Tài liệu Skkn một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non họa mi

SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO GIÚP NÂNG CAO GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO TRẺ TRONG TRƯỜNG MẦM NON HỌA MI. I. Phần mở đầu: 1. Lý do chọn đề tài. Những ngày qua, báo chí không ngừng chia sẻ câu chuyện đau lòng về những học sinh hành hung giáo viên trong lớp. Kĩ năng sống trong môi trường học đường đang dừng lại ở những câu từ mà chưa được áp dụng chân thực trong thực tế cuộc sống của các em học sinh. Ta vẫn thường nói, “Uốn cây từ thuở còn non/ Dạy con từ thuở con còn bi bô”. Trẻ em như những cây non, muốn khôn lớn trưởng thành thì ngày nhỏ cần được uốn nắn, dạy dỗ. Kĩ năng sống là những bài học đường đời đầu tiên cho các em về cuộc sống, về cách cư xử với mọi người và với chính bản thân mình. Mọi lứa tuổi đều cần trau dồi kĩ năng sống và mầm non là giai đoạn hoàn hảo để bắt đầu hành trình này. Theo UNESCO, 8 tuổi đã là quá trễ để giáo dục KNS. Khi đến độ tuổi này, trẻ đã hình thành cho mình phần lớn các giá trị, nếu không có sự thay đổi sâu sắc về trải nghiệm trong đời thì khó mà lĩnh hội thêm giá trị sau độ tuổi này. Trẻ từ dưới 2 tuổi đã bắt đầu tiếp thu từ môi trường sống xung quanh, như giọng nói của người lớn khi trò chuyện với trẻ, cách thức tiếp xúc với trẻ…tất cả đều tác động đến sự phát triển của trẻ. Trong hành trình học hỏi không ngừng ấy, trẻ được học hỏi những điều hay, lẽ phải bên cạnh những bài học trên lớp, phát triển trong mình năng lực để ứng phó, vượt qua những thách thức. Những kiến thức cần thiết ấy sẽ giúp trẻ lựa chọn giá trị sống tích cực, phòng tránh những hành động theo cảm tính gây nguy hiểm trong đời thường. Giáo dục KNS nhằm giúp trẻ phát triển hài hòa, toàn diện về nhân cách. KNS là những bài học về cuộc sống được cụ thể hóa thành hành động trong quá trình hoạt động thực tiễn với bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó trước những tình huống, giao tiếp, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ và thể hiện bản thân một cách tích cực…Giáo dục KNS cho trẻ 1 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi mầm non giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, biết điều nên làm và không nên làm, giúp trẻ tự tin, chủ động và biết cách xử lý các tình huống trong cuộc sống, khơi gợi khả năng tư duy sáng tạo của trẻ, đặt nền tảng cho trẻ trở thành người có trách nhiệm và có cuộc sống hài hòa trong tương lai. Bên cạnh đó, kỹ năng sống còn thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Do đó, giáo dục KNS cho trẻ mầm non là vô cùng cần thiết. Để có được KNS trẻ cần phải có thời gian, trong một quá trình rèn luyện thường xuyên với sự hỗ trợ của chuyên môn và sự phối hợp của nhiều yếu tố như gia đình, nhà trường, xã hội. Nhu cầu học KNS của trẻ em là một trong những dấu hiệu đáng mừng của xã hội. Điều đó thể hiện sự quan tâm của các bậc phụ huynh đến việc giáo dục KNS, giáo dục phẩm chất đạo đức, nhân cách cho con em mình. Tuy nhiên việc giáo dục KNS ở trường mầm non vẫn còn hạn chế, khả năng lồng ghép KNS vào trong các hoạt động chưa được thường xuyên, liên tục và bài bản.Giáo viên còn cứng nhắc trong việc giáo dục KNS cho trẻ, không thông qua các chương trình tích hợp để truyền tải kiến thức cho trẻ. Để đạt được điều đó, người lớn phải tạo cho trẻ có môi trường để trải nghiệm, thực hành. Nhưng trên thực tế, trong xã hội hiện nay các gia đình thường chú trọng đến việc học kiến thức của trẻ mà không chú ý đến phát triển các kỹ năng cho trẻ, luôn bao bọc, nuông chiều, làm hộ trẻ khiến trẻ ỷ lại, ích kỷ, không quan tâm đến người khác và các kỹ năng trong cuộc sống rất hạn chế. Khó khăn cho trẻ trong việc có tình huống bất ngờ xảy ra. Trong cương vị một người quản lý, tôi nhận thức sâu sắc trách nhiệm của mình trong việc chỉ đạo, hướng dẫn và cùng giáo viên thay đổi cách giáo dục KNS cho trẻ trong trường mầm non. Vì lẽ đó, tôi trăn trở và quyết định thực hiện đề tài“Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non Họa Mi". Đề tài đã đề ra những biện pháp nhằm đổi mới phương pháp dạy KNS cho trẻ, giúp hiệu quả giáo dục được nâng cao rõ rệt. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài. 2 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Trên cơ sở thực trạng KNS của trẻ trong độ tuổi Mầm non hiện nay ảnh hưởng lớn đến việc phát triển toàn diện của trẻ sau này, chăm sóc cho đứa trẻ trở thành con người có ích cho xã hội, bản thân tôi đã tìm tòi và đề ra các giải pháp dạy KNS cho trẻ mầm non nhằm tạo được sự chuyển biến tích cực về các mặt phát triển của trẻ ở đơn vị tôi công tác nói riêng và góp phần phát triển thế hệ trẻ lứa tuổi mầm non nói chung trở thành con người vừa cóđạo đức vừa có trí tuệ, sức khỏe để trở thành những chủ nhân tương lai của đất nước. 3. Đối tượng nghiên cứu. Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi 4. Giới hạn của đề tài. - Nội dung: nghiên cứu một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi - Đối tượng khảo sát: 18/18 giáo viên và học sinh trong độ tuổi Mầm non Họa Mi. - Thời gian: Từ tháng 9/2017 đến tháng 3/2018 5. Phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp điều tra, nghiên cứu. - Phương pháp luyện tập, thực hành. - Phương pháp kiểm tra, đánh giá. - Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp. - Phương pháp tổng kết và rút kinh nghiệm II. Phần nội dung 1. Cơ sở lý luận Trong hệ thống giáo dục, giáo dục Mầm non có một vị trí đặc biệt quan trọng trong việc đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường mầm non tốt có tác dụng rất lớn đến chất lượng giáo dục ở bậc học tiếp theo.Giáo dục KNS cho trẻ lứa tuổi Mầm non 3 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi nhằm góp phần hình thành nhân cách của trẻ, đào tạo những chủ nhân tương lai của đất nước phát triểnmột cách toàn diện. Kỹ năng sống là một tập hợp các kỹ năng mà con người có được thông qua giảng dạy hoặc kinh nghiệm trực tiếp được sử dụng để xử lý những vấn đề, câu hỏi thường gặp trong cuộc sống hàng ngày của con người.Đối với trẻ Mầm non, hiểu đơn giản KNS chính là những thao tác hành động, nhận thức – tình cảm các con sử dụng hàng ngày để đáp ứng nhu cầu bản thân và xử lý các tình huống phát sinh trong cuộc sống.Kỹ năng sống của trẻ bao gồm rất nhiều kỹ năng: Kỹ năng giao tiếp ứng xử, kỹ năng vệ sinh, kỹ năng thích nghi với môi trường sống, kỹ năng hợp tác chia sẻ... Giáo dục KNS một quá trình tác động sư phạm có mục đích, có kế hoạch nhằm hình thành năng lực hành động tích cực, có liên quan tới kiến thức và thái độ, giúp cá nhân có ý thức về bản thân, giao tiếp, quan hệ xã hội, thực hiện công việc, ứng phó hiệu quả với các yêu cầu thách thức của cuộc sống hàng ngày… Căn cứ hướng dẫn số: 463/BGDĐT-GDTX V/v hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục kỹ năng sống tại các cơ sở GDMN,GDPT và GDTX, Chỉ thị số: 2699/CT-BGDĐT của BGDĐT ngày 08 tháng 8 năm 2017. Năm học 2017 2018, ngành Giáo dục tiếp tục tập trung thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 29NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 44/NQ-CP của Chính phủ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội, Quyết định số404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Căn cứ tình hình thực tiễn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ thị toàn ngành Giáo dục quán triệt phương hướng và tập trung thực hiện các nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu của năm học 2017 - 2018, cụ thể như sau:Tăng cường nền nếp, kỷ cương, dân chủ trong nhà trường; xây dựng môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện, phòng, chống bạo lực học đường; tập trung nâng cao chất lượng giáo dục ở các cấp học và trình độ đào tạo; quan tâm phát triển phẩm chất, 4 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi năng lực người học; chú trọng giáo dục đạo đức, lối sống, kỹ năng sống và ý thức chấp hành pháp luật cho học sinh, sinh viên. Một nghiên cứu gần đây về sự phát triển trí não của trẻ cho thấy khả năng giao tiếp, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách ứng xử phù hợp và biết tự cách giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập rất quan trọng đối với trẻ. Chính vì vậy, việc đi sâu lồng ghép dạy KNS cho trẻ phù hợp với từng độ tuổi từ lứa tuổi Mầm non vô cùng cần thiết và quan trọng hàng đầu. 2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Một cá nhân nếu có đầy đủ kiến thức trong cuộc sống nhưng lại chưa có kỹ năng cuộc sống và biết sử dụng linh hoạt kỹ năng này thì không đảm bảo cá nhân đó có thể đưa ra các quyết định hợp lý, giao tiếp có hiệu quả và có mối quan hệ tốt với mọi người. Kỹ năng sống chính là năng lực tâm lý xã hội để đáp ứng và đối phó những yêu cầu và thách thức trong cuộc sống hằng ngày. Biết giới thiệu về