Tài liệu Skkn hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giờ sinh hoạt lớp

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hanh phúc MÔ TẢ SÁNG KIẾN Mã số (do Thường trực HĐ ghi): ……………………………………….. 1. Tên sáng kiến: Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giờ sinh hoạt lớp (Nguyễn Thùy Dương, La Minh Tuấn, Nguyễn Văn Đức, Nguyễn Hữu Phước, @THPT Ca Văn Thỉnh) 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Sinh hoạt chủ nhiệm 3. Mô tả bản chất của sáng kiến: 3.1. Tình trạng giải pháp đã biết: Năm học 2017-2018, theo Chỉ thị số 2699/CT-BGDĐT của Bộ giáo dục và Đào tạo, ngành Giáo dục tiếp tục tập trung thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban Chấp hành trung ương Đảng, Nghị quyết số 44/NQ-CP của Chính phủ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Từ năm 2013 đến nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai nhiều nội dung tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên về đổi mới phương pháp giảng dạy, đổi mới kiểm tra đánh giá… Trong đó có nội dung tập huấn về Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường học. Các cấp học từ tiểu học đến trung học phổ thông đã thực hiện dạy học qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở các bộ môn và bước đầu đã đem lại hiệu quả dạy học tốt như: học sinh học tập tích cực, hứng thú, chất lượng giáo dục nâng cao. Việc tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm sáng tạo trong giờ sinh hoạt lớp trước đây chưa thực hiện tại nhà trường chúng tôi. Để thực hiện tốt nhiệm vụ năm học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của đơn vị, nhóm chúng tôi thiết kế thực hiện hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giờ sinh hoạt lớp cho học sinh cấp trung học phổ thông. 3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến: 3.2.1. Mục đích của giải pháp (để giải quyết vấn đề gì): 1 Mục đích của giải pháp là tạo không khí sinh hoạt lớp vui vẻ, học sinh tham gia tích cực, hứng thú, giảm bớt sự căng thẳng sau một tuần học tập. Sinh hoạt lớp không chỉ đơn thuần là tổng kết đánh giá hoạt động trong tuần, xây dựng kế hoạch tuần tiếp theo mà còn lồng ghép tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo giúp học sinh tự hình thành những kỹ năng sống tích cực những phẩm chất đáng quý như: tính tự lập, kỹ năng thẩm mỹ, ý thức bảo vệ môi trường, tinh thần đoàn kết, tình yêu thương, sẻ chia,… nhằm đáp ứng mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới là tạo ra những con người Việt Nam phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, có những phẩm chất cao đẹp, có các năng lực chung và phát huy tiềm năng của bản thân, làm cơ sở cho việc lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời. 3.2.2. Nội dung giải pháp Tổ chức tiết sinh hoạt lớp cuối tuần không phải là điều mới mẻ đối với giáo viên, nhất là giáo viên chủ nhiệm. Sinh hoạt lớp là một loại hình hoạt động tập thể của học sinh, được phân bố thời gian chính thức mỗi tuần 1 tiết, để học sinh tiến hành những hoạt động giáo dục và xây dựng tập thể dưới sự hướng dẫn và cố vấn trực tiếp của giáo viên chủ nhiệm. Thông thường, giờ sinh hoạt này gồm 3 hoạt động cơ bản: Tổng kết đánh giá hoạt động trong tuần; xây dựng kế hoạch tuần tiếp theo và giáo viên chủ nhiệm nhận xét đánh giá. Vì vậy, trong các tiết sinh hoạt lớp hiện nay, giáo viên chủ nhiệm đi theo một quy trình có sẵn, lối mòn, không khí nhàm chán, dẫn đến hiệu quả không cao. Nhằm thực hiện đổi mới phương pháp dạy học