ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
ĐÀO HOÀNG TRƢỜNG
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
ĐÀO HOÀNG TRƢỜNG
QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA TRƢỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9140114
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn 1: GS.TS Phạm Hồng Quang
2: TS. Lý Tiến Hùng
THÁI NGUYÊN - 2019
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất
kỳ công trình nào.
Tác giả luận án
Đào Hoàng Trƣờng
ii
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn GS.TS Phạm Hồng Quang, TS. Lý Tiến Hùng,
những ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian
nghiên cứu, thực hiện luận án.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý thầy cô trong Hội đồng bảo vệ chuyên đề,
Hội đồng bảo vệ cấp bộ môn đã có nhiều ý kiến đóng góp quý báu giúp tôi
nghiên cứu bổ sung trong quá trình thực hiện luận án.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Phòng
Đào tạo và các thầy cô của Trƣờng ĐH Sƣ phạm - ĐH Thái Nguyên, đã nhiệt tình
hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và bảo vệ luận án
ở các cấp.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô, cán bộ quản lý của các Sở Giáo
dục và Đào tạo, trƣờng THPT đã tạo điều kiện, giúp đỡ trong quá tình nghiên
cứu, khảo sát và cung cấp số liệu để tôi hoàn thành luận án.
Tôi xin đƣợc tri ân ngƣời thân, gia đình đã khuyến khích, động viên, giúp
tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án này.
Mặc dù đã rất cố gắng, xong luận án sẽ không tránh khỏi những thiếu
sót, kính mong các nhà khoa học, các thầy, cô chỉ dẫn, góp ý để luận án
hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn.
Tác giả luận án
Đào Hoàng Trƣờng
iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................ v
DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................... viiError! Bookmark not defined.
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 4
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu .................................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 5
7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................... 5
8. Luận điểm bảo vệ .......................................................................................... 7
9. Những đóng góp mới của luận án ................................................................. 7
10. Bố cục của luận án ...................................................................................... 8
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI
MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................. 9
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 9
1.1.1. Những nghiên cứu quản lý tài chính trong giáo dục, đào tạo ................. 9
1.1.2. Những nghiên cứu về phân cấp quản lý tài chính trong trƣờng học........... 14
1.1.3. Đánh giá về tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................ 19
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................... 21
iv
1.2.1. Tài chính................................................................................................ 21
1.2.2. Quản lý tài chính ................................................................................... 22
1.2.3. Phân cấp ................................................................................................ 22
1.2.4. Tự chủ ................................................................................................... 23
1.2.5. Trƣờng học tự chủ ................................................................................. 23
1.2.6. Tự chủ tài chính..................................................................................... 23
1.2.7. Tự chủ tài chính trong trƣờng học ........................................................ 24
1.2.8. Trách nhiệm giải trình của trƣờng học khi tự chủ ................................ 24
1.2.9. Ngân sách nhà nƣớc .............................................................................. 25
1.2.10. Quản lý ngân sách nhà nƣớc trong trƣờng học ................................... 26
1.3. Hoạt động tài chính ở trƣờng THPT ........................................................ 26
1.3.1. Ngân sách cho giáo dục phổ thông ....................................................... 26
1.3.2. Phân cấp quản lý tài chính đối với giáo dục trung học phổ thông .............. 30
1.3.3. Tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình trong giáo dục trung học
phổ thông ......................................................................................................... 35
1.3.4. Định hƣớng công tác quản lý tài chính ở trƣờng Trung học phổ
thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................... 37
1.4. Nội dung quản lý tài chính ở trƣờng trung học phổ thông theo hƣớng
tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình ....................................................... 41
1.4.1. Xây dựng quy định/quy chế (quy chế tài chính nội bộ)........................ 41
1.4.2. Xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch hoạt động của
nhà trƣờng....................................................................................................... 42
1.4.3. Quản lý Thu - Chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán .................. 44
1.4.4. Kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán..................................................... 48
1.4.5. Thực hiện công khai, minh bạch về tài chính ....................................... 51
1.5. Tiêu chí đánh giá quản lý tài chính trƣờng trung học phổ thông ............. 52
1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản lý tài chính trong các
trƣờng trung học phổ thông ............................................................................. 65
v
1.6.1. Tình hình kinh tế - xã hội tại địa phƣơng.............................................. 65
1.6.2. Cơ chế, chính sách về phân cấp, QLTC ................................................ 67
1.6.3. Nhận thức về tầm quan trọng của tự chủ và trách nhiệm giải trình
trong trƣờng THPT .......................................................................................... 68
1.6.4. Năng lực QLTC của bộ máy ................................................................. 69
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 70
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI
MỚI GIÁO DỤC .......................................................................................... 71
2.1. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý tài chính ở trƣờng trung học phổ thông ..... 71
2.1.1. Mô hình quản lý tài chính trƣờng học theo tiếp cận tổng thể hƣớng
tới cải thiện chất lƣợng giáo dục - SABER..................................................... 71
2.1.2. Kinh nghiệm phân cấp quản lý trƣờng học của một số nƣớc Châu Á .. 72
2.1.3. Kinh nghiệm quản lý tài chính và tự chủ tài chính trong giáo dục
phổ thông của các nƣớc Châu Á ..................................................................... 74
2.1.4. Bài học kinh nghiệm đối với việc tự chủ, trách nhiệm giải trình tài
chính cho các trƣờng phổ thông ở Việt Nam .................................................. 75
2.2. Tình hình và quy mô giáo dục trung học phổ thông ................................ 77
2.3. Cơ chế phân bổ chi tiêu giáo dục trung học phổ thông ........................... 79
2.3.1. Cơ chế, chính sách về xã hội hoá nguồn lực đầu tƣ cho giáo dục ............ 79
2.3.2. Cơ chế phân bổ ngân sách nhà nƣớc cho giáo dục trung học phổ thông .... 80
2.3.3. Quy mô và cơ cấu chi ngân sách cho giáo dục trung học phổ thông.......... 86
2.3.4.Mức chi ngân sách cho giáo dục trung học phổ thông cho một học sinh .... 90
2.4. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại các trƣờng trung học phổ
thông hiện nay ................................................................................................. 93
2.4.1. Giới thiệu tổ chức khảo sát ................................................................... 93
2.4.2. Đánh giá về công tác xây dựng quy định/quy chế tài chính ................. 96
vi
2.4.3. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch hoạt động của
nhà trƣờng ......................................................................................................... 99
2.4.4. Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết toán ..................... 102
2.4.5. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán ............................... 104
2.4.6. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch về tài chính ....................... 106
2.5. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính của các trƣờng
trung học phổ thông ...................................................................................... 108
2.6. Đánh giá chung về hoạt động quản lý tài chính ở các trƣờng trung
học phổ thông hiện nay ................................................................................. 112
2.6.1. Ƣu điểm ............................................................................................... 112
2.6.2. Hạn chế, thiếu sót ................................................................................ 114
2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót ........................................ 116
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.............................................................................. 118
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG NHẰM TĂNG CƢỜNG TỰ CHỦ VÀ TRÁCH
NHIỆM GIẢI TRÌNH .................................................................................. 119
3.1. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ................................................................. 119
3.1.1. Đảm bảo tính pháp lý .......................................................................... 119
3.1.2. Đảm bảo tính mục đích ....................................................................... 119
3.1.3. Đảm bảo tính khoa học ....................................................................... 120
3.1.4. Đảm bảo tính thực tiễn, khả thi ........................................................... 120
3.2. Các giải pháp quản lý tài chính ở trƣờng trung học phổ thông nhằm
tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình ................................................. 121
3.2.1. Kiện toàn bộ máy quản lý tài chính của trƣờng trung học phổ thông
để thực hiện tự chủ và trách nhiệm giải trình ............................................... 121
3.2.2. Tổ chức bồi dƣỡng nghiệp vụ, năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ
tham gia công tác quản lý tài chính của nhà trƣờng và nâng cao nhận thức
về tự chủ và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính .......................... 124
vii
3.2.3. Xây dựng quy trình và rà roát, bổ sung hoàn thiện hệ thống văn bản
pháp quy của nhà trƣờng về quản lý tài chính trong điều kiện tự chủ............ 127
3.2.4. Xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết cho từng giai đoạn cụ thể ............... 129
3.2.5. Phân cấp trách nhiệm giải trình về quản lý tài chính .......................... 135
3.2.6. Giám sát quản lý tài chính trong các trƣờng trung học phổ thông ......... 138
3.2.7. Xây dựng Bộ tiêu chuẩn, tiêu chí và chỉ báo quản lý tài chính theo
hƣớng tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của trƣờng trung học
phổ thông ....................................................................................................... 142
3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp .............. 153
3.3.1. Mục đích, cách thức tiến hành ............................................................ 153
3.3.2. Phân tích kết quả khảo nghiệm ........................................................... 155
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................. 160
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 161
1. Kết luận ..................................................................................................... 161
2. Khuyến nghị .............................................................................................. 163
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ..... 165
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 166
PHỤ LỤC
iv
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQLGD
Cán bộ quản lý giáo dục
CB, GV
Cán bộ, giáo viên
CSVC, TBDH
Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học
DL
Dân lập
ĐH
Đại học
GD&ĐT, GDĐT
Giáo dục và Đào tạo
KHĐT
Kế hoạch và Đầu tƣ
NCS
Nghiên cứu sinh
NSNN
Ngân sách nhà nƣớc
NĐ - CP
Nghị định Chính phủ
QLGD
Quản lý giáo dục
QLTC
Quản lý tài chính
SL
Số lƣợng
TL
Tỷ lệ
THPT
Trung học phổ thông
THCS
Trung học cơ sở
XHH
Xã hội hóa
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1.
