Tài liệu Skkn một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “lấy trẻ làm trung tâm” tại trường mầm non

Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang I. Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, ngành giáo dục luôn quan tâm đến công tác giáo dục nói chung, giáo dục Mầm non nói riêng đã được các cấp các ngành quan tâm đặc biệt chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ. Đây là một trong những vấn đề quan tâm hàng đầu. Để nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ mầm non cần rất nhiều yếu tố khác nhau, nhưng một trong những yếu tố quan trọng là đổi mới tổ chức hoạt động giáo dục xây dựng môi trường “Lấy trẻ làm trung tâm". Để nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, cần thay đổi hoạt động của trẻ. Nhưng yếu tố quan trọng nhất vẫn là đổi mới nâng cao hình thức tổ chức các hoạt động lấy trẻ làm trung tâm. Trong môi trường lấy trẻ làm trung tâm đội ngũ giáo viên không chỉ truyền đạt kiến thức cho trẻ một cách thụ động mà các giáo viên phải tạo mọi điều kiện, để trẻ lĩnh hội chủ động, sáng tạo, tích cực hoạt động, tự chiếm lĩnh kiến thức và kinh nghiệm. Để đạt được điều này giáo viên cần nắm được môi trường hoạt động của từng trẻ trong lớp, trên cơ sở đó lựa chọn được nội dung, phương pháp phù hợp với từng nhóm, từng cá nhân trẻ. Trong quá trình giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cần tạo sự hứng thú cho trẻ về nhu cầu, kỹ năng, thế mạnh của mỗi trẻ. Để giáo dục lấy trẻ làm trung tâm được thực hiện một cách tốt nhất và có hiệu quả thì việc xây dựng môi trường giáo dục trong các trường mầm non rất cần thiết, việc lập kế hoạch xây dựng giáo dục, tổ chức các hoạt động vui chơi, hợp tác với cha mẹ học sinh trong việc chăm sóc giáo dục trẻ là việc làm cần thiết. Trong nhà trường cần tạo cảnh quan môi trường lành mạnh, an toàn đối với trẻ, hợp với độ tuổi, đồ dùng phải hấp dẫn, mới lạ có tính thu hút trẻ, trẻ được tự lựa chọn hoạt động cá nhân hoặc theo nhóm một cách tích cực, qua đó kiến thức và kỹ năng ở trẻ dần được hình thành. Đặc biệt, từ khi Bộ Giáo dục và Đào tạo triển 1 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang khai Chương trình Giáo dục mầm non mới, thì vấn đề xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ mầm non được đặt ra ngày càng cấp thiết hơn. Bởi môi trường giáo dục được ví như người giáo viên thứ hai tổ chức và hướng dẫn trẻ chơi, trẻ hoạt động để nhận thức và phát triển. Trên thực tiễn hiện nay tiết học Khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm cho trẻ mầm non là quan trọng, bên cạnh đó việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học giúp trẻ phát huy tính sáng tạo, tò mò ham học hỏi. Đòi hỏi giáo viên phải linh động, sáng tạo, khuyến khích trẻ khám phá thế giới xung quanh trẻ đã đặt ra những yêu cầu mới, đối với giáo viên mầm non trong quá trình lựa chọn và tổ chức các hoạt động khám phá khoa học cho trẻ. Để dạy trẻ mầm non đạt hiệu quả cao trong môn khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm thì giáo viên phải tăng cường sử dụng các phương pháp xây dựng môi trường trong và ngoài lớp học là rất cần thiết, chính vì vậy mà tôi đã chọn đề tài này “ Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm”. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài Mục tiêu Khảo sát khả năng nhận thức tư duy của trẻ đối với bộ môn khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm trên cơ sở đề ra một số giải pháp, biện pháp thích hợp nhằm giúp giáo viên trong quá trình hướng dẫn trẻ môn “Khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm” có hiệu quả như: Xây dựng môi trường trong và ngoài lớp học, kích thích tính tìm tòi, ham hiểu biết, thích khám phá và phát triển về trí tuệ và ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua đó nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo ở trẻ. Nhiệm vụ: + Tổ chức các hoạt động để trẻ khám phá, trả lời các câu hỏi và giải quyết các vấn đề đặt ra như: Hoạt động tham quan môi trường, quan sát, thảo luận, trò 2 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang chuyện, phỏng vấn, tìm hiểu qua sách, tranh ảnh, khám phá trực tiếp thông qua thực hành, lao động ... + Tạo cơ hội cung cấp, củng