và tạo không khí sinh hoạt lớp vui vẻ, học sinh tham gia tích cực, chúng tôi tổ chức cho học sinh hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo (TNST) là hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực…, từ đó tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng 2 tạo của cá nhân mình. Hoạt động TNST được tổ chức bằng nhiều hình thức khác nhau như trò chơi, hội thi, diễn đàn, giao lưu, tham quan du lịch, câu lạc bộ, các công trình nghiên cứu khoa học kỹ thuật…Vì vậy mà việc giáo dục học sinh thực hiện một cách tự nhiên, sinh động, nhẹ nhàng, hấp dẫn, không gò bó, khô cứng và phù hợp với tâm sinh lý cũng như nhu cầu, nguyện vọng của học sinh. Thực hiện theo phương hướng và nhiệm vụ năm học, tình hình thực tế tại đơn vị, chúng tôi thực hiện dạy học TNST trong giờ sinh hoạt lớp gồm các nội dung như: Tạo dựng không gian lớp học xanh - sạch - đẹp; tổ chức làm các sản phẩm thủ công bằng các vật liệu có sẵn; tập làm giáo viên chủ nhiệm lớp trong một giờ sinh hoạt lớp. Qua các hoạt động giáo dục TNST, chúng tôi chú trọng đến việc giáo dục đạo đức, hình thành các năng lực cốt lỗi, kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh. Chúng tôi chọn các hoạt động TNST trong giờ SHL gồm: Hoạt động tương tác; lao động công ích; hoạt động nhân đạo. Mục đích của hoạt động TNST là tạo cơ hội cho HS trải nghiệm các hoạt động thực tiễn và giúp các em nhận thức sâu sắc về ý thức bảo vệ môi trường, lòng yêu thương, chia sẻ. Từ đó rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, phát triển ý tưởng sáng tạo, thẩm mỹ, ý thức bảo vệ môi trường,… Chúng tôi thực hiện các hoạt động TNST trong giờ SHL theo nội dung chủ đề của từng tháng. Trong tiết SHL, chúng tôi không bỏ qua phần tổng kết đánh giá hoạt động trong tuần; xây dựng kế hoạch tuần tiếp theo, mà nhận xét đánh giá được tổ chức ngắn gọn khoảng 15 phút. Thời gian còn lại, chúng tôi tổ chức cho HS hoạt động TNST. Nội dung các hoạt động TNST, chúng tôi thực hiện gồm có: Trang trí phòng học (thời gian thực hiện đầu năm học); Hội thi làm lồng đèn (thời gian thực hiện trong tháng Trung Thu); Một tiết làm giáo viên chủ nhiệm (thời gian thực hiện tháng 11); Làm hoa Tết (thời gian thực hiện trong tháng giêng). - Trong tháng đầu tiên nhập học, chúng tôi hướng dẫn HS trang trí phòng học, gồm hoạt động làm bình hoa để bàn giáo viên, hoa treo tường và hướng dẫn 3 HS phân loại rác, để riêng giấy và chai nhựa, bán phế liệu tích tiền làm quỹ lớp. Chúng tôi yêu cầu HS thực hiện theo tổ (Mỗi tổ thiết kế một sản phẩm: tổ 1,2 làm bình hoa để bàn, tổ 3,4 làm bình hoa treo tường) và giáo viên gợi ý HS chọn những vật liệu rẻ tiền, sử dụng chai nhựa làm lọ trồng cây phát tài treo ở 4 cửa sổ lớp học. Hoạt động này giúp HS ý thức gìn giữ cảnh quan trường học xanh sạch - đẹp, ý thức bảo vệ môi trường sống, phát triển năng khiếu thẩm mĩ. - Trong tháng 9 (tháng 8 âm lịch) hướng dẫn HS làm lồng đèn, giáo viên hướng dẫn cách làm lồng đèn bằng lon nước ngọt hoặc lon bia, mỗi tổ thực hiện 5 cái lồng đèn, sản phẩm làm được các em sẽ gởi đến Đoàn trường tặng quà cho các em nhỏ vui Tết Trung Thu (Theo Kế hoạch của Đoàn trường mỗi chi đoàn lớp tặng 10 lồng đèn). Hoạt động TNST này, giúp HS cảm nhận được không khí của ngày Tết Trung Thu và hình thành kỹ năng hoạt động nhóm, ý thức bảo vệ môi trường, tình yêu thương đối với các em nhỏ. - Tháng 11, mỗi tuần cho một cá nhân (tổ đề cử) trong vai giáo viên chủ nhiệm điều hành tiết sinh hoạt lớp như đề ra giải pháp xử lý những trường