bản thân và gia đình mình trước đám đông, biết mình đang học lớp nào, thích cái gì và điạ chỉ nhà mình ở đâu. Nhận biết các ưu khuyết điểm của bản thân. Biết cách ứng xử với mọi người xung quanh. Học cánh lắng nghe mọi người và đối đáp. Nhận biết những hoàn cảnh không an toàn, cách giữ an toàn cho mình nơi công cộng như trong sân trường, công viên, siêu thị, khi gặp người lạ…. Để việc nghiên cứu đạt hiệu quả, ngay từ đầu năm học tôi đã làm khảo sát nhằm đánh giá vốn KNS hiện tại của trẻ trước khi thực hiện đề tài và mức độ kiến thức dạy KNS cho trẻ của giáo viên. Bảng khảo sát trẻ về vốn kỹ năng sống Kết quả Nội dung khảo sát Số lượng Trẻ mạnh dạn, tự tin 125/350 Tỷ lệ 35,7% 5 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Kỹ năng vệ sinh cá nhân 102/350 29,1% Kỹ năng giao tiếp, lễ phép 135/350 38,6% Kỹ năng tự lập 89/350 25,4% Kỹ năng hợp tác, chia sẻ 81/350 23,1% Bảng khảo sát đội ngũ giáo viên về kiến thức dạy kỹ năng sống cho trẻ trước khi thực hiện đề tài Nội dung khảo sát Mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp Kết quả Số lượng Tỷ lệ 7/18 38,9% 8/18 44,4% 6/18 33,3% trước đám đông. Nắm rõ các kỹ năng sống cơ bản đối với trẻ mầm non. Biết tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục kỹ năng sống. Nhìn vào 2 bảng khảo sát đầu năm ta thấy trẻ đến trường còn nhút nhát, chưa tự lập, giao tiếp chưa mạnh dạn, kỹ năng về hợp tác, chia sẻ còn hạn chế. Đội ngũ giáo viên số giáo viên lớn tuổi chậm trong việc đổi mới phương pháp giáo dục trẻ, số giáo viên trẻ thì còn thiếu kinh nghiệm, chưa mạnh dạn, chưa dám đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ về KNS. Đứng trước tình hình thực trạng của đơn vị tôi. Làm thế nào để nâng cao được chất lượng giáo dục KNS cho trẻ, đây là một bài toán hết sức khó khăn cho tôi.Bên cạnh đó điều kiện về cơ sở vật chất của nhà trường còn hạn chế nên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến công tác chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ trong điều kiện hiện nay. Để góp phần nhỏ bé của mình vào công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện Nghị quyết Trung ương VIII (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo 6 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Tôi đã mạnh dạn đề xuất một số biện pháp chỉ đạo nâng cao kỹ năng sống cho trẻ trong nhà trường. 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: a. Mục tiêu của giải pháp Giúp giáo viên nhận thức sâu sắc về việc dạy trẻ KNS và từ đó đưa ra các phương pháp thích hợp để dạy KNS cho trẻ. Xác định những kỹ năng sống cơ bản cần dạy trẻ ở lứa tuổi mầm non. Cụ thể hóa nội dung những kỹ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy trẻ. Trẻ nắm vững các kỹ năng cơ bản, cần thiết phù hợp lứa tuổi. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp. Biện pháp 1: Nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tự bồi dưỡng rèn luyện. Người giáo viên trước hết phải là nhà giáo dục, có tác động tích cực đến học sinh thông qua bản thân nhân cách của mình. Bản thân nhân cách của người giáo viên có vai trò như một năng lực tổng hợp. Bên cạnh đó người giáo viên cần có những năng lực nghề nghiệp mới. Kết hợp với những năng lực truyền thống như: năng lực phát hiện và nhận biết đầy đủ, chính xác và kịp thời sự phát triển của học sinh, những nhu cầu được giáo dục của từng học sinh. Đối với giáo viên mầm non đây là năng lực đặc biệt quan trọng vì sự phát triển về các mặt của trẻ ở lứa tuổi mầm non diễn ra rất nhanh, nhưng lại không đồng đều; năng lực đưa ra được những nội dung và biện pháp giáo dục đúng đắn, kịp thời, phù hợp với nhu cầu của người học và yêu cầu của mục tiêu giáo dục, năng lực nhìn nhận sự thay đổi trong nhận thức, kỹ năng thái độ và tình cảm của học sinh. Năng lực đánh giá giúp nhìn nhận tính đúng đắn của chẩn đoán và đáp ứng, quan hệ đồng nghiệp, quan hệ với phụ huynh học sinh và nhất là quan hệ với học sinh, năng lực tiến hành dạy học và giáo dục. Căn cứ vào 7 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi mục đích và nội dung giáo dục và dạy học đã được quy định, nhưng lại phù hợp với đặc điểm của đối tượng, năng lực tạo nên những điều kiện thuận lợi cho giáo dục trong nhà trường và từ cuộc sống bên ngoài nhà trường. Cán bộ quản lý trước hết phải là tấm gương tiêu biểu về quá trình bồi dưỡng và tự bồi dưỡng. Quan trọng nhất là phải luôn khẳng định trình độ năng