Định mức phân bổ theo dân số trong độ tuổi đến trƣờng từ
1 - 18 tuổi ........................................................................... 28
Bảng 1.2.
Tiêu chí, chỉ số đánh giá quản lý tài chính ở trƣờng THPT ....... 55
Bảng 2.1.
Quy mô giáo dục đào tạo bậc THPT .......................................... 78
Bảng 2.2.
Tiêu chí phân bổ dự toán chi thƣờng xuyên cho bậc mầm non
và phổ thông tại một số địa phƣơng ........................................... 82
Bảng 2.3.
Cơ cấu chi NSNN cho giáo dục .................................................. 90
Bảng 2.4.
Chi ngân sách trung bình cho giáo dục cho một học sinh,
theo khu vực và theo cấp học giai đoạn 2011-2015 ................... 91
Bảng 2.5.
Chi đầu tƣ trung bình cho một trƣờng theo khu vực giai đoạn
2011-2015 ................................................................................... 92
Bảng 2.6.
Suất chi đầu tƣ trung bình cho một lớp học theo khu vực giai
đoạn 2011-2015 .......................................................................... 92
Bảng 2.7.
Bảng phân bổ đối tƣợng khảo sát ............................................... 93
Bảng 3.1.
Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp đề xuất. 155
Bảng 3.2.
Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp đề xuất ... 156
Bảng 3.3.
So sánh tƣơng quan sự cần thiết và tính khả thi các giải pháp . 158
vi
DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
Hình:
Hình 1.1.
Mô hình Tự chủ - tự chịu trách nhiệm trƣờng học ..................... 35
Hình 2.1.
Các mục tiêu của tài chính trƣờng học ....................................... 72
Hình 2.2.
Tỷ lệ cơ sở giáo dục công lập, ngoài công lập tính đến năm
học 2017 - 2018 ......................................................................... 77
Hình 2.3.
Chi ngân sách nhà nƣớc cho lĩnh vực GDĐT giai đoạn
2013 - 2017 ................................................................................ 87
Hình 2.4.
Phân bổ chi NSNN cho các bậc học mầm non và phổ thông
giai đoạn 2013-2017 ................................................................... 88
Hình 2.5.
Trung bình tổng chi ngân sách nhà nƣớc cho GDĐT và xã
hội hóa giáo dục giai đoạn 2013 - 2017...................................... 89
Biểu đồ:
Biểu đồ 2.1.
Kết quả đánh giá công tác xây dựng các quy định, quy chế tài chính ......... 96
Biểu đồ 2.2. Đánh giá về xây dựng kế hoạch tài chính gắn với kế hoạch
hoạt động của nhà trƣờng ........................................................... 99
Biểu đồ 2.3. Đánh giá về Quản lý thu chi, Báo cáo tài chính, Báo cáo quyết
toán ở các trƣờng THPT............................................................. 102
Biểu đồ 2.4. Đánh giá về kiểm tra tài chính nội bộ, kiểm toán .................... 104
Biểu đồ 2.5. Đánh giá thực hiện công khai, minh bạch tài chính ................. 106
Biểu đồ 2.6. Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính của các
trƣờng trung học phổ thông ...................................................... 108
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Việt Nam đang trong quá trình hoàn thiện nền kinh tế thị trƣờng định
hƣớng xã hội chủ nghĩa và chủ động hội nhập quốc tế. Sự phát triển nhanh
chóng của khoa học và công nghệ, khoa học giáo dục trong cuộc cách mạng
4.0 với sự cạnh tranh quyết liệt trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội đòi hỏi
giáo dục phải thực sự đổi mới. Đảng và Nhà nƣớc đã có chủ chƣơng đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo trong đó chú trọng đổi mới cơ chế quản
lý trong hệ thống giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nƣớc.
