Tài liệu Quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam chi nhánh thị xã quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ THANH THỦY QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THỊ XÃ QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ THANH THỦY QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THỊ XÃ QUẢNG TRỊ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ THỊ HƯƠNG LAN HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Hồ Thị Hương Lan. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài là trung thực và chưa công bố bất kỳ dưới hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá được tác giả thu thập trong quá trình nghiên cứu. Ngoài ra trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Huế, ngày 6 tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Lê Thanh Thủy i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý thầy, cô giáo và các cán bộ công chức Phòng Sau đại học Trường Đại học Kinh tế Đại học Huế đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Tiến sĩ Hồ Thị Hương Lan, người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo và các Phòng ban của Agribank thị xã Quảng Trị đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành chương trình học cũng như quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn cùng lớp, đồng nghiệp đã góp ý giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Huế, ngày 6 tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Lê Thanh Thủy ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: LÊ THANH THỦY Chuyên ngành: Quản lý kinh tế, Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: TS. HỒ THỊ HƯƠNG LAN Tên đề tài: QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THỊ XÃ QUẢNG TRỊ 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua hoạt động kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị đã đạt được kết quả đáng khích lệ. Tuy vậy, vấn đề rủi ro trong hoạt động tín dụng nói chung và đối với hộ kinh doanh nói riêng vẫn luôn là nguy cơ tiềm ẩn đe dọa sự phát triển của chi nhánh như công tác thẩm định sai, hộ kinh doanh sử dụng vốn sai mục đích so với cam kết, năng lực sử dụng vốn vay của hộ kém dẫn đến mất khả năng thanh toán, khách hàng cố ý lừa đảo, đặc biệt là tình trạng nợ quá hạn và lãi phát sinh chưa trả ngày càng cao. Một số hộ lâm vào phá sản, giải thể,… không trả được nợ, dẫn đến nguy cơ mất vốn. Do vậy, nghiên cứu đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh thị xã Quảng Trị” là hết sức cấp thiết. 2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng các phương pháp như: phương pháp thu thập số liệu; tổng hợp và xử lý số liệu; Phương pháp phân tích thống kê mô tả, phương pháp so sánh, hạch toán kinh tế nhằm hướng đến mục tiêu nghiên cứu. 3. Kết quả nghiên cứu và đóng góp luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay hộ kinh doanh tại NHTM; Phân tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016; Đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng và tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị đến năm 2020. iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................................... ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ ................................... iii MỤC LỤC ............................................................................................................................ iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................ x DANH MỤC BẢNG............................................................................................................ xi DANH MỤC HÌNH........................................................................................................... xiii PHẦN I: MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài...................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................... 2 2.1. Mục tiêu chung ................................................................................................2 2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 2 3.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................2 3.2. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................... 2 4.1. Phương pháp thu thập số liệu ..........................................................................2 4.2. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu...........................................................4 5. Kết cấu của luận văn........................................................................................................... 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................ 5 CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ... 5 1.1. Lý luận về cho vay hộ kinh doanh (CVHKD) của ngân hàng thương mại ................. 5 1.1.1. Khái niệm về hộ kinh doanh .........................................................................5 1.1.2. Đặc điểm hộ kinh doanh ...............................................................................5 1.1.3. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với hộ kinh doanh .................................6 1.1.4. Cho vay hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại .....................................7 iv 1.1.4.1. Khái niệm cho vay hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại ...............7 1.1.4.2. Đặc điểm cho vay hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại ................7 1.1.4.3. Phân loại cho vay hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại.................7 1.2. Rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại......................................... 10 1.2.1. Khái niệm....................................................................................................10 1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng trong cho vay hộ kinh doanh ..............................10 1.2.2.1. Rủi ro theo nguyên nhân .......................................................................10 1.2.2.2. Rủi ro theo tính chất ..............................................................................11 1.2.3. Đặc điểm rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại .........12 1.2.4. Hậu quả của rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ................................................13 1.3. Quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại ........................... 14 1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ......................................14 1.3.2. Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..................................14 1.3.3. Nguyên tắc của quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..............................14 1.3.4. Nội dung của quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh .................................15 1.3.4.1. Nhận diện rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..............................................15 1.3.4.2. Đo lường rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ...............................................18 1.3.4.3. Kiểm soát rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..............................................21 1.3.4.4. Tài trợ rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ....................................................25 1.3.5. Các chỉ tiêu đo lường rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh .........................................................................................................................28 1.3.5.1. Cơ cấu dư nợ theo mức độ rủi ro tín dụng ............................................28 1.3.5.2. Chỉ tiêu dư nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu ........................................................28 1.3.5.3. Chỉ tiêu tốc độ luân chuyển vốn tín dụng .............................................29 1.3.5.4. Chỉ tiêu hệ số thu nợ .............................................................................29 1.3.5.5. Tình hình tổn thất tín dụng ....................................................................29 1.3.5.6. Khả năng bù đắp rủi ro ..........................................................................30 1.3.6. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại ........................................................................................................31 v 1.3.6.1. Nhân tố bên ngoài .................................................................................31 1.3.6.2. Nhân tố bên trong ..................................................................................32 1.4. Kinh nghiệm quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của ngân hàng thương mại và bài học rút ra đối với Agribank thị xã Quảng Trị ............................................................... 33 1.4.1. Kinh nghiệm của Ngân hàng quốc tế Việt Nam (VIB) ..............................33 1.4.2. Kinh nghiệm của Ngân hàng CitiBank .......................................................34 1.4.3. Kinh nghiệm của Ngân hàng Vietinbank ...................................................34 1.4.4. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Agribank thị xã Quảng Trị .......................35 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .................................................................................................... 37 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH TẠI AGRIBANK THỊ XÃ QUẢNG TRỊ ..................................................... 38 2.1. Tổng quan về Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam và chi nhánh thị xã Quảng Trị......................................................................................................... 38 2.1.1. Vài nét về Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam ...........38 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của Agribank thị xã Quảng Trị ...............39 2.1.3. Chức năng và lĩnh vực hoạt động ...............................................................39 2.1.3.1. Chức năng .............................................................................................39 2.1.3.2. Lĩnh vực hoạt động ...............................................................................40 2.1.4. Cơ cấu tổ chức ............................................................................................40 2.1.5. Tình hình lao động và kết quả kinh doanh .................................................42 2.1.5.1. Tình hình lao động ................................................................................42 2.1.5.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị ............44 2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị.... 47 2.2.1. Đặc điểm khách hàng hộ kinh doanh vay vốn của chi nhánh Agribank thị xã Quảng Trị .............................................................................................................47 2.2.2. Mục tiêu quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ..............................................................................................................................49 2.2.3. Công tác tổ chức bộ máy quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ...............50 2.2.3.1. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng ............................................................50 vi 2.2.3.2. Chính sách tín dụng của Agribank ........................................................54 2.2.3.3. Quy trình cho vay đối với hộ kinh doanh .............................................54 2.2.3.4. Quy trình thẩm định tín dụng của Agribank .........................................57 2.2.4. Tình hình thực hiện nội dung quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ........................................................................................60 2.2.4.1. Nhận diện rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..............................................60 2.2.4.2. Đo lường rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..............................................62 2.2.4.3. Công tác kiểm soát rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ................................64 2.2.4.4. Tài trợ rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ....................................................68 2.2.5. Kết quả quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ..........................................70 2.2.5.1. Nợ xấu hộ kinh doanh ...........................................................................70 2.2.5.2. Tốc độ luân chuyển vốn tín dụng ..........................................................71 2.2.5.3. Hệ số thu nợ ..........................................................................................72 2.2.5.4. Tổn thất tín dụng ...................................................................................72 2.3. Đánh giá của các bên liên quan về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ................................................................................................... 74 2.3.1. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ........................................................................74 2.3.1.1. Đặc điểm đối tượng khảo sát.................................................................74 2.3.1.2. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ................................................................75 2.3.1.3. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về các nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng của Agribank thị xã Quảng Trị ........................................................................77 2.3.1.4. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về các yếu tố khó khăn trong công tác tín dụng của Agribank thị xã Quảng Trị .....................................................................79 2.3.2. Đánh giá của hộ kinh doanh vay vốn về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ................................................................81 2.3.2.1. Đặc điểm mẫu khảo sát .........................................................................81 2.3.2.2. Đánh giá của hộ kinh doanh về năng lực cán bộ ..................................82 vii 2.3.2.3. Đánh giá của hộ kinh doanh về thái độ, đạo đức của cán bộ ................84 2.3. Đánh giá chung về quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị........................................................................................................................................... 85 2.3.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................85 2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân..................................................................85 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .................................................................................................... 87 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH THỊ XÃ QUẢNG TRỊ ...................... 88 3.1. Định hướng phát triển và mục tiêu quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ................................................................................................... 88 3.1.1.1. Về công tác huy động vốn.....................................................................88 3.1.1.2. Về công tác tín dụng .............................................................................88 3.1.1.3. Về công tác dịch vụ ...............................................................................89 3.1.1.4. Về công tác quản trị rủi ro tín dụng ......................................................89 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị ......................................................................................................................... 90 3.2.1. Giải pháp tổ chức và khai thác tốt nguồn thông tin tín dụng hộ kinh doanh .......90 3.2.2. Giải pháp hoàn thiện công tác nhận diện rủi ro tín dụng trong cho vay hộ kinh doanh .................................................................................................................91 3.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng của công tác xếp hạng tín dụng nội bộ, chất lượng công tác thẩm định tín dụng trong cho vay hộ kinh doanh.............................92 3.2.3.1. Nâng cao chất lượng của công tác xếp hạng nội bộ ..............................92 3.2.3.2. Nâng cao chất lượng của công tác thẩm định .......................................92 3.2.4. Giải pháp đảm bảo công tác kiểm tra giám sát nợ sau khi cho vay được thực hiện đầy đủ và thực chất....................................................................................93 3.2.4.1. Đảm bảo quy trình tín dụng ..................................................................93 3.2.4.2. Xây dựng dữ liệu cảnh báo sớm về các khoản vay có nợ lãi trên 365 ngày và các khoản vay đã cơ cấu có nợ lãi trên 18 tháng .........................................94 viii 3.2.4.3. Thực hiện nghiêm quy trình giám sát, thu nợ sau khi cho vay .............94 3.2.5. Giải pháp xử lý nợ xấu................................................................................95 3.2.6. Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực .........................................96 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .................................................................................................... 97 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 98 1. Kết luận ............................................................................................................................. 98 2. Kiến nghị ........................................................................................................................... 99 2.1. Đối với Chính phủ, các Bộ ngành..................................................................99 2.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước ........................................................................99 2.3. Đối với Agribank ...........................................................................................99 2.4. Đối với UBND thị xã Quảng Trị .................................................................100 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 101 PHỤ LỤC........................................................................................................................... 103 QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 1 BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN ix DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Giải thích CBTD Cán bộ tín dụng DADT Dự án đầu tư HĐQT Hội đồng quản trị KD Kinh doanh KH Khách hàng NHNN Ngân hàng nhà nước PASXKD Phương án sản xuất kinh doanh RRTD Rủi ro tín dụng TD Tín dụng TSĐB Tài sản đảm bảo XHTDNB Xếp hạn tín dụng nội bộ XLRR Xử lý rủi ro x DANH MỤC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1. Tình hình lao động của Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014 - 2016 .................................................................................................................43 Bảng 2.2. Nguồn vốn huy động của Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 20142016 .........................................................................................................44 Bảng 2.3. Tình hình cho vay của Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .................................................................................................................45 Bảng 2.4. Kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ................................................................................................46 Bảng 2.5. Số lượng hộ kinh doanh vay vốn tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ................................................................................................47 Bảng 2.6. Dư nợ hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .................................................................................................................48 Bảng 2.7. Dư nợ hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị phân theo ngành nghề qua 3 năm 2014-2016 .....................................................................48 Bảng 2.8. Tình hình nợ xấu hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ................................................................................................49 Bảng 2.9. Nguồn nhân lực quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................51 Bảng 2.10. Tình hình nhận diện rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................61 Bảng 2.11. Tình hình đo lường rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................62 Bảng 2.12. Phân loại nợ hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ................................................................................................63 Bảng 2.13. Tình hình thực hiện công tác kiểm tra, giám sát hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ..................................64 xi Bảng 2.14. Tình hình kiểm soát rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................66 Bảng 2.15. Tình hình trích lập và sử dụng quỹ dự phòng rủi ro tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................68 Bảng 2.16. Tình hình nợ xấu hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ........................................................................................70 Bảng 2.17. Tốc độ luân chuyển tín dụng của hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 .............................................................71 Bảng 2.18. Hệ số thu nợ của hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ........................................................................................72 Bảng 2.19. Tình hình thực hiện trích lập dự phòng cụ thể tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016 ........................................................................73 Bảng 2.20. Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng hộ kinh doanh ........................................73 Bảng 2.21. Đặc điểm đối tượng khảo sát là cán bộ ngân hàng .................................75 Bảng 2.22. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị .............................................76 Bảng 2.23. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về các nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng của Agribank thị xã Quảng Trị .......................................................78 Bảng 2.24. Đánh giá của cán bộ ngân hàng về các yếu tố khó khăn trong công tác tín dụng của Agribank thị xã Quảng Trị ..................................................80 Bảng 2.25. Đặc điểm mẫu khảo sát là hộ kinh doanh ...............................................81 Bảng 2.26. Đánh giá của hộ kinh doanh về năng lực cán bộ ....................................82 Bảng 2.27. Đánh giá về thái độ, đạo đức cán bộ ảnh hưởng đến khả năng vay .......84 xii DANH MỤC HÌNH Số hiệu hình Tên hình Trang Hình 1.1. Phân loại rủi ro tín dụng ............................................................................10 Hình 1.2. Hợp đồng trao đổi tín dụng .......................................................................27 Hình 1.3. Hợp đồng quyền tín dụng ..........................................................................27 Hình 1.4. Hợp đồng trao đổi các khoản tín dụng rủi ro ............................................28 Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức của Agribank thị xã Quảng Trị ........................................41 Hình 2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại Agribank thị xã Quảng Trị ...............50 Hình 2.3. Quy trình xếp hạng tín dụng nội bộ tại Agribank thị xã Quảng Trị..........59 xiii PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hệ thống Ngân hàng thương mại là một mắc xích đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nền kinh tế thị trường; đó là nơi điều tiết nguồn vốn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn cho nền kinh tế. Hiện nay, Việt Nam ta đang trong xu thế hội nhập và cạnh tranh với nền kinh tế quốc tế. Chính vì vậy, sự phát triển an toàn và bền vững của cả hệ thống ngân hàng thương mại trong nước là điều cần được quan tâm sâu sắc. Có thể thấy rằng, một trong những hoạt động cốt lõi tạo ra lợi nhuận chủ yếu cho các ngân hàng thương mại đó chính là hoạt động tín dụng. Tuy nhiên, hoạt động này tiềm ẩn rủi ro rất cao lại có hiệu ứng dây chuyền gây hậu quả nặng nề không chỉ đối với ngân hàng mà còn đối với doanh nghiệp cũng như cả nền kinh tế. Vì thế, việc tìm ra các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng luôn trở thành vấn đề mang tính sống còn, là mối quan tâm hàng đầu của bất kỳ ngân hàng nào. Theo thông tin được công bố trên website của ngân hàng, Agribank hiện là ngân hàng lớn nhất hệ thống. Tuy nhiên Agribank cũng là ngân hàng có nợ xấu ở bậc cao nhất trong số các ngân hàng thương mại, chiếm hơn 10% tổng nợ xấu của toàn hệ thống; tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu tại là 9,49%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 14% của toàn hệ thống và cũng thấp hơn so với mức 10,45% trung bình của nhóm các ngân hàng thương mại Nhà nước. Là một thành viên của hệ thống Agribank, trong những năm qua hoạt động kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị đã đạt được kết quả đáng khích lệ. Tuy vậy, vấn đề rủi ro trong hoạt động tín dụng nói chung và đối với hộ kinh doanh nói riêng vẫn luôn là nguy cơ tiềm ẩn đe dọa sự phát triển của chi nhánh như công tác thẩm định sai, hộ kinh doanh sử dụng vốn sai mục đích so với cam kết, năng lực sử dụng vốn vay của hộ kém dẫn đến mất khả năng thanh toán, khách hàng cố ý lừa đảo, đặc biệt là tình trạng nợ quá hạn và lãi phát sinh chưa trả ngày càng cao. Một số hộ lâm vào phá sản, giải thể… không trả được nợ, dẫn đến nguy cơ mất vốn. Xuất phát từ những lý do trên, đề tài “Quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh thị xã Quảng Trị” được chọn làm luận văn tốt nghiệp của mình. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị giai đoạn 2014-2016, đề xuất giải pháp nhằm tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng trong cho vay hộ kinh doanh tại ngân hàng thương mại; - Phân tích, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016, tìm ra những mặt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân; - Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị đến năm 2020. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề liên quan đến quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được triển khai tại Agribank thị xã Quảng Trị. - Về thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng qua 3 năm 2014 - 2016 và các giải pháp được đề xuất đến năm 2020. - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu đánh giá về thực trạng rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập số liệu - Đối với số liệu thứ cấp Được thu thập từ báo cáo tổng kết tại Agribank thị xã Quảng Trị qua 3 năm 2014-2016; phương hướng hoạt động năm tiếp theo và nguồn tài liệu được thu thập 2 từ sách, báo, tạp chí, các tài liệu đã công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, internet và từ các cơ quan ban ngành ở TW để định hướng. - Đối với số liệu sơ cấp Nghiên cứu thực hiện điều tra bằng bảng hỏi thông qua cán bộ nhân viên ngân hàng và khách hàng là hộ kinh doanh của Agribank thị xã Quảng Trị nhằm nắm bắt được ý kiến đánh giá liên quan đến công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh. Các bảng hỏi được thiết kế để thu thập các thông tin liên quan đến ngành nghề; quy mô vay; thời gian vay; đánh giá năng lực, đạo đức của cán bộ ngân hàng dưới góc độ người đi vay vốn. Bên cạnh đó, thu thập ý kiến đánh giá về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh; khó khăn trong công tác tín dụng trên địa bàn cũng như những nguyên nhân các hộ kinh doanh không trả nợ tín dụng đúng thời hạn dưới góc độ của nhân viên ngân hàng. Từ đó, giúp tác giả có cái nhìn khái quát và toàn diện hơn về công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh để đưa ra những định hướng và giải pháp phù hợp. Chọn mẫu: * Đối với cán bộ nhân viên ngân hàng lấy phiếu đối với cán bộ làm chuyên môn nghiệp vụ tín dung, tương ứng với số mẫu điều tra là 26; * Đối với khách hàng là hộ kinh doanh: tiến hành điều tra hộ kinh doanh có vay vốn Agribank thị xã Quảng Trị. Nghiên cứu thực hiện phương pháp chọn mẫu xác suất với kỹ thuật lấy mẫu phân tầng theo tỷ lệ. Dựa trên tổng thể nghiên cứu bao gồm tất cả hộ kinh doanh có vay vốn Agribank thị xã Quảng Trị, nghiên cứu tiến hành lấy mẫu theo cơ cấu tỷ lệ hộ kinh doanh có vay vốn Agribank thị xã Quảng Trị. Cỡ mẫu phù hợp được xác định theo công thức của Cochran (1977): Công thức tính cỡ mẫu: Để cỡ mẫu có tính đại diện cao nhất, chọn p=q=0,5 Z2α/2= 1,96 ; ε = 10%; với độ tin cậy 1- α = 95% thì ta tính được cỡ mẫu là: 3 Dựa trên kích cỡ mẫu tối thiểu là 96, tuy nhiên, để đảm quy mô mẫu cũng như dự phòng trong trường hợp khách hàng không trả lời, tác giả tiến hành khảo sát đối với 200 hộ kinh doanh có vay vốn của Agribank thị xã Quảng Trị. Kết quả khảo sát được xử lý bằng phần mềm SPSS và tính toán bằng các công cụ thống kê. 4.2. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu - Thống kê mô tả: Nghiên cứu này sử dụng thống kê tần số và thống kê mô tả để tính toán và phân tích các chỉ tiêu đánh giá bằng phần mềm SPSS; - Phương pháp phân tích so sánh: Để thấy rõ sự biến động của các chỉ tiêu đánh giá qua các năm, nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích so sánh tính biến động của các chỉ tiêu giữa các thời kỳ về mặt tuyệt đối (±) và tương đối (%). 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo. Luận văn được kết cấu gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh của Ngân hàng thương mại. Chương 2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chi nhánh thị xã Quảng Trị. Chương 3. Định hướng và giải pháp tăng cường công tác quản trị rủi ro tín dụng hộ kinh doanh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chi nhánh thị xã Quảng Trị. 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG HỘ KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Lý luận về cho vay hộ kinh doanh (CVHKD) của ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm về hộ kinh doanh Theo Điều 36, Khoản 1, nghị định số 88/2006/NĐ-CP của Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì hộ kinh doanh được định nghĩa: là do một cá nhân là công dân Việt Nam hoặc một nhóm người hoặc một hộ gia đình làm chủ, chỉ được đăng ký kinh doanh tại một địa điểm, sử dụng không quá mười lao động, không có con dấu và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh 1.1.2. Đặc điểm hộ kinh doanh Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân: Hộ kinh doanh do một cá nhân thành lập có bản chất là cá nhân kinh doanh, do đó không thể là pháp nhân. Nó khác với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, bởi công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là một thực thể tách biệt với cá nhân thành lập nó. Mọi tài sản trong hộ kinh doanh đều là tài sản của cá nhân tạo lập nó. Cá nhân tạo lập hộ kinh doanh hưởng toàn bộ lợi nhuận (sau khi đã thực hiện các nghĩa vụ tài chính và thanh toán theo quy định của pháp luật) và gánh chịu mọi nghĩa vụ. Cá nhân tạo lập hộ kinh doanh có thể là nguyên đơn hoặc bị đơn trong các vụ án liên quan tới hoạt động kinh doanh. Trường hợp hộ kinh doanh được tạo lập bởi hộ gia đình, thì hộ kinh doanh có bản chất hộ gia đình kinh doanh. Do đó hộ kinh doanh cũng không phải là pháp nhân. Đặc điểm trên cho thấy, chủ hộ kinh doanh có thể là cá nhân hoặc hộ gia đình.[15] Hộ kinh doanh là hình thức kinh doanh quy mô rất nhỏ: Đặc điểm này không xuất phát từ bản chất bên trong của hình thức kinh doanh này mà xuất phát từ các quy định của pháp luật Việt Nam căn cứ vào số lao động được sử dụng trong hộ kinh doanh. Điều này gây tốn kém không thật cần thiết cho người kinh doanh, và có thể trái với ý chí và khả năng kinh doanh của họ. Việc buộc hộ kinh doanh sử dụng thường xuyên hơn mười lao động phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp có lẽ 5