hợp vi phạm nội quy, nêu những nội dung thực hiện trong tuần. Giáo viên cho tập thể lớp bình bầu cá nhân trải nghiệm xuất sắc nhất. Qua hoạt động TNST này giúp HS hình thành ý thức tổ chức kỹ luật tốt, kỹ năng ứng sử giao tiếp, đặc biệt là hiểu và yêu quý, kính trọng giáo viên chủ nhiệm nói riêng và thầy cô giáo nói chung, phát huy truyền thống tôn sư trọng đạo. Để thực hiện hoạt động TNST, chúng tôi dự kiến trước một số tình huống HS vi phạm trong tuần như không làm bài tập, không thuộc bài, bài kiểm tra có điểm dưới TB, không đồng phục, nghỉ học KP, đi trể, cúp tiết,… và có bước tìm hiểu trước để có định hướng giáo dục những trường hợp HS vi phạm và học sinh cá biệt (mất dụng cụ học tập, HS vi phạm nội quy lặp lại nhiều lần,…). Cho HS trong vai giáo viên chủ nhiệm tổ chức điều hành giờ SHL theo trình tự của 1 tiết SHL (nhận xét, đánh giá, giải pháp cho những trường hợp vi phạm, những vấn đề được lớp đặt ra trong tuần); còn 15 phút cuối tiết, giáo viên chủ nhiệm nhận xét chung (điểm mạnh và hạn chế của HS trong vai GVCN, điều chỉnh giải pháp nếu chưa phù hợp). 4 - Tháng giêng, chúng tôi tổ chức cho HS hoạt động TNST làm hoa Tết, GVCN hướng dẫn cách làm, mỗi tổ cùng thực hiện 1 sản phẩm, các sản phẩm làm được các em bán, tiền lời thu được đóng góp vào quỹ khuyến học của nhà trường. Giáo viên đánh giá năng lực của các tổ qua sản phẩm được bán nhiều hay ít, và là căn cứ GVCN khen thưởng. Hoạt động trải nghiệm này không chỉ giúp HS phát triển năng khiếu thẩm mĩ khéo tay hay làm mà còn hình thành kỹ năng làm kinh tế (thu lợi nhuận từ sản phẩm do các em tự làm ra, cũng như cách giới thiệu sản phẩm đến người dùng) nếu các em không có khiếu làm hoa được thì giới thiệu, bán sản phẩm, và lợi nhuận thu được giúp HS biết yêu thương chia sẻ với cộng đồng là bài học lớn nhất. 3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp Hoạt động TNST trong giờ sinh hoạt lớp là hoạt động dạy học đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay. Những nội dung sáng kiến chúng tôi đã thực hiện ở khối lớp 10 và sáng kiến kinh nghiệm này có thể thực hiện cho tất cả các lớp học ở cấp học THPT tại địa phương. 3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp Khi dạy học hoạt động TNST trong giờ sinh hoạt lớp, bước đầu chúng tôi đạt được kết quả tốt, cụ thể như sau: - Hoạt động TNST trang trí phòng học, học sinh rất hứng thú tham gia, thể hiện rõ năng khiếu thẩm mĩ của các em, đồng thời tạo không gian phòng học xanh - sạch - đẹp. Bên cạnh, chúng tôi còn hướng dẫn học sinh trực nhật lớp hoặc khi chăm sóc khu tự quản trong khuôn viên trường chú ý nhặt, phân loại rác và bán chai nhựa, giấy vụn làm kế hoạch nhỏ. Kết quả của hoạt động TNST này là phòng học được trang trí xanh - sạch - đẹp, tạo môi trường học tập của lớp học thoải mái. Hoa trang trí làm bằng giấy màu, bình sử dụng chai nhựa, cây phát tài đem từ nhà vào, như vậy chi phí làm hoa trang trí phòng học không đáng kể. Vào hàng tháng các em bán chai nhựa, giấy vụn thu được từ 7.000 đến 5 10.000 đồng góp vào quỹ kế hoạch nhỏ của lớp. Kết quả lớn nhất mà chúng tôi thu được là tình đoàn kết bạn bè giữa các lớp được thắt chặt, cụ thể lớp còn làm bình hoa để bàn giáo viên tặng cho lớp bạn cùng khối, hay chia sẻ những trò khéo tay hay làm (khắc viết chì, nghệ thuật xếp giấy Nhật). Đây là niềm vui của công tác chủ nhiệm chúng tôi có được. - Hoạt động TNST làm hoa Tết, qua hướng dẫn của GVCN, HS tự do sáng tạo làm bình hoa Tết, bình quân mỗi tổ làm được 10 giỏ hoa, mỗi giỏ hoa tùy vào độ đẹp của sản phẩm mà bán từ 60.000 đồng đến 100.000 đồng và trừ chi phí mua nguyên liệu, mỗi giỏ hoa thu lời từ 15.000 đồng đến 55.000 đồng. Kết quả một tháng trải nghiệm, các em bán được 40 sản phẩm và thu lời được 1.3000.000 đồng. Số tiền này các em gởi vào quỹ xây nhà cho bạn, quỹ khuyến học của nhà trường. Chính hoạt hoạt động TNST này cho các em phát triển năng khiếu thẩm mĩ, khéo tay hay làm, các em tham gia cuộc thi làm bình hoa giấy do đoàn trường tổ chức 26/3, có học sinh sáng tạo khắc bút chì nghệ thuật và bán làm quà tặng. Bên cạnh, tham gia hoạt động TNST còn giúp các em hình thành kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng làm kinh tế, và ý thức sống biết yêu thương, chia sẻ. - Hoạt động TNST làm giáo viên chủ nhiệm trong giờ SHL tạo không khí SHL vui vẻ, học sinh biết quan tâm chia sẻ với các bạn nhiều hơn. Mọi giải pháp giáo dục HS vi phạm nề nếp, học sinh cá biệt chúng tôi đều xuất phát từ sự thấu hiểu và chia sẻ. Trong công tác chủ nhiệm, chúng tôi cùng HS của lớp đến thăm gia đình một số em có hoàn cảnh khó khăn, hay HS cá biệt để có giải pháp giáo dục tích cực. Qua đó, HS thấy được, hiểu được mà tự điều chỉnh những việc làm chưa tốt và phấn đấu rèn luyện tốt hơn. Nhìn chung khi dạy học hoạt động TNST trong giờ SHL, HS lớp chủ nhiệm chúng tôi tham gia tích cực, hứng thú, bên cạnh còn giúp các em hình thành được một số kỹ năng, phát triển năng khiếu ở HS. Đồng thời TNST hướng các em tham gia các hoạt động tập thể khắc phục được việc HS nghiện chơi 6 game hay các trò chơi thiếu lành mạnh do tác động từ bên ngoài. Từ đó kết quả cuối học kỳ của những lớp chủ nhiệm chúng tôi đạt kết quả tốt, về hạnh kiểm 100% đạt khá, tốt, kết quả học tập đạt 100% từ trung bình trở lên, không có HS yếu, kém. 3.5. Những người tham gia tổ chức áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có) Nhóm chúng tôi gồm 4 giáo viên cùng làm công tác quản lý, chủ nhiệm và giảng dạy khối lớp 10. 3.6. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến Giáo dục không chỉ trong lớp học. Hoạt động TNST coi trọng các hoạt động thực tiễn mang tính tự chủ của HS, về cơ bản là hoạt động mang tính tập thể trên tinh thần tự chủ cá nhân, với sự nỗ lực giáo dục giúp phát triển sáng tạo và cá tính riêng của mỗi cá nhân trong tập thể. Đây là những HĐGD được tổ chức gắn liền với kinh nghiệm, cuộc sống để HS trải nghiệm và sáng tạo. Điều đó đòi hỏi các hình thức và phương pháp tổ chức hoạt động TNST phải đa dạng, linh hoạt, HS tự hoạt động, trải nghiệm là chính. Nhưng trong hoạt động định hướng phát triển sáng tạo, khi HS đến lớp học, giáo viên đóng vai trò quan trọng nhất, dù trong bất kỳ hoàn cảnh, thầy yêu thương trò, thầy tận tâm, mong mỏi trò học tốt, có tương lai tốt, thậm chí tốt hơn mình, Thầy nắm chắc tri thức cơ bản để dạy và có đam mê cập nhật tri thức mới, có khả năng mở rộng tri thức cơ bản ra những lĩnh vực nằm ngoài phần môn mình dạy. Tức là giáo viên cũng có đam mê học suốt đời và mở rộng tri thức của bản thân, thì mới mong dạy HS đi theo đam mê học tập suốt đời được. Bên cạnh đó, để thực hiện tốt sáng kiến kinh nghiệm, chúng tôi rất cần và được sự hợp tác của tập thể sư phạm nhà trường, hội phụ huynh học sinh, Đoàn thanh niên và đặc biệt là sự quan tâm của Ban Giám hiệu nhà trường. 3.7. Tài liệu kèm theo gồm: 3.7.1.Kế hoạch dạy học hoạt động TNST trong giờ SHL a/ Kế hoạch hoạt động trải nghiệm sáng tạo: Một tiết làm GVCN lớp 7 - Cơ sở xây dựng kế hoạch: Thực hiện theo phương hướng và nhiệm vụ năm học 2017-2018 của Sở GD&ĐT Bến Tre, và Kế hoạch thực hiện hiệm vụ năm học 2017-2018 của nhà trường. - Nội dung hoạt động TNST: Một tiết làm giáo viên chủ nhiệm. - Mục đích: giáo dục đạo đức, hình thành các năng lực cốt lỗi, kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh. Cụ thể như khả năng ứng xử trong giao tiếp, có tinh thần ý thức kỷ luật tốt, phát huy truyền thống tôn sư trọng đạo, - Thời gian và cách thức tổ chức hoạt động: +Thời gian thực hiện trong tháng 11 +Cách thức tổ chức hoạt động: Bước 1- Chuẩn bị: Giáo viên định hướng nội dung HĐTN ở đầu tháng 11 và cho lớp đề cử mỗi tổ 1 HS trong vai GVCN, cho các em bốc thăm theo thứ tự mỗi tuần 1 HS. Bước 2- Tổ chức hoạt động TNST: HS trong vai GVCN điều hành tiết SHL, thực hiện các nội dung như: nhận xét, đánh giá tuần, xử lý giáo dục những trường hợp HS vi phạm… của học sinh trong thời gian 30 phút. Bước 3- Nhận xét, góp ý: GVCN nhận xét, điều chỉnh giải pháp xử lý giáo dục của HS tham gia TNST. GVCN dự đoán trước một số tình huống có thể xảy ra (HS tham gia TNST thiếu tự tin, bản lĩnh xử lý tình huống chưa thuyết phục hoặc quá tự tin, giải quyết vấn đề theo hướng áp đặt). Từ đó, GVCN hướng dẫn điều chỉnh giải pháp cho phù hợp, và mọi giải pháp chúng tôi thực hiện GD học sinh đều xuất phát từ sự yêu thương , thấu hiểu và chia sẻ. Bước 4- Đánh giá : Sau 4 tuần thực hiện, GVCN cho tập thể lớp bình bầu cá nhân trải nghiệm tốt bằng cách bỏ phiếu kín (HS ghi tên bạn làm GVCN thích nhất) b/Kế hoạch hoạt động trải nghiệm sáng tạo: Làm hoa Tết 8 - Cơ sở xây dựng kế hoạch: Thực hiện theo phương hướng và nhiệm vụ năm học 2017-2018 của Sở GD&ĐT Bến Tre, và Kế hoạch thực hiện hiệm vụ năm học 2017-2018 của nhà trường. - Nội dung hoạt động TNST: Làm sản phẩm thủ công bằng các vật liệu có sẵn. - Mục đích: giáo dục học sinh hình thành các năng lực cốt lỗi, kỹ năng sống, giá trị sống cho học sinh, như khả làm việc nhóm, phát triển năng khiếu thẩm mỹ, kỹ năng làm kinh tế, tình yêu thương, chia sẻ… - Thời gian hoạt động 4 tuần giáp Tết Nguyên đán (từ 06/01/2018 đến 03/02/2018). Thực hiện trong giờ SHL, sau thời gian 15 phút tổng kết tuần. - Cách thức tổ chức hoạt động: Bước 1- Hướng dẫn: Giáo viên hướng dẫn HS cách làm bình hoa. GV khuyến khích sự sáng tạo ở HS, và có thể tạo nhiều sản phẩm thủ công trang trí khác. Bước 2- Thực hành : HS hoạt động trải nghiệm sáng tạo theo nhóm (chia nhóm theo tổ, 4 nhóm), sản phẩm làm ra các em giới thiệu, và bán sản phẩm. Bước 3- Nhận xét, đánh giá : Sau 4 tuần thực hiện, các tổ báo cáo kết quả thu được (số sản phẩm làm ra, số tiền thu được từ bán sản phẩm). Đây là cơ sở, GVCN tổng kết khen thưởng. 3.7.2. Một số hình ảnh hoạt động TNST trong giờ SHL 9 Hình 1: Bình hoa để bàn giáo viên do HS sáng tạo Hình 2: Bình hoa để bàn giáo viên – HS sáng tạo tặng lớp bạn 10 Hình 3: Bình hoa treo tường – HS sáng tạo Hình 4: Bình hoa treo tường – HS sáng tạo 11 Hình 5: HS đang làm hoa trang trí phòng học Hình 6: Góc phân loại rác ở cuối lớp học 12 Hình 7: HS đang làm hoa Tết Hình 8: HS đang làm hoa Tết 13 Hình 9: Sản phẩm hoa Tết – HS làm thủ công Hình 10: Học sinh trải nghiệm sáng tạo làm hoa giấy dự thi 26/3 14 Hình 11: Học sinh trải nghiệm sáng tạo làm hoa giấy dự thi 26/3 Hình 12: Học sinh trải nghiệm sáng tạo làm hoa giấy dự thi 26/3 15 Hình 13: Sản phẩm hoa giấy dự thi 26/3 Hình 14: Móc khóa, HS sáng tạo từ bút chì 16 Hình 15: Bút chì khắc chữ nghệ thuật Hình 16: Sản phẩm từ bút chì Bến Tre, ngày 19 tháng 03 năm 2018 17