Tài liệu Quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------- ĐẶNG VĂN THÁI QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2014 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- ĐẶNG VĂN THÁI QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HÀ VĂN HỘI Hà Nội – 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan : Luận văn ―Quản lý nhà nƣớc về dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam‖ là công trình nghiên cứu riêng của cá nhân tôi. Các nội dung nghiên cứu, số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Đặng Văn Thái MỤC LỤC Trang DANH MỤC CÁC KÝ KIỆU, CHỮ VIẾT TẮT ................................................... i DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ................................................................ iii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1.1 Tính cấp thiết của đề tài ...............................................................................1 1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................3 1.3 Mục đích nghiên cứu.....................................................................................8 1.4 Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn .....................8 1.5 Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................9 1.6 Những đóng góp của luận văn .....................................................................9 1.7 Kết cấu của luận văn ...................................................................................10 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH ...................................................................................11 1.1. Dịch vụ viễn thông công ích .......................................................................11 1.1.1. Khái niệm dịch vụ viễn thông công ích .................................................11 1.1.2. Đặc điểm và phân loại Dịch vụ viễn thông công ích .............................14 1.2. Quản lý nhà nƣớc về dịch vụ viễn thông công ích ...................................16 1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ...............16 1.2.2. Sự cần thiết của quản lý Nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích. .....16 1.2.3. Nội dung của quản lý Nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam ...............................................................................................................18 1.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến Quản lý của Nhà nƣớc về dịch vụ Viễn thông công ích. .....................................................................................................20 1.3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội .......................................................20 1.3.2. Sự phát triển của thị trường viễn thông .................................................22 1.3.3. Chính sách pháp luật ..............................................................................23 1.4. Bài học kinh nghiệm về quản lý nhà nƣớc về dịch vụ viễn thông công ích .....................................................................................................................24 1.4.1. Kinh nghiệm quốc tế ..............................................................................24 1.4.2. Một số bài học kinh nghiệm rút ra về quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích. ..................................................................................................27 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH ..............................................................................................30 2.1. Thực trạng cung cấp dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam ...............30 2.1.1. Khái quát về lĩnh vực viễn thông và dịch vụ viễn thông công ích ........30 2.1.2. Thực trạng hoạt động cung cấp dịch vụ viễn thông công ích ở nước ta 33 2.2. Thực trạng quản lý nhà nƣớc về dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam trong những năm qua ................................................................................37 2.2.1. Tổ chức và hoạt động của Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích (VTF) ....37 2.2.2. Thực trạng xây dựng, ban hành và thực thi hệ thống luật pháp và chính sách về dịch vụ viễn thông công ích .................................................................43 2.2.3. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển dịch vụ viễn thông công ích 45 2.2.4. Kiểm tra, giám sát và hỗ trợ hoạt động của dịch vụ viễn thông công ích . ...............................................................................................................48 2.3. Đánh giá Quản lý nhà nƣớc về Dịch vụ Viễn thông công ích ở Việt Nam trong những năm qua .........................................................................................49 2.3.1. Những thành công về chính sách quản lý ..............................................49 2.3.2. Những hạn chế về chính sách quản lý và nguyên nhân .........................50 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH Ở VIỆT NAM ...........................................................................................................55 3.1. Định hƣớng và mục tiêu phát triển dịch vụ viễn thông công ích trong điều kiện hội nhập ...............................................................................................55 3.1.1. Yêu cầu đặt ra với Viễn thông và dịch vụ viễn thông công ích trong bối cảnh hội nhập ....................................................................................................55 3.1.2. Quan điểm và định hướng phát triển dịch vụ viễn thông công ích trong thời gian tới .......................................................................................................56 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về dịch vụ viễn thông ích . .....................................................................................................................57 3.2.1. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức, xây dựng cơ chế phù hợp xử lý mối quan hệ giữa hỗ trợ phát triển dịch vụ viễn thông công ích và tự do hoá viễn thông ...................................................................................................57 3.2.2. Tiếp tục hoàn thiện chiến lược, chính sách và các công cụ quản lý để phát triển dịch vụ viễn thông công ích trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng ............................................................................................60 3.2.3. Xác định vùng dịch vụ công ích, chất lượng và giá cả cho dịch vụ công ích ...............................................................................................................63 3.2.4. Tạo điều kiện thuận lợi để phát triển thị trường công nghệ thông tin và truyền thông ......................................................................................................64 3.2.5. Giải pháp mở rộng quy mô đối với nguồn vốn của Quỹ Dịch vụ Viễn thông công ích Việt Nam ..................................................................................65 3.2.6. Giải pháp kiện toàn tổ chức, nâng cao trình độ chuyên môn và tăng cường hiệu quả hoạt động của Quỹ Dịch vụ Viễn thông công ích Việt Nam ..66 3.2.7. Một số giải pháp có tính bổ trợ ..............................................................68 3.3. Một số kiến nghị với Nhà nƣớc ..................................................................69 KẾT LUẬN ..............................................................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................72 DANH MỤC CÁC KÝ KIỆU, CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt ADSL Nghĩa tiếng Việt (Asymmetric Digital Subscriber Line) Đường dây thuê bao số bất đối xứng BCVT-CNTT Bưu chính viễn thông và Công nghệ thông tin Bộ TT&TT Bộ Thông tin và Truyền thông BTIP (Balai Telekomunikasi dan Informatika Perdesaan) Cơ quan quản lý viễn thông và truyền thông nông thôn Indonexia CNTT&TT Công nghệ thông tin và truyền thông DNNN Doanh nghiệp nhà nước DVVTCI Dịch vụ viễn thông công ích GATS (General Agreement on Trade in Services) Hiệp định Thương mại Dịch vụ KT-XH Kinh tế - xã hội VNPT Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam VTCI Viễn thông công ích VTF (Vietnam Public-utility Telecommunication Service Fund) Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam WTO (The World Trade Organization) Tổ chức thương mại Thế giới i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1 Quá trình mở cửa dịch vụ Viễn thông 31 Bảng 2.2 Phổ cập dịch vụ viễn thông công ích 34 Bảng 2.3 Sản lượng dịch vụ viễn thông công ích có đến 31/12/2013 35 ii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình vẽ Tên hình vẽ Trang Hình 1.1 Sơ đồ cung cấp các dịch vụ Viễn thông 11 Hình 1.2 Mô hình chi phí xã hội hoá phổ cập dịch vụ ở Indonesia 26 Hình 2.1 Cơ cấu các khoản thu theo dịch vụ trong giai đoạn 2005- 36 2010 Hình 2.2 Bộ máy quản lý và điều hành của VTF 41 Hình 3.1 Vùng công ích và vùng kinh doanh 62 iii PHẦN MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết của đề tài Viễn thông là một ngành kinh tế kỹ thuật, hạ tầng cơ sở, đóng vai trò vừa là dịch vụ liên lạc, vừa là một phương tiện, nền tảng để chuyển tải nhiều loại hình dịch vụ khác về thông tin truyền thông. Đây là một ngành đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế, có liên quan đến tất cả các ngành trong quá trình sản xuất, thương mại và đầu tư … cũng như liên quan đến đời sống nhân dân và giữ vững an ninh quốc phòng. Dịch vụ viễn thông công ích (DVVTCI) là những dịch vụ viễn thông thiết yếu đối với xã hội, được Nhà nước đảm bảo cung cấp theo chất lượng và giá cước do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước quy định. Thực hiện tiết 2 điều 5 chương I Pháp lệnh Bưu chính, Viễn thông số 43/2002/PL-UBTVQH10 ban hành kèm theo lệnh của Chủ tịch nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam số 13/2002/L-CTN. ―Ưu tiên đầu tư phát triển bưu chính, viễn thông đối với nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo: có chính sách ưu đãi, hỗ trợ các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ bưu chính, viễn thông công ích và thực hiện các nhiệm vụ công ích khác theo yêu cầu của Nhà nước‖ Các doanh nghiệp Viễn thông, vì mục tiêu lợi nhuận của mình, chỉ phát triển mạng lưới viễn thông vùng đô thị, tập trung dân cư và những vùng kinh tế phát triển. Còn các khu vực chi phí quá cao trong khi doanh thu không đáng kể thì bị các nhà kinh doanh bỏ qua. Mặt khác Việt nam đang trên con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Chính vì vậy, chính sách phổ cập dịch vụ hiệu quả sẽ giữ vai trò hết sức quan trọng. Bởi vậy, phát triển phổ cập dịch vụ viễn thông và Internet là một trong những chính sách lớn của mỗi quốc gia nhằm phát triển cơ sở hạ tầng, tạo điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng nhu cầu sử dụng các dịch vụ viễn thông và Internet của mọi người, góp phần nâng cao dân trí, thực hiện xóa đói giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách số giữa nông thôn và thành. Nội dung của chính sách thể hiện rõ trách nhiệm hỗ trợ của Nhà nước, nghĩa vụ của các doanh nghiệp viễn thông và Internet, quyền lợi của người dân. Đối với chính sách phát triển viễn thông công ích của Việt Nam đã có bước thay đổi quan trọng từ tháng 12 năm 2004, Chính phủ đã thành lập Quỹ dịch vụ viễn thông công ích tại Việt Nam. Từ năm 2006, chương trình viễn thông công ích đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định 74/2006/QĐ-TTg với mục tiêu hỗ trợ cho các doanh nghiệp và 1 người sử dụng dịch vụ viễn thông trong các vùng có mặt bằng thấp về hạ tầng viễn thông và số người sử dụng dịch vụ viễn thông nhằm góp phần rút ngắn khoảng cách giữa các vùng, miền về sử dụng dịch vụ viễn thông và internet. Điều này đã tạo lập cơ sở cho sự tách bạch giữa hoạt động kinh doanh và hoạt động công ích trong lĩnh vực viễn thông, là một chính sách quan trọng để các doanh nghiệp viễn thông bình đẳng, minh bạch trong cạnh tranh và thúc đẩy mạnh mẽ phát triển của thị trường viễn thông theo cơ chế thị trường. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đã thực hiện chính sách phát triển phổ cập dịch vụ viễn thông và Internet, cùng với những chính sách thúc đẩy phát triển Ngành viễn thông và công nghệ thông tin theo cơ chế thị trường trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng. Với chính sách này, các dịch vụ viễn thông cơ bản và Internet đã phát triển nhanh, bước đầu đáp ứng và phục vụ có hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu của người dân tại những vùng khó khăn, bước đầu góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Trung ương 7 (khóa X) về ―Nông nghiệp, nông dân, nông thôn‖. Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu cơ bản và to lớn mà ngành viễn thông đạt được, còn có một số vấn đề đặt ra: Những hạn chế của quá trình phát triển viễn thông công ích ở nước ta là gì? Nhà nước cần có những giải pháp nào để mở rộng quy mô phổ cập và nâng cao hơn nữa vai trò của dịch vụ viễn thông công ích? Cần có điều chỉnh gì về chính sách phát triển, về tổ chức và quản lý nhà nước về hoạt động của Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam trong điều kiện hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới và điều quan trọng là trong thời gian bao lâu sẽ đảm bảo được sự phát triển trên cả nước, không còn khoảng cách chênh lệch về cung cấp và sử dụng dịch vụ viễn thông giữa các vùng, miền trong cả nước; người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế đặc biệt khó khăn được sử dụng tất cả các dịch vụ viễn thông và công nghệ thông tin? Cùng với việc xác định phát triển dịch vụ viễn thông công ích là cần thiết khách quan nhằm rút ngắn khoảng cách sử dụng dịch vụ giữa các vùng, miền thì công tác quản lý nhà nước trên lĩnh vực này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết như: Do việc cạnh tranh về thị trường của các doanh nghiệp trong việc phát triển thuê bao mới dẫn tới việc quản lý phát triển thuê bao cá nhân và hộ gia đình còn phức tạp dẫn đến tình trạng một cá nhân hoặc gia đình cùng lúc có nhiều thuê bao 2 đang hoạt động, làm cho công tác đối chiếu hồ sơ và nghiệm thu sản lượng viễn thông công ích còn gặp nhiều khó khăn, dễ gây lãng phí ngân sách Nhà nước. Để thực hiện chức năng hỗ trợ cung cấp dịch vụ viễn thông công ích được Chính phủ giao, cần thiết phải ban hành các qui phạm pháp luật làm căn cứ để điều chỉnh các mối quan hệ, phát sinh trong quá trình hoạt động công tác của các cơ quan, đơn vị và doanh nghiệp có liên quan đến hoạt động cung cấp các dịch vụ viễn thông công ích. Để trả lời và giải quyết được một phần các vấn đề và câu hỏi nêu trên, với nhận thức kinh nghiệm tích lũy của bản thân, tác giả xin lựa chọn chủ đề ―Quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam” làm đề tài Luận văn thạch sĩ. Hy vọng kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ có tác dụng tích cực tới các lĩnh vực nghiên cứu liên quan và hữu ích cho công việc của tác giả và các cộng sự trong thời gian tới. 1.2 Tổng quan tình hình nghiên cứu Có một số nghiên cứu liên quan về dịch vụ công, dịch vụ công ích, như: - Sách tham khảo do TS. Chu Văn Thành chủ biên: ―Dịch vụ công và xã hội hoá dịch vụ công - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia xuất bản năm 2004, là tập hợp bài viết của nhiều tác giả khác nhau (hai mươi bảy bài viết ) về ba mảng nội dung lớn : Một là về những vấn đề lý luận về dịch vụ công ở Việt Nam như khái niệm dịch vụ , mối quan hệ dịch vụ công với nhà nước , vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ , vai trò quản lý của Nhà nướ c với việc cung ứng dịch vụ. Thứ hai là thực tiễn tổ chức thực hiện dịch vụ công ở Việt Nam. Trong nội dung này, các bài viết không chỉ đề cập đến thực trạng cung cấp dịch vụ công, bao gồm cả các dịch vụ công cộng và các dịch vụ hành chính công, mà còn nhấn mạnh đến quá trình chuyển giao việc thực hiện các dịch vụ công cộng cho cá nhân, tổ chức ngoài nhà nước thực hiện. Ba là kinh nghiệm một số nước trên thế giới trong cung ứng dịch vụ công và quản lý cung ứng dịch vụ công. [30] - Sách ―Vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ công - Nhận thức, thực trạng và giải pháp” do TS. Nguyễn Ngọc Hiến chủ biên được Nhà xuất bản Văn hoá - Thông tin xuất bản năm 2002. Cuốn sách này tập hợp các bài viết của nhiều tác giả, chia thành ba phần lớn: Vai trò của nhà nước trong cung ứng dịch vụ công , những bài viết trong