Tài liệu Quản lý hoạt động dạy học môn toán ở các trường trung học cơ sở huyện vũ thư, tỉnh thái bình theo hướng phát triển năng lực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– TRẦN KHÁNH LAI QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM –––––––––––––––––––– TRẦN KHÁNH LAI QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN VĂN LÊ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trần Khánh Lai i Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, cho phép tôi gửi lời cảm ơn đến Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, khoa sau Đại học, các thầy cô giáo đã quản lý và trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Văn Lê, người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Huyện ủy, Ủy ban nhân dân huyện Vũ Thư, Phòng GD - ĐT huyện Vũ Thư đã tạo điều kiện cho tôi tham gia học lớp cao học này. Nhân dịp này tôi xin được chân thành gửi lời cảm ơn tới các đồng chí lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD& ĐT huyện Vũ Thư, các đồng chí Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, cùng các thầy cô giáo các trường THCS trong huyện Vũ Thư đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp số liệu, tư liệu và nhiệt tình đóng góp chân thành cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Cảm ơn gia đình, bạn bè đã luôn động viên khích lệ tinh thần và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học. Mặc dù tôi đã hết sức cố gắng song luận văn này không thể tránh khỏi những sai sót, hạn chế. Tôi kính mong nhận được những chỉ dẫn, ý kiến đóng góp của quý thầy cô, các nhà khoa học, các cán bộ quản lý và đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2016 Tác giả luận văn Trần Khánh Lai ii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ......................................................................................... iv Danh mục các bảng, biểu ..................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Đóng góp của luận văn .................................................................................... 5 9. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ....................................................................................... 7 1.1. Vài nét về nghiên cứu vấn đề ....................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản .............................................................................. 8 1.2.1. Quản lý dạy học ......................................................................................... 8 1.2.2. Quản lý dạy học môn Toán ..................................................................... 10 1.2.3. Năng lực và năng lực thực hiện ............................................................... 10 1.2.4. Quản lý dạy học môn Toán theo phát triển năng lực .............................. 12 1.3. Dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở............................................. 12 1.3.2. Chuẩn kiến thức kỹ năng, các năng lực cần phát triển cho học sinh trung học cơ sở trong dạy Toán ......................................................................... 16 1.3.3. Dạy học môn Toán cấp trung học cơ sở theo hướng phát triển năng lực ........ 17 iii Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1.4. Nội dung quản lý dạy học môn Toán theo phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở................................................................................................... 24 1.4.1. Quản lý việc thực hiện mục tiêu dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở ............................................................................................................ 24 1.4.2. Quản lý việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán ở trường trung học cơ sở................................................................................................... 24 1.4.3. Quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên ............................................ 24 1.4.4. Quản lý hoạt động học tập của học sinh .................................................. 28 1.4.5. Quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học môn Toán .......... 30 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Toán theo phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở ..................................................................... 31 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................. 31 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................ 32 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 33 Chương 2: THỰC TRẠNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH .........................34 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo của huyện ........ 34 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ........................................................................ 34 2.1.2. Tình hình giáo dục và đào tạo ................................................................. 34 2.2. Thực trạng dạy học môn Toán theo phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .......................................................... 