Tài liệu Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã hà tiên, tỉnh kiên giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………………… BỘ NỘI VỤ ………… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN NGỌC QUYÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN, TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………………… BỘ NỘI VỤ ………… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN NGỌC QUYÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN, TỈNH KIÊN GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. HOÀNG VĂN CHỨC TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017 HÀ NỘI NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Tác giả Luận văn Trần Ngọc Quyên DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ủy ban nhân dân UBND Quản lý nhà nƣớc QLNN MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 1.1. NHỮNG KHÁI NIỆM CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN ..................... 8 1.1.1. Tín ngƣỡng ........................................................................................... 8 1.1.2. Mê tín, dị đoan...................................................................................... 9 1.1.3. Tôn giáo ................................................................................................ 10 1.1.4. Hoạt động tôn giáo ................................................................................ 12 1.1.5. Quản lý Nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ...................................... 13 1.2. NỘI DUNG, CHỦ THỂ, ĐỐI TƢỢNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI TÔN GIÁO ................................................................................................... 15 1.2.1. Nội dung quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ........................ 15 1.2.2. Chủ thể và đối tƣợng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ..... 16 1.3. SỰ CẦN THIẾT QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO .................................................................................................................... 18 13.1. Thực hiện chức năng của Nhà nƣớc trong quản lý ngành, lĩnh vực ....... 18 13.2. Vai trò của tôn giáo trong đời sống xã hội ............................................. 23 1.4. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG VÀ BÀI HỌC CHO THỊ XÃ HÀ TIÊN ..................................................................................................................... 25 1.4.1. Huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang................................................... 25 1.4.2. Huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng ........................................................ 27 1.4.3. Thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang .................................................. 31 1.4.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho thị xã Hà Tiên ..................................... 33 Tiểu kết Chƣơng 1 ........................................................................................... 34 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NUỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN 2.1. NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN ......... 36 2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên .......................................................... 36 2.2.2. Phát triển kinh tế.................................................................................... 37 2.2.3. Văn hoá – xã hội .................................................................................... 38 2.2. THỰC TRẠNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN........ 39 2.2.1. Phật giáo ............................................................................................ 40 2.2.2. Công giáo .......................................................................................... 41 2.2.3. Tịnh độ cƣ sĩ Phật hội Việt Nam ....................................................... 