cố kinh nghiệm, làm tăng sự tò mò, hứng thú. Qua thực hiện đề tài này nhằm giúp giáo viên trong tiết dạy tạo nhiều cơ hội học tập và lĩnh hội được nhiều kiến thức mới nhằm phát huy tính sáng tạo, tính tò mò ở trẻ thông qua chương trình dạy lấy trẻ làm trung tâm. + Giúp giáo viên tìm ra các giải pháp, biện pháp để tạo được hứng thú cho trẻ trong giờ hoạt động khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm. + Cùng giáo viên giúp trẻ trải nghiệm, khám phá, tìm tòi, kích thích sự ham học hỏi của trẻ, qua việc cho trẻ trải nghiệm trẻ thích tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh. + Sau khi vận dụng đề tài sẽ góp phần đắc lực đối với giáo viên trong quá trình hình thành nhân cách phát triển tư duy cho trẻ. 3. Đối tượng nghiên cứu. Một số biện pháp chỉ đạo giúp giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học theo hướng xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm. 4. Giới hạn nghiên cứu. Khuôn khổ nghiên cứu: Chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm ở vùng đồng bào DTTS trường MN Cư Pang. Đối tượng khảo sát học sinh trường mầm non Cư Pang. Thời gian nghiên cứu từ tháng 8 năm 2017 đến tháng 3 năm 2018. 5. Phương pháp nghiên cứu. Để thực hiện đề tài ngiên cứu này thành công, tôi đã thực hiện các phương pháp sau: 3 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc và nghiên cứu, tổng hợp các tài liệu, nghiên cứu các chuyên đề của Sở, phòng giáo dục, tìm tòi tài liệu trong sách báo, tranh ảnh, chuyện tranh có liên quan đến đề tài nâng cao chất lượng giáo dục môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp phân tích: Dựa trên những chứng cứ đã nghiên cứu, kết hợp với luận chứng của đề tài, phân tích các yếu tố và đưa ra những lý giải của vấn đề. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Dựa trên các chuyên đề, các vấn đề trọng tâm. Từ đó có cơ sở để đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non lấy trẻ làm trung tâm trường Mầm non Cư Pang. Ngoài ra tôi còn sử dụng thêm một số phương pháp khác để bổ sung cho quá trình nghiên cứu của đề tài. Tiếp xúc trao đổi vận động các tổ chức, ban ngành đoàn thể và tuyên truyền tới các bậc cha mẹ học sinh về việc xây dựng môi trường trong và ngoài lớp học là việc cần thiết. - Phương pháp thống kê toán học: Điều tra và thu thập số liệu đưa ra kết luận vấn đề nghiên cứu. II. Phần nội dung 1. Cơ sở lí luận Mô đun 4 nội dung: đặc điểm phát triển nhận thức, những mục tiêu và kết quả mong đợi ở trẻ mầm non về nhận thức đó là: Kiểu tư duy chủ yếu của trẻ ấu nhi là trực quan - hành động sự phát triển tư duy của trẻ gắn liền với hoạt động đồ vật trong đó đặc biệt quan trọng là việc thực hiện hành động công cụ. Đến cuối tuổi ấu nhi bắt đầu xuất hiện một số hành động tư duy thực hiện trong óc không cần phép thử bên ngoài. Đó là kiểu tư duy trực quan - hình tượng, chỉ sử dụng trong khi giải bài toán đơn giản nhất, còn chủ yếu vẫn sử dụng tư duy trực quan hành động. 4 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Lúc đầu trí nhớ có chủ định của trẻ chưa hoàn thiện, trẻ nắm được yêu cầu nhiệm vụ cần ghi nhớ, những trẻ chưa nắm được biện pháp ghi nhớ và chưa biết làm gì để ghi nhớ tốt. Ở trẻ mẫu giáo, trí nhớ trực quan hình tượng là chủ yếu. Những tài liệu trực quan ( Sự vật và hình ảnh của nó ) được trẻ ghi nhớ tốt hơn nhiều so với tài liệu ngôn ngữ. Quá trình tư duy của trẻ đã bắt đầu đưa vào sử dụng những hình ảnh của sự vật và hiện tượng đã có trong đầu, cũng có nghĩa là chuyển từ kiểu tư duy trực quan- hành động sang kiểu tư duy trực quan - hình tượng. Theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm trong môi trường mầm non: Là một quan điểm giáo dục tiến bộ về vị trí của trẻ em và vai trò của giáo viên. Quan điểm này định hướng cho giáo viên mầm non trong việc xây dựng, sử dụng hiệu quả môi trường giáo dục, lập kế hoạch giáo dục và tổ chức hoạt động giáo dục cho trẻ trong trường mầm non. Căn cứ theo chương trình chăm sóc giáo dục mầm non của Bộ GD Mầm non đặc điểm của từng độ tuổi như sau: * Trẻ độ tuổi lớp mầm (3-4 tuổi) - Ở lứa tuổi mầm non bước đầu của trẻ là tư duy trực quan hình tượng, các biểu tượng còn gắn liền với hành động. Trẻ chưa biết phân tích tổng hợp nên nhìn sự