phần này chủ yếu đề cập đến bản chất của dịch vụ công , dịch vụ công trong mối quan hệ với nhà nước và trách nhiệm của nhà nước trong cung 3 ứng dịch vụ công và quản lý dịch vụ công; Các mô hình cung ứng dịch vụ công, bàn về thực tiễn triển khai thực hiện các dịch vụ công, trong đó có thí điểm thực hiện dịch vụ công chứng, dịch vụ nhà đất ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh và mô hình thí điểm tại Ủy ban nhân dân Quận 1 thành phố Hồ Chí Minh; trên cơ sở những nghiên cứu này, các tác giả đã được tập trung giải quyết "Các vấn đề bức xúc đặt ra từ thực tiễn và một số giải pháp" trong Phần 3. Các mô hình thí điểm về dịch vụ hành chính công ở Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh cũng được xem xét, đánh giá để kết luận về sự phù hợp với tính chất của các dịch vụ công, từ đó rút ra bài học và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động. Nội dung cuốn sách Vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ công - Nhận thức, thực trạng và giải pháp vừa tập trung phân tích những vấn đề có tính lý luận, vừa giải quyết những yêu cầu của thực tiễn đặt ra nên có ý nghĩa lớn cả trong khoa học và thực tiễn. [17] - Sách “Dịch vụ công cộng và khu vực quốc doanh, Diễn đàn kinh tế - tài chính Việt - Pháp”, NXB Chính trị quốc gia - 2000. Cuốn sách gồm các báo cáo của Elie Cohen, Claude Henry và bình luận của Francois Morin, Paul Champsaur. Các tác giả đã trình bày về cơ sở và các bước phát triển về dịch vụ công cộng ở Pháp và liên minh châu Âu trong đó chỉ rõ sự thay đổi của dịch vụ công cả về phạm vi, cách thức cung cấp từ những năm sau Chiến tranh thế gới lần thứ hai đến năm 2000. Theo các tác giả phạm vi các dịch vụ đã có thay đổi không chỉ ở Pháp mà còn ở tất cả các quốc gia trong Liên minh châu Âu. Nếu trước đó phân phối bánh mỳ được coi là một dịch vụ công cơ bản thì hiện nay đây là một dịch vụ thương mại thuần túy hay dịch vụ viễn thông chỉ thực sự được coi là dịch vụ công có ảnh hưởng từ những năm 1980 đặc biệt là từ những năm 1990. Mặc dù nhiều dịch vụ không còn được cung cấp như là dịch vụ công với sự ưu đãi từ nhà nước nhưng để bảo đảm cho dân chúng có thể được hưởng thụ một cách tốt nhất các dịch vụ đó nhà nước lại cung cấp các dịch vụ công khác. Các dịch vụ hỗ trợ về nhân sự, kế toán, kiểm toán (các dịch vụ hành chính) được nhà nước cung cấp cho các tổ chức tự quản, các doanh nghiệp nhỏ hoặc các doanh nghiệp cần trợ giúp để các tổ chức, doanh nghiệp này có thể cung cấp những dịch vụ (thương mại) chất lượng tốt cho dân chúng. Trong cuốn sách này các tác giả cũng bàn đến sự thay đổi vai trò của nhà nước trong dịch vụ công. Nếu như ở giai đoạn đầu nhà nước phải nắm lấy việc cung cấp dịch vụ bằng các nguồn lực của nhà nước thì xu thế chung hiện nay là nhà nước mở rộng phạm vi đối tượng tham gia cung cấp trên nguyên tắc tự do cạnh 4 tranh. Dù chỉ bàn trực tiếp về các dịch vụ công cộng nhưng những quan điểm của các tác giả vẫn có ý nghĩa lớn trong việc nhận thức về xu thế phát triển củ a các dịch vụ công nói chung. [15] - Sách ―Cải cách dịch vụ công ở Việt Nam” - Lê Chi Mai, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003 PGS.TS Lê Chi Mai đã công bố những kết quả nghiên cứu tương đối toàn diện , đầy đủ về dịch vụ công dưới các góc độ kinh tế , quản lý . Tác giả đã có sự so sánh giữa dịch vụ công cộng, dịch vụ sự nghiệp công và dịch vụ hành chính công để từ đó đưa ra những đặc trưng riêng của từng nhóm dịch vụ công. Cuốn sách ―Chuyển giao dịch vụ công cho các cơ sở ngoài nhà nước - Vấn đề và giải pháp”, do Nhà xuất bản Lao động - xã hội xuất bản năm 2002 của cùng tác giả, các vấn đề đặt ra trong giai đoạn đầu thực hiện xã hội hóa các dịch vụ công, bao gồm các dịch vụ công cộng như vệ sinh môi trường, vận tải công cộng và các dịch vụ sự nghiệp công như giáo dục, văn hóa, y tế, cũng được nghiên cứu thấu đáo. Các nội dung trong cuốn sách đã phản ánh trung thực hiện trạng cung cấp dịch vụ cùng với những ưu điểm và nhược điểm cần khắc phục. Đặc biệt, các giải pháp để tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy nhanh, mạnh tiến trình xã hội hóa các dịch vụ công có tính thuyết phục. Các nghiên cứu đã góp phần quan trọng làm sáng tỏ những vấn đề về sự tồn tại khách quan của các dịch vụ công, dịch vụ công trong lĩnh vực hành chính và nêu ra những bài học kinh nghiệm quý báu cho công tác thực tiễn. [24] - Đề tài ―Dịch vụ công ở Việt Nam, thực trạng và giải pháp‖. Luận văn thạc sỹ của tác giả Lê Thanh Thuỷ bảo vệ tại Đại học Quốc gia Hà Nội (2006). Theo tác giả, ―Sự tham gia của người dân vào quá trình hoạch định chính sách và đảm bảo chất lượng dịch vụ công sẽ giúp nâng cao hiệu quả cung cấp dịch vụ của nhà nước thông qua việc cải tiến quản lý dịch vụ công và tăng cường sự minh bạch trong quyết định chính sách.‖ [33] ―Nghiên cứu cơ chế xã hội hóa một số lĩnh vực dịch vụ công cộng tại TP.HCM‖ – TS. Phạm Thị Bích Hoa, Đề tài khoa học cấp bộ, Học viện hành chính quốc gia, 2003. Tác giả cho rằng, ―Dịch vụ công là loại hình dịch vụ phục vụ các nhu cầu thiết yếu của người dân trên nguyên tắc bình đẳng. dù cho nhà nước hay tư nhân cung ứng dịch vụ công thì cũng phải cung ứng đầy đủ dịch vụ này nhằm đảm bảo cho cuốc sống được bình thường và an toàn. Hơn thế nữa, nhà nước luôn là người chịu trách nhiệm bảo đảm trước xã hội về các dịch vụ công, kể cả các dịch vụ 5 do tư nhân cung ứng. Vì vậy, nhà nước có vai trò quan trọng trong toàn bộ quá trình xã hội hoá dịch vụ công.‖ [18] Bởi vậy, nhà nước cần xây dựng một môi trường pháp lý đầy đủ và đồng bộ cho việc xã hội hoá dịch vụ công. Nếu không có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, việc để cho các cơ sở nước ngoài không có đủ điều kiện cần thiết về nhân lực, vật chất, trang thiết bị cung ứng dịch vụ công không bảo đảm chất lượng hoặc số lượng cho nhân dân sẽ dẫn đến những tác hại ảnh hưởng đến sự an toàn và cơ hội phát triển của công dân… Bên cạnh đó, nhà nước cần có các biện pháp hỗ trợ cho quá trình xã hội hoá. Bởi về nguyên tắc, nhà nước vẫn phải chịu trách nhiệm trước xã hội về việc bảo đảm cung ứng đầy đủ và có chất lượng các dịch vụ công. Hơn thế nữa, trong số những dịch vụ này, có những dịch vụ không đem lại lợi nhuận và vì thế không hấp dẫn trong việc thu hút mọi người tham gia. Do đó, nhà nước cần có các biện pháp hỗ trợ cho các hoạt động dịch vụ công ích. Những nghiên cứu trên chủ yếu tiếp cận theo hướng lý luận và thực tiễn các vấn đề chung về dịch vụ công, dịch vụ công ích, xã hội hóa dịch vụ công như một đối tượng của chính sách công và tài chính công. Tuy chưa tiếp cận vào lĩnh vực VTCI nhưng những nghiên cứu trên góp phần vào việc tạo tiền đề lý giải cho những nghiên cứu tiếp theo. Trên lĩnh vực viễn thông công ích có một số nghiên cứu như: - “Nghiên cứu phương hướng triển việc khai viêc hỗ trợ cung cấp dịch vụ viễn thông công ích” - Đề tài nghiên cứu khoa học mã số 76-07-KHKT-RD, Quỹ dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam (2007), Hà Nội. Nhà nước coi phổ cập dịch vụ điện thoại là trách nhiệm chung, trước hết là của các nhà cung cấp dịch vụ điện thoại. Trách nhiệm đó được thực hiện bằng cách yêu cầu các doanh nghiệp phải cung cấp dịch vụ điện thoại ở các vùng khó khăn; hoặc yêu cầu các doanh nghiệp phải đóng góp vào Quỹ phổ cập dịch vụ và Nhà nước dùng quỹ này để thuê một doanh nghiệp nào đó làm nhiệm vụ cung cấp dịch vụ phổ cập. Với cách tiếp cận kinh tế học, dịch vụ viễn thông cần phải được phổ cập vì 2 lý do chính là hiệu ứng mạng lưới và tính chất của hàng hoá công cộng. Ở Việt Nam, việc phổ cập dịch vụ viễn thông càng trở nên cần thiết khi thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá và việc đi tắt, đón đầu được coi là chính sách phù hợp để rút ngắn, thu hẹp khoảng cách số và đuổi kịp các nước trong khu vực và trên thế giới trong lĩnh vực viễn thông. 