42 2.2.4. Cao đài............................................................................................... 43 2.2.5. Phật đƣờng Nam tông Minh Sƣ đạo .................................................. 45 2.2.6. Phật giáo Hoà hảo.............................................................................. 46 2.3. PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN ................. 47 2.3.1. Xây dựng ban hành kế hoạch và hƣớng dẫn thực hiện quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã ...................................... 47 2.3.2. Tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực làm công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã ...................................... 50 2.3.3. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các ngành, các cấp trong thực hiện quản lý quản lý Nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ............................ 52 2.3.4. Tuyên truyền, vận động tín đồ, chức sắc thực hiện pháp luật, chính sách về công tác tôn giáo ....................................................................... 53 2.3.5. Tổ chức quản lý đối với nội dung hoạt động tôn giáo cụ thể ............ 55 2.3.6. Chống lợi dụng tôn giáo .................................................................... 56 2.3.7 Thanh tra, kiểm tra QLNN đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã ............................................................................................................... 58 2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ ................................. 62 2.4.1. Kết quả đạt đƣợc ............................................................................... 62 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân .................................................................. 64 Tiểu kết Chƣơng 2 ........................................................................................... 66 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN 3.1. XU HƢỚNG PHÁT TRIỂN VÀ PHƢƠNG HƢỚNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN .................................................................................................. 68 3.1.1. Quan điểm của Đảng về tôn giáo ...................................................... 68 3.1.2 Xu hƣớng phát triển của tôn giáo trên địa bàn tỉnh Kiên Giang và thị xã Hà Tiên .................................................................................................. 73 3.1.3. Phƣơng hƣớng quản lý Nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn tỉnh Kiên Giang và thị xã Hà Tiên ...................................................... 76 3.2. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ HÀ TIÊN ................................................... 78 3.2.1. Xây dựng, bổ sung và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, chính sách trong quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã ............................................................................................................... 79 3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy và cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo các cấp trên địa bàn Thị xã ...................................................................... 80 3.2.3. Đổi mới nội dung và phƣơng thức tuyên truyền, vận động đối với đồng bào có đạo trên địa bàn Thị xã ............................................................... 81 3.2.4. Phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào có đạo trên địa bàn Thị xã ......................................................... 84 3.2.5. Tăng cƣờng phối hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà nƣớc về công tác tôn giáo với các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị của Thị xã ....... 86 3.2.6. Xây dựng, cố hệ thống chính trị ở cơ sở, chống lợi dụng tôn giáo trên địa bàn Thị xã ........................................................................................... 