Tài liệu Skkn dạy học theo chủ đề tích hợp để nâng cao chất lượng giáo dục ở trường thcs phổ ninh.

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.1. Lý do khách quan Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung Ƣơng 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, ngành giáo dục nƣớc ta đang chuẩn bị để có những đổi mới về mọi mặt trong những năm tới. Trong đó xu hƣớng dạy học tích hợp đang đƣợc ƣu tiên đề cập đến trong việc xây dựng sách giáo khoa và phƣơng pháp dạy học. Vấn đề đặt ra cho ngành giáo dục là: Làm thế nào để nội dung kiến thức trở nên hấp dẫn và có ý nghĩa trong cuộc sống? Làm thế nào để việc học tập phải nhằm đến mục đích là rèn kĩ năng giải quyết vấn đề, đặc biệt là các vấn đề đa dạng của thực tiễn? Có phải cứ phải dạy kiến thức theo từng bài thì học sinh mới hiểu và vận dụng được kiến thức? Việc trả lời các câu hỏi trên đồng nghĩa với việc xác định mục tiêu giáo dục trong thời đại mới. Dạy học tích hợp theo chủ đề là một trong những mô hình dạy học phù hợp với mục tiêu đổi mới hiện nay và đáp ứng nhu cầu học tập trong thế kỉ XXI. Về phƣơng diện lí luận dạy học, tích hợp đƣợc hiểu là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống ở những mức độ khác nhau, các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học khác nhau hoặc các hợp phần của một môn học thành một nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn đƣợc đề cập đến trong các môn học hoặc các hợp phần của môn học đó. Dạy học tích hợp hay dạy học theo chủ đề (thematic instruction) là cách tiếp cận giảng dạy liên ngành, theo đó các nội dung giảng dạy đƣợc trình bày theo các đề tài hoặc chủ đề. Mỗi đề tài hoặc chủ đề đƣợc trình bày thành nhiều bài học nhỏ để ngƣời học có thể có thời gian hiểu rõ và phát triển các mối liên hệ với những gì họ đã biết và trân trọng. Cách tiếp cận này tích hợp kiến thức từ nhiều ngành học và khuyến khích ngƣời học tìm hiểu sâu các chủ đề, tìm đọc tài liệu từ nhiều nguồn và tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau. Việc sử dụng nhiều nguồn thông tin khuyến khích ngƣời học tham gia vào việc chuẩn bị bài học, tài liệu và tƣ duy tích cực và sâu hơn cách học truyền thống với chỉ một nguồn tài liệu duy nhất. Kết quả là họ sẽ hiểu rõ hơn và cảm thấy tự tin hơn trong việc học. 1.2. Lý do chủ quan Từ năm học 2011-2012, Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ngãi đã phát động phong trào dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho giáo viên trung học. Bƣớc đầu, từ khái niệm dạy học theo chủ đề tích hợp đến việc làm của giáo viên bộ môn đều mới mẻ. Hầu nhƣ phần lớn cán bộ, giáo viên còn rất lúng túng. Đến năm học 2012-2013, cô giáo Phan Thị Thúy Hạnh - giáo viên Trƣờng Trung học phổ thông số 1 Sơn Tịnh - đạt giải nhất cấp Bộ với bài giảng "Tìm hiểu các loại phân bón" môn Hóa học lớp 11. "Cái mẫu sản phẩm" của cô giáo đã đƣợc tuyên truyền rộng rãi cho cán bộ, giáo viên trong tỉnh và bƣớc đầu bản thân tôi đã nghiên cứu, tìm hiểu để vận dụng vào bộ môn của mình. Tôi nhận thức: Mọi kiến thức trong cuộc sống đều có sự liên quan với nhau. Các môn học trong nhà trƣờng hiện nay tuy khác nhau nhƣng luôn có sự liên quan, bổ trợ cho nhau. Chính vì thế, việc dạy học theo hƣớng tích hợp là xu hƣớng giảng dạy tiên tiến, hiện đại mà nhiều thầy cô giáo đã thực hiện trong thực tế. Đặc biệt, Tiếng Anh là một môn học có thể tích hợp đƣợc nhiều kiến thức của các môn học khác. Tuy nhiên, trong thực tế đa số giáo viên chỉ đƣợc đào tạo chuyên ngành nên việc nắm bắt kiến thức các bộ môn khác là một việc tƣơng đối khó khăn của mỗi giáo viên bộ môn. Do đó, đôi khi dạy bộ môn này nhƣng chƣa thấy đƣợc nội dung của vấn đề có liên hệ với bộ môn khác và có thể dùng kiến thức của những bộ môn khác làm sáng tỏ thêm vấn đề mình đang giảng dạy. Đây chính là nguyên nhân làm cho giáo viên bộ môn nói chung và bộ môn Tiếng Anh nói riêng ngại