Tài liệu Skkn một số biện pháp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh thpt

A. ĐẶT VẤN ĐỀ Những năm gần đây, tình trạng vi phạm đạo đức trong thanh, thiếu niên và học sinh đặc biệt là học sinh trung học phổ thông ngày càng có xu hướng gia tăng, các hành vi vi phạm đạo đức của học sinh diễn ra ở nhiều góc độ như: vi phạm pháp luật, đánh nhau bằng vũ khí, uống rượu bia, chơi lô đề, cá độ bóng đá, cờ bạc, trộm cắp…Một số hành vi “lệch chuẩn” về mặt đạo đức như không vâng lời cha mẹ, người lớn, vô lễ với thầy cô giáo, thiếu kính trên nhường dưới, sống hưởng thụ, lười học và lao động, thiếu ý thức rèn luyện, thiếu kỹ năng sống, thiếu kiến thức thực tế, thiếu sự mạnh dạn trong học tập và trong các hoạt động tập thể …Những vấn đề trên đặt ra cho gia đình, nhà trường và toàn xã hội vấn đề cấp bách về giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Trong các trường trung học phổ thông trên địa bàn huyện Triệu Sơn nói chung và trong trường trung học phổ thông Triệu Sơn 2 nói riêng tình trạng vi phạm đạo đức trong học sinh không phải là hiếm. Một số năm gần đây còn xảy ra trường hợp học sinh nữ đánh nhau, xé áo nhau, chửi thề, chửi tục…,Học sinh nam đánh nhau hội đồng, tình trạng học sinh yêu nhau rủ nhau bỏ học đi chơi, tệ hơn là rủ nhau vào nhà nghỉ, Tình trạng học sinh dùng điện thoại nhắn tin, gọi điện đe doạ giáo viên chủ nhiệm. Đặc biệt hơn cách đây chưa đầy một năm một học sinh lớp 11 đã chém một phụ nữ đang mang thai chết tại chỗ, sự việc xảy ra ngay tại xã Tân Ninh huyện Triệu Sơn. Bản thân là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy trong nhà trường tôi thật sự băn khoăn và trăn trở về tình hình xuống cấp về đạo đức, lối sống của một số học sinh hiện nay. Tôi tự nghĩ công việc quan trọng của tôi là giảng dạy môn Vật lý truyền thụ cho các em những kiến thức để các em thi vào các trường đại học, cao đẳng. Song công tác giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh cũng không kém phần quan trọng. Bởi giáo dục và giáo dưỡng mới đào tạo được một học sinh toàn diện theo yêu cầu của nền giáo dục mới. Chính vì vậy tôi chọn đề tài “ Một số biện pháp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh trung học phổ thông”. Mục tiêu của đề tài là thông qua các giờ dạy kiến thức trên lớp, các giờ sinh hoạt 15 phút đầu giờ, các giờ sinh hoạt cuối tuần, và có thể cả lúc ra chơi… để giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho các em nhằm giúp các em có những hành trang tốt nhất bước vào đời. 1 B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận 1. Nguyên nhân học sinh vi phạm đạo đức lối sống: Nguyên nhân xuất hiện vi phạm đạo đức lối sống ở học sinh xuất phát từ nhiều phía: gia đình, nhà trường và xã hội. - Về phía gia đình: Một bộ phân học sinh thiếu sự quan tâm, chăm sóc giáo dục đầy đủ của cha mẹ, gia đình. Một số gia đình do hoàn cảnh khó khăn cả bố mẹ vào miền nam kiếm tiền để con sống với ông bà, chú bác hoặc có những gia đình ở nhà chỉ có hai chị em các em phải sống trong cảnh thiếu vắng bố hoặc mẹ. Một số gia đình khá giả thì Các bậc phụ huynh thiếu kiến thức không chú ý đến sự phát triển tâm, sinh lý của con cái, nuông chiều thái quá, không nghiêm khắc, mãi lo kiếm tiền hoặc bố cờ bạc rượư chè, bồ bịch, đánh đập vợ con…, cha mẹ bất hoà , ly thân, ly hôn, ít có thời gian gần gũi chia sẻ, thậm chí thiếu gương mẫu. Sự thiếu hụt về tình cảm, dẫn các em đến sự phát triển lệch lạc trở nên đua đòi và bị lôi kéo sa vào tệ nạn xã hội. Trong gia đình vẫn còn khá phổ biến quan điểm giáo dục của cha mẹ hay thiên về phương pháp giáo dục nghiêm khắc, áp đặt, dùng vũ lực hoặc phó mặc trách nhiệm giáo dục con mình cho nhà trường, bởi thế khi gặp khó khăn trong cuộc sống các em không biết cách đương đầu, xử lý. - Về phía nhà trường: Một số cán bộ quản lý, giáo viên và ban cán sự