Tài liệu Sáng kiến kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn lịch sử

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO GIẢNG DẠY MÔN LỊCH SỬ I-LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI : Trong thời đại công nghệ thông tin hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các lĩnh vực trong đời sống không còn xa lạ nữa. Và ngành giáo dục cũng từng bước tiếp cận với công nghệ hiện đại. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường như một công cụ lao động giúp Ban giám hiệu nhà trường nâng cao chất lượng quản lí, giúp các thầy cô giáo nâng cao chất lượng dạy học, trang bị cho học sinh kiến thức về công nghệ thông tin, học sinh sử dụng các thiết bị kĩ thuật số như một công cụ học tập, góp phần rèn luyện cho học sinh một số phẩm chất cần thiết của người lao động trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Để thực hiện tốt đổi mới giáo dục phổ thông đạt kết quả, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy và học tập có một vai trò tích cực. Công nghệ thông tin mở ra triển vọng to lớn trong việc đổi mới phương pháp dạy và phương pháp học. Năm học 2008 - 2009 được chọn là "Năm học đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục” . Năm học 2009 – 2010 tiếp tục chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá và ứng dụng trong công tác quản lý chuyên môn. Tập thể cán bộ, giáo viên nhà trường đã nhận thức được rằng: ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá và ứng dụng trong công tác quản lý chuyên môn là một trong những hướng tích cực nhất, hiệu quả nhất. Song để ứng dụng công nghệ thông tin hiệu quả trong giảng dạy thì công việc đầu tiên và quan trọng đối với người giáo viên là phải biết soạn giáo án điện tử. Chính vì vậy, ngay từ đầu năm học 2009 – 2010, được sự chỉ đạo của Ban Giám hiệu Trường trung học phổ thông Phạm Hùng, tôi đã mạnh dạn đi sâu nghiên cứu chuyên đề "Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Lịch sử". II-CƠ SỞ LÍ LUẬN: Thực hiện giáo án điện tử hay bài giảng điện tử giáo viên cần có sự hỗ trợ của máy tính. Toàn bộ kế hoạch lên lớp của giáo viên phải được lập trình sẵn. Các hoạt động dạy và học được thiết kế hợp lý trong một cấu trúc chặt chẽ, sử dụng các công cụ đa phương tiện bao gồm: các văn bản hình ảnh, âm thanh, phim minh hoạ để chuyển tải tri thức và điều khiển người học. Khi lên lớp bằng giáo án điện tử, giáo viên phải thực hiện một bài giảng điện tử với toàn bộ hoạt động giảng dạy đã được chương trình hóa một cách sinh động nhờ sự hỗ trợ của các công cụ đa phương tiện đã được thiết kế trong giáo án điện tử. Cũng với sự hỗ trợ của máy tính người giáo viên có thể ứng dụng công nghệ vào thiết kế, xây dựng bộ câu hỏi học tập, các bài tập thực hành, đố vui lịch sử, thư viện thông tin… cho học sinh. Việc giảng dạy bằng bài giảng điện tử có những ưu điểm của nó. Đối với giáo viên, tuy phải đầu tư khá nhiều thời gian và công sức để chuẩn bị một giáo án điện tử nhưng việc dạy học lịch sử bằng giáo án điện tử giúp giáo viên hạn chế bớt phần thuyết giảng, có thời gian thảo luận và tăng cường kiểm soát đối với học sinh. Giáo án đện tử giúp đa dạng hoá việc cung cấp kiến thức cho học sinh thông qua các công cụ trình diễn, người giáo viên có thể cung cấp cho học sinh một khối lượng hình ảnh, phim tài liệu lịch sử… liên quan đến nội dung bài học lịch sử mà học sinh được học, như vậy mà giờ học trở nên sôi nổi và sinh động hơn Đối với học sinh, việc học tập lịch sử thông qua bài giảng điện tử tạo nhiều hứng thú cho các em trong học tập, các em được tiếp cận, nhận thức các sự kiện lịch sử và bài học lịch sử sống động hơn, gần với qúa khứ hơn. So với những bài giảng thông thường, học sinh phải mường tượng trong đầu những sự kiện, nhân vật mà thầy cô thuyết giảng thì với việc học trên bài giảng điện tử học sinh đã được trực quan sinh động với những sự kiện, nhân vật lịch sử một