Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
phÇn A: ĐẶT VẤN ĐỀđđ
I. LÝ do chän ®Ò tµi:
B¸c Hå ®· nãi: “ V× lîi Ých mêi n¨m ph¶i trång c©y, v× lîi Ých tr¨m n¨m ph¶i
trång ngêi”. C©u nãi ®ã cña B¸c thËt cã ý nghÜa.
Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn
kh«ng ngõng trong mäi lÜnh vùc ®êi sèng. §¶ng ta ®· l·nh ®¹o toµn d©n theo con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, ®a níc ta trë thµnh mét níc c«ng n«ng nghiÖp
ph¸t triÒn. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt níc, chóng ta cÇn ph¶i cã nhiÒu
nh÷ng nh©n tµi, nh÷ng nhµ khoa häc giái, nh÷ng gi¸o s, kü s, b¸c sÜ giái trong mäi
lÜnh vùc khoa häc còng nh ®êi sèng. V× vËy, viÖc ®µo t¹o mét thÕ hÖ trÎ cã ®Çy ®ñ
phÈm chÊt vµ n¨ng lùc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®¸t níc lµ mét vÊn ®Ò cÇn
thiÕt nh»m ®µo t¹o ®éng lùc gãp phµn ®a ®Êt níc ph¸t triÓn nhanh.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè häc sinh giái, sè häc sinh ®¹t gi¶i quèc tÕ ngµy
cµng t¨ng. Bé gi¸o dôc ®· tæ chøc triÓn khai nh÷ng cuéc thi häc sinh giái c¸c cÊp,
trong ®ã cã cuéc thi häc sinh giái m«n Ho¸ häc THCS lµ c¬ së vµ nÒn t¶ng cho c¸c
cuéc thi quèc gia, quèc tÕ sau nµy. §Ó cã nh÷ng häc sinh giái m«n Ho¸, nh÷ng
nh©n tµi trong ngµnh Ho¸ häc th× viÖc ph¸t hiÖn vµ båi dìng häc sinh giái Ho¸ häc
lµ mét viÖc lµm hÕt søc quan träng vµ cÇn thiÕt. C«ng viÖc båi dìng häc sinh giái
rÊt vÊt v¶, ®Ó häc sinh cã thÓ ph¸t triÓn ®îc tèi ®a kh¶ n¨ng t duy, søc s¸ng t¹o cña
m×nh, th× ngêi gi¸o viªn cÇn cã nh÷ng ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp, ®a ra ®îc
nh÷ng c¸ch gi¶i c¬ b¶n, ®éc ®¸o.
ChÝnh v× c¸c lÝ do trªn t«i ®· chän ®Ò tµi: “ Híng dÉn häc sinh mét sè ph¬ng
ph¸p gióp gi¶i nhanh bµi tËp Ho¸ häc – Båi dìng häc sinh giái” . Víi mong
muèn ®ãng gãp mét chót c«ng søc nhá bÐ cña m×nh vµo viÖc n©ng cao chÊt lîng
d¹y häc, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
II. MôC §ÝCH Vµ NHIÖM Vô
1. Môc ®Ých
§Ò tµi ®îc nghiªn cøu víi môc ®Ých:
- Ph¸t triÓn ph¬ng ph¸p suy nghÜ ë tr×nh ®é cao phï hîp víi kh¶ n¨ng trÝ tuÖ cña
HS.
- Båi dìng sù lao ®éng, lµm viÖc s¸ng t¹o
- Ph¸t triÓn c¸c kÜ n¨ng, ph¬ng ph¸p vµ th¸i ®é tù häc suèt ®êi
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
1
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
- Trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n gi¸o viªn cung cÊp cho häc sinh mét sè
ph¬ng ph¸p gióp häc sinh gi¶i nhanh ®îc bµi tËp Ho¸ häc. Qua ®ã gãp phÇn n©ng
cao chÊt lîng ®éi tuyÓn häc sinh giái.
2. NhiÖm vô
- Nghiªn cøu lÝ luËn vµ thùc tiÔn vÒ ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc Ho¸ häc.
- Nghiªn cøu c¬ së lÝ thuyÕt vÒ c¸c ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp ho¸ häc
- Biªn so¹n vµ su tÇm mét sè bµi tËp ¸p dông cho mçi ph¬ng ph¸p.
III. KH¸CH THÓ NGHI£N CøU Vµ §èI T¦îNG NGHI£N CøU
1. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu
Gi¸o viªn vµ c¸c häc sinh giái THCS
2. §èi tîng nghiªn cøu
Mét sè ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp Ho¸ häc.
IV. Gi¶ thuyÕt khoa häc
ViÖc gi¶ng d¹y, cung cÊp cho häc sinh mét sè ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp ho¸
häc sÏ ®¹t hiÖu qu¶ cao khi ngêi GV biÕt lµm míi kiÕn thøc, biÕt sö dông hîp lý
c¸c ph¬ng ph¸p gi¶i bµi to¸n Ho¸ häc.
V. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU
1. Nghiªn cøu lÝ luËn.
- Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò lÝ luËn cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi.
- Nghiªn cøu c¸c tµi liÖu vÒ ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp hãa häc.
- Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p d¹y mét sè c¸ch gi¶i bµi to¸n hãa häc.
- Nghiªn cøu néi dung, cÊu tróc cña ch¬ng tr×nh ho¸ häc THCS.
2. §iÒu tra c¬ b¶n
- Tham kh¶o ý kiÕn cña gi¸o viªn: Trao ®æi víi gi¸o viªn cã kinh nghiÖm vÒ
d¹y ®éi tuyÓn häc sinh giái, cã kinh nghiÖm vÒ c¸ch d¹y c¸c ph¬ng ph¸p gi¶i
nhanh bµi tËp ho¸ häc.
- Th¨m dß ý kiÕn cña häc sinh
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
2
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
PhÇn B: néi dung
CH¦¥NG I
TæNG QUAN VÒ C¥ Së Lý LUËN – c¬ së thùc tiÔn CñA §Ò TµI
I. C¬ së lÝ luËn cña ®Ò tµi:
1. S¬ lîc vÒ båi dìng HSG:
C¸c h×nh thøc gi¸o dôc HSG
NhiÒu tµi liÖu kh¼ng ®Þnh: HSG cã thÓ häc b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau vµ tèc
®é nhanh h¬n so víi c¸c b¹n cïng líp v× thÕ cÇn cã mét Ch¬ng tr×nh HSG ®Ó ph¸t
triÓn vµ ®¸p øng ®îc tµi n¨ng cña hä.
Tõ ®iÓn b¸ch khoa Wikipedia trong môc Gi¸o dôc HSG (gifted education)
nªu lªn c¸c h×nh thøc sau ®©y:
- Líp riªng biÖt (Separate classes): HSG ®îc rÌn luyÖn trong mét líp hoÆc mét trêng häc riªng, thêng gäi lµ líp chuyªn, líp n¨ng khiÕu. Nhng líp hoÆc trêng
chuyªn (®éc lËp) nµy cã nhiÖm vô hµng ®Çu lµ ®¸p øng c¸c ®ßi hái cho nh÷ng HSG
vÒ lÝ thuyÕt (academically). H×nh thøc nµy ®ßi hái ë nhµ trêng rÊt nhiÒu ®iÒu kiÖn
tõ viÖc b¶o vÖ HS, gióp ®ì vµ ®µo t¹o ph¸t triÓn chuyªn m«n cho gi¸o viªn ®Õn viÖc
biªn so¹n ch¬ng tr×nh, bµi häc...
- Ph¬ng ph¸p M«ng-te-x¬-ri (Montessori method): Trong mét líp HS chia thµnh ba
nhãm tuæi, nhµ trêng mang l¹i cho HS nh÷ng c¬ héi vît lªn so víi c¸c b¹n cïng
nhãm tuæi. Ph¬ng ph¸p nµy ®ßi hái ph¶i x©y dùng ®îc c¸c møc ®é kh¸ tù do, nã hÕt
søc cã lîi cho nh÷ng HSG trong h×nh thøc häc tËp víi tèc ®é cao.
- T¨ng gia tèc (Acceleration): Nh÷ng HS xuÊt s¾c xÕp vµo mét líp cã tr×nh ®é cao
víi nhiÒu tµi liÖu t¬ng øng víi kh¶ n¨ng cña mçi HS. Mét sè trêng §¹i häc, Cao
®¼ng ®Ò nghÞ hoµn thµnh ch¬ng tr×nh nhanh h¬n ®Ó HS cã thÓ häc bËc häc trªn sím
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
3
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
h¬n. Nhng híng tiÕp cËn giíi thiÖu HSG víi nh÷ng tµi liÖu lÝ thuyÕt t¬ng øng víi
kh¶ n¨ng cña chóng còng dÔ lµm cho HS xa rêi x· héi.
- Häc t¸ch rêi (Pull-out) mét phÇn thêi gian theo líp HSG, phÇn cßn l¹i häc líp thêng.
- Lµm giµu tri thøc (Enrichment) toµn bé thêi gian HS häc theo líp b×nh thêng, nhng nhËn tµi liÖu më réng ®Ó thö søc, tù häc ë nhµ.
- D¹y ë nhµ (Homeschooling) mét nöa thêi gian häc t¹i nhµ häc líp, nhãm, häc cã
cè vÊn (mentor) hoÆc mét thÇy mét trß (tutor) vµ kh«ng cÇn d¹y.
- Trêng mïa hÌ (Summer school) bao gåm nhiÒu course häc ®îc tæ chøc vµo mïa
hÌ.
- Së thÝch riªng (Hobby) mét sè m«n thÓ thao nh cê vua ®îc tæ chøc dµnh ®Ó cho
HS thö trÝ tuÖ sau giê häc ë trêng.
PhÇn lín c¸c níc ®Òu chó ý båi dìng HSG tõ TiÓu häc. C¸ch tæ chøc d¹y häc
còng rÊt ®a d¹ng: cã níc tæ chøc thµnh líp, trêng riªng... mét sè níc tæ chøc díi
h×nh thøc tù chän hoÆc course häc mïa hÌ, mét sè níc do c¸c trung t©m t nh©n
hoÆc c¸c trêng ®¹i häc ®¶m nhËn...
Tuy vËy, còng cã mét sè níc kh«ng cã trêng líp chuyªn cho HSG nh NhËt
B¶n vµ mét sè bang cña Hoa kú. Ch¼ng h¹n: Tõ 2001, víi ®¹o luËt “Kh«ng mét ®øa
trÎ nµo bÞ bá r¬i” (No Child Left Behind) gi¸o dôc HSG ë Georgia vÒ c¬ b¶n bÞ ph¸
bá. NhiÒu trêng kh«ng cßn lµ trêng riªng, líp riªng cho HSG, víi t tëng c¸c HSG
cÇn cã trong c¸c líp b×nh thêng nh»m gióp c¸c trêng lÊp lç hæng vÒ chÊt lîng vµ
nhµ trêng cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu gi¸o dôc HSG th«ng qua c¸c nhãm víi tr×nh ®é
cao.
ChÝnh v× thÕ vÊn ®Ò båi dìng HSG ®· trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù g©y nhiÒu
tranh luËn: “NhiÒu nhµ GD ®Ò nghÞ ®a HSG vµo c¸c líp b×nh thêng víi nhiÒu HS cã
tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng kh¸c nhau, víi mét ph¬ng ph¸p gi¸o dôc nh nhau.
Tuy nhiªn nhiÒu dÊu hiÖu chøng tá r»ng gi¸o viªn c¸c líp b×nh thêng kh«ng
®îc ®µo t¹o vµ gióp ®ì t¬ng xøng víi ch¬ng tr×nh d¹y cho HSG. NhiÒu nhµ GD
còng cho r»ng nh÷ng HS d©n téc Ýt ngêi vµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ còng kh«ng
tiÕp nhËn ®îc ch¬ng tr×nh gi¸o dôc dµnh cho HSG. Trong khi quü dµnh cho GD
chung lµ cã h¹n nªn sÏ ¶nh hëng nhiÒu tíi hiÖu qu¶ ®µo t¹o tµi n¨ng vµ HS giái”.
2. Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc
Víi c«ng t¸c båi dìng häc sinh giái th× ngêi thÇy cÇn t×m ra ph¬ng ph¸p d¹y
häc tÝch cùc h¬n ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ d¹y vµ häc. D¹y cho häc sinh c¸ch häc chñ ®éng,
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
4
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
c¸ch häc suèt ®êi, c¸ch häc nh÷ng ®iÒu mµ thùc tÕ ®ßi hái. D¹y tèt ngµy nay kh«ng
thÓ chØ cã thÇy gi¶ng, trß ghi, ®µo t¹o theo nhng g× ®· l¹c hËu, kh«ng cßn phï hîp
thùc tiÔn. D¹y tèt theo quan ®iÓm míi ®· ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái míi cho ngêi thÇy
ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh phï hîp vÒ néi dung, c¸ch thøc, ph¬ng ph¸p truyÒn thô.
3. N©ng cao tÝnh tÝch cùc trong d¹y vµ häc
D¹y tèt lµ n©ng cao tÝnh tÝch cùc trong d¹y vµ häc (d¹y – häc tÝch cùc). Khi
®ã c«ng lao cña thÇy kh«ng tÝnh b»ng ®· d¹y ®îc bao nhiªu, mµ lµ d¹y thÕ nµo, nhng tèt nhÊt lµ xem häc sinh ®· häc ®îc bao nhiªu.
Ph¬ng ph¸p daþ - häc tÝch cùc ®Æt ngêi häc ë vÞ trÝ trung t©m, cßn ngêi thÇy
®Æt ë vÞ trÝ cao h¬n vµ khã kh¨n h¬n: vÞ trÝ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó viÖc häc ®îc
thuËn lîi. ThÇy trë thµnh ngêi híng dÉn. Trong gi¶ng d¹y, dÔ nhÊt l¸ nãi, bëi vËy tõ
“ngêi d¹y” trë thµnh “ngêi híng dÉn” lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng. Nã ®ßi hái c«ng søc,
trÝ ãc, t©m huyÕt tõ phÝa thÇy. Kh«ng cã “d¹y tÝch cùc” th× kh«ng thÓ cã “häc tÝch
cùc”. Do vËy, “kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn” cµng lµ mét ch©n lý.
4. Vai trß cña c¸c ph¬ng ph¸p gi¶i bµi tËp Ho¸ häc:
- Gióp cho HS cã thÓ ph¸t triÓn tèt kh¶ n¨ng t duy, ãc s¸ng t¹o Hãa häc.
- T¹o cho HS cã niÒm say mª khoa häc.
- Gióp HS cã thÓ gi¶i nhanh c¸c bµi tËp Ho¸ häc, cã ý nghÜa lín víi h×nh thøc
thi tr¾c nghiÖm sau nµy khi häc sinh lªn cÊp 3.
II. C¬ së thùc tiÔn:
Bé m«n Hãa häc ë trung häc c¬ së HS chØ míi tiÕp xóc tõ líp 8, nhng néi
dung ®a ®Õn cho häc sinh t¬ng ®èi nhiÒu. PhÇn lín c¸c kiÕn thøc HS chØ häc ë møc
®é s¬ khai, nh÷ng häc sinh xuÊt s¾c m«n Hãa häc kh«ng nhiÒu, nh÷ng häc sinh häc
tèt ho¸ còng chØ dõng l¹i ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Trong khi ®ã néi dung thi ®µnh
cho HS ®«i khi qu¸ s©u, qu¸ khã nÕu häc sinh kh«ng ®îc trang bÞ c¸c ph¬ng ph¸p
gi¶i bµi tËp. V× vËy, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y gi¸o viªn ph¶i cung cÊp nh÷ng ph¬ng
ph¸p phï hîp ®Ó häc sinh nhanh chãng n¾m b¾t ®îc c¸ch gi¶i cña mçi lo¹i bµi tËp
vµ vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o mçi ph¬ng ph¸p ®ã.
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
5
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
Ch¬ng II
Néi dung thùc hiÖn
I. S¬ bé vÒ c¸c ph¬ng ph¸p gióp gi¶i nhanh bµi tËp ho¸ häc:
- Tríc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc, sù bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin, sù
®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc nãi chung, ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n ho¸
nãi riªng, ®Ó ®¸p øng ®îc xu thÕ ®æi míi ®ßi hái ngêi thÇy ph¶i kh«ng ngõng ®æi
míi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, kh«ng ngõng lµm míi kiÕn thøc cña m×nh. §Æc biÖt lµ
®èi víi c«ng t¸c båi dìng häc sinh giái, ®Ó ph¸t huy ®îc tèi ®a kh¶ n¨ng cña HS th×
ngêi thÇy ®ãng vai trß lµ ngêi híng dÉn, dÉn d¾t c¸c em chñ ®éng t×m ra kiÕn thøc,
khuyÕn khÝch c¸c em t×m ra nh÷ng c¸ch gi¶i nhanh vµ ®éc ®¸o trªn c¬ së cung cÊp,
híng dÉn cho c¸c em mét sè ph¬ng ph¸p c¬ b¶n.
- Trong ®Ò tµi nµy t«i xin ®a ra mét sè ph¬ng ph¸p gióp gi¶i nhanh bµi tËp ho¸ häc
phï hîp víi løa tuæi häc sinh THCS nh sau:
+ Ph¬ng ph¸p dùa vµo nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc biÖt
+ Ph¬ng ph¸p s¬ ®å ®êng chÐo.
+ Ph¬ng ph¸p t¨ng - gi¶m khèi lîng.
+ Ph¬ng ph¸p ¸p dông c¸c ®Þnh luËt b¶o toµn nguyªn tè – b¶o toµn khèi lîng.
+ Ph¬ng ph¸p trung b×nh.
II. C¸c ph¬ng ph¸p gióp gi¶i nhanh bµi tËp ho¸ häc:
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
6
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
1. Ph¬ng ph¸p dùa vµo c¸c dÊu hiÖu ®Æc biÖt:
a. Dùa vµo ®iÓm ®Æc biÖt vÒ nguyªn tö khèi (NTK) hoÆc ph©n tö khèi (PTK).
VÝ dô 1: Cho c¸c chÊt sau FeS; FeS2; FeO; Fe2O3; Fe3O4; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3.
C¸c chÊt cã % vÒ khèi lîng cña Fe gi¶m dÇn lµ:
A. FeO; FeS2; Fe2O3; FeS; Fe3O4; FeSO4; Fe2(SO4)3
B. FeS2; FeO; Fe2O3; Fe3O4; FeSO4; FeSO3; Fe2(SO4)3; FeS; FeSO4.
C. FeO; Fe3O4; Fe2O3; FeS; FeS2; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3.
D. Fe3O4; Fe2O3; FeO; FeS; FeS2; FeSO3; FeSO4; Fe2(SO4)3.
Ta thÊy c¸c chÊt trong bµi lµ nh÷ng hîp chÊt chøa 2 hoÆc 3 nguyªn tử lµ Fe;
S; O. Vµ NTK cña S = 2 lÇn NTK cña O, do ®ã cã thÓ quy c¸c hîp chÊt trªn thµnh
hîp chÊt chØ chøa nguyªn tè Fe vµ nguyªn tè O. KÕt qu¶ thu ®îc nh sau:
Trong FeS gåm 1Fe; 2O;
FeS2 gåm 1 Fe; 4O;
FeO gåm 1Fe; 1O;
Fe2O3 gåm 1 Fe ; 1,5 O ;
FeSO3 gåm 1Fe; 5O;
FeSO4 gåm 1Fe; 6O.
Sau ®ã so s¸nh tØ lÖ gi÷a sè nguyªn tö Fe víi sè nguyªn tö O sÏ ®îc kÕt qu¶:
§¸p ¸n C.
Víi c¸ch lµm nªu trªn, häc sinh cã thÓ gi¶i quyÕt mét sè bµi tËp t¬ng tù:
VÝ dô 2. Cho c¸c chÊt Cu2S; CuS; CuO; Cu2O. Hai chÊt cã % khèi lîng Cu nh nhau
lµ:
A. CuO vµ CuS
C. CuS vµ Cu2O
B. Cu2S vµ CuO
D. Cu2S vµ Cu2O
Víi trêng hîp c¸c hîp chÊt cïng chøa mét nguyªn tè th× cã thÓ nhËn xÐt ®Ó
lµm nhanh nh bµi tËp sau:
VÝ dô 3: Oxit nµo díi ®©y giµu oxi nhÊt (hµm lîng % cña oxi lín nhÊt):
Al2O3; P2O5; Fe2O3; Cl2O7; N2O3; MgO; MnO2.
Lêi gi¶i:
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
7
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
NÕu mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi mét sè ®¬n vÞ khèi lîng cµng nhá cña
nguyªn tè kia th× hµm lîng % cña oxi cµng lín.
VÝ dô: Trong MgO mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi 24 ®¬n vÞ cña Mg sÏ cã
hµm lîng % lín h¬n CaO, v× trong CaO mét nguyªn tö O kÕt hîp víi 40 ®¬n vÞ cña
Ca.
Nh vËy trong c©u hái trªn bá qua c¸c oxit Al 2O3; Fe2O3; MgO vµ MnO2, chØ
cÇn tÝnh mét nguyªn tö oxi kÕt hîp víi mÊy ®¬n vÞ nguyªn tö kia:
Trong N2O3 1 nguyªn tö O øng víi
P2O5 :
2.31
10
5
Cl2O7:
2.35,5
10
7
VËy N2O3 giµu oxi nhÊt: %O =
2.14
9.3
3
®¬n vÞ khèi lîng nguyªn tö N
3.16
100% 63,16%
2.14 3.16
VÝ dô 4: Cho m gam hçn hîp A gåm CuO vµ Fe 2O3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl
thu ®îc 2 muèi cã sè mol b»ng nhau. % khèi lîng cña CuO vµ Fe2O3 lÇn lît lµ:
A. 20% - 80%
C. 40% - 60%
B. 30% - 70%
D. 50% - 50%
Lêi gi¶i
(Dùa vµo nhËn xÐt PTK cña c¸c hîp chÊt kh¸c nhau nhng h¬n kÐm nhau 1
sè lÇn . NÕu cã cïng 1 khèi lîng cña hai chÊt sÏ suy ra sè mol cña chóng sÏ h¬n
kÐm nhau tõng Êy lÇn)
NhËn xÐt: PTK cña Fe2O3 = 2.PTK cña CuO
CuO + 2HCl CuCl2 + H2O
a mol
(1)
a mol
Fe2O3 + 6HCl 2FeCl3 + 3 H2O (2)
b mol
2b mol
Do ®ã theo PT(1) vµ (2) ta cã: a = 2b.
Khèi lîng cña CuO = 80a.
Fe2O3 = 0,5a.160 = 80a
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
8
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
§¸p ¸n D.
Qua c¸c vÝ dô trªn cho thÊy: râ rµng viÖc häc sinh vËn dông nh÷ng ®iÓm ®Æc
biÖt vÒ nguyªn tö khèi hoÆc ph©n tö khèi gióp viÖc t×m ra ®¸p ¸n rÊt dÔ dµng,
nhanh chãng vµ h¹n chÕ ®îc sai sãt .
b. T×m nhanh ®¸p ¸n bµi tËp tr¾c nghiÖm b»ng c¸ch dùa vµo NTK hoÆc PTK b»ng
nhau cña c¸c chÊt.
VÝ dô 1: §Ó hoµ tan hoµn toµn a gam hçn hîp gåm bét CaO vµ Fe cÇn võa ®ñ
250ml dung dÞch HCl 2M. Gi¸ trÞ cña a lµ:
A. 11g
B. 12g
Fe + 2 HCl FeCl2 + H2
C. 13g
D. 14g
(1)
CaO + 2HCl CaCl2 + H2O (2)
NhËn xÐt: Ta thÊy NTK cña Fe = PTK cña CaO = 56, vµ tû lÖ sè mol cña 2
ph¶n øng nh nhau. Nªn:
nhh =
1
2
nHCl = 0,5:2 = 0,25 (mol).
Do vËy mhh= 0,25.56 = 14 (g)
§¸p ¸n D.
VÝ dô 2: §Ó hoµ tan hoµn toµn 12,345g Cu(OH)2 cÇn võa ®ñ dung dÞch chøa a(g)
H2SO4 gi¸ trÞ cña a lµ:
A. 11,345 g
B. 12,345 g
C. 13,456 g
D. 14,345 g
§¸p ¸n B.
Cu(OH)2 + H2SO4 CuSO4 + 2H2O
Do PTK cña hai chÊt b»ng nhau tû lÖ sè mol ph¶n øng lµ 1: 1
nCu(OH)2 = nH2SO4 mCu(OH)2 = mH2SO4 = a = 12,345
VÝ dô 3: §Ó t¸c dông võa hÕt 5,6g Fe cÇn võa ®ñ V(ml) dung dÞch HCl. NÕu còng
dïng V(ml) HCl trªn ®Ó hoµ tan hÕt CaO th× khèi lîng CaO cÇn dïng lµ:
A. 5,4 g
B. 5,5 g
C. 5.6 g
D. 5,7 g.
§¸p ¸n C
Hai chÊt cã Kl mol b»ng nhau, PT (1), (2) tû lÖ sè mol nh nhau KL b»ng
nhau = 5,6g
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
9
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
VÝ dô 4: Cho a gam hçn hîp KHCO3 vµ CaCO3 t¸c dông hÕt víi dung dÞch HCl.
KhÝ tho¸t ra dÇn vµo dung dÞch Ba(OH)2 ®ñ ®îc 1,97g kÕt tña. Gݸ trÞ cña a lµ:
A. 1g
B. 2g
KHCO3 + HCl KCl + H2O + CO2
C.3g
D. 4g
(1)
CaCO3 + 2HCl CaCl2 + H2O + CO2 (2)
Ba(OH)2 + CO2 BaCO3 + H2O
(3)
KHCO3 vµ CaCO3 cã KL mol b»ng nhau b»ng 100
(1), (2), (3) nhh = nCO2 = nBaCO3 = 1,97/197 = 0,01
a = 0,01. 100 = 1g
§¸p ¸n A
2. Ph¬ng ph¸p s¬ ®å ®êng chÐo:
Bµi to¸n trén lÉn c¸c chÊt víi nhau lµ mét d¹ng bµi hay gÆp trong ch¬ng tr×nh
hãa häc. Ta cã thÓ gi¶i bµi tËp d¹ng nµy theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, song c¸ch gi¶i
nhanh nhÊt lµ “ ph¬ng ph¸p s¬ ®å ®êng chÐo”.
a. Quy t¾c ®êng chÐo ¸p dông cho dung dÞch:
Cã thÓ ¸p dông quy t¾c ®êng chÐo ®Ó tÝnh to¸n nhanh. Quy t¾c ®êng chÐo chØ ®îc
¸p dông khi:
- HoÆc trén lÉn 2 dung dÞch chøa cïng mét chÊt tan duy nhÊt. Hai dung dÞch
cïng lo¹i nång ®é vµ chØ kh¸c nhau vÒ chØ sè nång ®é.
- HoÆc khi pha lo·ng dung dÞch (gi÷ nguyªn lîng chÊt tan, thªm dung m«i).
Dung m«i ®îc coi lµ dung dÞch cã nång ®é b»ng 0.
- HoÆc thªm chÊt tan khan, nguyªn chÊt(xem nh nång ®é 100%) vµo dung
dÞch cã s½n.
- HoÆc thªm tinh thÓ ngËm níc vµo níc, thªm tinh thÓ ngËm níc vµo dung
dÞch.
Nguyªn t¾c: Trén lÉn 2 dung dÞch:
Dung dÞch 1: cã khèi lîng m1, thÓ tÝch V1, nång ®é C1 (C% hoÆc CM), khèi lîng
riªng d1.
Dung dÞch 2: cã khèi lîng m2, thÓ tÝch V2, nång ®é C2 (C2 > C1), khèi lîng riªng
d2.
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
10
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
Dung dÞch thu ®îc cã m = m1 + m2, V = V1 + V2, nång ®é C (C1 < C < C2), khèi lîng riªng d.
S¬ ®å ®êng chÐo vµ c«ng thøc t¬ng øng víi mçi trêng hîp lµ:
*) §èi víi nång ®é % vÒ khèi lîng:
m1 C1
m2 C2
|C2 - C|
C
*) §èi víi nång ®é mol/lÝt:
V1 C1
V2 C2
C
*)§èi víi khèi lîng riªng:
m1 | C 2 C |
(1)
m 2 | C1 C |
m1 | C 2 C |
(1)
m 2 | C1 C |
|C1 - C|
|C2 - C|
V1 | C 2 C |
V2 | C1 C |
|C1 - C|
m1 | C 2 C |
(1)
m 2 | C1 C |
Khi sö dông s¬ ®å ®êng chÐo ta cÇn chó ý:
*) ChÊt r¾n coi nh dung dÞch cã C = 100%
*) Dung m«i coi nh dung dÞch cã C = 0%
*) Khèi lîng riªng cña H2O lµ d = 1 g/ml
b. Quy t¾c ®êng chÐo ¸p dông cho hçn hîp khÝ:
(2)
m1 | C 2 C |
(1)
m 2 | C1 C |
Hçn hîp khÝ còng ®îc xem nh lµ mét dung dÞch-dung dÞch khÝ. NÕu biÕt
M
cña 2 khÝ cô thÓ, cã thÓ t×m tØ lÖ mol hoÆc tØ lÖ thÓ tÝch gi÷a chóng b»ng quy t¾c ®êng chÐo më réng sau ®©y:
Khí 1 n1, V1
M1
M2 - M
M
Khí 2 n2, V2
M2
M1 - M
n1 V1 M 2 M
n 2 V2
M M1
(Chän M2> M1)
Sau ®©y lµ mét sè vÝ dô sö dông ph¬ng ph¸p ®êng chÐo trong tÝnh to¸n pha chÕ
dung dÞch
D¹ng 1: TÝnh to¸n pha chÕ dung dÞch
VÝ dô 1: §Ó thu ®îc dung dÞch HCl 25% cÇn lÊy m1 gam dung dÞch HCl 45% pha
víi m2 gam dung dÞch HCl 15%. TÝnh tØ lÖ m1/m2 ?
Híng dÉn gi¶i:
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
11
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
¸p dông c«ng thøc (1):
m1 | 15 25 |
10 1
m 2 |45 25|
20 2
VÝ dô 2: §Ó pha ®îc 500 ml dung dÞch níc muèi sinh lÝ (C = 0,9%) cÇn lÊy V ml
dung dÞch NaCl 3%. TÝnh gi¸ trÞ cña V?
Híng dÉn gi¶i:
Ta cã s¬ ®å:
V1(NaCl) 3
|0 - 0,9|
V2(H2O)
0
0,9
|3 - 0,9|
0,9
V1 2,1 0,9 500 150 (ml)
Ph¬ng ph¸p nµy kh«ng nh÷ng h÷u Ých trong viÖc pha chÕ c¸c dung dÞch mµ cßn
cã thÓ ¸p dông cho c¸c trêng hîp ®Æc biÖt h¬n, nh pha mét chÊt r¾n vµo dung dÞch.
Khi ®ã ph¶i chuyÓn nång ®é cña chÊt r¾n nguyªn chÊt thµnh nång ®é t¬ng øng víi
lîng chÊt tan trong dung dÞch.
VÝ dô 3: : Hßa tan 200 gam SO3 vµo m gam dung dÞch H2SO4 49% ta ®îc dung dÞch
H2SO4 78,4%. TÝnh gi¸ trÞ cña m?
Híng dÉn gi¶i:
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng: SO3 + H2O
H2SO4
100 gam SO3
98 100
122,5 gam H2SO4
80
Nång ®é dung dÞch H2SO4 t¬ng øng: 122,5%
Gäi m1, m2 lÇn lît lµ khèi lîng SO3 vµ dung dÞch H2SO4 49% cÇn lÊy. Theo (1) ta
cã:
m1
| 49 78,4 |
29,4
m 2 | 122,5 78,4 | 44,1
m2
44,1
200 300 (gam)
29,4
VÝ dô 4: CÇn lÊy bao nhiªu gam tinh thÓ CuSO4.5H2O vµ bao nhiªu gam dung dÞch
CuSO4 8% ®Ó pha thµnh 280 gam dung dÞch CuSO4 16%?
A. 180 gam vµ 100gam
B. 200gam vµ 80 gam
C. 60 gam vµ 220 gam
D. 40 gam vµ 240 gam
Híng dÉn gi¶i:
Coi CuSO4.5H2O lµ dung dÞch CuSO4 cã nång ®é:
C%
Trần Đăng Hưng
160
.100% 64%
250
THCS Nhật Tân
12
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
¸p dông c«ng thøc (1) ta cã:
m1
8
40
=>
m 2 48 240
§¸p ¸n D
§iÓm lÝ thó cña s¬ ®å ®êng chÐo lµ ë chç ph¬ng ph¸p nµy cßn cã thÓ dïng ®Ó
tÝnh nhanh kÕt qu¶ cña nhiÒu d¹ng bµi tËp hãa häc kh¸c. Sau ®©y ta lÇn lît xÐt c¸c
d¹ng bµi tËp nµy.
D¹ng 2: TÝnh tØ lÖ thÓ tÝch hçn hîp 2 khÝ
VÝ dô 1: Mét hçn hîp gåm O2, O3 ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn cã tØ khèi ®èi víi hi®ro lµ
18. Thµnh phÇn % vÒ thÓ tÝch cña O3 trong hçn hîp lµ bao nhiªu?
Híng dÉn gi¶i:
¸p dông s¬ ®å ®êng chÐo:
VO M1= 48
3
VO M2= 32
M = 18.2 =36
2
V
4
1
|32 - 36|
|48 - 36|
1
O
V 12 3 %VO 3 1 100% 25%
O
3
3
2
VÝ dô 2: CÇn trén 2 thÓ tÝch metan víi mét thÓ tÝch ®ång ®¼ng X cña metan ®Ó thu
®îc hçn hîp khÝ cã tØ khèi h¬i so víi hi®ro b»ng 15. X lµ:
A. C3H8
B. C4H10
C. C5H12
D. C6H14
Híng dÉn gi¶i:
Ta cã s¬ ®å ®êng chÐo:
VCH M1= 16
4
VM M2 = M2
M = 15.2 =30
2
VCH4
V
M
2
|M2 - 30|
|16 - 30|
| M 2 - 30 | 2
| M 2 - 30 | 28
14
1
M2 = 58 14n + 2 = 58 n = 4
X lµ: C4H10 §¸p ¸n B.
D¹ng 3: Bµi to¸n hçn hîp 2 chÊt v« c¬ cña 2 kim lo¹i cã cïng tÝnh chÊt hãa häc
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
13
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
VÝ dô 1: Hßa tan 3,164 gam hçn hîp 2 muèi CaCO3 vµ BaCO3 b»ng dung dÞch HCl
d, thu ®îc 448 ml khÝ CO2 (®ktc). Thµnh phÇn % sè mol cña BaCO 3 trong hçn hîp
lµ bao nhiªu?
Híng dÉn gi¶i:
n CO 2
0,448
3,164
158,2
0,02 (mol) M
0,02
22,4
¸p dông s¬ ®å ®êng chÐo:
BaCO3(M1= 197)
CaCO3(M2 = 100)
%n BaCO
3
M=158,2
|100 - 158,2| = 58,2
|197 - 158,2| = 38,8
58,2
100% 60%
58,2 38,8
¸p dông:
D¹ng 4: Bµi to¸n trén 2 quÆng cña cïng mét kim lo¹i
§©y lµ mét d¹ng bµi mµ nÕu gi¶i theo c¸ch th«ng thêng lµ kh¸ dµi dßng, phøc
t¹p. Tuy nhiªn nÕu sö dông s¬ ®å ®êng chÐo th× viÖc t×m ra kÕt qu¶ trë nªn ®¬n gi¶n
vµ nhanh chãng h¬n nhiÒu.
§Ó cã thÓ ¸p dông ®îc s¬ ®å ®êng chÐo, ta coi c¸c quÆng nh mét “dung dÞch” mµ
“chÊt tan” lµ kim lo¹i ®ang xÐt, vµ “nång ®é” cña “chÊt tan” chÝnh lµ hµm l îng %
vÒ khèi lîng cña kim lo¹i trong quÆng.
VÝ dô : A lµ quÆng hematit chøa 60% Fe2O3. B lµ quÆng manhetit chøa 69,6%
Fe3O4. Trén m1 tÊn quÆng A víi m2 tÊn quÆng B thu ®îc quÆng C, mµ tõ 1 tÊn quÆng
C cã thÓ ®iÒu chÕ ®îc 0,5 tÊn gang chøa 4% cacbon. TÝnh tØ lÖ m1/m2 ?
Híng dÉn gi¶i:
Sè kg Fe cã trong 1 tÊn cña mçi quÆng lµ:
+) QuÆng A chøa:
60
112
1000
420 (kg)
100
160
+) QuÆng B chøa:
69,6
168
1000
504 (kg)
100
232
+) QuÆng C chøa: 500 1
4
480 (kg)
100
S¬ ®å ®êng chÐo:
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
14
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái mA 420
mB 504
|504 - 480| = 24
480
|420 - 480| = 60
m A 24 2
m B 60 5
C¸ch 2:
+ 1 tÊn A cã 0,6 tÊn Fe2O3 cã 0,42 tÊn Fe trong A cã 42% Fe
+ 1 tÊn B cã 69,6 tÊn Fe3O4 cã 0,504 tÊn Fe trong B cã 50,4% Fe)
+ trong C cã 0.48. 100 = 48% Fe
Sau ®ã ¸p dông s¬ ®å ®êng chÐo gièng C% cña dung dÞch
Bµi tËp ¸p dông
C©u 1: Khèi lîng cña CuSO4.5H2O cÇn thªm vµo 300gam dung dÞch CuSO4 10% ®Ó
thu ®îc dung dÞch CuSO4 25% lµ bao nhiªu?
§¸p ¸n: 115,4gam
C©u 2: CÇn bao nhiªu gam CuSO4.5H2O vµo 450gam dung dÞch CuSO4 4% ®Ó ®îc
dung dÞch CuSO4 10%?
§¸p ¸n: 50 gam
C©u 3: CÇn lÊy bao nhiªu gam oleum 71% ®Ó khi cho vµo 800 gam dung dÞch
H2SO4 20% th× thu ®îc dung dÞch H2SO4 90%?
§¸p ¸n: 2153,8 gam
C©u 4: TÝnh lîng tinh thÓ axetat ®ång (CH3COO)2Cu.H2O vµ dung dÞch axetat ®ång
5 ®Ó ®iÒu chÕ 430 gam dung dÞch axetat ®ång 20%?
§¸p ¸n: 355 gam vµ 75 gam.
C©u 5: Muèn cã dung dÞch FeSO4 cã nång ®é 3,8% th× khèi lîng FeSO4.7H2O lµ
bao nhiªu khi hoµ tan vµo 372,2 gam níc?
§¸p ¸n: 27,8 gam
C©u 6: Cho tinh thÓ CuSO4.5H2O hoµ tan vµo 400 gam dung dÞch CuSO4 2% ®Ó thu
®îc dung dÞch CuSO4 cã nång ®é 1M ( D = 1,1g/ml ). TÝnh khèi lîng tinh thÓ cÇn
dïng?
§¸p ¸n: 101,47 gam
C©u 7: §é tan cña AgNO3 ë 800C lµ 668 gam vµ ë 200C lµ 222 gam. Khèi lîng
AgNO3 kÕt tinh khái dung dÞch khi lµm l¹nh 400 gam dung dÞch b·o hoµ ë 800C
xuèng 200C lµ bao nhiªu gam ?
§¸p ¸n: 261,3 gam
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
15
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
C©u 8: BiÕt ®é tan cña NaCl ë 900C vµ 200C lÇn lît lµ 50 gam vµ 36 gam. Khèi lîng
tinh thÓ NaCl t¸ch ra khi lµm l¹nh 450 gam dung dÞch b·o hoµ ë 900C xuèng ®Õn
200C lµ bao nhiªu?
§¸p ¸n: 42 gam
C©u 9: Hoµ tan 55 gam hçn hîp Na 2CO3, Na2SO3 b»ng 500ml axit H2SO4 1M th×
võa ®ñ thu ®îc 1 muèi trung hoµ duy nhÊt vµ hçn hîp khÝ X. Thµnh phÇn % thÓ tÝch
hçn hîp khÝ X lµ:
A. 80% CO2, 20%SO2
B. 70% CO2, 30%SO2
C. 60% CO2, 40% SO2
D. 50% CO2, 50% SO2.
§¸p ¸n: A
C©u 10: X lµ kho¸ng vËt cuprit chøa 45% Cu2O. Y lµ kho¸ng vËt tenorit chøa 70%
CuO. CÇn trén X vµ Y theo tØ lÖ khèi lîng t
mX
mY
®Ó ®îc quÆng C, mµ tõ 1 tÊn
quÆng C cã thÓ ®iÒu chÕ ®îc tèi ®a 0,5 tÊn ®ång nguyªn chÊt. Gi¸ trÞ cña t lµ:
A. 5/3
B. 5/4
C. 4/5
D. 3/5
§¸p ¸n: D
C©u 11: X lµ quÆng hematit chøa 60% Fe2O3. Y lµ quÆng manhetit chøa 69,6%
Fe3O4. Trén a tÊn quÆng X víi b tÊn quÆng Y thu ®îc quÆng Z, mµ tõ 1 tÊn quÆng Z
cã thÓ ®iÒu chÕ ®îc 0,5 tÊn gang chøa 4% cacbon. TØ lÖ a/b lµ:
A. 5/2
B. 4/3
C. 3/4
D. 2/5
§¸p ¸n: D
C©u 12: Hoµ tan hoµn toµn 34,85 gam hçn hîp 2 muèi BaCO3, Na2SO3 b»ng dung
dÞch HCl thu ®îc 4,48 lÝt khÝ CO2 ( ®ktc ). Sè mol BaCO3 trong hçn hîp lµ:
A. 0,20
B. 0,15
C. 0,10
D. 0,05
§¸p ¸n: B
C©u 13: NhiÖt ph©n hoµn toµn 108 gam hçn hîp X gåm Na 2CO3, NaHCO3 ®îc chÊt
r¾n Y cã khèi lîng b»ng 75,4% khèi lîng cña X. Khèi lîng NaHCO3 cã trong X lµ:
A. 54,0 gam
B. 27,0gam
C. 72,0 gam
D. 36,0 gam
§¸p ¸n: C
C©u 14: §èt ch¸y hoµn toµn 21,0 gam d©y s¾t trong kh«ng khÝ thu ®îc 29,4 gam
hçn hîp c¸c oxit Fe2O3, Fe3O4. Khèi lîng Fe2O3 t¹o thµnh lµ:
A. 12,0 gam
B. 13,5 gam
C. 16.5 gam
D. 18.0 gam
§¸p ¸n: A
Trªn ®©y lµ mét sè tæng kÕt vÒ viÖc sö dông ph¬ng ph¸p s¬ ®å ®êng chÐo trong
gi¶i nhanh bµi to¸n hãa häc. C¸c d¹ng bµi tËp nµy rÊt ®a d¹ng, v× vËy ®ßi hái
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
16
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
chóng ta ph¶i n¾m v÷ng ph¬ng ph¸p song còng cÇn ph¶i cã sù vËn dông mét c¸ch
linh ho¹t ®èi víi tõng trêng hîp cô thÓ. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy cÇn ph¶i cã sù suy
nghÜ, t×m tßi ®Ó cã thÓ h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn kÜ n¨ng gi¶i to¸n cña m×nh.
3. Ph¬ng ph¸p ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn nguyªn tè - b¶o toµn khèi lîng –
B¶o toµn e
a. ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn nguyªn tè:
Nguyªn t¾c chung cña ph¬ng ph¸p nµy lµ dùa vµo ®Þnh luËt b¶o toµn nguyªn
tè (BTNT): “Trong c¸c ph¶n øng hãa häc th«ng thêng, c¸c nguyªn tè lu«n
®îc b¶o toµn”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ: “ Tæng sè mol nguyªn tö cña mét nguyªn tè
X bÊt k× tríc vµ sau ph¶n øng lµ lu«n b»ng nhau”.
VÝ dô 1: Hçn hîp chÊt r¾n A gåm 0,1 mol Fe2O3 vµ 0,1 mol Fe3O4. Hßa tan
hoµn toµn A b»ng dung dÞch HCl d, thu ®îc dung dÞch B. Cho NaOH d vµo
B, thu ®îc kÕt tña C. Läc lÊy kÕt tña, röa s¹ch råi ®em nung trong kh«ng khÝ
®Õn khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc m gam chÊt r¾n D. TÝnh m.
Híng dÉn gi¶i
C¸c ph¶n øng hãa häc x¶y ra:
2FeCl3 + 3H2O
Fe2O3 + 6HCl
FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O
Fe3O4 + 8HCl
NaCl + H2O
NaOH + HCl
2NaOH + FeCl2
NaCl + Fe(OH)2
3NaOH + FeCl3
3NaCl + Fe(OH)3
4Fe(OH)3
4Fe(OH)2 + 2H2O + O2
2Fe(OH)3
Fe2O3 + 3H2O
Theo c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng ta cã s¬ ®å:
Fe 2 O 3 : 0,1 mol (r¾n D)
Fe 3O4: 0,1 mol
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn nguyªn tè ®èi víi Fe:
n Fe (trongD) = 0,1.2 + 0,1.3 =0,5 (mol)
Cã:
nD =
0,5
0,25 (mol)
2
Nªn : mD= 0,25.160 = 40 (gam).