lớp thường có những định kiến, thiếu thiện cảm, sử dụng các biện pháp kỷ luật thái quá, sự lạm dụng quyền lực của thầy cô giáo, sự thiếu gương mẫu trong mô phạm giáo dục. Một số thầy cô chưa quan tâm,chưa hiểu hết được tâm sinh lý, tình cảm của học sinh, thiếu tư vấn, định hướng. Có thầy cô cho rằng đó là việc của giáo viên chủ nhiệm, của giáo viên dạy giáo dục công dân. - Về phía xã hội: Những mặt trái của sự phát triển mạnh mẽ về thông tin, các dịch vụ giải trí phim ảnh, Internet, game online…với các nội dung đồi truỵ, bạo lực sẽ gây ra những tác động không nhỏ tới các em ở lứa tuổi tâm sinh lý phát triển chưa ổn định, chưa làm chủ được bản thân, trong khi cha mẹ, thầy cô, người lớn chưa thực sự quan tâm. Bên cạnh đó về tâm sinh lý học sinh trung học phổ thông là giai đoạn các em đang phát triển mạnh về thể chất, tinh thần và tình cảm, dễ bị kích động, lôi kéo…có nhu cầu giao tiếp rất lớn đặc biệt là giao tiếp với bạn bè, từ đó mà hình thành nên các nhóm bạn cùng sở thích. Nếu không được giáo dục dễ bị sai lệch. 2.Nguyên nhân học sinh trung học phổ thông thiếu kỹ năng sống: Các em đang thiếu hụt kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng làm việc nhóm, thiếu kiến thức bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ sinh sản vị thành niên… là do một số nguyên nhân sau: -Về phía nhà trường còn quá nặng về việc dạy kiến thức cho học sinh, chưa dành nhiều thời gian cho các hoạt động Đoàn, các hoạt động cộng đồng, các hoạt động vui chơi bổ ích để các em được bày tỏ, được thể hiện , được khẳng định mình. Các chương trình hoạt động ngoại khoá giáo dục kỹ năng sống cho 2 học sinh còn quá ít, đặc biệt công tác cung cấp kiến thức bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ sinh sản vị thành niên …hầu như không nhắc đến. - Về phía gia đình chưa dành nhiều thời gian quan tâm đến các em. Ở nông thôn do kinh tế khó khăn nên ngoài việc đi học các em còn phải đi làm thêm để kiếm sống. Ở thị trấn và thành thị thì do bố mẹ suốt ngày bận với công việc ở cơ quan nên các em ít có cơ hội được bố mẹ đưa đi chơi để giao lưư với bạn bè với người thân và ngay cả với làng xóm láng giềng cũng rất ít khi quan tâm đến nhau. Các bậc phụ huynh khi nhắc đến chuyện giáo dục sức khoẻ sinh sản vị thành niên cho các em thì còn rất e dè vì cho rằng vấn đề đó là vấn đề tế nhị chỉ có người lớn mới được bàn đến, chỉ có một số ít gia đình có đề cập đến vấn đề này với con cái một cách đúng đắn. Hầu hết các bậc phụ huynh cho rằng học sinh cấp 3 mà yêu nhau là quá sớm, và thường cấm đoán các em. Cha mẹ không dành thời gian để tâm sự để tìm hiểu tâm tư tình cảm của con mà chỉ biết chửi, đánh và bắt các em không được qua lại với người mình thích. Thậm chí còn bắt các em nghỉ học một thời gian để hi vọng con mình có thể bỏ được người yêu, đây chính là nguyên nhân khiến các em có những hành vi sai lệch và khiến các em buồn chán, không có chỗ dựa mỗi khi chuyện tình cảm đổ vỡ. Và kết quả là các em thường bỏ nhà, bỏ học đi làm công nhân. - Về phía xã hội thì do điều kiện kinh tế phát triển cùng với sự phát triển nhanh chóng của nền công nghệ thông tin, tệ nạn xã hội nhiều, các em bắt chước lối sống buông thả, ăn chơi sa đoạ, đồi truỵ của một số bạn trẻ trên phim, trên báo mạng, hoặc các anh chị hơn mình vài tuổi ở gần nhà. Các em học đòi yêu đương sớm, yêu hết mình trong khi kiến thức về tình yêu, tình dục thì chưa có gì. Ngay cả cách ứng xử với một số tình huống trong cuộc sống các em cũng không biết. Một số em còn sống vô cảm với gia đình với bạn bè với xã hội chỉ biết sống cho mình, không quan tâm mọi người nghĩ gì về mình. II. Đặc điểm tình hình giáo viên và học sinh trường trung học phổ thông Triệu Sơn 2 1) Về phía giáo viên: *Ưu điểm : Đa số giáo viên chủ nhiệm đã làm được những việc sau: - Tổ chức sinh hoạt lớp cuối tuần, hoạt động