việc ở từng chi tiết * Trẻ độ tuổi lớp chồi (4-5 tuổi) - Trẻ có nhu cầu khám phá mối quan hệ giữa các sự vật hiện tượng. Tư duy trực quan hình tượng của trẻ phát triển mạnh. Trẻ bước đầu có khả năng suy luận. * Trẻ độ tuổi lớp lá (5-6 tuổi) 5 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang - Khả năng tư duy trực quan hình tượng của trẻ phát triển mạnh mẽ. Trẻ ghi nhớ có chủ định và có khả năng tập trung tốt, bền vững. - Ở tuổi này xuất hiện tư duy trực quan sơ đồ cụ thể như: Trẻ đi sâu tìm hiểu mối quan hệ sự vật hiện tượng và có nhu cầu tìm hiểu bản chất chung. Trẻ bắt đầu lĩnh hội được tri thức ở trình độ khái quát cao và một số khái niệm sơ đẳng. Trẻ đang bước đầu của quá trình tư duy trừu tượng. - Muốn hình thành nhân cách cho trẻ tất cả thuộc về cô giáo Mầm non tạo nên nền tảng vững chắc cho trẻ phát triển. Đây là thời điểm quan trọng nhất, thời điểm này tất cả mọi việc đều bắt đầu: bắt đầu ăn, bắt đầu nói, bắt đầu nghe, nhìn và vận động bằng đôi chân, đôi tay của mình...tất cả những cử chỉ đó đều làm lên nhưng thói quen, kể cả thói xấu. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu: Vào đầu năm học, tôi đã chỉ đạo cho Phó Hiệu Trưởng phụ trách chuyên môn lên kế hoạch khảo sát đầu năm, bản thân đã thống kê về hoạt động khám phá khoa học để nắm bắt khả năng nhận thức của từng cá nhân trẻ cụ thể: Đạt Tiêu chí STT Chưa đạt Số lượng Tỷ lệ Số lượng Tỷ lệ 84/262 32,1% 178/262 67,9% 77/262 29,4% 185/262 70,6% 91/262 34,7% 171/262 65,3% Trẻ tích cực hoạt động khám phá 1 khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm 2 3 Có kỹ năng sử dụng, khai thác môi trường trong lớp Có hứng thú tham gia hoạt động. ` 6 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Dạy trẻ khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là công việc đòi hỏi giáo viên phải tổ chức để trẻ hứng thú bước vào hoạt động phát triển nhận thức một cách tự nhiên. Để trẻ trở thành một chủ thể hoạt động tích cực, sáng tạo trong các giờ học. Bản chất nhanh nhẹn, ham học hỏi, tìm hiểu khám phá thế giới xung quanh là những nét tâm lý nổi bật của trẻ thơ khiến trẻ nhanh chóng tìm ra các đặc điểm nổi bật của sự vật, hiện tượng, nhờ đó cô giáo và trẻ càng có thêm hứng thú để mỗi giờ học khám phá khoa học là mỗi giờ chơi vui vẻ và ý nghĩa. Nguyên nhân chủ quan: Ưu điểm: Là một người quản lý lâu năm, tôi luôn tìm tòi vận dụng các biện pháp, hình thức, đổi mới phương pháp giảng dạy; tiếp thu những chuyên đề đã được tập huấn vận dụng vào đơn vị mình. Thường xuyên tổ chức các đợt sinh hoạt chuyên đề, hội thi đồ dùng, đồ chơi để rút kinh nghiệm áp dụng cho giáo viên trường mình. Hạn chế: Đối với môn khám phá khoa học đòi hỏi phải có tranh ảnh thật sinh động hoặc vật thật để cho trẻ khám phá điều này rất khó khăn bởi hầu hết các lớp về thời gian rất hạn chế như thời gian cô đứng lớp từ sáng đến tối vậy việc làm đồ dùng cũng như tìm kiếm hình ảnh cho trẻ khám phá rất khó khăn. Một số giáo viên lớn tuổi, mới ra trường việc tiếp cận chương trình lấy trẻ làm trung tâm còn hạn chế. Nguyên nhân khách quan: Ưu điểm: Được sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, hội cha mẹ học sinh và đặc biệt là sự quan tâm chỉ đạo của bộ phận chuyên môn Phòng giáo dục và đào tạo, nhà trường làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục về công tác xây dựng cơ sở vật chất trường học. Hiện nay cơ sở vật chất trường học đã đi vào ổn định. 7 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Hạn chế: Trường Mầm non Cư Pang là một trường quốc lập mới được thành lập từ tháng 6/2014 với nhiệm vụ là thực hiện công tác giáo dục chất lượng ở cấp mầm non, được tách ra từ trường Mẫu giáo Hoa Sen tại địa bàn xã Ea Bông. Đây là một điểm xã nghèo của huyện Krông Ana, trình độ dân trí thấp, chưa đảm bảo được mức sống cho người dân. Một số bộ phận không nhỏ người dân chưa có nhận thức đúng mức về vị trí vai trò, tầm quan trọng của việc cung cấp vốn kiến thức khoa học cho trẻ mầm non. Coi vấn đề đó không quan trọng bằng việc cho con em mình ăn ngủ đúng giờ, tăng cân và được vui chơi. Do đó chưa có sự quan tâm đến con em mình, sự phối hợp với nhà trường còn hạn chế. Hầu hết các cháu chưa đến trường, các cháu còn rất bỡ ngỡ với tất cả các