cách cụ thể giúp kích thích quá trình tư duy của học sinh, từ đó, nội dung kiến thức lịch sử học sinh thu thập đủ hơn và in sâu hơn vào trong trí nhớ của các em. III-THỰC HIỆN: SỬ DỤNG PHẦN MỀM POWER POINT VÀO VIỆC XÂY DỰNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1 Giới thiệu khái quát về phần mềm PowerPoint. Để thiết kế bài giảng điện tử trong dạy học các bộ môn ở trường phổ thông, giáo viên có thể chọn lựa nhiều phần mềm khác nhau như: Flash, PowerPoint, Violet (tiếng Việt)… kết hợp với các phần mềm hổ trợ khác. Tuy nhiên, xuất phát từ đặc trưng, yêu cầu của bộ môn lịch sử cũng như khả năng tiếp cận của giáo viên, việc lựa chọn phần mềm PowerPoint qua thực tế sử dụng đã khẳng định được ưu thế so với các phần mềm khác. PowerPoint là phần mềm đồ họa diễn hình có trong bộ Microsoft Office. Phần mềm PowerPoint hầu như đã hiện diện sẵn trong hầu hết máy tính của người sử dụng Việt Nam và giao diện của nó cũng rất quen thuộc khi phần lớn giáo viên biết sử dụng Word để đánh văn bản. Phần mềm Powerpoint có thể đáp ứng tốt nhiều yêu cầu khác nhau trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông: từ việc xây dựng bài giảng điện tử của bài nghiên cứu kiến thức mới, cho đến khâu củng cố, ôn tập, sơ kết, tổng kết, kiểm tra đánh giá và cả hoạt động ngoại khóa. Khởi động phần mềm PowerPoint: 1. Nhấp vào nút Start trên thanh tác vụ 2. Trỏ vào Progame 3. Trỏ vào Microsoft Office 4. Nhấp vào Microsoft Office PowerPoint * Phần mềm này có thể giúp giáo viên: Dễ dàng chèn nội dung văn bản (Text), hình ảnh, video clip, âm thanh (Insert Picture/ Movie? Sound) làm cho các kênh thông tin về sự kiện lịch sử trở nên đa dạng, phong phú, sinh động. Qua đó, góp phần tạo biểu tượng lịch sử một cách rõ nét, giúp học sinh cảm nhận và “xích lại” gần với hiện thực qúa khứ, tránh nhận thức sai lầm, hiện đại hóa lịch sử và hiểu lịch sử đầy đủ, sâu sắc hơn. Đồng thời tạo hứng thú, hình thành trong học sinh tình cảm, thái độ đúng đắn đối với lịch sử cũng như việc học tập bộ môn lịch sử. Ví dụ: khi giảng bài Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII, giáo viên có thể giới thiệu cho học sinh hình ảnh vua Luix XVI, bức tranh biếm họa người nông dân Pháp… từ đó giúp học sinh có được biểu tượng rõ nét về chế độ chính trị - xã hội nước Pháp lúc bấy giờ. CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP 1789 Chính trị Xã hội. Pháp vẫn theo chế độ quân chủ chuyên chế. Vua Louis XVI (1774-1792) có quyền lực Tuyệt đối và vô hạn Tạo các biểu đồ, đồ thị, sơ đồ (Insert Chart), niên biểu, bảng so sánh (Insert Table)… với nhiều màu sắc, độ chính xác cao, có hiệu ứng hoạt hình và được trình chiếu theo trình tự nội dung vấn đề, theo xu hướng phát triển… giúp học sinh hiểu được bản chất, các mối liên hệ, vận động, phát triển của các sự kiện, hiện tượng lịch sử, hay hệ thống, khái quát những kiến thức đã học, hay làm rõ những điểm giống và khác nhau của các sự kiện, hiện tượng lịch sử…. Ví dụ: Sự khác nhau về các mặt: chủ trương, sách lược cách mạng , hình thức và lực lượng đấu tranh của Phong trào dân chủ 1936 – 1939 so với Phong trào cách mạng 1930 - 1935 1930 - 1931 1936 - 1939 Đế quốc – phong kiến Bọn phản động Pháp và tay sai Xác định kẻ ( có tính chất chiến lược ) ( có tính chất sách lược ) thù Đánh đổ Đế quốc giành độc lập Chống bọn phản động Pháp và tay dân tộc , đánh đổ phong kiến sai , chống chiến tranh đế quốc đòi Nhiệm vụ giành ruộng đất cho dân cày . tự do , cơm áo , hoà bình Đấu tranh chính trị của quần Công khai , hợp pháp ,nữa công Hình thức chúng bãi công - biểu tình – khai nữa hợp pháp . đấu tranh biểu tình có vũ trang . - Tập hợp mọi lực lượng yêu nước không phân biệt giai cấp . Công nhân – nông dân - Thành lập Mặt trận nhân dân Lực lượng ( Thực hiện liên minh công phản đế Đông Dương ( tháng 3 – đấu tranh nông ) 1938 đổi thành Mặt trận dân chủ thống nhất Đông Dương ) . Hoặc: Giữa hai chiến