lực chuyên môn của mình trong tập thể sư phạm nhà trường. Trong thực tế, chỉ có tự học mới có thể có điều kiện giúp chúng ta học tập được thường xuyên và suốt đời. Tự học là một cách tự bồi dưỡng, tự làm giàu kiến thức cho mình vừa đơn giản, tiết kiệm vừa hiệu quả. Bản thân tôi đã rất trăn trở tìm tòi, sưu tầm các loại tài liệu hướng dẫn dạy KNS cho trẻ Mầm non để nghiên cứu. Hàng ngày tranh thủ thời gian rảnh rỗi là tìm tòi sách vở để nghiên cứu, lên mạng internet để học hỏi những cách giáo dục KNS cho trẻ ở lứa tuổi mầm non. Biện pháp 2: Chỉ đạo giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ trọng tâm của năm học. Đầu năm học thành lập tổ chuyên môn, chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ trong năm học và kế hoạch hàng tháng theo nhiệm vụ trọng tâm của năm học trong đó nhấn mạnh đến việc lồng ghép các kỹ năng sống vào quá dạy học. Chỉ đạo tổ chuyên môn sinh hoạt theo định kỳ đều đặn, hàng tháng có kế hoạch nâng cao chất lượng sinh hoạt tổ, được Ban giám hiệu nhà trường duyệt trước khi triển khai sinh hoạt; qua đó giúp giáo viên hiểu được rằng chương trình học chính khoá thường cho trẻ tiếp xúc từ từ với các kiến thức văn hoá trong suốt năm học, còn thực tế trẻ sẽ học tốt nhất khi có được cách tiếp cận một cách cân bằng, biết cách phát triển các kỹ năng nhận thức, cảm xúc và xã hội. Vì thế, khi trẻ tiếp thu được những kỹ năng giao tiếp xã hội và các hành vi ứng xử cơ bản trong nhóm bạn, thì trẻ sẽ nhanh chóng sẵn sàng và có khả năng tập trung vào việc học văn hoá một cách tốt nhất. Biện pháp 3: Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên nâng cao nhận thức về KNS và lập kế hoạch giáo dục KNS vào các chủ đề. Bồi dưỡng về thực hành cho giáo 8 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi viên. Việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trong nhà trường là việc làm thường xuyên, liên tục theo kế hoạch hàng tháng, hàng tuần của Ban giám hiệu nhà trường. Đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên mang tính đặc thù về đối tượng, phương tiện, thời gian và sản phẩm lao động. Lao động sư phạm của người giáo viên hết sức phức tạp, tinh tế, đầy khó khăn và là một sứ mạng hết sức nặng nề là đào tạo thế hệ tương lai cho đất nước. Vì vậy đòi hỏi đội ngũ giáo viên phải thường xuyên học tập, rèn luyện, bồi dưỡng và tự bồi dưỡng, có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn, có phẩm chất đạo đức tốt, có trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Nhu cầu này là nhu cầu cơ bản của mỗi người giáo viên. Xác định được việc muốn nâng cao chất lượng giáo dục KNS cho học sinh thì trước tiên giáo viên phải có nhận thức hơn ai hết về những nội dung dạy trẻ, để giúp giáo viên có vốn kinh nghiệm nhận thức sâu sắc về việc dạy KNS cho trẻ thì việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng là một việc làm không thể thiếu. Ngay từ đầu năm học giáo viên phải lập kế hoạch giáo dục KNS lồng ghép vào các chủ đề cho phù hợp. Muốn giáo viên dạy được trẻ các KNS thì đòi hỏi thao tác của giáo viên phải chuẩn mực và có sự thống nhất, những kỹ năng này phải được các cô giáo hướng dẫn giống nhau không có sự lệch lạc mỗi lớp hướng dẫn một kiểu thì sẽ rất khó cho việc kế thừa từ lớp nhỏ đến lớp lớn. Phát đĩa dạy trẻ các kỹ năng tự phục vụ cho giáo viên quan sát. Cho giáo viên tập thực hành các thao tác để dạy trẻ giống như trong đĩa Đối với tâm sinh lý trẻ em dưới sáu tuổi thì có nhiều kỹ năng quan trọng mà trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các kỹ năng quan trọng nhất trẻ phải học vào thời gian đầu của năm học là chính là những KNS như: sự hợp tác, tự kiểm soát, tính tự tin, tự lập, tò mò, khả năng thấu hiểu và giao tiếp. Việc xác định được các kỹ năng cơ bản phù hợp với lứa tuổi sẽ giúp giáo viên lựa chọn đúng những nội dung trọng tâm để dạy trẻ . 