xây dựng chủ đề để tổ chức dạy học tích hợp. Để cho nội dung bài giảng thêm sinh động, hình thức dạy học đƣợc đa dạng và đặc biệt là học sinh có dịp nhận thấy cùng một vấn đề nhƣng có nhiều bộ môn cùng điều chỉnh, giúp các em hiểu sâu hơn vấn đề và từ đó hình thành Trang 2 cho các em kỹ năng giải quyết những vấn đề, giải thích đƣợc những hiện tƣợng trong tự nhiên, trong cuộc sống cũng nhƣ trong học tập. Với suy nghĩ nhƣ trên, bản thân tôi đã tìm hiểu nghiên cứu để tổ chức giảng dạy theo chủ đề tích hợp tại ba lớp 9 của trƣờng Trung học cơ sở Phổ Ninh trong năm học 2013-2014 và cũng là để tạo, hoàn thiện sản phẩm tham gia dự thi các cấp. Sau một năm thực hiện, tôi thấy chất lƣợng học sinh học bộ môn Tiếng Anh tăng đáng khích lệ và tôi xem chuyên đề "Dạy học theo chủ đề tích hợp để nâng cao chất lƣợng dạy học môn Tiếng Anh lớp 9 tại trƣờng Trung học cơ sở Phổ Ninh" nhƣ là một sáng kiến kinh nghiệm nhỏ mà hôm nay tôi mạnh dạn chia sẻ để cùng đƣợc trao đổi với đồng nghiệp và qua sự góp ý của đồng nghiệp tìm đƣợc phƣơng án tốt hơn để có nhiều giờ học bộ môn Tiếng Anh đƣợc tổ chức giảng dạy theo chủ đề tích hợp nhằm nâng cao hơn nữa chất lƣợng học môn Tiếng Anh cho học sinh. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Nghiên cứu việc xây dựng và tổ chức giảng dạy bộ môn Tiếng Anh lớp 9 theo chủ đề tích hợp. Trong đó, tìm hiểu kỹ việc chọn các chủ đề; xây dựng bảng mô tả chủ đề tích hợp theo mục tiêu bài học của môn Tiếng Anh lớp 9 và một số môn có liên quan; xây dựng các câu hỏi kiểm tra và đánh giá sản phẩm của học sinh; đánh giá chất lƣợng học bộ môn Tiếng Anh lớp 9 của học sinh sau khi học chủ đề tích hợp. 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Học sinh lớp 9A, 9B và 9C năm học 2013-2014 của Trƣờng trung học cơ sở Phổ Ninh. 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1. Phƣơng pháp tiếp cận lý luận khoa học Tìm hiểu các văn bản Hƣớng dẫn hội thi "Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết tình huống trong thực tiễn" dành cho học sinh trung học và "Dạy học theo chủ đề tích hợp" dành cho giáo viên của Bộ Giáo dục và Đào tạo; Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ngãi; Phòng Giáo dục và Đào tạo Đức Phổ. Trang 3 Tìm hiểu các bài viết của các Nhà khoa học đƣợc đăng tải trên mạng Internet. 5.2. Phƣơng pháp khảo sát, tiếp cận thực tế Tiếp cận tài liệu của cô giáo Phan Thị Thúy Hạnh - giáo viên Trƣờng Trung học phổ thông số 1 Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Khảo sát thực tế về chất lƣợng học sinh của trƣờng Trung học cơ sở Phổ Ninh qua khảo sát chất lƣợng đầu năm học, chất lƣợng học kỳ I và chất lƣợng cuối năm học 2013-2014. Trang 4 PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC TÍCH HỢP 1.1. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1.1.1. Khái niệm tích hợp Theo từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chƣơng trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”. Theo từ điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tƣợng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Theo Từ điển Bách khoa Toàn thư thì "Tích hợp hệ thống là phối hợp các thiết bị và công cụ khác nhau để cùng làm một việc với nhau trong một hệ thống - một chƣơng trình nhằm giải quyết nhiệm vụ chung nào đó". Trong tiếng Anh, tích hợp đƣợc viết là “integration” một từ gốc Latin (integer) có nghĩa là “whole” hay “toàn bộ, toàn thể”. Có nghĩa là sự phối hợp các hoạt động khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống để bảo đảm sự hài hòa chức năng và mục tiêu hoạt động của hệ thống ấy. 1.1.2. Khái niệm dạy học tích hợp Theo Xavier Rogier "Sƣ phạm tích hợp là một quan niệm về quá trình học tập trong đó toàn thể các quá trình học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng, có dự tính trƣớc những điều cần thiết cho học sinh nhằm phục vụ quá trình học tập tƣơng lai, hoặc hòa nhập