hoạt động, đặt biệt là hoạt động khám phá khoa học. Nhận thức của trẻ chưa có sự tập trung, chú ý. Trường có 3 điểm, các điểm trường không tập trung nên quản lý và chỉ đạo các hoạt động gặp nhiều khó khăn. Cơ sở vật chất, đồ dùng đồ chơi của trẻ mặc dù đã được đầu tư, mua sắm nhưng vẫn còn thiếu so quy định. Hầu hết trẻ em thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số, con hộ nghèo và cận nghèo nhiều, nên việc chăm sóc nuôi dưỡng giáo dục trẻ còn hạn chế chưa được quan tâm. Với thực trạng nghiên cứu đề tài nêu trên ảnh hưởng đến định hướng của bản thân về việc giúp trẻ học tốt khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Chính vì vậy để đề tài nghiên cứu đạt hiệu quả cao bản thân tôi tiếp tục vận dụng các biện pháp cũ để phát huy những mặt mạnh, những thành công, tận dụng những thuận lợi của thực trạng và bổ sung những cái mới linh hoạt hơn, ứng dụng thực tế, áp dụng mọi lúc mọi nơi. 8 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: a. Mục tiêu của giải pháp. Từ những nguyên nhân, các yếu tố thực trạng nêu trên tôi lựa chọn các giải pháp biện pháp phù hợp. Những giải pháp biện pháp đó nhằm mục đích giúp giáo làm tốt công tác chủ nhiệm từ đó thu hút trẻ thích đến trường. - Lựa chọn các biện pháp, giải pháp phù hợp sẽ giải quyết được vấn đề từ lòng tin đến thay đổi cách nhìn của các bạc cha mẹ khi đưa con em đi học ở trường lơp mầm non, từ đó giáo viên biết cách thu hút trẻ đến trường và tăng tỷ lệ trẻ đi học chuyên cần. - Khi áp dụng những biện pháp này thành công sẽ mang lại kết quả sau: Giáo viên có định hướng rõ ràng trong việc trang trí môi trường trong và ngoài lớp cũng như công tác tự làm đồ dùng dạy học…dạy trẻ hàng ngày, tạo được mối liên hệ phối hợp giữa giáo viên và cộng đồng. Trẻ phát triển đồng đều các lĩnh vực, phát huy tính tích cực của trẻ, giúp trẻ hứng thú hơn trong mọi hoạt động. Trẻ mạnh dạn, tự tin, phản ứng tốt với mọi tình huống hàng ngày của trẻ. Cha mẹ học sinh thấy được sự thay đổi của con em mình, từ đó có sự phối hợp tốt hơn giữa nhà trường, giáo viên và cha mẹ học sinh để công tác chăm sóc giáo dục trẻ đặc biệt là môn khám phá khoa học. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp Biện pháp 1: Các hình thức tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên: Từ đầu năm học tôi bám vào kế hoạch của phòng giáo dục để lên kế hoạch cụ thể cho từng tháng... Thực hiện được việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng, giúp giáo viên có thêm kiến thức, kỹ năng mới trong thực hiện giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Đồng thời qua đó cũng giúp Ban giám hiệu chúng tôi có những định hướng đúng để 9 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang xây dựng kế hoạch bồi dưỡng chuyên môn trong suốt cả năm học thiết thực và hiệu quả hơn. Tổ chức bồi dưỡng dưới nhiều hình thức chỉ đạo giáo viên tự nghiên cứu kỹ các nội dung chương trình, sách hướng dẫn thực hiện chương trình, các tài liệu có liên quan đến giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Tổ chức cho giáo viên thảo luận nêu được những vướng mắc trong quá trình nghiên cứu tài liệu và thực hiện chương trình. Bồi dưỡng chuyên môn theo kế hoạch định kì đầu năm, hàng tháng là một việc làm không thể thiếu của cán bộ quản lý. Việc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là mục tiêu hàng đầu để nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Tổ chức thao giảng cho giáo viên cũng là một biện pháp bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên có hiệu quả. Chuẩn bị về đồ dùng, giáo cụ trực quan, về nội dung kiến thức, về kỹ năng, thái độ, phù hợp khả năng, nhu cầu, hứng thú, vốn kinh nghiệm của trẻ. Phương pháp dạy học phải phù hợp với khả năng của trẻ, giúp trẻ đạt được mục tiêu cần thiết. Cách tổ chức lớp của giáo viên phát huy được tính tích cực của trẻ... từ đó rút ra những ưu, khuyết điểm và nguyên nhân cho bản thân giáo viên được dự giờ học hỏi kinh nghiệm. Một trong những yếu tố có hiệu quả nhất là cần phải thay đổi cách dự giờ từ việc hướng tập trung vào giáo viên sang hướng tập trung vào trẻ. Một hoạt động có thành công hay không không phải chỉ quan sát đánh giá quá trình lên lớp, tác phong của giáo viên mà lấy trẻ làm