38 2.2.1. Thực trạng hoạt động giảng dạy của giáo viên theo hướng phát triển năng lực.............................................................................................................. 39 2.2.2. Thực trạng hoạt động học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực.............................................................................................................. 47 2.3. Thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .................................. 50 iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2.3.1. Thực trạng quản lý mục tiêu, nội dung chương trình môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở của địa phương ......... 50 2.3.2. Thực trạng quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên theo hướng phát triển năng lực ............................................................................................. 51 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh theo hướng phát triển năng lực.............................................................................................................. 61 2.3.4. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất phục vụ dạy học môn Toán............... 63 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .......... 65 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình .............. 67 2.5.1.Ưu điểm .................................................................................................... 67 2.5.2. Tồn tại ...................................................................................................... 67 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 68 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN LỰC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH ................................................... 69 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 69 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 69 3.1.2. Nguyên tăc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 69 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo kế thừa và phát triển .............................................. 70 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và hiệu quả ......................................... 70 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo đặc trưng của bộ môn ............................................ 70 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ..................... 70 3.2.1. Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về quản lý và kỹ năng quản lý liên quan đến dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực cho các bộ quản lý ............................................................................................. 70 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3.2.2. Bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên Toán theo hướng phát triển năng lực .......................................................................... 72 3.2.3. Quản lý việc xây dựng và thực hiện kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực .................................................................................. 73 3.2.4. Quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên Toán theo hướng phát triển năng lực .................................................................................. 75 3.2.5. Đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực ........................................................... 82 3.2.6. Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực theo hướng phát triển năng cho học sinh ....................................................................................................... 84 3.2.7. Xây dựng môi trường giáo dục và đầu tư về cơ sở vật chất phục vụ dạy học và quản lý hoạt động dạy học môn Toán ............................................. 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 87 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...... 87 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 87 3.4.2. Đối tượng khảo sát................................................................................... 88 3.4.3. Nội dung và kết quả khảo nghiệm ........................................................... 88 Tiểu kết chương3 ............................................................................................... 91 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 92 1. Kết luận .......................................................................................................... 92 2. Khuyến nghị................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 96 PHỤ LỤC vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HĐ Hoạt động HS Học sinh NXB Nhà xuất bản PPDH Phương pháp dạy học PPHT Phương pháp học tập PTDH Phương tiện dạy học QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SGK Sách giáo khoa THCS Trung học cơ sở iv Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1. Chương trình toán cấp THCS ........................................................... 15 Bảng 2.1. Bảng thống kê loại hình trường, lớp, học sinh trung học cơ sở ........ 36 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm 3 năm gần đây ...................................... 36 Bảng 2.3. Kết quả xếp loại học lực 3 năm gần đây ........................................... 37 Bảng 2.4. Bảng cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường trung học cơ sở .. 