học sinh vào cuộc sống lao động". Trong lĩnh vực khoa học giáo dục "Tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến thức thuộc các môn học khác nhau thành một Trang 5 nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các mối quan hệ lý luận và thực tiễn đƣợc đề cập trong các môn học đó". Dƣới góc độ lý luận dạy học, dạy học tích hợp nhằm tạo ra các tình huống liên kết tri thức các môn học nhằm phát triển các năng lực của học sinh. Khi xây dựng các tình huống đòi hỏi vận dụng các kiến thức của phân môn học hoặc của nhiều môn học, học sinh sẽ phát huy đƣợc năng lực tự lực, phát triển tƣ duy sáng tạo. Dạy học tích hợp sẽ làm giảm sự trùng lặp nội dung dạy học giữa các môn, đồng thời hiệu quả dạy học đƣợc nâng lên. Các định nghĩa trên nêu rõ mục đích của dạy học tích hợp là hình thành và phát triển năng lực của ngƣời học. Đồng thời các định nghĩa cũng nêu rõ các thành phần tham gia tích hợp là loại tri thức hoặc các thành tố của quá trình dạy học. Nhƣ thế, có thể định nghĩa dạy học tích hợp là "quá trình dạy học mà ở đó các thành phần năng lực đƣợc tích hợp với nhau trên cơ sở các tình huống cụ thể trong đời sống để hình thành năng lực của ngƣời học". 1.2. MỤC TIÊU CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP Dạy học tích hợp hƣớng đến các mục tiêu cơ bản sau: 1.2.1. Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa Quá trình dạy học sẽ có ý nghĩa khi đặt các quá trình đó trong hoàn cảnh có ý nghĩa đối với ngƣời học để họ thấy đƣợc ý nghĩa của các kiến thức, kỹ năng và năng lực cần lĩnh hội. Trong dạy học tích hợp, các quá trình học tập không cô lập với cuộc sống hàng ngày; không có sự tách biệt giữa nhà trƣờng và thực tiễn cuộc sống. Trái lại, thông qua việc liên kết kiến thức từ các lĩnh vực khác nhau và sự đóng góp của nhiều môn học, ngƣời ta tìm cách hòa nhập thế giới nhà trƣờng và thế giới cuộc sống. 1.2.2. Phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn Trong dạy học, cần có sự sàng lọc lựa chọn các tri thức, kỹ năng đƣợc xem là quan trọng đối với quá trình học tập, có ích trong cuộc sống hoặc là cơ sở cho quá trình học tập tiếp theo. Từ đó cần nhấn mạnh chúng và đầu tƣ thời gian cũng nhƣ có những giải pháp hợp lý. Trang 6 1.2.3. Dạy sử dụng kiến thức trong tình huống Dạy học tích hợp cũng nhằm nêu bật các hình thức sử dụng kiến thức mà học sinh đã lĩnh hội đƣợc, tạo ra các tình huống học tập để học sinh vận dụng một cách sáng tạo, tự lực để hình thành ngƣời lao động có năng lực, tự lập. Do đó, dạy học tích hợp không quan tâm nhiều đến đánh giá những kiến thức học sinh đã lĩnh hội đƣợc mà chủ yếu là tìm cách đánh giá "học sinh có khả năng sử dụng kiến thức trong các tình huống có ý nghĩa hay không". 1.2.4. Thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học Dạy học tích hợp nhằm thiết lập mối quan hệ giữa những khái niệm khác nhau của cùng một môn học, của những môn học khác nhau, đảm bảo cho mỗi học sinh khả năng huy động có hiệu quả những kiến thức và năng lực của mình để giải quyết có hiệu quả các tình huống xuất hiện trong quá trình học tập và trong thực tiễn cuộc sống. Khả năng đó của học sinh gọi là năng lực hay mục tiêu tích hợp. Các bài dạy theo hƣớng tích hợp sẽ làm cho nhà trƣờng gắn liến với thực tiễn cuộc sống, với sự phát triển của cộng đồng. Những nội dung dạy học sinh nhỏ tuổi theo các chủ đề "Gia đình"; "Nhà trƣờng"; "Cuộc sống quanh ta"; "Trái Đất và hành tinh";… làm cho học sinh có nhu cầu học tập để giải đáp đƣợc những thắc mắc phục vụ cho cuộc sống của mình và cộng đồng. Học theo hƣớng tích hợp sẽ giúp cho các em quan tâm hơn đến con ngƣời và xã hội ở xung quanh mình. Việc học gắn liền với cuộc sống đời thƣờng là yếu tố khích lệ để các em học tập. Những thắc mắc nảy sinh từ thực tế làm nảy sinh nhu cầu giải quyết vấn đề của các em. Chẳng hạn "Vì sao có sấm chớp?", "Vì sao không đƣợc chặt cây phá rừng?", "Vì sao…?". 1.3. CÁC ĐẶC TRƢNG CƠ BẢN CỦA DẠY HỌC TÍCH HỢP - Tìm cách làm cho quá trình học tập có ý nghĩa. Dạy học tích hợp đặt toàn bộ các quá trình học tập vào một tình huống có ý nghĩa đối với học sinh. Trang 7 - Tìm cách làm cho quá trình học tập mang tính mục đích rõ rệt, thông qua các năng lực hình thành cho học sinh một mục tiêu tích hợp cho mỗi năm học (trong một môn học hay một nhóm các môn học). - Thƣờng tìm sự soi sáng của nhiều môn học: sự đóng góp của mỗi môn học là thực sự xác đáng; cần lƣu ý đến việc lựa chọn thông tin cần cung cấp cho học sinh tùy thuộc vào loại tình huống, trong đó học sinh cần huy động kiến thức, tránh làm cho học sinh bị chìm ngập trong khối lƣợng lớn thông tin với lý do các thông tin này ít nhiều có quan hệ với tình huống phải giải quyết. - Sự cố gắng vƣợt lên trên các nội dung môn học, các nội dung chỉ đáng chú ý khi chúng đƣợc huy động trong các tình huống. 1.4. CÁC QUAN ĐIỂM VẬN DỤNG DẠY TÍCH HỢP Vận dụng dạy học tích hợp vào thực tế dạy học ở nƣớc ta còn khá mới mẻ, nhất là chƣơng trình sách và giáo khoa đã đƣợc phân hóa sâu sắc; giáo viên chƣa đƣợc bồi dƣỡng về dạy học tích hợp và thói quen dạy chỉ dựa vào sách giáo khoa đã in sâu trong mỗi giáo viên. Do đó, để vận dụng có hiệu quả dạy học tích hợp cần phải chú ý tới một số quan điểm sau: 1.4.1. Vận dụng dạy học tích hợp một cách có ý nghĩa Đòi hỏi phải lựa chọn nội dung, tình huống có nghĩa với việc học tập của học sinh, phù hợp với logic khoa học, không gƣợng ép. Giáo viên phải nghiên cứu nội dung dạy học, xác định mục tiêu chung và mục tiêu của bài học. 1.4.2. Không làm cho học sinh học tập quá tải Nghiên cứu lựa chọn kỹ và định rõ thời gian, mức độ cho hoạt động học tập; tránh vì hứng thú mà liên kết tri thức quá sâu, rộng sẽ dẫn đến quá tải trong quá trình học tập của học sinh, làm giảm hiệu quả dạy học. 1.4.3. Vận dụng hợp lý các phƣơng pháp dạy học Vận dụng hợp lý các phƣơng pháp dạy học tích cực, các phƣơng tiện dạy học để tạo ra hiệu quả tích hợp cao. Vì bản thân các phƣơng pháp dạy học tích cực, các phƣơng tiện dạy học hƣớng đến nâng cao chất lƣợng dạy học, Trang 8 mang thuộc tính tích hợp các kiến thức, kỹ năng, cảm xúc nhận thức ở học sinh. 1.4.4. Khai thác mối liên hệ liên môn Tăng cƣờng khai thác mối quan hệ liên môn và liên kết kiến thức trong nội bộ môn học. Định hƣớng này đã quan tâm đến tích hợp và phù hợp với việc dạy tích hợp. 1.5. CÁC BIỆN PHÁP VẬN DỤNG DẠY HỌC TÍCH HỢP 1.5.1. Đƣa các nội dung thực tế vào bài học Nhìn chung, các kiến thức ở trƣờng phổ thông đều đƣợc vận dụng vào quá trình lao động sản xuất, vào kỹ thuật và công nghệ,… phục vụ cuộc sống con ngƣời. Dạy học môn học nào đó chính là dạy một khoa học đã, đang tồn tại và phát triển; một khoa học sống động gắn với môi trƣờng xung quanh. Do vậy, kiến thức ở trƣờng phổ thông không thể tách rời với thực tiễn cuộc sống, mà phải luôn tạo cơ sở với những tình huống xuất phát và giải trình phù hợp, phải dựa trên đặc điểm nhận thức của học sinh. Dạy học gắn với cuộc sống là một hoạt động thống nhất giữa giáo dục, giáo dƣỡng với môi trƣờng kinh tế - xã hội. Trƣớc hết, giáo viên phải có kiến thức thực tế, am hiểu và có khả năng phân tích, khái quát chỉ ra các mối liên hệ cần thiết giữa kiến thức ở trƣờng phổ thông với các ứng dụng trong kỹ thuật, công nghệ sản xuất và đời sống,… Trong quá trình dạy học cần phải sử dụng các ví dụ minh họa, các sự kiện, các thành tựu khoa học và kỹ thuật trong đời sống cho học sinh hiểu và thấy đƣợc mặt thực tế của kiến thức, thấy đƣợc khả năng nhận thức và cải tạo thế giới tự nhiên vì cuộc sống của con ngƣời. Các kiến thức thực tế đƣợc đƣa vào bài học sẽ làm cho học sinh hứng thú học, đảm bảo cho quá trình dạy học đƣợc gắn bó mật thiết với cuộc sống, góp phần phát triển tối đa năng lực của học sinh, giúp học sinh định hƣớng nghề nghiệp; biết cảm thụ cái đẹp và khả năng thích nghi nhanh với sự phân công lao động xã hội cũng nhƣ hoạt động sáng tạo. Trong dạy học, giáo viên cần phải tích hợp các nội dung giáo dục môi trƣờng vào một số bài học để Trang 9 trang bị cho học sinh những tri thức khoa học về môi trƣờng; kinh nghiệm và kỹ năng bảo vệ môi trƣờng để mọi ngƣời hiểu biết về trách nhiệm và nghĩa vụ phải bảo vệ môi trƣờng, làm cho môi trƣờng sống ngày càng đẹp. 1.5.2. Sử dụng các bài tập có nội dung thực tế, kỹ thuật Bài tập có nội dung thực tế là bài tập đề cập tới những vấn đề có liên quan trực tiếp đến đối tƣợng có trong đời sống, kỹ thuật. Song những vấn đề đó cần đƣợc thu hẹp và đơn giản hóa đi so với thực tế. Đây là một trong những biện pháp cơ bản thực hiện nội dung giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hƣớng nghiệp. Nội dung của bài tập có tính kỹ thuật tổng hợp phải đƣợc rút ra từ những hiện tƣợng thực tế, kỹ thuật và đời sống xã hội. Những số liệu của bài tập phải phù hợp với thực tế. Những bài tập có giá trị giáo dục rất hiệu quả, đồng thời vận dụng tích hợp hiệu quả sẽ rất cao bởi có thể thực hiện tích hợp các kiến thức đơn lẻ từ nhiều bài, nhiều phần từ các tình huống trong sản xuất. Dạy học tích hợp giáo dục học sinh nhiều khía cạnh: giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hƣớng nghiệp; giáo dục môi trƣờng; kỹ năng vận dụng kiến thức và năng lực tƣ duy của học sinh. 1.6. CÁC KIỂU TÍCH HỢP 1.6.1. Tích hợp nội môn 1.6.1.1. Tích hợp ngang Là tích hợp các phân môn trong cùng một môn. Ví dụ, trong Toán học có thể tích hợp Hình học, Đại số hoặc Số học. Hoặc trong Tiếng Anh, tích hợp bốn kỹ năng Nghe, Nói, Đọc, Viết. 1.6.1.2. Tích hợp dọc Là tích hợp cùng môn ở các khối lớp với nhau. Ví dụ, trong môn Tiếng Anh khi dạy Tiếng Anh lớp 9 có thể tích hợp dọc thì hiện tại đơn, hiện tại tiếp diễn lớp 6, lớp 7, lớp 8 và lớp 9. 1.6.2. Tích hợp liên môn (tích hợp đa môn) Là tích hợp với nhiều môn học khác nhau trong cùng cấp học hoặc khác cấp học nhƣng với nguyên tắc dạy ở lớp trên đƣợc tích hợp với lớp dƣới Trên thế giới, hiện tồn tại ba mô hình dạy học tích hợp phổ biến nhất: Trang 10 1.6.2.1. Mô hình đa môn (interdisciplinary model) Mô hình này đƣợc xây dựng chƣơng trình học tập theo những kiến thức, kỹ năng thuộc một số môn học khác nhau. Tiếng mẹ đẻ Khoa học Chủ đề Lịch sử Địa lý 1.6.2.2. Mô hình dựa trên chuỗi vấn đề (problem-based model) Mô hình này đòi hỏi nội dung học tập đƣợc thiết kế thành một chuỗi vấn đề, muốn giải quyết phải huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng của những môn học khác nhau. Mô hình này cho thấy quá trình học tập xoay quanh những mục tiêu chung cho một nhóm môn, tạo thành môn học tích hợp. Toán Khoa học tự nhiên Ngôn ngữ, nghệ thuật Vấn đề Khoa học xã hội Các môn học Nghệ thuật 1.6.2.3. Mô hình dựa trên chủ đề (Theme based model) Mô hình này giảng dạy theo các chủ đề, đòi hỏi giáo viên và học sinh vận dụng kiến thức của nhiều môn học khác nhau. Ƣu điểm của mô hình này là giáo viên vẫn dạy một môn học, nhƣng trong quá trình dạy học giáo viên cần vận dụng và mở rộng kiến thức của nhiều môn học liên quan khác. Trang 11 Âm nhạc Tiếng Việt Công dân Lịch sử Khoa học CHỦ ĐỀ Công nghệ Nghệ thuật Địa lý Toán Thể chất Trang 12 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG VIỆC DẠY HỌC TÍCH HỢP TRONG MÔN TIẾNG ANH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHỔ NINH 2.1. TIẾP CẬN CÁC VĂN BẢN CHỈ ĐẠO CỦA NGÀNH CẤP TRÊN Trên cơ sở công văn 5111/BGDĐT-GDTrH ngày 23/7/2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc Tổ chức cuộc thi Vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn và cuộc thi Dạy học theo chủ đề tích hợp; Sở Giáo dục và Đào tạo Quảng Ngãi và Phòng Giáo dục và Đào tạo Đức Phổ đã hƣớng dẫn cụ thể qui trình thi nhƣ sau: 2.1.1. Mục đích của cuộc thi - Khuyến khích giáo viên sáng tạo, thực hiện dạy học theo chủ đề, chủ điểm có nội dung liên quan đến nhiều môn học và gắn liền với thực tiễn; - Góp phần đổi mới hình thức tổ chức dạy học, đổi mới phƣơng pháp dạy học, đổi mới phƣơng pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập; tăng cƣờng hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học; - Tạo cơ hội giao lƣu, trao đổi kinh nghiệm giữa các giáo viên trung học trên toàn quốc và thế giới. 21.2. Nội dung của cuộc thi Xây dựng chủ đề dạy học có nội dung kiến thức liên quan trực tiếp đến hai hay nhiều môn học; thiết kế tiến trình dạy học chủ đề đã xây dựng theo phƣơng pháp và kĩ thuật dạy học tích cực; chuẩn bị thiết bị dạy học và học liệu để hỗ trợ hoạt động học của ngƣời học; thử nghiệm tiến trình dạy học đã thiết kế. 2.1.3. Đối tƣợng dự thi Thí sinh là giáo viên THCS, THPT; giáo viên BTTHCS, BTTHPT. 2.1.4. Sản phẩm dự thi Trang 13 Sản phẩm dự thi là hồ sơ dạy học (dung lƣợng không quá 30MB), bao gồm: - Tiến trình dạy học chủ đề đã xây dựng đƣợc tổ chức thành các hoạt động học của học sinh theo phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học tích cực; - Thiết bị dạy học và học liệu hỗ trợ hoạt động học của học sinh theo tiến trình dạy học đã thiết kế: mô tả dụng cụ thí nghiệm, mô hình, vật thật; video clips, âm thanh, tranh, ảnh, bản đồ, sơ đồ, biểu đồ, sách, báo, tài liệu khoa học...; - Báo cáo về việc thử nghiệm tiến trình dạy học đã thiết kế, kèm theo minh chứng về hoạt động dạy học đã tiến hành: các đoạn video clip minh họa hoạt động dạy học điển hình; sản phẩm của các hoạt động và kết quả thực hiện các nhiệm vụ học tập của học sinh. 2.1.5. Hồ sơ dự thi Hồ sơ dự thi bao gồm: - Phiếu thông tin về giáo viên hoặc nhóm 02 giáo viên dự thi (Phụ lục II); - Phiếu mô tả hồ sơ dạy học (Phụ lục III); - Hồ sơ dạy học (dung lƣợng không quá 30MB). 2.1.6. Tiêu chí chấm sản phẩm dự thi - Mục tiêu dạy học: Mục tiêu của bài học đƣợc xác định rõ ràng, gắn liền với yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ của chƣơng trình giáo dục phổ thông theo định hƣớng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. - Thể hiện rõ tính liên môn thông qua mục tiêu và nội dung dạy học về kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau mà học sinh đạt đƣợc qua dự án dạy bài học. - Bảo đảm tính thực tiễn và tính khả thi: Nội dung, hình thức, bối cảnh xây dựng bài học gắn liền với thực tiễn cuộc sống, thực tiễn dạy học, phù hợp với điều kiện của nhà trƣờng Việt Nam. Trang 14 - Cách tổ chức dạy học: Các hoạt động dạy học đƣợc thiết kế hƣớng tới ngƣời học, động viên ngƣời học huy động đƣợc nhiều lĩnh vực kiến thức và kĩ năng khác nhau; thúc đẩy sự tìm tòi, khám phá, tự học của học sinh. - Phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp kiểm tra đánh giá: Vận dụng phƣơng pháp dạy học, phƣơng pháp kiểm tra đánh giá hƣớng tới ngƣời học tích cực, hình thành và phát triển năng lực của học sinh nhƣ năng lực vận dụng tổng hợp, năng lực hợp tác, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề…. - Sử dụng thiết bị dạy học: Thiết bị dạy học đƣợc sử dụng một cách hợp lí, sáng tạo để hỗ trợ các hoạt động dạy, học và nâng cao hiệu quả dạy học. - Kết quả dạy học: Các kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của Chƣơng trình giáo dục phổ thông và năng lực vận dụng kiến thức liên môn vào giải quyết vấn đề thực tiễn của học sinh. 2.2. VỀ PHÍA NHÀ TRƢỜNG Chấp hành sự chỉ đạo của Phòng Giáo dục và Đào tạo, nhà trƣờng đã cử các tổ trƣởng chuyên môn, phó hiệu trƣởng và một số giáo viên cốt cán tham gia tập huấn các hội thi mới do Phòng Giáo dục và Đào tạo tổ chức. Qua lĩnh hội nội dung của lớp tập huấn, các tổ trƣởng chuyên môn đã tổ chức tập huấn lại cho toàn thể cán bộ, giáo viên bộ môn và huy động cán bộ, giáo viên tích cực tham gia dự thi. Tuy nhiên, nội dung còn chung chung, chƣa đi sâu vào việc hƣớng dẫn tích hợp cho từng bộ môn. 2.3. ĐỐI VỚI GIÁO VIÊN BỘ MÔN Đây là một dịp tốt để cán bộ, giáo viên trải nghiệm tổ chức thực hiện sự chỉ đạo của Ngành cấp trên; tuy nhiên, việc thực hiện dạy học theo chủ đề tích hợp của nhiều giáo viên hầu nhƣ không thực hiện đƣợc. Việc tổ chức giảng dạy môn Tiếng Anh cho cả trƣờng nói chung và với lớp 9 nói riêng vẫn chƣa đƣợc hấp dẫn học sinh. 2.4. NGUYÊN NHÂN - Do thiếu "mẫu" cho các bộ môn, giáo viên chỉ nắm bắt, nhận định qua văn bản hƣớng dẫn hội thi cấp huyện chƣa hiểu rõ đƣợc bản chất của vấn đề tích hợp. Trang 15 - Khi tiếp cận đƣợc bài dự thi của cô giáo Phan Thị Thúy Hạnh với bài dạy "Tìm hiểu về các loại phân bón" đã đạt giải nhất cấp Bộ trong năm học 2012-2013 thì qui trình tổ chức thực hiện quá dài, nhiều hạng mục từ việc thể hiện nội dung đến hình thức học tập khiến cho giáo viên bộ môn choáng ngợp. - Bên cạnh đó, giáo viên bộ môn chỉ đƣợc đào tạo chuyên ngành nên rất khó khăn trong việc tìm hiểu môn tích hợp và bài tích hợp cho hợp lý. - Một bộ phận không nhỏ giáo viên ngại khó tìm hiểu rõ bản chất của vấn đề; thiếu tự học qua mạng Internet, tài liệu tham khảo. 2.5. CHẤT LƢỢNG CỦA HỌC SINH Qua khảo sát chất lƣợng đầu năm 2013-2014, môn Tiếng Anh của ba lớp 9 nhƣ sau: LỚP T.SỐ 9A 27 9B 25 9C 25 T.CỘNG 77 GIỎI KHÁ T.BÌNH YẾU KÉM 1 10 14 2 7 13 5 5 9 10 1 6 26 37 8 Trang 16 CHƢƠNG 3 TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG BỘ MÔN TIẾNG ANH LỚP 9 Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ PHỔ NINH Chính vì các môn học khác nhau nhƣng luôn có sự liên quan, bổ sung cho nhau nên việc dạy học theo hƣớng tích hợp là xu hƣớng giảng dạy tiên tiến, hiện đại mà nhiều thầy cô giáo đã thực hiện trong thực tế. Đặc biệt, Tiếng Anh là một môn học có thể tích hợp đƣợc nhiều kiến thức của các môn học khác. 3.1. NHẬN THỨC, TÌM HIỂU VÀ THỰC HIỆN 3.1.1. Tìm hiểu qua các lài liệu tham khảo trên internet Khi xây dựng bài học của từng tiết học ở môn Tiếng Anh, giáo viên sẽ dễ dàng nhận thấy nội dung của bài học ấy liên quan đến các kiến thức nào để từ đó xây dựng giáo án theo hƣớng tích hợp, khai thác, mở rộng các kiến thức ở môn học khác. Bài học có nội dung liên quan đến các địa danh nhƣ Unit 11 Traveling around Viet Nam ở lớp 8, các thầy cô giáo có thể khai thác về vị trí địa lý, khí hậu, đặc điểm con ngƣời, động thực vật… của Nha Trang, Đà Lạt, Hạ Long, Sa Pa… nhƣ môn địa lý hay sinh vật. Các em học sinh sẽ thích thú tham gia các hoạt động học tập vì những địa danh trên đều là nơi du lịch mà khá nhiều em đã từng đến. Bài học về công trình kiến trúc văn hóa, lịch sử nhƣ Unit 14 Wonders of the world (cũng ở lớp 8), giáo viên có thể tích hợp vào đó kiến thức về lịch sử, địa lý hay mỹ thuật. Công trình ấy do ai xây dựng? ở đâu? thuộc quốc gia nào? có vị trí địa lý ra sao?... Hay công trình ấy có liên quan đến sự kiện, nhân vật lịch sử nào? hoặc nó có những nét đẹp gì nổi bật về kiến trúc, mỹ thuật đáng cho ngƣời ta ghi nhớ?... Hoặc các tiết học có từ ngữ liên quan đến hoạt động thể dục thể thao nhƣ Unit 6 After school, Unit 13 Activities… ở lớp 7 sẽ hết sức sinh động nếu giáo viên khéo léo tích Trang 17 hợp để học sinh nói lên những hiểu biết của mình về các bộ môn thể thao mà các em yêu thích, về ích lợi của việc rèn luyện thể dục thể thao. Những kiến thức về kĩ năng sống cũng rất dễ dàng tích hợp khi dạy môn tiếng Anh ở những tiết học có nội dung liên quan nhƣ Unit 12 Let’s eat ở lớp 7, có thể tích hợp các kiến thức về dinh dƣỡng, an toàn thực phẩm… Unit 9 A first-aid course ở lớp 8 sẽ khai thác mở rộng hơn về việc sơ cấp cứu… Ngay cả môn công nghệ, với Unit 15 Computers ở lớp 8, giáo viên cũng có thể tích hợp vào các kiến thức về tin học, văn hóa trong sử dụng mạng xã hội. Chắc chắn tiết học sẽ hết sức sinh động khi các vấn đề về mail, chat, facebook… đƣợc đề cập tới. 3.1.2. Bản thân tự tìm hiểu 3.1.2.1. Đối với các lớp 6,7,8 * CHỦ ĐỀ: COMPUTERS - (Tiếng Anh lớp 8- Bài 15) - Tích hợp ngang: Các kiến thức, kỹ năng của Bài 15 (Unit 15) gồm 5 tiết: Getting started + Listen and read; Speak; Listen; Read; Write. - Tích hợp dọc: Các thì: hiện tại đơn(lớp 6), quá khứ đơn, tƣơng lai đơn (lớp 7) và hiện tại hoàn thành (lớp 8). - Liên môn: Môn Tin học lớp 6: Tiết 1,2 - Bài 1: Thông tin và tin học; Tiết 3,4,5: Em có thể làm đƣợc gì nhờ máy tính; Tiết 8- Bài thực hành 1: Làm quen với một số thiết bị máy tính; Tiết 11,12 - Bài 6: Học gõ mƣời ngón. * CHỦ ĐỀ: LET’S EAT! - (Tiếng Anh lớp 7- Bài 12) - Tích hợp ngang: Các kiến thức của Bài 12 (Unit 12) gồm 5 tiết đƣợc tích hợp các kỹ năng: Listen; Speak; Read; Write; Language focus. - Tích hợp dọc: Thì hiện tại đơn (lớp 6,7); thì quá khứ đơn (lớp 7,8,9). - Tích hợp Liên môn + Môn Công Nghệ lớp 6: Tiết 37- Bài 15: Cơ sở của ăn uống hợp lý; Tiết 41,42- Bài 16: Vệ sinh an toàn thực phẩm. Tiết 43 - Bài 17: Bảo quản chất dinh dƣỡng trong chế biến món ăn. Tiết 49 - Bài 19: Thực hành Trộn dầu giấm rau xà lách.(có video clip) Trang 18 * CHỦ ĐỀ: MAN AND THE ENVIRONMENT - (Tiếng Anh lớp 6Bài 16) - Tích hợp ngang: Các kiến thức của Bài 16 (Unit 16) gồm 4 tiết đƣợc tích hợp các kỹ năng: Listen; Speak; Read; Write. - Tích hợp dọc: Thì hiện tại đơn(lớp 6,7,8,9). - Tích hợp liên môn: + Môn Công nghệ lớp 6: Tiết 22 -Bài 10: Giữ gìn nhà ở sạch sẽ. 3.1.2.2. Đối với lớp 9 Bản thân tôi đang trực tiếp dạy môn Tiếng Anh 3 lớp 9 nên tôi tìm hiểu nghiên cứu và xây dựng đƣợc 3 chủ đề để dạy; trong đó có một chủ đề để dự thi Dạy học theo chủ đề tích hợp các cấp: *CHỦ ĐỀ 1: CLOTHING - (Tiếng Anh lớp 9 - Bài 2) - Tích hợp ngang: Các kiến thức, kỹ năng của Bài 2 (Unit 2) gồm 5 tiết: Getting started + Listen and read; Speak; Listen; Read; Write. - Tích hợp dọc: Các thì: hiện tại đơn, hiện tại tiếp diễn (lớp 6), quá khứ đơn (lớp 7) và hiện tại hoàn thành (lớp 8,9). - Liên môn: + Môn Công Nghệ lớp 6: Tiết 2,3 – Bài 1: Các loại vải thƣờng dùng trong may mặc; Tiết 4,5 – Bài 2: Lựa chọn trang phục. + Môn Mĩ thuật lớp 9: Tiết 15,16 - Bài 15: Tạo dáng và vẽ trang trí thời trang. + Môn Mĩ thuật Lớp 8: Tiết 8- Bài 9: Vẽ tranh Đề tài ngày Nhà giáo Việt Nam (Cô giáo mặc áo dài). + Môn Ngữ văn lớp 8: Bài Tập làm văn: Thuyết minh về chiếc áo dài Việt Nam (Tổ chức Vƣờn sinh hoạt tiếng Anh với Kỹ năng Nói -Viết - Có video clip). *CHỦ ĐỀ 2: THE ENVIRONMENT - (Tiếng Anh lớp 9- Bài 6) - Tích hợp ngang: Các kiến thức, kỹ năng của Bài 6 (Unit 6) gồm 5 tiết: Getting started + Listen and read; Speak; Listen; Read; Write. Trang 19 - Tích hợp dọc: Các thì hiện tại đơn, hiện tại tiếp diễn (lớp 6), quá khứ đơn, tƣơng lai đơn (lớp 7) và hiện tại hoàn thành (lớp 8,9). - Liên môn: + Môn Sinh lớp 8: Tiết 63- Bài 60, 61: Luật bảo vệ môi trƣờng; Tiết 65- Bài 62: Thực hành Vận dụng Luật bảo vệ môi trƣờng (Tổ chức cho học sinh tham gia chiến dịch “Làm cho thế giới sạch hơn” -Có video clip.) + Môn Giáo dục công dân Lớp 7: Tiết 22, 23 - Bài 14: Bảo vệ môi trƣờng và tài nguyên thiên nhiên. + Môn Địa lí lớp 7: Tiết 47- Bài 40: Vấn đề khai thác tài nguyên và bảo vệ môi trƣờng biển, hải đảo. 3.1.2.3. Chủ đề dự thi Bản thân tôi đã nghiên cứu và xây dựng đƣợc Dự án với chủ đề FATHERLAND tham gia dự thi các cấp và đã đạt giải Khuyến khích cấp Bộ Giáo dục và Đào tạo trong năm học 2013-2014. Sau đây tôi xin trình bày cụ thể Chủ đề này: 1. PHIẾU MÔ TẢ DỰ ÁN 1.1. Tên dự án CHỦ ĐỀ FATHERLAND(QUÊ HƢƠNG) MÔN TIẾNG ANH LỚP 9 1.2. Mục tiêu Giáo dục Mĩ thuật lớp công dân 7 và lớp 9 lớp 6, lớp 7 và lớp 9 Môn học Tiếng Anh lớp 9 Bài học -Unit 3 Tiết 21-bài - Lớp 7- tiết Home Một số thể 4- bìa vẽ village loại bài hát tranh đề tài (Getting TRANH started + PHONG Listen CẢNH and read) - Lớp 9 –Tiết Âm Nhạc lớp 7 Trang 20 -Lớp 6: tiết 8 - bài 7 -Lớp 7: tiết 24, 25- bài 15 -Lớp 9: tiết Lồng ghép môn Âm nhạc, Văn học, Mĩ thuật, Công nghệ,Thể dục và môn Giáo dục công dân. - Liên môn Môn Âm nhạc qua hòa tấu video clip Quê hƣơng để giới thiệu sơ lƣợc về những hình ảnh tuổi thơ