trung tâm, lấy kết quả trong quá trình hoạt động của trẻ làm thước đo năng lực của giáo viên. Trong quá trình giáo viên thực hiện, tôi đã chú ý kiểm tra đánh giá kịp thời từng chuyên đề theo tháng, nắm bắt được khả năng tiếp cận kiến thức và vận dụng thực tế của mỗi giáo viên. Tôi thấy hình thức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ hàng tháng rất có hiệu quả trong việc nâng cao năng lực cũng như khả năng vận dụng linh hoạt môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm vào thực tế của mỗi giáo viên. 10 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Nghiên cứu kỹ bài trước khi dạy và học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp: Muốn dạy trẻ nhận thức tốt có hiệu quả về hoạt động “Khám phá khoa học” thì giáo viên phải nghiên cứu kỹ bài dạy trước khi lên lớp và tìm hiểu từng nội dung đặc biệt trọng tâm của từng đề tài, xác định đúng từng nhóm đối tượng để từ đó đưa trẻ đến vùng phát triển gần nhất. Đặt hệ thống câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với trẻ bên cạnh đó thường xuyên đặt những câu hỏi mở, các câu hỏi nhằm kích thích tính tìm tòi ở trẻ phát triển về trí tuệ và ngôn ngữ cho trẻ. Ví dụ: cái bình đựng nước có vòi có quai để cầm, nhưng nếu sử dụng không tốt sẽ bị bể nắp bình thì điều gì sẽ xảy ra ... Trong giờ hoạt động cho trẻ tiếp cận nhiều ở mọi lúc mọi nơi với bất kỳ những trường hợp nào thông qua các giờ học như “Thể dục buổi sáng, hoạt động ngoài trời, hoạt động góc và cả hoạt động chung”... Giáo viên thường xuyên học hỏi trau dồi kinh nghiệm từ đồng nghiệp, luyện tập giọng nói sao cho thật truyền cảm, sao cho nhẹ nhàng, linh hoạt. Nắm vững kiến thức phương pháp dạy học, đảm bảo tính chính xác theo các hoạt động. Tận dụng mọi thời gian để tự rèn luyện mình, dù ở lớp hay ở nhà. - Giáo viên phải biết lắng nghe, tiếp thu ý kiến nhận xét, của lãnh đạo nhà trường, bạn bè đồng nghiệp sau mỗi tiết dạy đúc rút kinh nghiệm, hạn chế những khuyết điểm mắc phải. Biện pháp 2: Chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” qua môn khám phá khoa học: Việc xây dựng môi trường học tập và vui chơi đối với trẻ là vô cùng quan trọng nó không thể thiếu được. Chính vì hiểu được điều đó với cương vị là Hiệu Trưởng nhà trường ngay từ cuối năm học trước bước và tháng sáu trước khi tuyển sinh cho năm học mới tôi họp hội đồng mổ rộng cho ý kiến xây dựng cơ sở vật chất 11 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang tạo cảnh quan môi trường cho năm học kế tiếp... từ đó tôi đã có kế hoạch xây dựng môi trường có tác dụng mạnh mẽ đối với trẻ, tạo cho trẻ hứng thú trong giờ học tập trẻ thích thú, khám phá được thế giới xung quanh. Tôi chỉ đạo hai mảng rõ ràng môi trường bên trong và môi trường bên ngoài lớp học. Đối với lớp tôi xây dựng môi trường học tập cho trẻ. Cả hai môi trường này đều rất quan trọng đến việc dạy và học của cô và trẻ. Trẻ tham gia vào các hoạt động một cách hứng thú tùy thuộc vào môi trường mà trẻ đang ở đó, phù hợp với thực tế giáo viên đang dạy. * Môi trường trong lớp học: Ngay từ đầu năm học tôi đã xây dựng các lớp điểm về các lĩnh vực khác nhau như lớp điểm về xây dựng môi trường học tập, lớp điểm về chuyên đề phát triển vận động, lớp điểm về các tiết dạy mẫu. Phân công cho phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn, phân công giáo viên đứng các điểm trường ở các thôn, buôn sao cho phù hợp với tình hình thức tế của đơn vị. Giáo viên phải có năng lực chuyên môn giỏi, có uy tín với cha mẹ học sinh. Chọn lớp điểm để dự giờ đúc rút kinh nghiệm, trước khi chỉ đạo đại trà. Thông qua hình thức xây dựng lớp điểm, xây dựng tiết học khám phá khoa học trong môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, tạo môi trường học tập cho trẻ. Trẻ tự biết cách trang trí sắp xếp đồ dùng đồ chơi các góc, giáo viên biết thiết kế hoạt động theo hướng giáo dục lấy trẻ làm trung tâm... Môi trường giáo dục cho trẻ mầm non đề cập ở đây là hoàn cảnh sinh hoạt của trẻ - toàn bộ điều kiện tự nhiên và xã hội nằm trong khuôn viên của trường mầm non, gồm hai bộ phận không thể tách rời, liên quan chặt chẽ và bổ sung lẫn nhau, đó là: Môi trường vật chất: phòng nhóm/ lớp học, hành lang, sân vườn và trang thiết bị, đồ dùng dạy học. 12 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Ví dụ: Trong tiết dạy Khám phá khoa học, đề tài Thế giới động vật, hướng dẫn giáo viên làm các đồ dùng dạy học bằng vật liệu thiên nhiên sinh động, mang tính mở để trẻ khám phá về đề tài. Hình ảnh: Đồ dùng đồ chơi tự tạo Môi trường tinh thần: bầu không khí, quan hệ xã hội, giao tiếp giữa trẻ với người lớn giáo viên, cha mẹ học sinh, giữa trẻ với nhau và giữa người lớn với nhau. Môi trường trong lớp học không thể thiếu những góc chơi của trẻ, do đó để lớp học thêm lôi cuốn trẻ, tôi đã chỉ đạo giáo viên cần tạo nên một môi trường trong lớp học với những màu sắc sinh động và ngộ nghĩnh. Môi trường có không gian, cách sắp xếp phù hợp, gần gũi, quen thuộc với cuộc sống thực hàng ngày của trẻ; Khi thiết kế các góc hoạt động trong lớp cần chú ý bố trí các góc hoạt động hợp lí. Góc hoạt động cần yên tĩnh bố trí xa góc hoạt động ồn ào. Các góc hoạt động có “ranh giới” rõ ràng, có lối đi cho trẻ di chuyển thuận tiện khi liên kết giữa các góc chơi. Sắp xếp các góc để giáo viên có thể dễ dàng quan sát, giám sát được toàn bộ 13 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang hoạt động của trẻ. Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu được thay đổi và bổ sung phù hợp với mục tiêu chủ đề, hoạt động và hứng thú của trẻ. Có nguyên vật liệu mang tính mở (lá cây, hột hạt…), sản phẩm hoàn thiện, sản phẩm chưa hoàn thiện…Có sản phẩm mua sẵn, sản phẩm cô và trẻ tự làm, sản phẩm của địa phương đặc trưng văn hóa vùng miền. Ví dụ: Làm sách tranh: Cô nên yêu cầu để trẻ chọn tranh và cắt sau đó cô giúp trẻ đóng các tờ tranh lại thành quyển hoặc sau khi trẻ vẽ tranh cô có thể giúp trẻ viết lại những ý tưởng của trẻ vào bức tranh mà trẻ vừa vẽ. Trẻ tự làm: Một số tranh ảnh, đồ dùng đồ chơi quen thuộc cô có thể giao nhiệm vụ cho trẻ tự làm, khuyến khích trẻ có hứng thú làm và hiểu được ý nghĩa của công việc được giao. Ví dụ: Làm đồ chơi các con vật tặng bạn, làm bưu thiếp tặng bạn, tặng mẹ... * Môi trường bên ngoài lớp học: Thực tế ở trường tôi việc xây dựng môi trường lấy trẻ làm trung tâm, cơ sở vật chất chưa được hoàn thiện do trường mới thành lập, đồ dùng đồ chơi chưa phong phú. Sân chơi mới được tạo, cảnh quan môi trường còn nghèo nàn, chưa có đồ dùng phong phú. Sân thực hành còn chật hẹp. Vì vậy tôi đã tiến hành cho xây dựng môi trường trồng cây xanh, tạo vườn hoa cây cảnh, làm đồ dùng tự tạo bằng nguyên vật liệu đã qua sử dụng như lốp xe, thùng nhựa, vỏ chai các loại ...Để tạo cảnh quan môi trường sử dụng trong giờ học. Xây dựng môi trường giáo dục trong trường mầm non không chỉ ở trong nhóm, lớp mà phải được tiến hành ngoài khuôn viên trường học. Xây dựng môi trường chung trong trường mầm non bao gồm có: sân vườn, khối phòng phục vụ nhóm trẻ, lớp mẫu giáo (phòng sinh hoạt chung, phòng ngủ, phòng vệ sinh, hiên chơi)…sân, vườn: vườn hoa, vườn cây, luống rau, các con vật; hệ thống cung cấp nước sạch và thoát nước. 14 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Môi trường vườn hoa cây cảnh các hệ thống đã được trang bị trong sân trường thực hiện theo từng chủ đề giáo viên phải biết tận dụng, khai thác, bổ sung các thiết bị, đồ dùng để tổ chức hoạt động ngoài trời cho trẻ. Vi dụ: Cổng trường trang trí các cảnh đẹp mắt, như nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn, các cây , con vật các cây xanh có biển tên. Vào đến cửa lớp trang trí bảng tuyên truyên những nội dung bé học ở trong tuần, những thông tin cần thiết và thiết thực đang xảy ra: ví dụ: dịch mắt đỏ, cảm cúm, tiêu chảy .... Sắp xếp, bố trí tạo khoảng không gian phù hợp cho các khu vực hoạt động ngoài trời dựa vào diện tích sân chơi dựa trên tổng diện tích của trường, giáo viên có thể quy định khoảng không gian hoạt động trong mỗi chủ đề cho trẻ ở các độ tuổi. 15 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Tận dụng các loại cây xanh tạo bóng mát phổ biến có thực ở địa phương để trẻ dể nhận biết, màu sắc đa dạng và gần gũi với cuốc sống thực của trẻ. Đồ chơi trong sân trường đa dạng: đu quay, cầu trượt, bập bênh, xích đu…phù hợp với độ tuổi, vị trí. Ví dụ: trẻ nhà trẻ nên có đồ chơi riêng: cầu trượt đa năng, bập bênh, thú nhún, xe đạp …đồ chơi được sắp xếp hợp lý, đảm bảo