87 3.2.7. Thanh tra, kiểm tra trong quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã ............................................................................. 89 3.5 KHUYẾN NGHỊ ....................................................................................... 90 3.5.1. Với các cơ quan chức năng ở Trung ƣơng ........................................ 90 3.5.2. Với Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân tỉnh Kiên Giang ............................... 91 Tiểu kết Chƣơng 3 ........................................................................................... 92 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 95 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 100 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Tôn giáo vừa là một thực thể xã hội vừa là tổ chức xã hội. Tôn giáo tác động mạnh mẽ đến kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội của một quốc gia, một địa phƣơng. Lịch sử hình thành và phát triển của xã hội loại ngƣời đã chứng minh vai trò của tôn giáo trong đời sống xã hội và khẳng định tôn giáo đã, đang và sẽ tồn tại lâu dài trong đời sống xã hội. Thời gian gần đây, tình hình tôn giáo ở nhiều quốc gia, châu lục, trong đó có Việt Nam là một quốc gia có nhiều tôn giáo đang có xu hƣớng phục hồi và phát triển mạnh mẽ. Tình hình tôn giáo đã và đang diễn biến theo nhiều khuynh hƣớng, góc độ khác nhau. Tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân, theo Ban Tôn giáo Chính phủ ở Việt Nam hiện nay có khoảng 95% dân số có đời sống tín ngƣỡng, tôn giáo; có 14 tôn giáo với 38 tổ chức, 1 pháp môn tu hành đƣợc nhà nƣớc công nhận và cấp đăng ký hoạt động, gần 24 triệu tín đồ, chiếm khoảng 27% dân số cả nƣớc. Công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo nói chung còn nhiều tồn tại nổi lên nhƣ: Hệ thống văn bản pháp luật về hoạt động tôn giáo chƣa hoàn thiện. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc về tôn giáo các cấp có nhiều điểm chƣa phù hợp với nhiệm vụ đƣợc giao. Nhận thức của tổ chức, cá nhân đối với tôn giáo còn đa chiều. Tiến độ giải quyết các thủ tục hành chính về lĩnh vực tôn giáo, tín ngƣỡng liên quan đến nhiều cấp, nhiều ngành còn chậm. Trong thực tế hoạt động lợi dụng tín ngƣỡng, tôn giáo vi phạm pháp luật vẫn còn xảy ra. Kiên Giang là một địa phƣơng có vị thế quan trọng của đất nƣớc và khu vực đồng bằng Sông Cửu Long, có nhiều tôn giáo và có đông đồng bào dân 1 tộc (chủ yếu là Khmer, Hoa) sinh sống; đang trong quá trình phát triển toàn diện trên các mặt tƣơng xứng với vị thế và tiềm năng của mình. Thời gian qua, Kiên Giang đã đạt đƣợc nhiều kết quả quan trọng trong quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo. Tuy nhiên, quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo cũng còn những yếu kém, hạn chế nhất định; hoạt động tôn giáo trên địa bàn vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hƣởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội, hoạt động tôn giáo vi phạm pháp luật biểu hiện ở nhiều nơi, nhiều nội dung, có những biểu hiện khác thƣờng; xử lý vi phạm của cơ quan chức năng còn lúng túng, trách nhiệm thiếu rõ ràng, minh bạch; các thế lực thù địch luôn lợi dụng hoạt động tôn giáo để thực hiện ý đồ, âm mƣu chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chống phá sự nghiệp cách mạng nƣớc ta. Thị xã Hà Tiên là vùng đất nằm ở cực Tây Nam của Tổ quốc, là đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Kiên Giang, đƣợc định danh cách đây hơn 300 năm gắn liền với dòng học Mạc. Theo dòng chảy lịch sử, địa giới hành chính của Hà Tiên qua từng thời kỳ có những thay đổi khác nhau. Từ 1998 đến nay, Hà Tiên là đơn vị hành chính cấp huyện (thị xã Hà Tiên) thuộc tỉnh Kiên Giang, có 7 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó có 02 xã, phƣờng biên giới và 01 xã đảo. Đời sống văn hóa của ngƣời dân Hà Tiên phong phú, đa dạng là do vùng đất mới đƣợc khai phá nên đƣợc tiếp cận với nhiều nền văn hóa khi cộng đồng dân cƣ ở các nơi khác đến sinh sống mang lại. Trãi qua hơn 3 thế kỷ hình