9 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Cụ thể hóa nội dung giáo dục KNS cho trẻ mầm non gồm có các nội dung: + Kỹ năng sống tự tin: Một trong những kỹ năng đầu tiên mà giáo viên cần chú tâm là phát triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. KNS này giúp trẻ luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi, mọi lúc. Mỗi trẻ tự giới thiệu bản thân mình trước các bạn trong lớp, nói về sở thích, gia đình mình, địa chỉ cho các bạn nghe. + Kỹ năng lao động tự phục vụ: Đối với trẻ mầm non trước khi trẻ học cách tự phục vụ thì trẻ đang còn rất vụng về, khi cho trẻ ăn có thể bố, mẹ hoặc cô giáo thấy trẻ lúng túng thì lại đút cho trẻ ăn để tránh rơi vãi, nhưng giáo viên phải xác định rằng đó là cách trẻ học làm người lớn, để cho trẻ tự cần thìa xúc cơm ăn, lúc đầu có thể chưa quen nhưng sau đó dần dần trẻ sẽ thành thục trong việc tự phục vụ cho mình trong ăn uống. Biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, ngồi ngay ngắn, ăn hết suất, biết tự dọn, cất đúng chỗ bát, chén, thìa, biết trải nệm, cất nệm trong giờ ngủ … Hình ảnh: Trẻ trải đệm giờ ngủ + Kỹ năng vệ sinh cá nhân: Trẻ có thể tự súc miệng, đánh răng và 10 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi rửa mặt. Dạy trẻ cách rửa tay trước mỗi bữa ăn, sau khi đi vệ sinh và nhận biết khi nào thì quần áo của mình bị bẩn cần phải giặt, biết để dạy trẻ thói quen tóc tai luôn gọn gàng và chọn trang phục phù hợp với từng hoàn cảnh, hoặc biết giúp người lớn dọn dẹp, không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Hình ảnh trẻ rửa tay, nhặt rác + Kỹ năng hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài thơ, bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng làm việc với bạn, hợp tác với mọi người trong quá trình chơi, đây là một công việc không nhỏ đối với trẻ lứa tuổi này. Khả năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Giúp trẻ hiểu được tầm quan trong khi làm việc có sự chia sẻ và ủng hộ của người khác… Đối với trẻ 5 tuổi đã có thể làm được những công việc đơn giản như tự xếp gọn đồ chơi của mình thật ngăn nắp. Mục đích của việc này chính là dạy trẻ cách trân trọng những gì mình đang có cũng như ý thức trách nhiệm với những thứ là của mình. Trẻ biết hợp tác cùng nhau trong khi chơi, không tranh giành đồ chơi. + Kỹ năng khám phá: Đây là một trong những kỹ năng quan trọng nhất cần có ở trẻ vào giai đoạn này là sự khát khao được học, được tìm hiểu, thích khám phá, tìm tòi, trẻ thích được trải nghiệm để có thể phát hiện ra nhiều điều mới lạ ở xung quanh trẻ. Giáo viên cần sử dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khêu gợi tính tò mò tự nhiên của trẻ. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng, 11 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất khác lạ thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. + Kỹ năng giao tiếp: Đây là một kỹ năng cơ bản và khá quan trọng đối với trẻ. Kỹ năng này có vị trí chính yếu so với tất cả các kỹ năng khác như đọc, viết, làm toán và nghiên cứu khoa học. Giáo viên cần phải dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế giới xung quanh. Nếu trẻ cảm thấy thoải mái khi nói về một ý tưởng hay chính kiến nào đó, trẻ sẽ trở nên dễ dàng học và sẽ sẵn sàng tiếp nhận những suy nghĩ mới. Đây chính là yếu tố cần thiết để giúp trẻ sẵn sàng học mọi thứ. + Giáo dục lễ giáo cho trẻ: Ngay từ khi còn bé, cô nên dạy trẻ chào hỏi người lớn, biết nói cảm ơn xin lỗi trong hoàn cảnh phù hợp. Ví dụ: Khi thấy người lạ vào lớp thì trẻ phải chào, khi ai đó cho quà thì biết cảm ơn, khi làm sai thì phải biết xin lỗi. + Kỹ năng bảo vệ bản thân: Trẻ vốn luôn hiếu động, hiếu kỳ và muốn khám phá những điều mới lạ. Trong cuộc sống ngày nay, khi xã hội ngày càng hiện đại, càng phát triển thì những mối nguy hiểm cho trẻ con ngày càng nhiều. Những nguy hiểm có thể xảy ra với trẻ tiềm ẩn không chỉ ở gia đình, ở trường học, ngoài đường mà còn ở bất kỳ đâu trong cuộc sống này. Dạy cho trẻ biết những mối nguy hiểm và kỹ năng ứng phó với nguy hiểm mà trẻ có thể gặp phải trong gia đình, ở trường học và ngoài xã hội phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Cô cảnh báo với trẻ những nơi nguy hiểm không nên lại gần bằng cách cho trẻ xem tranh ảnh, video. Ví dụ: Cô phải đặt ra nhiều tình huống cho trẻ xử lý như khi có người lạ muốn dẫn trẻ đi thì cháu phải làm gì? (cô dạy trẻ không đi theo người lạ, nếu người lạ bắt đi thì cháu hãy la thật to để mọi người đến cứu...) Biện pháp 4: Hướng dẫn giáo viên thực hiện dạy trẻ các KNS cơ bản mọi lúc, mọi nơi. 12 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Muốn dạy trẻ biết được các KNS cơ bản, trước hết người lớn phải gương mẫu, yêu thương, tôn trọng, đối xử công bằng với trẻ và đảm bảo an toàn cho trẻ. Tạo điều kiện tốt nhất cho trẻ được vui chơi. Thông qua giờ đón và trả trẻ, thông qua hoạt động học, thông qua hoạt động ngoài trời và tham quan dã ngoại, thông qua hoạt động ăn, hoạt động vui chơi, lao động chăm sóc vật nuôi, cây trồng, hoạt động vệ sinh. Vì đối với trẻ chơi trò chơi có một vai trò rất quan trọng trong việc rèn KNS. Trẻ lớn lên, học hành và khám phá thông qua trò chơi, các hành động chơi đòi hỏi trẻ phải suy nghĩ, giải quyết các vấn đề, thực hành các ý tưởng. Giáo viên cần tranh thủ đọc sách cho trẻ nghe trong mọi tình huống như những giờ hoạt động góc ở một nhóm nhỏ, trong dạo chơi ngoài trời, hoặc đọc sách trẻ nghe trong giờ trưa đối với những trẻ khó ngủ. Tăng cường kể cho trẻ nghe các câu chuyện cổ tích qua đó rèn luyện đạo đức cho trẻ, giúp trẻ hoàn thiện mình, biết đọc sách, dạy trẻ yêu thương bạn bè, yêu thương con người. Tạo hứng thú cho trẻ nhỏ qua các truyện bằng tranh tùy theo lứa tuổi, gợi mở tính tò mò, ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở trẻ. Dạy trẻ kỹ năng phát biểu trước đám đông. Cô giáo phải luôn động viên, khuyến khích trẻ nói lên ý tưởng của mình, tạo cơ hội cho trẻ được bày tỏ, gợi ý cho trẻ được nói chuyện với các thành viên trong lớp về cảm giác và về những lựa chọn của mình, cần giúp trẻ hiểu rằng nên có thông số để theo đó mà lựa chọn, giáo viên không chỉ trích các quyết định của trẻ. Việc này sẽ hình thành kỹ năng tự kiểm soát bản thân, rèn luyện tính tự tin cho trẻ khi tham gia các hoạt động và các buổi thảo luận tại trường sau này. Cô giáo cần giúp trẻ phát triển sở thích, ý thích của mình và người lớn có thể cung cấp thêm phương tiện để trẻ thực hiện ý thích đó. Cụ thể: Trẻ được làm quen với những đồ dùng, vật dụng khác nhau, (bộ đồ bếp, bộ đồ ăn, bộ đồ uống). Sự sạch sẽ, gọn gàng, một thói quen nề nếp, sự sắp đặt ngăn nắp, ngay ngắn những bộ đồ dùng, vật dụng, thái độ, ăn uống từ tốn, không vội vã, không khí cởi mở, thoải mái và đầm ấm, những cuộc trao đổi nhẹ nhàng, 13 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi dễ chịu… tất cả những yếu tố trên sẽ giúp trẻ có thói quen tốt để hình thành kỷ năng tự phục vụ và ý nghĩa hơn là kỹ năng sống tự lập sau này. Hình ảnh trẻ chăm sóc cây xanh Biện pháp 5: Tuyên truyền cho các bậc cha mẹ và cộng đồng về KNS Việc phối hợp giữa gia đình và nhà trường là một nhiệm vụ thiết thực, tạo sự liên kết và thống nhất giữa nhà trường và cha mẹ trẻ về nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức giáo dục trẻ ở lớp cũng như ở gia đình. Đây là điều kiện thuận lợi để nhà trường thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức giáo dục trẻ cho các bậc cha mẹ và cộng đồng nhằm giúp trẻ có sự phát triển toàn diện cả về thể chất, tinh thần, nhận thức, tình cảm, thẩm mĩ, ngôn ngữ, giao tiếp ứng xử... góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục mà nhiệm vụ năm học đã đề ra. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền phổ biến kiến thức, thực hiện có hiệu quả mối quan hệ giữa nhà trường và cha mẹ học sinh. Mối quan hệ này được xây 14 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi dựng mật thiết theo những kế hoạch, biện pháp cụ thể, gắn chặt với các hoạt động chuyên môn của nhà trường. Xây dựng kế hoạch tuyên truyền với các nội dung cần tuyên truyền được thể hiện trong chương trình từng học kỳ, từng năm học, từng tháng. Kế hoạch được xây dựng một cách linh hoạt, phù hợp với nhu cầu và tình hình thực tế của nhà trường. Tuyên truyền đến các bậc phụ huynh những văn bản chỉ đạo, những chính sách, chế độ liên quan đến công tác giáo dục mầm non. Trong đó đặc biệt quan tâm đến nội dung giáo dục KNS cho trẻ. Tuyên truyền về các phong trào thi đua, các cuộc vận động do Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT và Phòng Giáo dục, địa phương tổ chức triển khai thực hiện. Những phong trào, các cuộc vận động này được nhà trường - giáo viên tuyên truyền trao đổi tới phụ huynh thông qua các buổi họp phụ huynh đầu năm, giữa năm và cuối năm. Các bậc phụ huynh cùng tham gia bổ sung đóng góp ý kiến cho nhà trường, cho lớp và có những biện pháp phối hợp giáo dục trẻ trong quá trình trẻ được học ở trường. Nhà trường tổ chức các hoạt động để phụ huynh học sinh cùng tham gia lao động vệ sinh trường lớp, trồng cây xanh... Đóng góp xâydựng,cải tạotrường, lớp, công trình vệ sinh, theo quy định và theo thỏa thuận. Phụ huynh được tham gia các hoạt động ngoại khóa, các buổi lễ của nhà trường. Việc nhà trường yêu cầu phụ huynh tham gia vào kế hoạch hoạt động của mình không chỉ mang tính chất thông báo mà quan trọng hơn là coi cha mẹ học