an toàn khi trẻ chơi. Sân chơi nên bố trí đồ chơi hợp lý các hoạt động phát triển về thể chất, khám phá khoa học, làm những thí nghiệm đơn giản ( khu vực chơi với nước, với cát.), khu vực trồng rau, trồng cây hoa…trẻ được tham gia lao động chăm sóc cây… * Biện pháp 3: Chỉ đạo giáo viên làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho hoạt động khám phá khoa học: Để tạo cho tiết học sinh động trong giờ hoạt động khám phá khoa học lấy trẻ làm trung tâm tôi chỉ đạo giáo viên thường xuyên tìm tòi từ những tạp chí, hoạ báo, vật thật ... những hình ảnh có màu sắc đẹp, hấp dẫn nhằm kích thích trẻ hoạt động tích cực hơn. Hướng dẫn giáo viên cho trẻ được tiếp cận với vật thật nhiều hơn để trẻ được sờ, nếm, ngửi… Đặc biệt thường xuyên dạy trẻ tiếp cận vật thật nhiều hơn để phát triển trí thông minh cho trẻ. Tổ chức cho giáo viên tự làm đồ dùng, đồ chơi đơn giản từ những phế liệu, phế thải dễ kiếm để trẻ tìm hiểu và biết thêm một số công việc xung quanh mình. Ví dụ: Từ những vật liệu phế thải như vỏ chai nước các loại, hộp nhựa, vỏ hộp diêm … Sau đó tổ chức và hướng dẫn cho trẻ làm đoàn tàu, làm phích đựng nước ... Thông qua những lúc làm đồ chơi trẻ biết yêu quí công việc và biết yêu quý những sản phẩm tự tay mình làm ra. 16 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Hướng đẫn giáo viên xây dựng nhiều mô hình cho trẻ hoạt động đẹp mắt, hấp dẫn như mô hình trang trại có vườn, ao, chuồng hay mô hình vườn hoa của bé ... và đúng với thực tế. Bên cạnh đó cô giáo thường xuyên dạy và hướng trẻ nhập vai vào các môn học chủ yếu lấy trẻ làm trung tâm Để chuẩn bị tốt cho hoạt động “Khám phá khoa học” trước hết giáo viên cần phải chuẩn bị đồ dùng dạy học đầy đủ, phong phú, hấp dẫn, sinh động và có liên quan đến nội dung của bài học như vật thật để cho trẻ được thấy, trẻ được sờ, mó, nếm, ngửi … và một số tranh ảnh có màu sắc đẹp, rõ, hấp dẫn gây được hứng thú cho trẻ. Đồ dùng của trẻ cũng phải đẹp, hấp dẫn, phong phú sinh động nhằm kích thích hứng thú, tò mò lòng ham hiểu biết của trẻ, tôi thường xuyên khuyến khích giáo viên sử dụng đồ thật, vật thật hoặc hình ảnh động cho tiết học. Dựa vào yêu cầu thực tế dạy trẻ, tôi xây dựng kế hoạch phân công cho phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn hướng dẫn cho giáo viên trang bị đồ dùng dạy học cho các lớp như: Bảng, tranh ảnh, áp pít có hình ảnh sinh động và xây dựng môi trường trong và ngoài lớp để trẻ có thể khám phá mọi lúc mọi nơi Giáo viên thường xuyên sưu tầm bài thơ, câu chuyện nói về hình ảnh minh họa xung quanh trẻ, những hình đó cho trẻ luyện đọc trao đổi với nhau và có chữ viết đi cùng. Vừa giúp trẻ củng cố hình ảnh vừa rèn luyện ngôn ngữ. Từ đó tư duy của trẻ cũng phát triển. Trong giờ hoạt động “Khám phá khoa học” tôi chỉ đạo giáo viên thường xuyên tìm tòi từ những tạp chí, hoạ báo, vật thật ... những hình ảnh có màu sắc đẹp, hấp dẫn để tổ chức tốt trong giờ học nhằm giúp trẻ hoạt động tích cực hơn. Giáo viên hướng dẫn cho trẻ được tiếp cận với vật thật nhiều hơn để trẻ được sờ, nếm, ngửi… Đặc biệt thường xuyên cho trẻ tiếp cận nhiều hình ảnh trên thông tin hiện đại chúng. 17 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Giáo viên hướng dẫn cho trẻ tự làm những đồ dùng, đồ chơi đơn giản từ những phế liệu, phế thải dễ kiếm để trẻ tìm hiểu và biết thêm một số công việc xung quanh mình. Ví dụ: Từ chủ đề “Thế giới thực vật” chuyển sang chủ đề “Thế giới động vật” có thể lưu thành tranh mảng tường tranh chủ đề với một số cây xanh, hàng rào, thảm cỏ… có thể bổ sung thêm: mô hình chuồng các con vật, các con vật bằng chất liệu khác nhau: nhựa, vải, bông… hoặc có thể kết hợp với gia đình để huy động cha mẹ học sinh đóng góp ủng hộ một số thức ăn cho con vật, sưu tầm một số tranh ảnh về các loài động vật hoặc mang đến lớp cho mượn một vài con vật thật như mèo, gà, thỏ…Tân dụng các nguồn nguyên liệu, phế liệu. Thông qua những hoạt động làm đồ chơi trẻ biết yêu quí công việc và biết yêu quý những sản phẩm tự tay mình làm ra. Hướng đẫn giáo viên cho trẻ xây dựng nhiều mô hình hoạt động đẹp mắt, hấp dẫn như mô hình trang trại có vườn, ao, chuồng hay mô hình vườn hoa, rau của bé ... và đúng với thực tế. Bên cạnh đó cô giáo dạy lồng ghép nhiều hoạt