứng kỳ vọng của con người. Có thể khái quát lại: Phát triển NNL là quá trình gia tăng, biến đổi đáng kể về chất lượng của NNL và sự biến đổi này được biểu hiện ở việc nâng cao năng lực và động cơ của người lao động. Như vậy, thực chất của phát triển NNL là quá trình tìm cách nâng cao chất lượng của NNL đó. Hay nói cách khác đầy đủ hơn, phát triển NNL là tổng thể các hình thức, phương pháp, chính sách và biện pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao chất lượng từng con người lao động (trí tuệ, thể chất, phẩm chất tâm lý - xã hội) đáp ứng yêu cầu về NNL cho sự phát triển KT-XH trong từng giai đoạn phát triển. Quá trình phát triển NNL đòi hỏi tạo ra sự biến đổi về mặt số lượng, chất lượng và một cơ cấu đội ngũ nhân lực phù hợp để tham gia một cách hiệu quả vào quá trình phát triển KT-XH. Đầu tư cho NNL là sự tác động đến đời sống của các cá nhân, gia đình, cộng đồng và toàn xã hội nói chung. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 Phát triển NNL được xem xét trên hai mặt chất và lượng. Về chất, phát triển NNL được tiến hành trên cả ba mặt: Phát triển nhân cách, phát triển trí tuệ, thể lực, kỹ năng và tạo môi trường thuận lợi cho NNL phát triển; về lượng là gia tăng số lượng NNL, điều này tùy thuộc vào nhiều nhân tố trong đó dân số là nhân tố cơ bản nhất. Nói một cách tổng thể, phát triển NNL là các hoạt động nhằm nâng cao thể lực, trí lực của người lao động, đáp ứng tốt hơn nhu cầu sản xuất. Trong đó trí lực có được nhờ quá trình đào tạo và tiếp thu, học hỏi kinh nghiệm và thể lực có được nhờ vào chế độ dinh dưỡng, rèn luyện thân thể và chăm sóc y tế, môi trường làm việc… Như vậy, từ việc nghiên cứu một số khái niệm nguồn nhân lực ở mọi giác độ nghiên cứu vĩ mô và vi mô, cùng với kinh nghiệm thực tiễn công tác có thể rút ra quan điểm phát triển nguồn nhân lực trong một tổ chức áp dụng xuyên suốt luận văn như sau: Phát triển nguồn nhân lực là quá trình thúc đẩy việc học tập có tính tổ chức nhằm nâng cao năng lực làm việc của NNL thông qua việc thực hiện các giải pháp đào tạo, tuyển dụng, các cơ chế chính sách nhằm đảm bảo số lượng, chất lượng NNL và tạo động lực làm việc hiệu quả, đảm bảo phù hợp mục tiêu của tổ chức với mục tiêu của cá nhân. 1.1.2. Đặc điểm * Số lượng nguồn nhân lực: Nói đến số lượng NNL của một tổ chức là việc xác định số lượng NNL trong tổ chức đó phụ thuộc vào hai nhóm yếu tố: Nhóm yếu tố bên trong (ví dụ: Nhu cầu thực tế công việc đòi hỏi phải tăng/giảm số lượng lao động) và nhóm yếu tố bên ngoài như: Quy mô hoạt động; quy định pháp luật theo độ tuổi và giới tính; chính sách thu hút lao động...những quy định này thay đổi sẽ ảnh hưởng tới quy mô NNL. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 9 * Chất lượng nguồn nhân lực: Chất lượng NNL của tổ chức được biểu hiện thông qua các yếu tố trình độ chuyên môn; kỹ năng ứng dụng, kỹ năng sử dụng công nghệ, ngoại ngữ... Chất lượng NNL còn được biểu hiện thông qua như kỹ năng nghề nghiệp,yếu tố năng lực của người lao động về mọi mặt: Thể lực, trí lực, tâm lực, đồng thời phân bổ, sử dụng, khai thác và phát huy hiệu quả nhất NNL thông qua hệ thống phân công chức trách nhiệm vụ và giải quyết công việc được giao. Tóm lại, chất lượng NNL là tổng thể những nét đặc trưng liên quan trực tiếp đến hoạt động của tổ chức. Những nét đặc trưng đó bao gồm: Những nét đặc trưng về trạng thái thể lực, trí lực, năng lực chuyên môn, phong cách đạo đức, lối sống, tinh thần...cùng với quá trình tạo ra những biến đổi tiến bộ về cơ cấu NNL. Chất lượng là một đặc trưng quan trọng của NNL, cần vượt trước trình độ phát triển của cơ sở vật chất - kỹ thuật để sáng tạo, cũng như sẵn sàng đón nhận những tiến bộ kỹ thuật - công nghệ mới. Chất lượng NNL vừa là động lực vừa là thước đo trình độ phát triển của NNL trong tổ chức đó ở một thời điểm nhất định. * Cơ cấu nguồn nhân lực: Cơ cấu NNL vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của tổ chức được nghiên cứu trên nhiều giác độ như: Cơ cấu trình độ chuyên môn: Tỷ trọng NNL qua đào tạo và không qua đào tạo, cũng như tỷ trọng NNL với những chuyên môn và kỹ năng khác nhau phù hợp với mục tiêu hoạt động của từng lĩnh vực khác nhau. Cơ cấu giới tính: Tỷ trọng lao động nam và nữ phù hợp với mục tiêu hoạt động của tổ chức cũng ảnh hưởng nhiều đến hiệu quả công việc của lao động. Tuy vậy, trong quá trình tuyển dụng, quản lý, sử dụng cần nghiên cứu tính chất công việc của từng lĩnh vực để tuyển dụng đối tượng nam hay nữ cho phù hợp. Cơ cấu về độ tuổi: Tỷ trọng NNL ở các độ tuổi khác nhau thường được các tổ chức quan tâm. Số lao động trẻ tuổi sẽ là lợi thế đối với tổ chức, đó là độ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn