Tài liệu Quản lý hoạt động cho vay tại ngân hàng tmcp kỹ thương việt nam chi nhánh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN ĐOÀN THANH THẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN ĐOÀN THANH THẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Lê Quốc Hội THÁI NGUYÊN - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Những nội dung trong Luận văn “Quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh” là sản phẩm nghiên cứu của cá nhân tôi, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Lê Quốc Hội Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 7 năm 2018 Người thực hiện Trần Đoàn Thanh Thảo ii LỜI CẢM ƠN Sau khoảng thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên, dưới sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và sự hỗ trợ của gia đình, bài luận văn cao học của tôi đến nay đã hoàn thành. Với tất cả sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới: PGS.TS. Lê Quốc Hội - thầy giáo đã tận tình chỉ bảo và hướng dẫn, giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình nguyên cứu, thực hiện đề tài Các thầy cô giáo Khoa Quản lý - Luật kinh tế, cán bộ Phòng đào tạo sau đại học của Trường Đaị học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu, tạo điều kiện và động lực cho tôi hoàn thành bài Luận văn Ban lãnh đạo và đồng nghiệp trong Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam Chi nhánh Bắc Ninh đã giúp tôi thu thập số liệu, thông tin, tài liệu liên quan trọng quá trình tôi thực hiện Luận văn Và cuối cùng là sự hỗ trợ và động viên của gia đình đã khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn này. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 7 năm 2018 Học viên Trần Đoàn Thanh Thảo iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... ix MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn .......................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học của nghiên cứu ........................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại ............. 4 1.1.1. Khái quát về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại ................ 4 1.1.2. Nội dung quản lý hoạt động cho vay của các Ngân hàng thương mại ............. 9 1.1.3. Tiêu chí đánh giá về quản lý hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại ....... 24 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại...................................................................................................... 28 1.2. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý hoạt động cho vay tại một số ngân hàng thương mại...................................................................................................... 33 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý hoạt động cho vay của một số ngân hàng nước ngoài ...... 33 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý hoạt động cho vay ở một số chi nhánh ngân hàng thương mại trong nước ................................................................................... 37 1.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh ............................................................................ 38 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 40 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................... 40 iv 2.2. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp ............................................................ 40 2.3. Phương pháp xử lý thông tin .............................................................................. 41 2.3.1. Phương pháp tổng hợp thông tin ..................................................................... 41 2.3.2. Phương pháp phân tích thông tin .................................................................... 41 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ....................................................................... 42 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH..... 46 3.1. Khái quát về hoạt động kinh doanh của Techcombank - Chi nhánh Bắc Ninh...... 46 3.1.1. Sơ lược lịch sử hình thành và phát triển của Techconbank - Chi nhánh Bắc Ninh ......................................................................................................... 46 3.1.2. Cơ cấu tổ chức và bộ máy hoạt động của Techcombank Bắc Ninh ............... 47 3.1.3. Hoạt động huy động vốn ................................................................................. 48 3.1.4. Hoạt động cho vay .......................................................................................... 50 3.2. Thực trạng quản lý hoạt động cho vay của Techcombank - Chi nhánh Bắc Ninh giai đoạn 2015-2017 .............................................................................. 53 3.2.1. Thực trạng việc lập kế hoạch cho vay ............................................................. 53 3.2.2.Thực trạng triển khai, tổ chức thực hiện kế hoạch cho vay ............................. 56 3.2.3. Thực trạng kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch cho vay ..................... 73 3.3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động cho vay tại Techcombank - Chi nhánh Bắc Ninh ............................................................. 75 3.3.1. Nhân tố chủ quan ............................................................................................ 75 3.3.2. Nhân tố khách quan ......................................................................................... 82 3.4. Đánh giá công tác quản lý hoạt động cho vay tại Techcombank - Chi nhánh Bắc Ninh .............................................................................................. 86 3.4.1. Những kết quả đạt được .................................................................................. 86 3.4.2. Một số hạn chế ................................................................................................ 90 3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................................... 92 Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH .................................................................................... 96 v 4.1. Một số định hướng hoàn thiện công tác quản lý hoạt động cho vay ................. 96 4.1.1. Định hướng phát triển chung .......................................................................... 96 4.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý hoạt động cho vay ........................................ 97 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh ............................. 98 4.2.1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức và quản lý ............................................................ 99 4.2.2. Nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch cho vay. ................................... 100 4.2.3. Tăng cường quản lý hoạt động cho vay theo quy trình, tập trung vào quản lý những bước trong quy trình dễ có rủi ro và sai sót ......................... 101 4.2.4. Nâng cao chất lượng quản lý tài sản bảo đảm .............................................. 103 4.2.5. Nâng cao chất lượng quản lý nợ xấu ............................................................. 104 4.2.6. Hoàn thiện cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin ......................................... 107 4.2.7. Các giải pháp về cơ cấu tổ chức .................................................................... 108 4.3. Kiến nghị .......................................................................................................... 110 4.3.1. Kiến nghị đối với Techcombank ................................................................... 110 4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước ........................................................ 112 4.3.3. Kiến nghị chính phủ và các bộ ngành liên quan ........................................... 114 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 116 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 117 vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AMC: Bộ phận xử lý nợ CAD: Trung tâm phê duyệt tín dụng tập trung HO CCA: Kiểm soát tín dụng và hỗ trợ kinh doanh CGPD: Chuyên gia phê duyệt CIC/PCB: Hệ thống thông tin tín dụng CVKH: Chuyên viên khách hàng CVNL: Chuyên viên nhập liệu CVTĐ: Chuyên viên thẩm định ĐVKD: Đơn vị kinh doanh GDBĐ: Giao dịch bảo đảm HĐTC: Hợp đồng tín chấp HĐTD: Hợp đồng tín dụng HĐXLRRCS Hội đồng xử lý rủi ro cơ sở HĐXLRRTƯ Hội đồng xử lý rủi ro trung ương KS & HTKD: Kiểm soát và Hỗ trợ kinh doanh LOS: Hệ thống luân chuyển hồ sơ các khoản vay bán lẻ theo hình thức phê duyệt tập trung NH: Ngân hàng NHNN: Ngân hàng nhà nước NHTM: Ngân hàng thương mại PCC: Thẩm định và Phể duyệt tín dụng cá nhân QLCT : Bộ phận quản lý chứng từ thuộc CCA QTRR: Quản trị rủi ro SMEs Doanh nghiệp vừa và nhỏ TCB Techcombank Techcombank Bắc Ninh Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương - Chi nhánh Bắc Ninh Techcombank: Ngân hàng thương mại cổ phần kỹ thương vii TMCP: Thương mại cổ phần TSBĐ Tài sản bảo đảm USMEs Doanh nghiệp lớn VAMC: Công ty quản lý và xử lý nợ xấu các tổ chức tín dụng viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Quy trình cho vay .....................................................................................13 Bảng 3.1: Tình hình huy động vốn tại Techcombank Bắc Ninh ..............................48 Bảng 3.2: Tình hình cho vay tại Techcombank Bắc Ninh ........................................50 Bảng 3.3: Chỉ tiêu về lập kế hoạch dư nợ cho vay giai đoạn 2015-2017 .................54 Bảng 3.4: Thực trạng nợ quá hạn và nợ xấu tại Techcombank Bắc Ninh ................71 Bảng 3.5: Nợ đã xử lý rủi ro ngoại bảng và nợ bán VAMC .....................................72 Bảng 3.6: Trích lập dự phòng rủi ro tín dụng ...........................................................73 Bảng 3.7: Kết quả công tác kiểm tra sau vay các năm 2015-2017 ...........................75 Bảng 3.8: Tỷ trọng thu lãi cho vay từ năm 2015-2017 .............................................87 ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1: Sơ đồ tổ chức của Techcombank Bắc Ninh ..............................................48 Hình 3.2: Quy trình tín dụng tại Techcombank ........................................................59 Hình 3.3: Trình độ, tuổi đời của CBNV Techcombank Bắc Ninh năm 2017 ...........76 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng thương mại đã hình thành tồn tại và phát triển hàng trăm năm gắn liền với sự phát triển của kinh tế hàng hoá. Sự phát triển hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) đã có tác động rất lớn và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá, ngược lại kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao nhất là nền kinh tế thị trường thì NHTM cũng ngày càng được hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu được. Thông qua hoạt động tín dụng thì ngân hàng thương mại tạo lợi ích cho người gửi tiền, người vay tiền và cho cả ngân hàng thông qua chênh lệch lại suất mà thu được lợi nhuận cho ngân hàng. Hoạt động tín dụng là hoạt động cơ bản của ngân hàng, đem lại nguồn thu chủ yếu của các ngân hàng thương mại. trong các hoạt động tín dụng thì hoạt động cho vay là một trong những hoạt động chủ yếu tạo ra nguồn lợi nhuận lớn nhất cho ngân hàng, đồng thời cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro. Hoạt động này luôn được đặt trong mối quan tâm hàng đầu của Chính phủ và bản thân các ngân hàng thương mại bởi nó gây ra tổn thất về tài chính, giảm giá trị thị trường của vốn ngân hàng, ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của ngân hàng Thương mại cũng như đảm bảo cung ứng vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong toàn bộ nền kinh tế. Do vậy, việc bảo đảm an toàn cho nó đang là vấn đề hết sức bức bối tại hầu hết các ngân hàng thương mại trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng. Với tốc độ tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa cao cùng sự hiện diện của nhiều tập đoàn kinh tế lớn, cùng sự phát triển của hàng loạt khu công nghiệp, Bắc Ninh đang trở thành thị trường đầy tiềm năng của các ngân hàng,thu hút sự xuất hiện của hàng loạt các ngân hàng thương mại quốc doanh và cổ phần, tạo ra áp lực cạnh tranh khốc liệt, đòi hỏi các ngân hàng phải thực hiện nhiều giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng nói chung và quản lý hoạt động cho vay nói riêng, nâng cao năng lực quản lý rủi ro tín dụng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong hoạt động tín dụng... Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh thời gian qua đã có những bước phát triển lớn mạnh, khẳng định uy tín và vị thế của một trong những thương hiệu lớn trong hệ thống ngân hàng trên địa bàn. Không chỉ mở rộng quy mô, Chi nhánh còn có sự tăng trưởng nhanh và mạnh về dư nợ cho vay mang 2 lại lợi nhuận lớn cho ngân hàng và đóng góp tích cực và hiệu quả vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh. Tuy nhiên công tác quản lý hoạt động cho vay của chi nhánh vẫn còn nhiều hạn chế và bất cập: Việc lập kế hoạch hoạt động cho vay còn thiếu tính định hướng lâu dài, tổ chức triển khai, tổ chức thực hiện kế hoạch cho vay còn chồng chéo, công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch cho vay còn lỏng lẻo dẫn đến tiềm ẩn nhiều rủi ro tín dụng… Vậy làm thế nào để vừa quản lý được hoạt động cho vay, vừa tiếp tục tăng về quy mô tín dụng, vừa đảm bảo được chất lượng tín dụng là vấn đề cần giải quyết tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. Với những kiến thức đã được trang bị trong quá trình học chuyên ngành quản lý kinh tế tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên cộng với việc nghiên cứu, phân tích hoạt động xuất phát từ thực tiễn tại cơ quan nơi tác giả làm việc sẽ đưa ra những đề xuất, giải pháp mang tính khả thi, hiệu quả và rất có ý nghĩa đối với quản lý hoạt động cho vay tại Techcombank Bắc Ninh. Với những lý do trên, tác giả đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh” 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu, phân tích đánh giá công tác quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh, từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện công tác quản lý hoạt động cho vay của Chi nhánh trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể Đề tài nghiên cứu giải quyết 03 mục tiêu sau: - Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý hoạt động cho vay tại ngân hàng thương mại - Phân tích thực trạng quản lý hoạt động cho vay của Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh, rút ra những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong việc quản lý hoạt động cho vay tại ngân hàng trong thời gian qua. - Đề xuất những giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: nghiên cứu quản lý hoạt động cho vay tại Techcombank Bắc Ninh theo quy trình quản lý. - Phạm vi thời gian: trong 3 năm từ 2015 đến 2017. - Phạm vi không gian: tại Techcombank Bắc Ninh. 4. Ý nghĩa khoa học của nghiên cứu - Về mặt lý luận: Nghiên cứu đã tổng hợp lại những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động cho vay tại hệ thống các ngân hàng thương mại. - Về mặt thực tiễn: Dựa trên cơ sở lý thuyết, nghiên cứu đã phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam Chi nhánh Bắc Ninh. Từ đó, để xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện quản lý hoạt động cho vay tại Chi nhánh. - Đóng góp mới của luận văn: Đề tài là nghiên cứu đầu tiên thực hiện về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. Do đó, nghiên cứu là tài liệu tham khảo có giá trị với ban lãnh đạo Chi nhánh. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo thì luận văn có kết cấu gồm 4 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái quát về quản lý hoạt động cho vay tại Ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm Ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại đã hình thành tồn tại và phát triển hàng trăm năm gắn liền với sự phát triển của kinh tế hàng hoá. Sự phát triển hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM) đã có tác động rất lớn và quan trọng đến quá trình phát triển của nền kinh tế hàng hoá, ngược lại kinh tế hàng hoá phát triển mạnh mẽ đến giai đoạn cao nhất là nền kinh tế thị trường thì NHTM cũng ngày càng được hoàn thiện và trở thành những định chế tài chính không thể thiếu được. Thông qua hoạt động tín dụng thì ngân hàng thương mại tạo lợi ích cho người gửi tiền, người vay tiền và cho cả ngân hàng thông qua chênh lệch lại suất mà thu được lợi nhuận cho ngân hàng. Cho đến thời điểm hiện nay có rất nhiều khái niệm về NHTM:  Ở Mỹ: Ngân hàng thương mại là công ty kinh doanh tiền tệ, chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành công nghiệp dịch vụ tài chính.  