sinh như một kênhthông tin hữu hiệu để giúp nhà trường có thêm thông tin góp phần vào các hoạt động của nhà trường. Trao đổi thường xuyên, hằng ngày giữa nhà trường, giáo viên chủ nhiệm với phụ huynh qua điện thoại hoặc trao đổi trực tiếp thông qua giờ đón trẻ, trả trẻ. Nhà trường tuyên truyền phổ biến kiến thức nuôi dạy trẻ cho các bậc cha mẹ, tuyên truyền về phòng một số bệnh nguy hiệm, thường gặp ở trẻ cho các bậc cha mẹ và cộng đồng. Xây dựng góc tuyên truyền các bậc cha mẹ tại các nhóm lớp, các nội dung giáo dục 15 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi lễ giáo phải được thay đổi theo từng chủ đề, từng tháng, hình thức hấp dẫn để tạo được sự chú ý của phụ huynh khi đưa con đến lớp. Biện pháp 6: Hướng dẫn giáo dục KNS cho trẻ tại gia đình. Cha mẹ có thể giúp trẻ phát triển kỹ năng cảm xúc và xã hội bằng cách tạo ra các mối liên kết bạn bè tại gia đình. Cha mẹ hãy hỏi trẻ muốn mời ai về nhà chơi? Mối quan hệ này được trẻ duy trì khi đến trường, khi có được mối liên kết với một trẻ nào đó trong lớp, các mối quan hệ khác sẽ hình thành tiếp theo một cách dễ dàng hơn. Tuyên truyền để cha mẹ trẻ có niềm tin với sự hướng dẫn của giáo viên và năng khiếu tò mò bẩm sinh của trẻ, trẻ có thể lĩnh hội kinh nghiệm nhằm giải quyết các vấn đề quan trọng, đọc, làm toán, thử nghiệm một số kỹ năng khoa học khi chơi với nhau. Cha mẹ trẻ cần phối hợp với giáo viên một cách chặt chẽ và hợp lý bằng việc tham gia tình nguyện vào quá trình giáo dục trong nhà trường. Cha mẹ nên tham gia vào các buổi trao đổi với giáo viên, tham gia các buổi họp của nhà trường và dự một số giờ học, dự các hoạt động ngoại khoá; chỉ bằng cách đó thôi cha mẹ đã giúp trẻ hiểu rằng học là phải học cả đời. Cần giáo dục để trẻ cảm thấy thoải mái tự tin trong mọi tình huống của cuộc sống. Nếu cha mẹ muốn giáo dục trẻ biết tự giữ kỷ luật, trước hết cần đánh thức sự tự ý thức của trẻ, cố gắng khơi gợi để trẻ luôn nghĩ về bản thân mình một cách tích cực và đừng bao giờ phá vở suy nghĩ tích cực về bản thân trẻ. Trong gia đình, việc dạy trẻ những nghi thức văn hóa trong ăn uống rất cần thiết. Để trẻ có được những kỹ xảo, thói quen sử dụng đồ dùng một cách chính xác và thuần thục và khéo léo, không chỉ đòi hỏi trẻ phải thường xuyên luyện tập, mà còn phải đáp ứng được những nhu cầu của trẻ, đó là cung cấp cho trẻ những mẫu hành vi văn hóa, những hành vi đúng, đẹp, văn minh của chính cha mẹ và những người xung quanh trẻ. Biện pháp 7: Giúp trẻ phát triển các KNS qua việc tổ chức các hoạt động tập thể, ngoại khóa lành mạnh trong nhà trường. Đầu năm có kế hoạch và tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ 16 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi chức các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Căn cứ vào nội dung trên, tôi đã có kế hoạch và thực hiện nhiều hoạt động một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của trẻ và của giáo viên trong nhà trường. Nhà trường đã tổ chức các hội thi về an toàn giao thông, hội thi tiếng hát dân ca, hội thi bé vẽ tranh, tổ chức cho trẻ đi viếng nghĩa trang liệt sĩ, thăm cánh đồng lúa…. Những hoạt động đó giúp trẻ được trải nghiệm và có thêm KNS cho mình, trẻ tham gia rất hứng thú. Hình ảnh trẻ đi viếng nghĩa trang liệt sĩ Biện pháp 8: Xây dựng môi trường giáo dục KNS cho trẻ. Việc xây dựng môi trường giáo dục rất quan trọng, góp phần thực hiện đạt các chỉ tiêu kế hoạch đề ra. Tôi đã chú trọng đến công tác xây dựng môi trường nhằm giáo dục KNS cho trẻ. Trước mỗi lớp học có bẳng tuyên truyền các bậc cha mẹ vớ tiêu đề “Những điều phụ huynh cần biết” trong đó gồm có các nội dung như: Danh sách trẻ, kết quả theo dõi cân đo hàng tháng, định kỳ, kết quả khám sức khỏe, các nội dung tuyên truyền về dịch bệnh, về giáo dục kỷ năng sống theo chủ đề... 17 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Các nội dung được trang trí đẹp mắt và nổi bật gây được sự chú ý của các bậc phụ huynh khi đưa đón trẻ. Trong lớp, chỉ đạo giáo viên trang trí các góc mở cho trẻ được trải nghiệm và tham gia hoạt động. Chỉ đạo tổ chức các buổi biểu diễn văn nghệ vào cuối chủ đề của lớp, tổ chức giao lưu các lớp với nhau, tổ chức mừng sinh nhật một nhóm trẻ ... Qua đó trẻ rất hứng thú và thông qua các hoạt động đó nhằm giáo dục kỹ năng sống cho trẻ một cách rất nhẹ nhàng và có hiệu quả. Đối với các góc khác trong lớp, tôi đã cho giáo viên xây dựng dưới dạng mở