lược Chiến tranh đặc biệt và Chiến tranh cục bộ, có điểm gì giống nhau và khác nhau * Giống nhau : Đều là chiến tranh xâm lược thực dân mới của Mỹ, nhằm chống lại cách mạng, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới. * Khác nhau : Chiến tranh đặc biệt Chiến tranh cục bộ Được tiến hành bằng quân đội Được tiến hành bằng quân viễn tay sai, dưới sự chỉ huy của cố vấn chinh Mỹ + chư hầu và quân ngụy quân sự Mỹ, dựa vào vũ khí, trang tay sai, trong đó quân Mỹ giữ vai trò Âm mưu bị kỹ thuật, phương tiện chiến tranh quan trọng.Tiến hành hàng loạt cuộc của Mỹ, âm mưu cơ bản là : “ hành quân “ tìm diệt ” và “ bình định Dùng người Việt đánh người Việt”, ” vào “ Đất thánh Việt cộng” . coi Ấp chiến lược là quốc sách. Không chỉ tiến hành ở miền Nam, mà còn mở rộng chiến tranh phá hoại Phạm vi Được tiến hành chỉ ở miền Nam miền Bắc. Lớn và ác liệt hơn nhiều so với Chiến Qui mô tranh đặc biệt Tạo các liên kết (Hyperlink) linh hoạt, cho phép kết nối một nội dung bất kỳ trên một slide của giáo án điện tử đến một trang Web trên Internet (nếu máy tính có nối mạng hay đến bất kỳ một tập tin nào trong máy tính…để tìm kiếm thông tin, mở rộng nội dung đang trình bày hoặc sử dụng nút kích hoạt (Trigger) để bật / tắt tức thì các dạng tư liệu ngay trên slide đang trình chiếu nhằm bổ sung, cung cấp thông tin, hay tiến hành so sánh, đối chiếu nhận thức của học sinh. Ví dụ:TỔ CHỨC LIÊN HỢP QUỐC Tổ chức Liên hợp quốc ( UNO ) Các cơ quan chủ yếu Đại hội đồng Hội đồng bảo an Hội đồng KT - XH Tòa án quốc tế Ban thư ký LHQ Các cơ quan chuyên môn Các cơ quan khác Hàng không ICAO Bưu chính IPU Hàng hải IMO L..thực, n.nghiệp FAO Hội đồng tài chính IFC Lao động quốc tế ILO Giáo dục, khao học, văn hoá UNESCO Quỹ tiền tệ quốc tế IMF Năng lượng nguyên tử IAEA Hiệp định chung thuế quan mậu dịch GATT Y tế thế giới WHO Sở hữu tri thức thế giới WIDO Dễ dàng tạo và chèn các dạng ký hiệu, biểu tượng thích hợp có sẵn trong Auto Shapes với các định dạng theo điểm, theo đường, theo diện tích… và có thể tăng giảm kích cỡ, thay đổi hướng các ký hiệu tùy ý. Ngoài ra, còn có thể tự biên vẽ các lược đồ, tự thiết kế các biểu tượng đặc biệt, thể hiện được đặc trưng sự kiện lịch sử. Các dạng ký hiệu, lược đồ trên khi được tạo hiệu ứng thích hợp sẽ giúp học sinh nhận thức rõ trình tự quá trình diễn biến, xác định rõ các địa điểm, khu vực, các hướng di chuyển… qua đó góp phần tạo biểu tựơng rõ nét về không gian, thời gian hay giúp học sinh nắm được các mối liên hệ giữa các yếu tố, sự kiện, hiện tượng lịch sử. Ví dụ: KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ- XÃ HỘI Ở MIỀN BẮC GIẢI PHÓNG HOÀN TOÀN MIỀN NAM ( 1973- 1975) Tạo các hiệu ứng hoạt hình sinh động cho các đối tượng (văn bản, hình ảnh, biểu tượng, sơ đồ, bảng biểu…) là một trong những chức năng ưu thế của Powerpoint. Từ Menu Slide Show > Custom Animation >Add Effect giáo viên có thể chọn nhiều hiệu ứng khác nhau cho đối tượng đã được chèn trên Slide. Trong thẻ Add Effect, giáo viên chỉ nên chọn dạng hiệu ứng Entrance, trong dạng này có khoảng hơn 50 kiểu hiệu ứng cụ thể, nhưng chỉ có một số kiểu hiệu ứng thuộc mục Basic, Subtle là phù hợp với yêu cầu xây dựng bài giảng (có thể biểu hiện tốt mục đích sư phạm). Chẳng hạn như : khi muốn trình chiếu một đối tượng mới trên slide nên chọn hiệu ứng Fader, Fly In, Wipe, Diamond, Dissovle In… * Xây dựng bài giảng điện tử bằng PowerPoint đòi hỏi phải đầu tư nhiều thời gian và công sức nhưng khi tiến hành bài giảng điện tử trên lớp lại rất dễ dàng, thuận tiện. Giáo viên chỉ cần click chuột hay nhấn phím Enter hay phím  là có thể trình chiếu lần lượt nội dung của bài giảng đã được thiết kế trước đó trên Powerpoint. Điều này cho phép giáo viên trình bày nội dung bài học một cách đa dạng, phong phú, sinh động nhưng vẫn tiết kiệm được thời gian mà GV bỏ ra cho việc ghi chép, kẻ vẽ lược đồ… trên bảng đen theo lối dạy truyền thống.