Đạo luật ngân hàng của Pháp (1941) cũng đã định nghĩa: "Ngân hàng thương mại là những xí nghiệp hay cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên là nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức khác và sử dụng tài nguyên đó cho chính họ trong các nghiệp vụ về chiết khấu, tín dụng và tài chính".  Ở Việt Nam, Định nghĩa Ngân hàng thương mại: Ngân hàng thương mại là tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền ký gửi từ khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghiệp vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán (Phan Thị Thu Hà, 2008). Từ những nhận định trên có thể thấy NHTM là một trong những định chế tài chính mà đặc trưng là cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính với nghiệp vụ cơ bản là nhận tiền gửi, cho vay và cung ứng các dịch vụ thanh toán. Ngoài ra, NHTM còn cung cấp nhiều dịch vụ khác nhằm thoả mãn tối đa nhu cầu về sản phẩm dịch vụ của xã hội. 5 1.1.1.2. Khái niệm và đặc điểm hoạt động cho vay a. Khái niệm Cho vay là hoạt động kinh doanh chủ yếu của ngân hàng thương mại để tạo ra lợi nhuận. Doanh thu từ hoạt động cho vay mới bù đắp nổi chi phí tiền gửi, chi phí dự trử, chi phí kinh doanh và quản lý, chi phí vốn trôi nổi, chi phí thuế các loại và các chi phí rủi ro đầu tư (Nguyễn Thị Mùi, 2005). Kinh tế càng phát triển, doanh số cho vay của các ngân hàng thương mại càng tăng nhanh và loại hình cho vay càng trơ nên vô cùng đa dạng ở hầu hết các nước phát triển hàng đầu thế giới, cho vay của các ngân hàng thương mại đã chuyển dần từ cho vay ngắn hạn sang cho vay dài hạn. khu vực cho vay ngắn hạn nhường chổ cho thị trương tài chính- tiền tệ cung ứng. ngược lại ở hầu hết các nước đang phát triển, cho vay ngắn hạn vẫn chiếm bộ phận lớn hơn cho vay dài hạn, xuất phát từ chỗ thiếu an toàn cho các khoản đầu tư dài hạn (trong đó có những tác nhân chủ yếu như tình hình tăng trưởng, lạm phát…) Ở một số nước phát triển cho tới nay, khi một ngân hàng được thành lập và đi vào hoạt động, mối quan tâm chính và thường xuyên của nó là cho ai vay, và đầu tư vào đâu. Ở những nước này, đối tượng cho vay là điều làm bận tâm nhiều hơn, nếu không nói là vấn đề quan trọng nhất. Trong khi đó ở các nước phát triển tình hình lại ngược lại. Vấn đề đặt ra cho các ngân hàng không phải vấn đề cho ai vay, mà lợi tức có cao không và an toàn không. Thậm chí những lo ngại đại loại như vậy thực tế đã không còn vì hầu hết họ đã có những thị phần chắc chắn và vấn đề an toàn của vốn đã có pháp luật bảo đảm. Điều họ quan tâm là làm sao huy động được ngày càng nhiều tiền cho các khoản đầu tư có sẵn. Cho vay của ngân hàng thương mại, nói rộng ra là tín dụng ngân hàng thương mại, là một lĩnh vực phức tạp và thường xuyên cập nhật theo những biến chuyển của môi trường kinh tế. Để hiểu nó, chúng ta cần tìm hiểu những nét đặc trưng quan trọng của nó. Nhà kinh tế pháp Louis Baundin, đã định nghĩa tín dụng như là “Một sự trao đổi tài hoá hiện tại lấy một tài hoá tương lai”. Ở đây, chúng ta thấy yếu tố thời gian đã xen lẫn vào cũng vì có sự xen lẫn đó, cho nên có sự bất trắc, rủi do xảy ra và cần có sự tín nhiệm, sử dụng sự tín nhiệm của nhau nên mới có danh từ tín dụng. 6 Tại Việt Nam các quyết định 1627/2001_QĐ_NHNN ngày 31/12/2001 của Thống đốc ngân hàng về việc ban hành quy chế cho vay của tổ chức tín dụng đối với khách hàng được hiểu như sau: “Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó ngân hàng cho vay giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích và thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoản trả cả gốc và lãi”. Định nghĩa trên được các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác áp dụng để làm tiền đề căn bản cho các hoạt động cho vay của mình. b. Đặc điểm Việc cho vay, nói một cách chung nhất thì bao gồm các yếu tố cơ bản: Thứ nhất, về chủ thể bao giờ cũng có hai bên tham gia: Bên cho