Thực hiện chủ trƣơng đó, chúng ta đã tiến hành phân cấp quản lý giáo
dục nói chung, phân cấp quản lý tài chínhcho các nhà trƣờng nói riêng ngay
từ năm 1993. Nghị quyết trung ƣơng 4 (khóa VII) đã xác định: “Đổi mới cơ
chế quản lý tài chính giáo dục, giao cho ngành giáo dục và đào tạo trực tiếp
quản lý ngân sách và các nguồn đầu tƣ ngoài ngân sách”. Quốc hội, Chính
phủ đã ban hành nhiều chính sách nhằm hƣớng tới tăng cƣờng tự chủ, tự chịu
trách nhiệm về quản lý lĩnh vực tài chính giáo dục, nhƣ Luật Giáo dục năm
1998; Nghị định số 10/2002/NĐ-CP ngày 16/09/2002 của Chính phủ về chế
độ tài chính áp dụng cho đơn vị sự nghiệp có thu; Nghị định số 43/2006/NĐCP ngày 25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm
về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn
vị sự nghiệp công lập; Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của
Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
Nghị quyết số 44/NQ-CP ngày 09/6/2014 của Chính phủ về ban hành
chƣơng trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW
ngày 04/11/2013 hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành trung ƣơng khóa XI về
đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp
hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế đề ra nhiệm vụ “Hoàn thiện phân cấp quản lý nhà
nƣớc về giáo dục và đào tạo cho các Bộ, ngành, địa phƣơng; thực hiện quyền
tự chủ và tự chịu trách nhiệm xã hội của các cơ sở giáo dục, đào tạo và dạy
nghề một cách thống nhất và hiệu quả” [22].
2
Tăng quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình trƣờng học là một trong
những đột phá của đổi mới quản lý giáo dục Việt Nam; đóng vai trò then chốt
thúc đẩy trƣờng học có thể tạo ra những điều kiện tốt hơn cho dạy và học, là
điều kiện cần thiết để thực hiện các phƣơng thức quản lý trƣờng học tiên tiến
nhằm nâng cao chất lƣợng giáo dục. Trƣớc đây, quản lý trƣờng học đồng
nghĩa với quản lý hành chính, luôn chấp hành và triển khai theo các hƣớng
dẫn, chỉ dẫn cụ thể thì tự chủ nhà trƣờng hƣớng các trƣờng chủ động đề ra
định hƣớng phát triển phù hợp với điều kiện cụ thể. Ngƣời học, cha mẹ học
sinh trở thành khách hàng của hệ thống giáo dục và tham gia vào quản lý
giáo dục ở cấp độ trƣờng học; sẽ đòi hỏi việc quản lý trƣờng học phải tạo
điều kiện thuận lợi cho nâng cao chất lƣợng học tập của học sinh thông qua
các điều kiện giáo dục, cơ sở vật chất, chất lƣợng giáo viên,…. để đạt đến
mục đích cuối cùng là đảm bảo công bằng, hiệu quả và chất lƣợng giáo dục
ở Việt Nam.
Tài chính là nguồn lực quan trọng trong nhà trƣờng nói chung và nhà
trƣờng Trung học phổ thông (THPT) nói riêng, ảnh hƣởng đến việc nâng cao
chất lƣợng đội ngũ giáo viên, nâng cấp, cải tiến, hiện đại hóa cơ sở vật chất
trang thiết bị phục vụ công tác giảng dạy. Tài chính cũng góp phần tạo công
bằng trong học tập, giúp đỡ các hoc sinh có hoàn cảnh khó khăn hay thuộc đối
tƣợng chính sách, học sinh là dân tộc thiểu số có điều kiện tham gia học tập.
Trong cơ chế thị trƣờng hiện nay ở Việt Nam, sự nghiệp giáo dục và đào
tạo đang phát triển theo hƣớng xã hội hóa và đa dạng hóa mục tiêu, chƣơng
trình, loại hình trƣờng lớp và các loại hình giáo dục, đào tạo nhằm mục đích
nâng cao trình độ dân trí của toàn thể nhân dân . Điều này đƣợc thể hiện ở chỗ
bên cạnh các trƣờng công, đã phát triển trƣờng dân lập, tƣ thục ở các cấp
trong hệ thống giáo dục quốc dân. Do đó, nguồn tài chính trong các nhà
trƣờng, các cơ sở giáo dục bao gồm nhiều nguồn nhƣ: Ngân sách Nhà nƣớc
(NSNN), đóng góp của các doanh nghiệp thuộc tất cả các thành phần kinh tế,
đóng góp của nhân dân, nguồn tự tạo của hệ thống các cơ sở giáo dục đào tạo
(GDĐT) thông qua nghiên cứu khoa học và ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản
xuất và đời sống, nguồn hợp tác quốc tế trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
3
Đòi hỏi nhà trƣờng phải có giải pháp quản lý tài chính trong bối cảnh đổi mới
để sử dụng nguồn tài chính hiệu quả.
Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, không phải trƣờng THPT nào cũng
có thể quản lý tài chính tốt nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu chất lƣợng
đào tạo, giáo dục. Công tác quản trị và đặc biệt là quản lý tài chính (QLTC)
của nhiều trƣờng còn thể hiện sự lỏng lẻo, kém hiệu quả, thậm chí còn hạn
chế trong việc thực thi giải ngân theo đúng chế độ tài chính hiện hành, nhƣ:
Một số khoản chi không thƣờng xuyên thực hiện còn tùy tiện, chƣa đúng dự
toán đƣợc duyệt; Công tác kế toán còn yếu, kinh phí sử dụng chƣa đáp ứng
đƣợc các yêu cầu chi cho các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn ở mức tối
thiểu; Hạch toán các khoản chi không theo tiêu chuẩn định mức cũng nhƣ thủ
tục quy định, đặc biệt là các khoản chi mua sắm, sửa chữa tài sản; Nhà trƣờng
chƣa cập nhật đầy đủ các văn bản hƣớng dẫn hiện hành nên một số định mức
chi chƣa phù hợp với tình hình thực tế, thậm chí một số khoản chi không có
trong dự toán chi, vi phạm nguyên tắc quản lý tài chính… Nguyên nhân cơ
bản là do năng lực QLTC của đội ngũ cán bộ quản lý nhà trƣờng còn hạn chế,
vì đa số họ trƣởng thành từ nhà giáo, không hiểu một cách sâu sắc về các chỉ
tiêu tài chính, cũng nhƣ không đánh giá cao tầm quan trọng của các vấn đề
trong quản lý tài chính. Trình độ năng lực điều hành của nhân viên kế toán
chƣa chuyên nghiệp, thiếu chủ động trong việc sử dụng nguồn lực để triển
khai thực hiện các hoạt động. Một bộ phận cán bộ quản lý và nhân viên kế
toán còn thiếu tinh thần trách nhiệm và sa sút về phẩm chất đạo đức, gây ảnh
hƣởng không nhỏ đến các hoạt động chung của nhà trƣờng. Bên cạnh đó
nhiều trƣờng THPT còn chƣa có hệ thống thông tin kế toán quản trị để trợ
giúp cho Hiệu trƣởng trong việc hoạch định và kiểm soát hoạt động tài chính,
họ chủ yếu nắm bắt tình hình tài chính thông qua báo cáo tài chính phản ánh
nên thiếu chủ động công tác quản lý tài chính, xây dựng định mức chi và phân
bổ chi cho các hoạt động giáo dục trong nhà trƣờng chủ yếu dựa trên kinh
nghiệm công tác nên hiệu quả quản lý tài chính chƣa cao…
Từ những vấn đề trên, trong khuôn khổ nghiên cứu luận án này nghiên
cứu sinh (NCS) chọn và nghiên cứu đề tài: “Quản lý tài chính của trường
4
trung học phổ thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục” nhằm hoàn thiện
công tác quản lý tài chính và nâng cao chất giáo dục đào tạo ở trƣờng THPT
trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn QLTC của trƣờng THPT trong
bối cảnh đổi mới giáo dục, đề xuất các giải pháp QLTC của trƣờng THPT để
thực hiện tốt quyền tự chủ và trách nhiệm giải trình của nhà trƣờng đảm bảo
tính hiệu quả, bền vững, minh bạch, công khai phục vụ cho việc nâng cao chất
lƣợng giáo dục trong nhà trƣờng THPT hiện nay.