thành và phát triển vùng đất Hà Tiên thì Tôn giáo cũng đồng hành phát triển. Đặt nền móng đầu tiên cho tôn giáo Hà Tiên phải kể đến là Phật giáo. Là Thị xã có diện tích nhỏ, dân số ít nhƣng có vị thế quan trọng về kinh tế, văn hoá, quốc phòng của tỉnh Kiên Giang, là địa bàn có nhiều tôn giáo và tín ngƣỡng. Có đƣờng biên giới giáp ranh với Vƣơng quốc Campuchia nên có đông đồng bào dân tộc sinh sống, đa số đồng bào dân tộc Khmer theo Phật giáo Nam tông. 2 Với những lý do trên, đã và đang đặt ra nhiều vấn đề nhƣ làm sao, làm thế nào để làm tốt công tác tôn giáo, QLNN về tôn giáo và phải đƣợc lý giải trên cơ sở khoa học đối với một quốc gia, một địa phƣơng trong đó có tỉnh Kiên Giang, thị xã Hà Tiên. Vì vậy, học viên chọn: “Quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên” làm đề tài nghiên cứu tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Tôn giáo nói chung, quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo nói riêng là vấn đề đƣợc nhiều nhà khoa học nghiên cứu dƣới nhiều gốc độ khác nhau, bản thân học viên đã tiếp cận nhiều công trình nghiên cứu khoa học, sách khoa học, bài báo, luận văn, đề tài, …. đã xuất bản và công bố, trong đó có: Lê Hữu Nghĩa, Nguyễn Đức Lữu (2003), Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và công tác tôn giáo, Nxb. Tôn giáo. Ban Tôn giáo Chính phủ (2008), Tôn giáo và công tác quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo, Nxb. Tôn giáo. Ủy ban Trung ƣơng Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (2010), Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với công tác tôn giáo (lƣu hành nội bộ). Nguyễn Thanh Xuân (2013), Một số tôn giáo ở Việt Nam, Nxb. Tôn giáo. Tỉnh hội phật giáo Kiên Giang (2002), Lược sử những ngôi chùa ở Kiên Giang, Nbx. Thành phố Hồ Chí Minh. Nguyễn Thanh Xuân (2013), Đạo Cao đài hai khía cạnh lịch sử và tôn giáo, Nbx. Tôn giáo. Các công trình trên đã đóng góp xuất sắc vào nghiên cứu khoa học về tôn giáo, hoạt động tôn giáo, quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo với nhiều gốc độ khác nhau nhƣ: quan điểm của Đảng và nhà nƣớc ta về tôn giáo và quản lý lý nhà nƣớc về tôn giáo; khái quát một số tôn giáo lớn ở Việt Nam; 3 làm rõ thêm lịch sử một số cơ sở thờ tự trong tỉnh Kiên Giang; nội dung, phƣơng thức trong công tác vận động tôn giáo. * Một số luận văn chuyên ngành về tôn giáo nhƣ : Trịnh Lâm Đồng (2015), Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn huyện U Minh, tỉnh Cà Mau, Luận văn Cao học, Học Viện Hành chính Quốc gia. Thái Châu Báu (2015), Quản lý nhà nước đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn tỉnh Kiên Giang, Luận văn cao học, Học viện Hành chính quốc gia. Phan Thị Phƣơng Mai (2011) “Công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn quận Hoàn Kiếm - Thành phố Hà Nội ”, Luận văn tốt nghiệp cao cấp lý luận chính trị - hành chính, Học viện chính trị - hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Trần Thanh Tùng (2013), Tổ chức Giáo phận Xuân Lộc - Những vấn đề đặt ra hiện nay, Luận văn cao học, Học viện chính trị - hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Nguyễn Đăng Bản (2013), Công tác đấu tranh chống lợi dụng đạo Tin Lành ĐêGa ở Tây nguyên hiện nay, Luận văn Cao học, Học viện chính trị hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Dƣơng Đình Văn (2012), Công tác tranh thủ hàng giáo sĩ đạo Công giáo trên địa bàn tỉnh Nghệ An thực trạng và giải pháp”, Luận văn tốt nghiệp Cao cấp lý luận chính trị - hành chính, Học viện chính trị - hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Đào Xuân Hồng (2013), Ảnh hưởng của cộng đồng Vatican II (1962 – 1965) đối với đạo Công giáo ở tỉnh Đồng Nai hiện nay, luận văn Cao học, Học viện chính trị - hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh. Các luận văn, đề tài nêu trên là những công trình nghiên cứu thực tiễn ở một số địa phƣơng, tập trung vào một số tôn giáo lớn ở nƣớc ta, các công 4 trình đó đã có đóng góp to lớn vào lĩnh vực quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo. Tuy nhiên, các công trình trên chƣa đề cập đến vấn đề QLNN đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên. Kế thừa các công trình trên về cơ sở khoa học QLNN về tôn giáo và một số kinh nghiệm, giải pháp QLNN về tôn giáo luận văn tiếp tục nghiên cứu một số vấn đề mới, nhất là công tác quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo ở địa bàn biên giới, có nhiều cơ sở thờ tự tín ngƣỡng là di tích, đồng thời cũng có nhiều địa điểm tham quan, du lịch là cơ sở thờ tự, tín ngƣỡng. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu tổng quan làm rõ lý luận và thực tiễn quản nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo; áp dụng trong quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang; từ đó luận văn đề xuất giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn Thị xã. 3.2. Nhiệm vụ Luận văn có những nhiệm vụ nghiên cứu sau đây: - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo. - Phân tích làm rõ thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên hiện nay. - Phân tích phƣơng hƣớng và đề xuất một số giải pháp quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu 5 Đối tƣợng nghiên cứu của Luận văn là quản lý nhà nƣớc nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên giang - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên giai đoạn 2010-2016. - Về nội dung: Luận văn nghiên cứu nội dung quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo theo quy đinh của pháp luật hiện hành; gồm các hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên: Phật Giáo, Công giáo, Cao Đài, Phật giáo Hoà Hảo, Phật đƣờng Nam tông Minh Sƣ đạo và Tịnh độ cƣ sĩ Phật hội. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn nghiên cứu trên cơ sở Nghị quyết, phƣơng hƣớng, đƣờng lối, chủ trƣơng, quan điểm, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc Việt Nam về tín ngƣỡng, tôn giáo và quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo thời kỳ đổi mới. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài, luận văn sử dụng những phƣơng pháp nghiên cứu sau: - Phƣơng pháp sƣu tầm tƣ liệu; - Phƣơng pháp phân tích; - Phƣơng pháp tổng hợp; - Phƣơng pháp thống kê; - Phƣơng pháp quan sát thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Về lý luận Luận văn hệ thống hoá góp phần làm rõ cơ sở khoa học quản lý nhà nƣớc đối với các hoạt động tôn giáo. 6 6.2. Về thực tiễn - Phân tích những yếu tố tự nhiên, kinh tế-xã hội có tác động đến quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên; - Phân tích làm rõ thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo; tìm ra những hạn chế, nguyên nhân trong quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên hiện nay. - Phân tích phƣơng hƣớng và đề xuất một số giải pháp quàn lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên trong thời gian tới. - Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, học tập và quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục; nội dung của Luận văn kết cấu gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên. Chƣơng 3: Phƣơng hƣớng và giải pháp quản lý nhà nƣớc đối với hoạt động tôn giáo trên địa bàn thị xã Hà Tiên. 7 Chƣơng 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG TÔN GIÁO 1.1. NHỮNG KHAI NIỆM CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN 1.1.1. Tín ngƣỡng - Tín ngƣỡng là vấn đề đƣợc nhiều nhà khoa học trong nƣớc cũng nhƣ trên thế giới nghiên cứu với nhiều công trình có giá trị, tiếp cận dƣới những góc độ khác nhau. Tuy nhiên, tín ngƣỡng đƣợc hiểu và phân ra hai loại với sự khác nhau về tính chất và nguồn gốc, đó là tín ngƣỡng dân gian và tín ngƣỡng tôn giáo. Tín ngƣỡng dân gian là hình thức tín ngƣỡng hình thành, tồn tại lâu đời, mang tính truyền thống trong xã hội, thể hiện sự ngƣỡng mộ, tôn trọng, thờ cúng thế hệ trƣớc nhƣ tổ tiên, ông bà, cha mẹ, ngƣời có công với đất nƣớc, vùng miền, địa phƣơng, các vị thần đất, thần sông, thần núi,... Các hoạt động tín ngƣỡng dân gian đã mang lại nhiều giá trị lịch sử, truyền thống, văn hoá, đạo đức, nghĩa cử nhân văn, tốt đẹp rất đáng trân trọng. Luật Tín ngƣỡng, tôn giáo năm 2016 tại Khoản 1, Điều 2 nêu rõ: “Tín ngưỡng là niềm tin của con người được thể hiện thông qua những lễ nghi gắn liền với phong tục, tập quán truyền thống để mang lại sự bình an về tinh thần cho cá nhân và cộng đồng.”