6 - Sách: ―Phổ cập Dịch vụ Viễn thông công ích ở Việt Nam và kinh nghiệm quản lý Dịch vụ viễn thông công ích của một số quốc gia‖ - Nhà Xuất bản Thông tin và Truyền thông - Số Quyết định xuất bản: 217/QĐ-NXB TT&TT, ngày 26/12/2008 của tác giả Đức Long. Theo tác giả cuốn sách thì hoạt động cung cấp dịch vụ viễn thông không chỉ đơn thuần là phục vụ cho việc giao dịch cá nhân và kinh doanh, mà còn là phương tiện cung cấp các thông tin, hàng hoá và dịch vụ tới công chúng, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và góp phần đảm bảo quốc phòng, an ninh. Vì vậy, được sử dụng các dịch vụ viễn thông thiết yếu ở tất cả các nước trên thế giới được xem là quyền lợi cơ bản của mọi công dân. Việc đẩy mạnh phổ cập dịch vụ viễn thông công ích sẽ đóng góp vai trò quan trọng trong công cuộc xoá đói, giảm nghèo, giảm thiểu khoảng cách số, tạo điều kiện mở mang dân trí, giáo dục các giá trị văn hoá, tư tưởng, đạo đức cho người dân ở vùng nông thôn, miền núi, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nông nghiệp, nông dân và nông thôn, xây dựng nông thôn mới. [22] - Bài báo ―Xã hội hóa và quan hệ công tư trong phát triển dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam”, Tạp chí Công nghệ thông tin và Truyền thông (2008) của tác gỉa Phạm Sỹ Liêm. Theo tác giả, ―Chính sách về Dịch vụ phổ cập cần tập trung vào việc phát triển hoặc duy trì khả năng truy nhập của các hộ gia đình vào hệ thống thông tin viễn thông công cộng. Mục tiêu của các chính sách này nhằm đảm bảo sự kết nối của tất cả hoặc hầu hết của người dân và các hộ gia đình vào hệ thống thông tin viễn thông công cộng thường được gọi là nghĩa vụ dịch phổ cập.‖ [21] - Đề tài ―Đẩy mạnh phổ cập dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam‖Luận văn thạc sĩ kinh doanh và quản lý của Nguyễn Thị Phương Dung bảo vệ tại Học viện công nghệ Bưu chính viễn thông (2010). Tác giả luận văn cho rằng: Để việc xã hội hoá dịch vụ viễn thông công ích đi vào cuộc sống, cần giải quyết hai nhóm nhiệm vụ cơ bản sau: Thứ nhất, hệ thống chính sách cần phải cụ thể hơn để tạo tiền đề thực thi xã hội hóa dịch vụ viễn thông công ích. Thứ hai, sự tham gia góp vốn, quản lý và vận hành của các thành kinh tế vào phát triển xã hội hoá viễn thông công ích. 7 phần Tiếp cận lĩnh vực viễn thông công ích và DVVTCI, các công trình nói trên đề cập những vấn đề liên quan đến nguồn tài trợ, quản trị tài chính của cơ quan quản lý và các nội dung tài chính của các dự án phổ cập DVVTCI ở giai đoạn trước khi hình thành/hoặc mới bước đầu hoạt động của Quỹ DV VTCI Việt Nam. Riêng trong luận án của Bùi Xuân Chung, tác giả xây dựng và liên kết các mô hình dự báo, mô hình tài chính trong một chuỗi các công việc liên hoàn để định lượng lợi ích và sự thay đổi lợi ích các bên trong mối quan hệ động và linh hoạt để tạo lập các cơ sở cứ quan trọng xây dựng chính sách thực hiện xã hội hóa DVVTCI bền vững. Với những công trình nghiên cứu nói trên các câu hỏi mà đề tài đặt ra vẫn chưa được giải quyết, đặc biệt là những đánh giá tổng hợp và toàn diện sau một số năm thực hiện chính sách phát triển VTCI và DVVTCI trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam. 1.3 Mục đích nghiên cứu Luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích nói chung và đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế, đánh giá về thực trạng và đưa ra những đề xuất, kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý Nhà nước các cấp để phát triển lành mạnh, đúng hướng dịch vụ viễn thông công ích. Nhiệm vụ khoa học: - Nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của phát triển dịch vụ viễn thông công ích đối với sự phát triển kinh tế - xã hội cũng như vai trò quản lý của nhà nước trong trong sự phát triển của viễn thông công ích; nghiên cứu một số kinh nghiệm quốc tế trong quản lý nhà nước về viễn thông công ích. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở nước ta trong giai đoạn vừa qua, từ đó rút ra những kết quả đạt được, những tồn tại và nguyên nhân. - Đề xuất định hướng, các chính sách và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về viễn thông công ích trong giai đoạn phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế đáp ứng yêu cầu phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 1.4 Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận chung về sự quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích trong giai đoạn — 8 hiện nay và các chính sách thích ứng của Chính phủ và giải pháp phát triển thông qua quá trình hình thành và hoạt động của Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam. — Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Luận