vay - là người có tài sản chưa dùng đến, muốn cho người khác sử dụng để thỏa mãn một số lợi ích của mình và Bên vay - là người đang cần sử dụng tài sản đó để thỏa mãn nhu cầu của mình (về kinh doanh hoặc vốn). Thứ hai, hình thức pháp lý của việc cho vay được thể hiện dưới dạng hợp đồng tín dụng tài sản. Thứ ba, sự kiện cho vay phát sinh bởi hai hành vi căn bản là hành vi ứng trước và hành vi hoàn trả một số tiền (hay tài sản) nhất định là các vật cùng loại. Thứ tư, việc cho vay bao giờ cũng dựa trên sự tín nhiệm giữa người cho vay đối với người đi vay về khả năng hoàn trả tiền vay. Bên cạnh những yếu tố cơ bản trên thì trong khái niệm cho vay của tổ chức tín dụng còn thể hiện những dấu hiệu mang tính chất đặc thù như là: Một là việc cho vay của các tổ chức tín dụng là hoạt động nghề nghiệp kinh doanh mang tính chức năng. Đây là quy định mang tính chất đặc thù, mang tính chất nghề nghiệp kinh doanh được pháp luật quy định cho nó những quyền năng cụ thế. Hai là hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng không chỉ là một nghề kinh doanh mà hơn nữa còn là một nghề nghiệp kinh doanh có điều kiện. Điều này thể hiện ở chỗ hoạt động cho vay chuyên nghiệp của tổ chức tín dụng phải thảo mãn một số điều kiện nhất định như phải có vốn pháp định, phải được Ngân hàng Nhà nước cấp giấy phép hoạt động ngân hàng trước khi tiến hành việc đăn kí kinh doanh theo luật định. 7 Ba là ngoài việc tuân thủ quy định chung của pháp luật về hợp đồng, hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng còn chịu sự điều chỉnh, chi phối của cá đạo luật về ngân hàng, thậm chí kể các các tập quán thương mại về ngân hàng. Đặc điểm này, bị chi phối bởi tính chất đặc thù trong nghề nghiệp kinh doanh của các tổ chức tín dụng như tính rủi ro cao và sự ảnh hưởng mang tính chất dây chuyền đối với nhiều lợi ích khác trong xã hội. 1.1.1.3. Khái niệm về quản lý hoạt động cho vay Có nhiều cách tiếp cận để đưa ra khái niệm về quản lý như: tiếp cận theo kinh nghiệm, tiếp cận theo hành vi quan hệ cá nhân, tiếp cận theo lý thuyết quyết định, tiếp cận toán học, tiếp cận theo các vai trò quản lý. Tuy nhiên, theo cách tiếp cận hệ thống, mọi tổ chức (cơ quan quản lý Nhà nước, đơn vị sự nghiệp, doanh nghiệp...) đều có thể được xem như một hệ thống gồm hai phân hệ: chủ thể quản lý và đối tượng quản lý, mỗi hệ thống bao giờ cũng hoạt động trong ƣmôi trờng nhất định (khách thể quản lý). Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý lên đối tượng và khách thể quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các nguồn lực, các thời cơ của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện môi trường luôn biến động. Đối với quản lý hoạt động cho vay, chủ thể quản lý là tổ chức cho vay, đối tượng bị quản lý là hệ thống cho vay. Theo đó, chủ thể quản lý thực hiện việc lập kế hoạch, lãnh đạo, tổ chức và kiểm tra để công tác cho vay đạt hiệu quả như mong muốn. Quản lý hoạt động cho vay mục đích là nâng cao chất lượng cho vay nhằm giảm thiểu rủi ro, đạt được các mục tiêu tăng trưởng và lợi nhuận. Quản lý hoạt động cho vay là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến hệ thống cho vay nhằm biến đổi nó từ trạng thái này sang trạng thái khác theo nguyên lý phá vỡ hệ thống cũ để tạo nên hệ thống mới có giá trị và chất lượng cao hơn, đồng thời điều khiển hệ thống đó. 1.1.1.4. Đặc điểm của quản lý hoạt động cho vay Quản lý kinh tế có các đặc điểm là: tính khoa học, tính nghệ thuật, tính quyền uy, tính thông tin và tính phức tạp. Xuất phát từ đặc điểm hoạt động cho vay là hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM, đồng thời có tính rủi ro cao, do vậy quản lý hoạt động cho vay có đầy đủ 8 các đặc điểm của quản lý kinh tế đồng thời chức đựng các đặc điểm riêng có gắn với hoạt động cho vay là có tính rủi ro cao. Quản lý hoạt động cho vay có tính khoa học: đòi hỏi việc quản lý hoạt động cho vay phải được xây dựng theo chương trình, kế hoạch một cách khoa học, đồng thời tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch một cách bài bản, bên cạnh đó phải có sự kiểm tra giám sát, đánh giá kết quả thực hiện. Quản lý hoạt động cho vay có