động khác để giúp trẻ đỡ nhàm chán hơn. Để chuẩn bị tốt cho hoạt động “Khám phá khoa học” trước hết giáo viên cần phải chuẩn bị đồ dùng dạy học đầy đủ, phong phú, hấp dẫn, sinh động và có liên quan đến nội dung của bài học như vật thật để cho trẻ được thấy, trẻ được sờ, mó, nếm, ngửi… và một số tranh ảnh có màu sắc đẹp, rõ, hấp dẫn gây được hứng thú cho trẻ. Đồ dùng của trẻ phải đa dạng phong phú, đẹp mắt nhằm lôi cuốn trẻ, kích thích vốn ham hiểu biết, thể hiện trí thông minh của trẻ, Thường xuyên khuyến khích giáo viên sử dụng đồ thật, vật thật hoặc hình ảnh động cho tiết học. Tình hình thực tế ở từng điểm trường, đồ dùng trang thiết bị còn hạn hẹp, tôi lên kế hoạch mua sắm trang bị thiết bị phục vụ cho tiết học như: Bảng, tranh ảnh, 18 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang lôtô ... và xây dựng môi trường trong và ngoài lớp để trẻ có thể khám phá mọi lúc mọi nơi trồng cây xanh phát triển thêm vườn hoa cây cảnh. Đối với cha mẹ học sinh vận động sưu tầm tranh, truyện, đặc biệt là tranh, sách, ảnh về các con vật, cây cối, hoa lá, quả, ... Đối với mỗi giáo viên phải biết tận dụng những nguyên vật liệu đã qua sử dụng như: vải vụn, cọng rơm khô, lá khô, hoa ép khô, vỏ cây khô để làm tranh ảnh cho tiết dạy. Sưu tầm các loại hạt keo, các loại vỏ nghêu, ốc,... để bổ sung giá đồ chơi của trẻ. - Giáo viên sưu tầm nhiều bài thơ về môi trường xung quanh, sau đó dùng hình ảnh minh hoạ và có chữ viết đi cùng. Vừa giúp trẻ củng cố hình ảnh vừa để trẻ rèn luyện ngôn ngữ. Từ đó tư duy của trẻ cũng phát triển. Biện pháp 4: Một số biện pháp giúp giáo viên hướng dẫn trẻ đạt kết quả tốt trong hoạt động khám phá khoa học và lồng ghép các hoạt động khác. * Làm giàu vốn hiểu biết về môi trường xung quanh: Cho trẻ biết các biểu tượng về thế giới xung quanh đến với trẻ bằng nhiều hình thức như: Câu đố, bài hát, ca dao, tục ngữ, đồng dao, tranh ảnh, đồ vật, vật thật … giúp trẻ không bị nhàm chán, lại dễ tiếp thu để trẻ ghi nhớ và chính xác hoá thành biểu tượng của mình. Ví dụ: Cho trẻ làm quen với con gà “Con gì có mào đỏ, có dáng cao cao, đuôi dài, ức đỏ gáy ò ó o? đố bé là con gì? - Trẻ đoán ngay được đó là con gà trống. Nhưng trong đầu trẻ biểu tượng về con gà trống được hiểu chính xác là con gà mào đỏ, đuuoi dài ,gáy ò ó o. Ví dụ: Chiếc xe buýt “Mình tôi dài rộng, có nhiều chỗ ngồi. 19 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên nâng cao chất lượng môn khám phá khoa học trong môi trường giáo dục “Lấy trẻ làm trung tâm” tại trường Mầm non Cư Pang Muốn đi cùng tôi, phải vào đúng bến ”? đố bé là xe gì? Trẻ đoán ngay được đó là xe buýt. Nhưng trẻ lại biết thêm xe buýt dài rộng, biết thêm luật muốn đi xe buýt là phải đúng bến… Từ đó trẻ có thể so sánh xem con gà và con các con khác hay các loại xe khác ... có đặc điểm gì giống nhau, có đặc điểm gì khác nhau? Sau đó trẻ có thể phân nhóm ... tùy vào từng độ tuổi đặc điểm nhận thức của trẻ. Ngoài ra giáo viên dùng nhiều cách khác để cung cấp biểu tượng thế giới xung quanh cho trẻ, qua hình ảnh mô hình, vật thật … * Giúp trẻ thích học, sáng tạo, ghi nhớ lâu trong tiết dạy: Muốn cho tiết dạy “Khám phá khoa học” thì giáo viên phải nghiên cứu kỹ bài dạy, đồ dùng trực quan sinh động liên quan đến đề tài khám phá khoa học. Chuẩn bị đồ dùng cho ngày mai. Ví dụ: Khám phá một số loại hoa giáo viên dặn trẻ quan sát ở nhà một số loại hoa có sẵn mang đến lớp để cả lớp cùng quan sát. Trong mỗi tiết dạy với mỗi tranh ảnh hay vật thật giáo viên cho trẻ quan sát kỹ, cho trẻ đưa ra nhiều ý kiến nhận xét để tìm ra đầy đủ và chính xác đặc điểm của vật quan sát. Ví dụ: Làm quen với con mèo, trẻ đã tìm được đặc điểm của con mèo có hai mắt rất tinh, chân có móng vuốt… Sau đó đặt câu hỏi gợi mở “đố các con biết vì sao con mèo lại trèo được cây?... Như vậy không những trẻ biết được mèo có những đặc điểm gì mà trẻ còn biết môi trường sống của chúng, cách vận động, “Đi như thế nào ?” các bộ phận cơ thể ra sao. Nắm rõ đặc điểm trẻ quan sát dễ hơn, từ đó so sánh rất rõ ràng và phân loại cũng rất tốt. Trong tiết dạy môi trường xung quanh tôi thường xuyên nhắc nhở giáo viên lồng ghép thích hợp các môn khác một cách nhẹ nhàng, lô rích như âm nhạc, tạo 20 Người thực hiện : Lê Thị Hạnh Viên