3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động tài chính của trƣờng THPT.
- Đối tƣợng nghiên cứu: Giải pháp QLTC của trƣờng THPT trong bối
cảnh đổi mới giáo dục.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý tài chính của các trƣờng THPT còn nhiều hạn chế, mức độ tự
chủ và năng lực thực hiện trách nhiệm giải trình còn thấp, gây ảnh hƣởng
không nhỏ đến hoạt động giáo dục, đào tạo trong nhà trƣờng, nếu đề xuất đƣợc
các giải pháp QLTC theo hƣớng tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình
phù hợp và đƣợc thực hiện một cách đồng bộ thì sẽ mở rộng đƣợc nguồn thu,
sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính, góp phần nâng cao chất lƣợng đào
tạo trong nhà trƣờng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về QLTC của Trƣờng THPT trong bối cảnh
đổi mới giáo dục hiện nay.
- Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng QLTC trong các trƣờng THPT
trong bối cảnh đổi mới hiện nay.
- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện QLTC theo hƣớng tăng cƣờng tự
chủ và trách nhiệm giải trình của các trƣờng THPT.
- Tổ chức khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đƣợc
đề xuất.
5
6. Phạm vi nghiên cứu
- Địa bàn điều tra, khảo sát thực trạng và tổ chức khảo nghiệm đƣợc tổ
chức nghiên cứu ở một số trƣờng THPT đặc trƣng cho vùng miền, thuộc các
tỉnh, thành phố: Lào Cai, Tuyên Quang, Phú Thọ, Hà Nội, Hải Dƣơng, Thái
Bình, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Đắc Lắc, Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Tây Ninh,
An Giang, Kiên Giang, Cà Mau.
- Phạm vi thời gian: từ năm 2013 - 2017.
- Phạm vi nội dung: Quản lý giáo dục là vấn đề rộng, liên quan đến nhiều
lĩnh vực, nội dung khác nhau. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án chỉ dừng
ở việc xác lập cơ sở khoa học QLTC gắn với thực hiện tự chủ tài chính và
trách nhiệm giải trình trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay: quản lý xây
dựng quy chế/quy định tài chính; quản lý xây dựng kế hoạch tài chính; quản
lý hoạt động thu-chi, quyết toán, kiểm tra, kiểm toán; thực hiện công khai,
minh bạch gắn liền với tự chủ và trách nhiệm giải trình của các trƣờng THPT.
7. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận
- Tiếp cận lịch sử - logic để đánh giá lịch sử nghiên cứu vấn đề và hệ
thống hóa tƣ liệu khoa học về hoạt động tài chính của các cơ sở giáo dục
trƣớc đây và hiện nay.
- Tiếp cận mục tiêu: Định hƣớng của nhà nƣớc là các cơ sở giáo dục
ngày càng đƣợc tăng cƣờng tính tự chủ và trách nhiệm giải trình về các hoạt
động của nhà trƣờng trong đó có hoạt động tài chính. Vì thế các trƣờng THPT
nghiên cứu đánh giá và hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính của trƣờng
theo mục tiêu của nhà nƣớc đề ra.
- Tiếp cận thực tiễn: Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng hoạt
động quản lý tài chính và thực trạng hoàn thiện hệ thống quản lý tài chính ở
các trƣờng trung học phổ thông.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, tổng hợp các
văn bản quy phạm pháp luật (Luật, Nghị quyết, Nghị định, …), các nguồn tài
6
liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến hoạt động quản lý tài chính ở trƣờng
học và hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính ở các trƣờng THPT.
Các tài liệu đƣợc phân tích, đánh giá, nhận xét và trích dẫn phục vụ cho
việc giải quyết các nhiệm vụ của đề tài.
7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng các phƣơng pháp điều tra, phỏng vấn sâu, chuyên gia, tổng kết
kinh nghiệm, nghiên cứu sản phẩm...để đánh giá thực trạng hoạt động quản lý
tài chính ở trƣờng THPT và thực trạng hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính
ở trƣờng THPT.