Trần Đăng Hưng
THCS Nhật Tân
17
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
VÝ dô 2: (6)§èt ch¸y 9,8g bét Fe trong kh«ng khÝ thu ®îc hçn hîp r¾n X gåm
FeO, Fe3O4 vµ Fe2O3. §Ó hoµ tan X cÇn dïng võa hÕt 500ml dung dÞch HNO3 1,6M,
thu ®îc V lÝt khÝ NO ( s¶n phÈm khö duy nhÊt, ®o ë ®ktc).Gi¸ trÞ cña V lµ:
A. 6,16lÝt
B. 10,08 lÝt
C. 11,76lÝt
D. 14,0 lÝt
Lêi gi¶i:
S¬ ®å ph¶n øng:
Fe + O2 X + HNO3 Fe(NO3)3 + NO
Theo b¶o toµn nguyªn tè víi Fe:
Sè mol Fe(NO3)3 = Sè mol Fe = 0,175(mol)
Theo b¶o toµn nguyªn tè víi N:
Sè mol NO = Sè molHNO3 - 3 Sè mol Fe(NO3)3 0,175(mol
= 0,5.1,6 – 3.0,175 =
0,275(mol)
V = 0,275. 22,4 = 6,16 (lÝt)
VËy ®¸p ¸n A
VÝ dô 3: Khö hoµn toµn 17,6g hçn hîp Fe; FeO; Fe 2O3 cÇn võa ®ñ 4,48l CO (ë
®ktc). Khèi lîng Fe thu ®îc lµ:
A. 14,5 g
B. 15,5 g
C. 16,5 g
D. 14,4 g
Lêi gi¶i :
PTHH: FeO + CO
O
t
Fe2O3 + 3CO
Fe + CO2
O
t
2 Fe + 3CO2
Tæng sè mol CO cÇn dïng: 4,48 : 22,4 = 0,2 (mol)
NhËn xÐt: Theo PT nhËn thÊy: nCO = nO cña oxit Fe = 0,2 (mol)
Nªn mFe = m hçn hîp – mO trong oxit Fe = 17,6 – 16.0,2 = 14,4 (g)
Bµi tËp ¸p dông
Bµi tËp 1 : Hçn hîp chÊt r¾n A gåm 0,1 mol Fe 2O3 vµ 0,1 mol Fe3O4. Hoµ tan hoµn
toµn A b»ng dung dÞch HCl d thu ®îc dung dÞch B. Cho NaOH d vµo B, thu ®îc kÕt
tña C. Läc lÊy kÕt tña, ®em nung trong kh«ng khÝ ®Õn khèi lîng kh«ng ®æi thu ®îc
m g chÊt r¾n D. Gi¸ trÞ cña m lµ:
A. 30 g
Trần Đăng Hưng
B. 10 g
C. 40 g
D. 20 g
THCS Nhật Tân
18
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
§¸p ¸n C.
Bµi tËp 2: (1)Khö 20,6 g hçn hîp A gåm Fe, FeO, Fe 2O3 b»ng 2,24 lÝt khÝ CO ë
nhiÖt ®é cao (®ktc) .Thu ®îc m g s¾t . Gi¸ trÞ cña m lµ:
A. 18 g
B. 19 g
C. 19,5 g
D. 20 g
§¸p ¸n B.
Bµi tËp 3: Khö hçn hîp A gåm FeO, Fe3O4 vµ Fe2O3 b»ng khÝ m lÝt CO ë nhiÖt ®é
cao thu ®îc 40 g hçn hîp chÊt r¾n X vµ 6,72 lÝt khÝ CO2 (®ktc). Gi¸ trÞ cña m lµ:
A. 5,6
B. 2,24
C. 10,08
D. 6,72
§¸p ¸n D.
b. ¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng:
§Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng (§LBTKL): “Tæng khèi lîng c¸c chÊt tham
gia ph¶n øng b»ng tæng khèi lîng c¸c s¶n phÈm” . “ Khi c« c¹n dung dÞch
th× khèi lîng hçn hîp muèi thu ®îc b»ng tæng khèi lîng c¸c nguyªn tè kim
lo¹i vµ gèc axit.” gióp ta gi¶i bµi to¸n hãa häc mét c¸ch ®¬n gi¶n, nhanh chãng.
VÝ dô 1: Hçn hîp A gåm 0,1 mol etylen glicol vµ 0,2 mol chÊt X. §Ó ®èt ch¸y
hoµn toµn hçn hîp A cÇn 21,28 lÝt O2 (®ktc) vµ thu ®îc 35,2 gam CO2 vµ
19,8 gam H2O. TÝnh khèi lîng ph©n tö X (biÕt X chØ chøa C, H, O).
Híng dÉn gi¶i:
Ta cã c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng ch¸y:
2C2H6O2 + 5O2 4CO2 + 6H2O
X + O2 CO2 + H2O
¸p dông §LBTKL: mX = mCO2 + mH2O -( m C2 H 6O2 + mO 2 )
21,28
m X 35,2 19,8 0,1 62
32 18,4 (g)
22,4
Khèi lîng ph©n tö cña X: MX=
18,4
92 (gam/mol)
0,2
VÝ dô 2 : Hoµ tan hoµn toµn 3,22 g hçn hîp X gåm Fe, Mg, Zn b»ng mét lîng võa
®ñ dung dÞch axit sunfuric lo·ng, thu ®îc 1,344 lit H2 (®ktc) vµ dung dÞch chøa m
gam muèi. Gi¸ trÞ cña m lµ :
A. 8,98g
Trần Đăng Hưng
B. 9,52g
C. 10,27g
D. 7,25 g
THCS Nhật Tân
19
Một số phương pháp giải nhanh bài tập hóa học¸p dông cho båi dìng häc sinh giái -
Lêi gi¶i :
Ph¬ng tr×nh chung :
M + H2SO4
MSO4 + nH2
Theo ph¶n øng :
nH 2 SO 4 = nH 2 = 1,344: 22,4 = 0,06 (mol)
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng :
mmuèi = mX + mH 2 SO 4 - mH 2 = 3,22 + 98.0,06 – 2.0,06 = 8,98 g
Chän ®¸p ¸n A
VÝ dô 3 : Cho 21g hçn hîp 3 kim lo¹i Fe, Zn, Al, tan hoµn toµn trong dung dÞch
H2SO4 0,5M, thu ®îc 6,72lÝt khÝ hi®ro(ë 0oC; 2atm) . Khèi lîng muèi khan thu ®îc
sau khi c« c¹n dung dÞch vµ thÓ tÝch dung dÞch axit tèi thiÓu cÇn dïng lµ:
A. 78,6g vµ 1,2lÝt
B. 87,9g vµ 2,1 lÝt
C. 79,8g vµ 1,2lÝt
C. 78,9g vµ 2,1lÝt
Lêi gi¶i:
n
H2 =
P.V
R.T
2.6,72
=
0,082.273
=
0,6 mol
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng d¹ng tæng qu¸t:
+ nH2SO4 M2(SO4)n + n H2
2M
Tõ tØ lÖ ph¶n øng ta cã:
nH 2 SO 4 = nH 2 = 0,6 (mol)
¸p dông ®Þnh luËt b¶o toµn khèi lîng ta cã:
mkim lo¹i + maxit sunfuric = m muèi khan + mhi®ro
suy ra mmuèi khan = 21 + 98. 0,6 - 2. 0,6 = 78,6 (g)
Vdung dÞch axitsunfuric
=
0,6 : 0,5 = 1,2 (l)
VËy ®¸p ¸n A lµ ®óng
Bµi tËp ¸p dông
C©u 1: Khö m g hçn hîp A gåm CuO, FeO, Fe3O4 vµ Fe2O3 b»ng khÝ CO ë nhiÖt ®é
cao thu ®îc 40 g hçn hîp chÊt r¾n X vµ 13,2 g khÝ CO2. Gi¸ trÞ cña m lµ:
A. 44,8 g
Trần Đăng Hưng
B. 37,8 g
C. 43,8 g
D. 83,7 g
THCS Nhật Tân
20
- Xem thêm -
.DOC 
37 
70 
98 