[46, tr.8]. Rõ ràng, tín ngƣỡng dân gian là đạo lý, có những điểm gần với tôn giáo nhƣng tín ngƣỡng dân gian không phải là tôn giáo, nhận định này sẽ đƣợc làm sáng rõ hơn khi đi vào phân tích khái niệm tôn giáo tiếp theo. Khái niệm tín ngƣỡng tôn giáo đƣợc hiểu là việc tin theo một tôn giáo nào đó hay tín ngƣỡng tôn giáo là niềm tin của con ngƣời vào những điều thiêng liêng, huyền bí, vƣợt khỏi thế giới tự nhiên, bản thân ngƣời tin biết là có chứ không chứng minh đƣợc việc có thật hay không. Nhƣ vậy, tín ngƣỡng 8 tôn giáo là việc tin, sùng một tôn giáo (đạo) nào đó, đối tƣợng đƣợc sùng bái, thờ cúng của ngƣời mộ đạo đối với một “giáo chủ”, đây là nguồn gốc của tôn giáo. Do đó, cả hai khái niệm tín ngƣỡng dân gian và tín ngƣỡng tôn giáo đều có điểm chung là việc có niềm tin, tôn thờ một “thế giới bên kia” khác với thế giới thực tại mà con ngƣời đang sống. Những mặt khác nhau của hai khái niệm tín ngƣỡng dân gian và khái niệm tín ngƣỡng tôn giáo ở nguồn gốc hình thành, bản chất và vai trò của nó đối với đời sống xã hội. - Hoạt động tín ngưỡng, theo Khoản 2, Điều 2, Luật tín ngƣỡng, tôn giáo năm 2016 thì “hoạt động tín ngưỡng là hoạt động thờ cúng tổ tiên, các biểu tượng linh thiêng; tưởng niệm và tôn vinh người có công với đất nước, với cộng đồng; các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội”[46, tr.8]. 1.1.2. Mê tín, dị đoan Khi nói đến mê tín, dị đoàn ngƣời ta thƣờng nghỉ ngày đến việc tin vào những điều mơ hồ, nhảm nhí, không phù hợp với lẽ tự nhiên nhƣ: bói toán, chữa bệnh bằng phù phép... dẫn tới hậu quả xấu cho cá nhân, gia đình, cộng đồng về sức khoẻ, thời gian, tài sản, tính mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, mê tín dị đoan là tệ nạn đồng bóng, bói toán, cầu trời, cầu đảo, rƣớc sách quá linh đình, cúng bái xa xỉ, tốn kém của nhân dân. Ngƣời chỉ rõ nguyên nhân mê tín, dị đoan: Trước hết, là những hủ tục do chế độ thực dân, phong kiến để lại. Ở miền núi đang còn nhiều phong tục không tốt do bọn phong kiến để lại nhƣ: ma chay, cúng bái rất tốn kém, cƣới vợ, gả chồng quá sớm; vệ sinh phòng bệnh còn kém. Đó là những mê tín và hủ tục nên xoá bỏ, để xây dựng mỹ tục thuần phong. 9 Hai là, mê tín dị đoan là do trình độ dân trí quá thấp, không phân biệt đƣợc đúng sai trong những luận điệu tuyên truyền nhảm nhí của một số kẻ đầu cơ trục lợi. Để loại bỏ mê tín, dị đoan phải nâng cao trình độ học vấn… Ba là, mê tín, dị đoan là tệ nạn do “một số ngƣời đồng bóng lạc hậu mê tín bị những kẻ xấu lợi dụng để xoay tiền”. Để khắc phục tệ nạn mê tín dị đoan, theo Hồ Chí Minh phải đi đôi với việc xây dựng nếp sống văn hoá mới, xây dựng thuần phong mỹ tục. Phải nghiên cứu cho rõ phong tục mọi nơi trƣớc là để gây cảm tình và sau là để dần dần giải thích cho họ hết mê tín. Cán bộ, đảng viên không xúc phạm đến phong tục, tín ngƣỡng của nhân dân, phải tuyệt đối tôn trọng niềm tin tôn giáo của quần chúng. Theo Giáo trình Quản lý nhà nƣớc (QLNN) về tôn giáo và dân tộc của Khoa QLNN về xã hội thuộc Học viện Hành chính quốc gia thì: “Mê tín, dị đoan là hai khái niệm thường được dùng cặp đôi trong Tiếng Việt, để chỉ một niềm tin mù quáng như: bói toán, đồng cốt, gọi hồn, những điểm lạ…và coi đó là những hiện tượng xã hội tiêu cực, khác với các chuẩn mực xã hội; là những gì trái với lợi ích của xã hội, nó gây thiệt hại cho chính những người tin theo mê muội”[17, tr.9]. Nhƣ đã phân tích nêu trên, ta có thể hiểu các hành vi mê tín dị đoan trong đời sống xã hội vô cùng đa dạng. Có những hành vi theo quan niệm cá nhân và có những hành vi theo quan niệm của một nhóm ngƣời, một địa phƣơng, một vùng hoặc một cộng đồng dân tộc. Có thể nói mê tín dị đoan là một hiện tƣợng xã hội xuất hiện ở mọi nơi. Mê