37 Bảng 2.5. Tình hình đội ngũ giáo viên toán của huyện. .................................... 38 Bảng 2.6. Cơ cấu giáo viên toán của huyện Vũ Thư năm học 2014 - 2015...... 39 Bảng 2.7. Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của giáo viên ................. 39 Bảng 2.8. Mức độ thực hiện các nội dung giảng dạy bộ môn của giáo viên toán theo phát triển năng lực ............................................................. 41 Bảng 2.9. Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học và phương tiện dạy học trong giảng dạy của giáo viên toán ...................................... 44 Bảng 2.10. Đánh giá chung về mức độ thực hiện các nội dung học tập môn toán của học sinh ............................................................................... 48 Bảng 2.11. Thực trạng thực hiện nội dung chương trình môn toán .................. 50 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý phân công giảng dạy cho giáo viên toán ......... 52 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý việc chuẩn bài lên lớp của giáo viên ............... 53 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý nền nếp giảng dạy trên lớp của giáo viên ........ 54 Bảng 2.1.5. Kết quả khảo sát quản lý hoạt động dự giờ và kiểm tra chuyên môn ....................................................................................... 56 Bảng 2.16. Kết quả khảo sát quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .......................................................................... 58 Bảng 2.17. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý thực hiện quy định về hồ sơ chuyên môn ....................................................................................... 59 Bảng 2.18. Kết quả khảo sát về quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên ............ 60 Bảng 2.19. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh theo hướng phát triển năng lực.......................................................... 62 v Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Bảng 2.20. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý cơ sở vật chất và phương tiện dạy học toán................................................................................ 64 Bảng 2.21. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ............................................................................. 66 Bảng 3.1. Kết quả thăm dò ý kiến đánh giá về tính cần thiết của các biện pháp ........................................................................................... 89 Bảng 3.2. Kết quả thăm dò ý kiến đánh giá về tính khả thi của các biện pháp .... 89 Bảng 3.3. Tương quan giữa mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........................................................................................... 90 Biểu đồ 2.1. So sánh giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............... 91 vi Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỷ XXI - thế kỷ của khoa học - công nghệ, động lực của sự phát triển kinh tế xã hội, tri thức và thông tin trở thành yếu tố hàng đầu và là nguồn tài nguyên giá trị nhất, các nước trên thế giới đặc biệt các nước đang phát triển coi trọng Giáo dục và Đào tạo là nhân tố phát triển nhanh và bền vững của mỗi quốc gia. Giáo dục phổ thông Việt Nam đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo dục theo tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực người học, nghĩa là việc quan tâm đến việc HS học được cái gì sang việc quan tâm đến HS vận dụng được cái gì qua việc học. Để đạt được mục tiêu đó, ngành giáo dục nhất định phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “Truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất, bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, từ đó tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo dục. Luật Giáo dục số 35/2005/QH11, điều 28 quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tịch cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. [25, tr. 10]. Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất năng lực của người học”; “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa,nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học” [dẫn theo 29, tr.3]. Đây là những cơ sở và môi trường pháp lý cho việc đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học theo hướng chú trọng phát triển năng lực người học. Ở các trường THCS hiện nay, việc dạy học môn toán chủ yếu dạy học sinh để phục vụ các kỳ thi kiểm tra. Trong khi đó, việc thi và kiểm tra dựa trên cơ sở kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học là trọng tâm. Do đó việc dạy học sinh khả năng vận dụng sáng tạo tri thức, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với thực hành, gắn với tình huống thực tiễn của cuộc sống và nghề nghiệp chính là mục tiêu dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực cần hướng tới trong giai đoạn hiện nay. Dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực là công tác trọng tâm mà công cuộc đổi mới giáo dục hiện nay đặt ra, đó chính là yêu cầu khách quan của sự nghiệp phát triển Giáo dục và đào tạo của đất nước. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển của giáo dục phổ thông, hoạt động đổi mới dạy học môn toán ở các trường THCS theo hướng phát triển năng lực được quan tâm thông qua việc tổ chức các hội thảo, các lớp bồi dưỡng, tập huấn, đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo cụm, miền, “dựa trên nghiên cứu bài học, tổ chức hội thi giáo viên giỏi các cấp, triển khai áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột”… Đa số giáo viên và cán bộ quản lý có nhận thức đúng đắn về đổi mới dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực. Tuy nhiên, số giáo viên toán thường xuyên, chủ động sáng tạo trong việc phối hợp các phương pháp dạy học cũng như sử dụng các phương pháp dạy học phát 2 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn huy tính tích cực, tự lực sáng tạo của người học chưa nhiều. Chương trình, sách giáo khoa môn toán phổ thông còn mang nặng tính hàn lâm. Cho đến nay, đã có một số công trình nghiên cứu về đề tài quản lý dạy học môn toán ở các trường THCS trong giai đoạn hiện nay nhưng quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường THCS huyện Vũ Thư, Tỉnh Thái Bình chưa được nghiên cứu. Vì thế, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực nhằm tìm ra các biện pháp quản lý chất lượng dạy học bộ môn là vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình” để có thể áp dụng tại địa phương nhằm góp phần vào việc nâng cao chất lượng dạy học môn toán nói riêng và chất lượng giáo dục ở các trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình nói chung. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu và đề xuất những biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình nhằm góp phần quản lý một cách hiệu quả chất lượng dạy học môn toán của các nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực của học sinh các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực của Hiệu trưởng các trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 4. Giả thuyết khoa học Chất lượng dạy học môn toán của trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình những năm gần đây đã thu được nhiều kết quả tốt. Tuy nhiên bên cạnh đó vẫn còn những vướng mắc và bất cập trong quản lý hoạt này với nhiều 3 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn nguyên nhân khác nhau. Nếu xây dựng và áp dụng sáng tạo, khoa học đồng bộ các biện pháp quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực một cách hệ thống sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn toán của địa phương. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở. 5.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình 5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu một số biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực của Hiệu trưởng 30 trường THCS của huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 6.2. Khách thể và thời gian Khảo sát biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực của Hiệu trưởng các trường THCS của huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình trong 3 năm từ năm 2013 đến năm 2015. Khách thể nghiên cứu bao gồm: 64 cán bộ quản lý; 80 giáo viên dạy toán; 75 học sinh. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu và phân tích các nguồn tư liệu, số liệu sẵn có về khoa học giáo dục, khoa học quản lý giáo dục và các tài liệu có liên quan đến quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực để xây dựng cơ sở lý luận chủ yếu của đề tài. 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng các phiếu hỏi dành cho CBQL, dành cho GV, dành cho HS nhằm thu thập thông tin về thực trạng quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 7.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Tham khảo các bản kế hoạch năm học, báo cáo tổng kết năm học của các trường, của ngành và một số báo cáo hội thảo về công tác chuyên môn nhằm tổng kết các kinh nghiệm quản lý dạy học môn toán. 7.2.3. Phương pháp xin ý kiến chuyên gia: Lấy ý kiến của CBQL trong hay ngoài nhà trường thông qua phiếu điều tra về một số vấn đề nghiên cứu đề tài được quan tâm. 7.2.4. Phương pháp khảo nghiệm 7.3. Phương pháp nghiên cứu bổ trợ 7.3.1. Phương pháp xử lý số liệu thống kê. 7.3.2. Phương pháp so sánh để xử lý các kết quả nghiên cứu. 8. Đóng góp của luận văn 8.1. Về mặt lý luận Xác định cơ sở khoa học về bồi dưỡng cho giáo viên THCS trong dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo nói chung và các trường trung học cơ sở ở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình nói riêng. 8.2. Về mặt thực tiễn - Phát hiện một số khó khăn, tồn tại cần được giải quyết trong việc quản lý hoạt động dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực trên địa bàn huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. - Đề xuất một số biện pháp quản lý cơ bản mang tính thực tiễn và khả thi trong việc dạy học môn toán cấp trung học cơ sở theo hướng phát triển năng lực trên địa bàn huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn - Vận dụng kết quả nghiên cứu phục vụ hoạt động chuyên môn tại Phòng GD&ĐT huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được cấu trúc trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình.. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường trung học cơ sở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét về nghiên cứu vấn đề Việc QLDH các môn học ở trường phổ thông là nhiệm vụ quan trọng của CBQL trong nhà trường. Một phương pháp quản lý tốt sẽ kéo theo cả một bộ máy vận hành được thông suốt, hiệu quả cao, chất lượng giáo dục được đảm bảo góp phần đáp ứng yêu cầu chung nền giáo dục nước nhà [5]. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về QLGD trong và ngoài nước, bên cạnh những công trình nghiên cứu có tính chất tổng quan về QLGD thì công trình nghiên cứu về quản lý nhà trường, quản lý các thành tố của quá trình sư phạm trong nhà trường ngày càng chiếm vị trí quan trọng bởi nhà trường là cái nôi để giáo dục - đào tạo thế hệ trẻ trở thành những công dân có ích cho xã hội. Các nhà nghiên cứu giáo dục Nga khẳng định rằng: Kết quả của toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ GV [34, tr.8]. P.V.Zimin, M.I.Konđakôp “đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây như khâu then chốt trong hoạt động quản lý của hiệu trưởng, các tác giả thống nhất và khẳng định người hiệu trưởng phải là người lãnh đạo toàn diện và chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lý nhà trường” [34, tr 8]. Ở trong nước, các tác giả, các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý như Phạm Minh Hạc, Nguyễn Hữu Châu, Nguyễn Cảnh Toàn, Đặng Quốc Bảo, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Trần Quốc Thành, Trần Kiểm, Phạm Viết Vượng,… đã có nhiều công trình nghiên cứu về QLGD, quản lý nhà trường. Các công trình này đi sâu vào lý luận QLGD nói chung, ở phương diện quản lý cụ thể một môn học ở trường phổ thông trong đó có môn toán ở cấp THCS thì chưa được đề cập nhiều. Trong những năm gần đây lý luận về quản lý các môn 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn học trong nhà trường phổ thông đã được quan tâm, nhất là trong các luận văn về QLGD. Đối với môn toán ở trường phổ thông, nhiều công trình nghiên cứu của nhiều chuyên gia cũng đã đề cập ít nhiều về phương diện quản lý trong quá trình dạy học môn toán sao cho có hiệu quả nhất. Tiêu biểu có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có giá trị như: PPDH đại cương môn toán của tác giả Nguyễn Bá Kim (2010); Vận dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn toán ở trường phổ thông của tác giả Bùi Văn Nghị (2009); Cẩm nang dạy và học môn toán THCS của tác giả Vũ Hữu Bình (2007)… Nhìn chung công trình trên đã đi sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận về QLGD, quản lý nhà trường hay quản lý quá trình dạy học nói chung mà ít đề cập đến các giải pháp cụ thể để quản lý chất lượng dạy học từng bộ môn đặc biệt chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện về quản lý chất lượng dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực ở các trường THCS. Từ việc kế thừa các kết quả nghiên cứu đi trước, tác giả đi sâu vào nghiên cứu cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng dạy học, QLDH môn toán, đề xuất biện pháp QLDH môn toán theo hướng phát triển năng lực ở trường THCS huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý dạy học Quản lý quá trình dạy học là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý trong quá trình dạy học nhằm đạt được mục tiêu đề ra [33]. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý một quá trình với tư cách là một hệ thống toàn vẹn, thống nhất, biện chứng, bao gồm nhiều tầng bậc với các mối liên hệ đan xen, với các thành tố cơ bản: Mục tiêu, nội dung dạy học, thầy với hoạt động dạy, trò với hoạt động học, các phương pháp và phương tiện dạy học, các hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra - đánh giá kết quả dạy và học. Tất 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn cả các yếu tố này tồn tại trong mối liên hệ qua lại và thống nhất với môi trường (môi trường thực hiện hoạt động dạy - học, môi trường văn hóa - giáo dục khoa học công nghệ, môi trường chính trị - kinh tế - xã hội). Điều này có nghĩa là chủ thể quản lý phải tác động vào toàn bộ các thành tố hoạt động dạy học theo đúng các quy luật, lý luận về dạy học hiện đại, lý luận về quản lý để đưa hoạt động dạy học từ trạng thái hiện có sang trạng thái phát triển cao hơn nhằm tiến tới mục tiêu dạy học, mục tiêu giáo dục. Như vậy, quản lý hoạt động dạy học là phải tổ chức thực hiện tốt các nhiệm vụ cơ bản là: - Quản lý việc thực hiện mục tiêu dạy học. - Quản lý việc thực hiện nội dung dạy học. - Quản lý hoạt động dạy của thầy. - Quản lý hoạt động học của trò. - Quản lý CSVC, PTDH, các điều kiện phục vụ dạy học. - Tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả dạy và học. - Xây dựng môi trường dạy học tích cực và hiệu quả. Ngoài ra, trong quản lý hoạt động dạy học, người quản lý cũng cần phải nắm vững và áp dụng linh hoạt, sáng tạo các chức năng của quản lý, đó là: Chức năng kế hoạch hóa, chức năng tổ chức, chức năng chỉ đạo (lãnh đạo) và chức năng kiểm tra đánh giá. Đồng thời với việc thực hiện tốt bốn chức năng trên, người quản lý phải luôn luôn theo sát những diễn biến của quá trình thực hiện, phải nắm bắt được đầy đủ các thông tin, đặc biệt là các thông tin phản hồi từ những người trực tiếp tham gia hoạt động dạy học để xử lý và có những quyết định, biện pháp quản lý hiệu quả, kịp thời và chính xác nhất. Trong nhà trường phổ thông nói chung và trường THCS nói riêng, để hoạt động dạy học đạt kết quả cao và luôn đi đúng hướng, thực hiện tốt nội dung chương trình và mục tiêu dạy học đã quy định, điều kiện tiên quyết là toàn bộ hoạt động ấy phải được quản lý một cách khoa học và chặt chẽ. Quản lý hoạt 9