văn lấy tổng hợp tài liệu và thực tiễn ở một số tỉnh để khảo sát về thực trạng công tác quản lý nhà nước về viễn thông công ích thông qua các công cụ, chính sách, cơ chế quản lý kinh tế, điều hành hoạt động kinh doanh của Nhà nước trong thời gian qua và đưa ra những đề xuất, kiến nghị. + Về thời gian: Luận văn đề cập quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích trong trạng thái vận động và nghiên cứu các hoạt động sản xuất kinh doanh của viễn thông công ích trong bối cảnh hiện nay. 1.5 Phƣơng pháp nghiên cứu Vận dụng quan điểm, đường lối của Đảng về định hướng phát triển của dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Phương pháp duy vật biện chứng: vận dụng quan điểm đánh giá khách quan, toàn diện, lịch sử khi đánh giá từng vấn đề cụ thể. Phương pháp phân tích và so sánh: dựa trên số liệu thống kê sẽ tiến hành phân tích, đánh giá trên cơ sở đó so sánh giữa các doanh nghiệp viễn thông và so sánh sự quản lý viễn thông công ích giữa các quốc gia. Phương pháp tổng hợp: đưa ra các đánh giá tổng hợp về thực trạng quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực này. Đồng thời luận văn cũng sử dụng phương pháp kế thừa những kết quả nghiên cứu đã có, kết hợp với khảo sát thực tế, thu thập thông tin, tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu làm sáng tỏ chủ đề của luận văn. 1.6 Những đóng góp của luận văn i) Luận văn đã làm rõ một số lý luận cơ bản về vai trò của DVVTCI đối với kinh tế - xã hội của một quốc gia đang phát triển như Việt Nam; làm rõ tính tất yếu và sự lựa chọn của Việt Nam về phương thức phổ cập DVVTCI, chính sách phát triển và vai trò quản lý của nhà nước đối với VTCI trong điều kiện Hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, nghiên cứu kinh nghiệm quản lý DVVTCI của mội số nước và rút ra bài học bổ ích đối với Việt Nam. 9 ii) Luận văn xem xét các chính sách quản lý DVVTCI đang áp dụng trong quan hệ với sự phát triển của thị trường viễn thông ở Việt Nam, từ đó đánh giá về thực trạng quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở Việt Nam những năm qua; làm rõ yêu cầu đổi mới phương thức quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn tài chính hỗ trợ để phổ cập DVVTCI. . iii) Đề xuất định hướng, quan điểm phát triển, mục tiêu, các chính sách cần thiết và giải pháp nhằm đẩy mạnh phát triển VTCI và phổ cập DVVTCI nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong bối cảnh hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới. Luận văn cũng đề xuất những kiến nghị đối với Nhà nước và các cơ quan hữu trách. 1.7 Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 3 chương, cụ thể như sau: Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích Chƣơng 3: Phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về dịch vụ viễn thông công ích ở nước ta. 10 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DỊCH VỤ VIỄN THÔNG CÔNG ÍCH 1.1. Dịch vụ viễn thông công ích 1.1.1. Khái niệm dịch vụ viễn thông công ích  Khái niệm về viễn thông ―Viễn thông là việc gửi, truyền, nhận và xử lý ký hiệu, tín hiệu, số liệu, chữ viết, hình ảnh, âm thanh hoặc dạng thông tin khác bằng đường cáp, sóng vô tuyến điện, phương tiện quang học và phương tiện điện từ khác‖ [26, điều 3, khoản 1]. Viễn thông chiếm phần chủ đạo trong truyền thông. Truyền thông gồm có truyền thông cơ học (bưu chính) và truyền thông điện (viễn thông): quá trình phát triển từ dạng cơ học sang dạng điện/quang và ngày càng sử dụng những hệ thống điện/quang phức tạp hơn. Truyền thông cơ học (thư từ, báo chí) có xu hướng giảm trong khi truyền thông điện/quang, đặc biệt là truyền song hướng lại gia tăng và sẽ chiếm phần chủ đạo trong tương lai. VIỄN THÔNG Đơn hướng Song hướng Truyền Truyền thanh hình Truyền hình vô tuyến Điện Điện báo Điện Truyền Telex thoại thoại dữ liệu cố định di động Thư điện tử Truyền hình hội nghị Truyền hình cáp Hình 1.1. Sơ đồ cung cấp các dịch vụ Viễn thông (Nguồn : Bộ TT&TT) Để truyền và thực hiện được các dịch vụ viễn thông, mạng lưới viễn thông phải đảm bảo rộng khắp cả nước, đủ dung lượng, tương thích về kỹ thuật toàn mạng 11