tính nghệ thuật: bởi lẽ quá trình quản lý hoạt động cho vay đòi hỏi các nhà quản lý ngân hàng phải có nghệ thuật để tác động đến các nhân viên ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay vừa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh doanh vừa tuân thủ đúng các quy định. Quản lý hoạt động cho vay có tính thông tin: quá trình quản lý hoạt động cho vay đòi hỏi dựa trên cơ sở của việc khai thác, sử dụng, phân tích, đánh giá thông tin thu được để đưa ra các quyết định quản lý tác động đến hoạt động cho vay. Thông tin thu được bao gồm từ khách hàng vay vốn, thông tin từ thị trường, thông tin từ phía các cơ quan nhà nước,... Quản lý hoạt động cho vay có tính phức tạp và rủi ro: hoạt động cho vay vốn có các yếu tố phức tạp và rủi ro xuất phát từ đặc thù của nghiệp vụ cho vay, theo đó quá trình quản lý hoạt động cho vay cũng là một quá trình phức tạp và chứa đựng nhiều rủi ro. Điều này đòi hỏi các nhà quản lý ngân hàng phải hiểu biết một cách cặn kẽ quy trình hoạt động cho vay để từ đó xác định cho được những nội dung, những khâu phức tạp, có nhiều rủi ro dễ xảy ra sai sót cần phải được tập trung quản lý nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. 1.1.1.5. Mục tiêu của quản lý hoạt động cho vay Quản lý hoạt động cho vay của bất kì NHTM nào trước tiên cũng pải hướng tới sự tồn tại và phát triển bền vững, an toàn, nâng cao năng lực cạnh tranh của chính NHTM đó, Bởi vậy, ba mục tiêu cơ bản bao trùm trong quản lý hoạt động cho vay mà NHTM phải đạt được là: Một là phát triển hoạt động cho vay về cả chiều sâu và chiều rộng Hoạt động tín dụng là nghiệp vụ chủ yếu của hệ thống NHTM ở nước ta, nó mang lại 60-70% thu nhập cho mỗi ngân hàng, trong đó nghiệp vụ cho vay giữ vai trò chủ yếu. Vì vậy, phát triển hoạt động cho vay là vấn đề sống còn của mỗi ngân hàng. Phát triển hoạt động cho vay cần thực hiện ở mọi khía cạnh: phát triển đa 9 dạng các sản phẩm cho vay, tăng trưởng dư nợ phù hợp với quy mô nguồn vốn và năng lực quản trị, mở rộng địa bàn, nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay, thu nợ... Hai là an toàn đầu tư tín dụng Hoạt động cho vay là hoạt động tạo ra giá trị cho ngân hàng, song nó cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro tiềm tàng. Rủi ro trong hoạt động tín dụng nói chung, rủi ro trong hoạt động cho vay nói riêng là rủi ro cơ bản bao trùm dẫn đến sự đổ bể của nhiều NHTM. Vì vậy phát triển hoạt động cho vay phải gắn liền với an toàn, kiểm soát và hạn chế tối đa các rủi ro phát sinh trong quá trình cho vay. Ba là lợi nhuận tăng trưởng bền vững Mục tiêu cao nhất của các NHTM trong nền kinh tế thị trường là lợi nhuận. Đây là mục tiêu hàng đầu mà quản lý hoạt động cho vay của NHTM phải hướng tới. Trong cơ chế thị trường, muốn tồn tại thì kinh doanh phải trang trải đủ chi phí và tích lũy lợi nhuận để mở rộng kinh doanh, tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường. Ba mục tiêu trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Thực hiện tốt hai mục tiêu đầu là cơ sở để hoàn thành mục tiêu thứ ba. Mục tiêu thứ ba định hướng cho hai mục tiêu đầu. 1.1.2. Nội dung quản lý hoạt động cho vay của các Ngân hàng thương mại 1.1.2.1. Lập kế hoạch cho vay Lập kế hoạch cho vay khâu đầu tiên, là một nội dung cơ bản của quản lý hoạt động cho vay. Bởi vì, việc lập kế hoạch cho vay giúp Ngân hàng lượng hóa định hướng chiến lược của Hội đồng quản trị với các giả định và rủi ro nợ liên quan, có chức năng quan trọng trong quá trình quản lý và là cơ sở để thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả cao, đạt được mục tiêu đề ra. Các nhà quản lý cần phải lập kế hoạch cho vay bởi vì việc lập kế hoạch cho biết phương hướng hoạt động trong tương lai, làm giảm sự tác động của những thay đổi từ môi trường, tránh được sự lãng phí và dư thừa nguồn lực, thiết lập nên những tiêu chuẩn thuận tiện cho công tác kiểm tra. Hiện nay, trong cơ chế thị trường có thể thấy lập kế hoạch cho vay có các vai trò to lớn đối với các NHTM. Với vai trò là người quản lý, Ban lãnh đạo mỗi NHTM phải tiến hành lập kế hoạch, hoạch đinh chiến lược, chính sách cho vay của đơn vị mình phù hợp với khả