- Phƣơng pháp điều tra khảo sát:
+ Tiến hành điều tra, thống kê để nắm đƣợc số liệu về thu chi cho các
hoạt động giáo dục ở nhà trƣờng THPT.
+ Tiến hành điều tra bằng phiếu hỏi để lấy ý kiến của cán bộ quản lý và
giáo viên về hoạt động quản lý tài chính trong các trƣờng THPT.
- Phƣơng pháp chuyên gia
Lấy ý kiến các chuyên gia để xây dựng khung lí thuyết, bộ công cụ điều
tra, cũng nhƣ các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính của
các trƣờng THPT.
- Phƣơng pháp phỏng vấn sâu
Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý tại các địa bàn nghiên cứu để làm rõ
hơn những kết quả thu đƣợc qua bảng hỏi, đồng thời bổ sung thêm những
thông tin cần thiết để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu hồ sơ, quy chế chi tiêu, kế hoạch, sổ sách, chứng từ kế
toán… để đánh giá hoạt động quản lý tài chính của trƣờng THPT trong quá
trình thực thi nhiệm vụ.
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm
Phân tích hồ sơ, sổ sách tổng hợp, theo dõi tài chính … để tìm hiểu thực
trạng và kinh nghiệm trong hoạt động quản lý tài chính.
7
- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm:
+ Nghiên cứu xây dựng kế hoạch quản lý thu chi tài chính ở trƣờng THPT
+ Nghiên cứu tổ chức thực hiện và kiểm tra kế hoạch quản lý thu chi tài
chính trong trƣờng THPT
- Phƣơng pháp khảo nghiệm
Tổ chức xin ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý, của Hiệu trƣởng và của
giáo viên về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp hoàn thiện quản lý
tài chính của các trƣờng THPT.
7.2.3. Phương pháp thống kê toán học
- Sử dụng các mô hình tính toán và thống kê mô tả để đánh giá kết quả
điều tra thực trạng và kết quả khảo nghiệm.
- Sử dụng phần mềm thống kê SPPS để xử lí số liệu.
8. Luận điểm bảo vệ
- Tài chính là nguồn lực quan trọng góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu
quả các hoạt động giáo dục ở trƣờng THPT.
- Quản lý tài chính ở các trƣờng THPT đã có đổi mới nhƣng vẫn còn
nhiều bất cập do vậy cần đƣợc thực hiện theo hƣớng tăng cƣờng tự chủ và
trách nhiệm giải trình.
- Cần có những giải pháp cụ thể, đặc biệt là việc xây dựng bộ tiêu chí,
chỉ số đánh giá quản lý tài chính ở trƣờng THPT nhằm hoàn thiện hoạt động
quản lý tài chính trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay.
9. Những đóng góp mới của luận án
- Phân tích tổng hợp làm rõ khái niệm, bản chất, nội dung vấn đề trƣờng
học tự chủ, trách nhiệm giải trình của trƣờng học khi tự chủ, tự chủ tài chính
và trách nhiệm giải trình trong giáo dục trung học phổ thông, QLTC ở trƣờng
THPT theo hƣớng tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình trong bối cảnh
đổi mới giáo dục; Lựa chọn và xây dựng 5 tiêu chí khảo sát, đánh giá QLTC ở
trƣờng THPT theo cơ chế tự chủ.
8
- Đánh giá thực trạng kết quả đạt đƣợc, những hạn chế và chỉ ra nguyên
nhân dẫn đến những hạn chế trong QLTC ở trƣờng THPT.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện QLTC ở trƣờng THPT trong bối
cảnh đổi mới giáo dục nhằm đảm bảo tính hiệu quả, bền vững, công khai, minh
bạch và tự chủ của các nhà trƣờng THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân.
10. Bố cục của luận án
Ngoài phần mở đầu, các chữ viết tắt, kết luận và khuyến nghị, danh
mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận án đƣợc bố cục
thành ba chƣơng:
- Chương 1: Quản lý tài chính của trƣờng trung học phổ thông trong bối
cảnh đổi mới giáo dục.
- Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính của trƣờng trung học phổ
thông trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
- Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở trƣờng trung học
phổ thông nhằm tăng cƣờng tự chủ và trách nhiệm giải trình.
- Xem thêm -