để cho trẻ cùng khám phá, trải nghiệm và giúp cô trang trí.... Biện pháp 9: Kiểm tra đánh giá giáo viên thực hiện lồng ghép các nội dung kỹ năng sống cho trẻ trong trường mầm non Thường xuyên kiểm tra đột xuất các giờ đón và trả trẻ, kiểm tra đánh giá học sinh vào đợt kiểm tra định kỳ, đánh giá giáo viên qua các đợt hội giảng, thao giảng nhằm nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cũng như day KNS cho trẻ từ đó có sự điều chỉnh cho phù hợp. c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp: Các biện pháp đưa ra tuy có khác nhau nhưng chúng hỗ trợ, bổ sung cho nhau từ việc lập kế hoạch đến dạy trẻ KNS là quá trình lâu dài, cần có sự hợp tác giữa cô, trẻ và cha mẹ trẻ một cách hài hòa, môi trường cở sở vật chất của nhà trường thuận lợi tạo mọi điều kiện tốt nhất để trẻ phát triển toàn diện. d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi và hiệu quả ứng dụng. Qua quá trình thực hiện các biện pháp trên cùng với sự hợp tác của cả trường và sự ủng hộ của cha mẹ học sinh tôi đã đạt được kết quả như sau: Bảng khảo sát kỹ năng sống của trẻ Nội dung khảo sát Trẻ mạnh dạn, tự tin Kết quả Số lượng 250/350 Tỷ lệ 71,4% 18 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi Kỹ năng vệ sinh cá nhân 301/350 86% Kỹ năng giao tiếp, lễ phép 324/350 92,6% Kỹ năng tự lập 267/350 76,3% Kỹ năng hợp tác, chia sẻ 295/350 84,3% Bảng khảo sát đội ngũ giáo viên về kiến thức dạy kỹ năng sống cho trẻ sau khi thực hiện đề tài Nội dung khảo sát Kết quả Số lượng Tỷ lệ Mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp trước đám đông. 12/18 66,7% Nắm rõ các kỹ năng sống cơ bản đối với trẻ mầm non. 15/18 83,3% Biết tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục kỹ năng 14/18 77,8% sống. Sau quá trình thực hiện các biện pháp, nhìn vào bảng khảo sát ta thấy vốn KNS của trẻ tăng lên rõ rệt. Trẻ mạnh dạn tự tin hơn, khả năng tự lập, giao tiếp, hợp tác, chia sẻ của trẻ III. Phần kết luận, kiến nghị 1. Kết luận: Giáo dục mầm non đề cao mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục toàn diện cho trẻ về thể chất, tình cảm, đạo đức, thẩm mỹ, trí tuệ. Đây là nền tảng, cơ sở hình thành nên nhân cách con người mới XHCN Việt Nam và chuẩn bị những tiền đề cần thiết cho trẻ bước vào trường tiểu học được tốt. Môi trường học tập tốt là môi trường vun đắp cho trẻ những kiến thức quý báu để phát triển não bộ và gieo trồng những hạt giống tâm hồn tốt lành. Đó là nơi tất cả trẻ được cô giáo và cha mẹ tạo mọi điều kiện khuyến khích khơi dậy tính tò mò, phát triển trí tưởng tượng, năng động, mạnh dạn, tự tin, được rèn luyện khả năng sẵn sàng học tập ở trường hiệu quả ngày càng cao. Trẻ lao động 19 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo giúp nâng cao giáo dục KNS cho trẻ trong trường MN Họa Mi tự phục vụ, rèn luyện kỹ năng tự lập; qua các hoạt động hàng ngày củng cố kỹ năng xã hội, kỹ năng về cảm xúc, giao tiếp, hòa thuận với bạn bè và tuyệt đối không xảy ra bạo lực học đường. Nhờ đó, trẻ biết yêu thương, chia sẻ, chăm sóc, lắng nghe, trình bày và diễn đạt được ý của mình trong nhóm bạn. Cảm giác tự tin khi tiếp nhận thử thách mới là chìa khóa để trẻ thành công trong hành trình khôn lớn mai sau. Mối liên kết giữa các bậc cha mẹ với cô giáo trong việc dạy trẻ các kỹ năng sống ngày càng chặt chẽ qua nhiều hình thức. Giao tiếp giữa cha mẹ và con cái tốt hơn, đa số cha mẹ dịu dàng, ít la mắng trẻ, thay đổi trong cách rèn kỹ năng cho trẻ, phân việc cho trẻ, không chiều chuộng, không còn hình ảnh mẹ đi sau xách cặp cho con, ngược lại xuất hiện khá nhiều hình ảnh trẻ tự đeo cặp, tự để đồ dùng ngay ngắn …Tình bạn giữa trẻ được củng cố sâu sắc nhờ những hành động đẹp trong trường học. Sau quá trình kết hợp chặt chẽ từ các yếu tố trên, công tác giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo không còn khó khăn. Những thói quen về thái độ hành vi tốt được hình thành,sự tự tin vào bản thân trẻ được nâng cao, trẻ mạnh dạn hơn và có tinh thần trách nhiệm hơn với hành động của mình. Kỹ năng sống tốt như nguồn nước mát trong lành, nuôi dưỡng mọi đứa trẻ trở thành những người công dân tốt cho xã hội. 2. Kiến nghị: Mua sắm thêm trang thiết bị nhằm nâng cao công tác chăm sóc nuôi dưỡng trẻ, tạo mọi điều kiện tốt nhất để trẻ phát triển toàn diện. Mở các lớp tập huấn kỹ năng sống cho giáo viên học tập. Người viết sáng kiến Nguyễn Thị Trang 20 Người thực hiện: Nguyễn Thị Trang