tín, dị đoan là một hiện tƣợng phản văn hóa nên cũng là một hiện tƣợng phản khoa học. 1.1.3. Tôn giáo Tôn giáo là một khái niệm, định nghĩa mà từ trƣớc đến nay có rất nhiều nhà nghiên cứu, nhà khoa học đề cập, tiếp cận dƣới những gốc độ, khía cạnh khác nhau, nhƣng nhìn chung các khái niệm, định nghĩa về tôn giáo đều có 10 những điểm tƣơng đồng nhất định. Trong lịch sử đã từng tồn tại rất nhiều quan niệm khác nhau về tôn giáo: Các nhà thần học cho rằng: “Tôn giáo là mối liên hệ giữa thần thánh và con ngƣời”. Khái niệm mang dấu hiệu đặc trƣng của tôn giáo: “Tôn giáo là niềm tin vào cái siêu nhiên”. Một số nhà tâm lý học lại cho rằng: “Tôn giáo là sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong nỗi cô đơn của mình, tôn giáo là sự cô đơn, nếu anh chƣa từng cô đơn thì anh chƣa bao giờ có tôn giáo”. Khái niệm mang khía cạnh bản chất xã hội của tôn giáo của C.Mác: “Tôn giáo là tiếng thở dài của chúng sinh bị áp bức, là trái tim của thế giới không có trái tim, nó là tinh thần của trật tự không có tinh thần”[12, tr.569]. Khái niệm mang khía cạnh nguồn gốc của tôn giáo của Ph.Ăngghen: “Tôn giáo là sự phản ánh hoang đường vào trong đầu óc con người những lực lượng bên ngoài, cái mà thống trị họ trong đời sống hàng ngày …”[13, tr.437]. Theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác-Lênin tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội, phản ánh niềm tin của con ngƣời vào lực lƣợng siêu nhiên và cho rằng lực lƣợng siêu nhiên này quyết định cuộc sống của họ. Đồng thời, với niềm tin của con ngƣời vào lực lƣợng siêu nhiên nó thể hiện sự bất lực của con ngƣời trƣớc tồn tại xã hội đã sinh ra nó. Từ gốc độ khoa học tổ chức, tôn giáo đƣợc xem là tổ chức có cơ cấu chặt chẽ với hệ thống chức sắc là những ngƣời lãnh đạo chuyên nghiệp, có lực lƣợng đông đảo tín đồ là những ngƣời tin theo tôn giáo đó, có nơi để hành đạo, có hệ thống giáo lý, giáo luật, giáo lễ chặt chẽ. Mỗi tôn giáo có tên riêng, gắn với các thần tƣợng có thật (hay tƣởng tƣợng) để tôn thờ nhƣ Phật giáo (Phật Thích Ca), Công giáo, Tin Lành (Chúa Giê su), Phật giáo Hoà Hảo (Đức Huỳnh Giáo chủ-Huỳnh Phú Sổ), Cao Đài (Ngọc hoàng Thƣợng 11 đế),.v.v... hoạt động tôn giáo nhằm thoả mãn nhu cầu tín ngƣỡng tôn giáo của ngƣời có đạo. Theo pháp luật Việt Nam, cụ thể đƣợc thể hiện ở Khoản 5, Điều 2, Luật Tín ngƣỡng, tôn giáo năm 2016 nêu rõ: “Tôn giáo là niềm tin của con người tồn tại với hệ thống quan niệm và hoạt động bao gồm đối tượng tôn thờ, giáo lý, giáo luật, lễ nghi và tổ chức”[46, tr.8]. Nhƣ vậy, rất khó có thể đƣa ra khái niệm hay định nghĩa tôn giáo một cách hoàn chỉnh, đƣợc mọi ngƣời, mọi nhà nghiên cứu, nhà khoa học công nhận với đầy đủ gốc độ, khía cạnh khác nhau, nhƣng có thể khẳng định tôn giáo là hình thái ý thức xã hội, một bộ phận của kiến trúc thƣợng tầng, đề cập đến tôn giáo là nói đến hoạt động của con ngƣời, trong đó thể hiện mối quan hệ giữa hai thế giới thực tế và hƣ ảo, của hai tính trần tục và thiêng liêng, trong đó lực lƣợng siêu nhiên, siêu phàm chi phối đời sống vật chất và tinh thần hàng ngày của con ngƣời (tín đồ). 1.1.4. Hoạt động tôn giáo Có tôn giáo là có hoạt động tôn giáo, hoạt động tôn giáo để duy trì sự tồn tại và phát triển của tôn giáo. Hoạt động tôn giáo là tiến hành việc đạo, theo một giáo luật, giáo lý, giáo lễ của một tôn giáo cụ thể; đƣợc hƣớng dẫn bởi ngƣời có chức năng, nhiệm vụ hƣớng dẫn hay việc tự hành lễ của tín đồ, diễn ra tại nơi thờ tự hay tại tƣ gia của tín đồ. Theo pháp luật Việt Nam, tại Khoản 11, Điều 2, Luật Tín ngƣỡng, tôn giáo 2016 đã ghi rõ khi đề cập đến khái niệm hoạt động tôn giáo: “Hoạt động tôn giáo là hoạt động truyền bá tôn giáo, sinh hoạt tôn giáo và quản lý tổ chức của tôn giáo” [46, tr.9]. Hoạt động truyền bá tôn giáo là tuyên truyền những lý lẽ về nguồn gốc, sự ra đời, luật lệ của các tổ chức tôn giáo. Thông qua những hoạt động truyền giáo, niềm tin đối với các tín đồ đƣợc củng cố và các giáo luật đƣợc thực hiện. Đối với những tín đồ mới tham gia hay với những ngƣời chƣa phải tín 12