giáo dục ngoaì giờ lên lớp để giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. - Kết hợp chặt chẽ với Cha mẹ học sinh, chủ động phối hợp với các giáo viên bộ môn, đoàn TNCS HCM, và các ban ngành đoàn thể địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. - Trong năm học giáo viên chủ nhiệm bám lớp 15 phút đầu giờ, uốn nắn học sinh kịp thời. *Tồn tại: - Còn một vài giáo viên chủ nhiệm chưa có tâm huyết với công tác này,chưa bám lớp thường xuyên, tác dụng giáo dục chưa cao, trong lớp vẫn còn học sinh chưa tiến bộ trong rèn luyện đạo đức, kỹ năng sống còn kém. 3 - Một số giáo viên chủ nhiệm coi tiết sinh hoạt cuối tuần chỉ để thu tiền, để phê bình và cảnh cáo một số học sinh vi phạm không dành thời gian giáo dục các em, động viên và tạo điều kiện để các em có cơ hội sửa chữa cũng không tìm hiểu nguyên nhân vì sao học sinh vi phạm. - Một số giáo viên bộ môn chỉ quan tâm đến việc truyền thụ kiến thức cho học sinh mà không quan tâm đến giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh, coi công việc này là của giáo viên chủ nhiệm và gia đình - Thiếu sự liên hệ thường xuyên với Cha mẹ học sinh. 2) Về phía học sinh: *Ưu điểm: - Đa số các em xuất thân từ gia đình nông nghiệp với bản tính hiền lành, thật thà chịu thương chịu khó trong học tập và lao động. - Đa số học sinh có đạo đức tốt, biết nghe lời cha mẹ, thầy cô, nghiêm chỉnh chấp hành các quy định của lớp, nội quy của trường, biết sống tốt và sống đẹp. - Một số học sinh có hoàn cảnh khó khăn về kinh tế và tình cảm song các em đã cố gắng học tập tốt và đạt được nhiều thành tích cao. - Một số học sinh có khả năng giao tiếp, khả năng thuyết trình khả năng hoạt động Đoàn rất tốt điều này được thể hiện rất rõ qua các buổi ngoại khoá mà nhà trường tổ chức *Tồn tại: - Một số bộ phận học sinh có biểu hiện chán nản, không thích học, thường xuyên gây mất trật tự trong lớp, nói tục, vô lễ với thầy cô, nói dối thầy cô và bạn bè, giao lưu với đối tượng xấu bên ngoài, đánh nhau có hung khí. - Có một số học sinh rất ngoan, lễ phép với thầy cô, học giỏi nhưng lại vi phạm nội qui chung của trường, đâm chán nãn, dể bị lôi kéo bởi các học sinh chưa tốt. - Vấn đề xem ảnh nóng, ném đá nhau ở trên mạng Internet hiện nay phổ biến rất nhiều trong giới học sinh. Khi tức nhau chuyện gì nhiều học sinh thường lên mạng xã hội chửi thề nhau hoặc nói xấu nhau. - Một số học sinh yêu nhau trong lớp thể hiện tình cảm thái quá ngay trong giờ học . - Một số học sinh có biều hiện sa sút về đạo đức, do gia đình có hoàn cảnh khó khăn về tình cảm( bố,mẹ không ở chung), kinh tế gia đình khó khăn phải đi làm xa nên giáo viên chủ nhiệm không thể liên hệ gia đình phối hợp giáo dục. - Nhiều học sinh có thú chơi điện tử đã chiếm nhiều thời gian học tâp, làm các em vi phạm nhiều gây tình trạng nói dối. - Một số học sinh ý thức đạo đức chưa cao, kỷ năng vận dụng chuẩn mực đạo đức còn thấp, chưa phân định được ranh giới giữa cái xấu và cái tốt nên khi bị phê bình cứ ngỡ bị trù dập. Khả năng tự chủ chưa cao, khi vi phạm đạo đức sửa chữa chậm hoặc không chịu sửa chữa. - Nhiều học sinh có khả năng giao tiếp, khả năng thuyết trình, và khả năng xử lý công việc còn kém. - Nhiều học sinh chưa mạnh dạn trong học tập và trong các hoạt động đoàn thể. 4 III. Biện pháp thực hiện Với vị trí là một giáo viên giảng dạy môn Vật lý, thường xuyên làm công tác chủ nhiệm và xuất phát từ những nguyên nhân và tình hình thực tế của trường, tôi đã thực hiện một số biện pháp giáo dục cụ thể và đã đem lại kết quả khả quan. 1) Đối với giáo viên chủ nhiệm: Ngoài việc thực hiện tốt nhiệm vụ nhà trường giao giáo viên chủ nhiệm cần phải - Tổ chức tốt các buổi sinh hoạt 15 phút đầu giờ và buổi sinh hoạt cuối tuần. Đây là khoảng thời gian tốt nhất để giáo viên giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Thông qua các buổi sinh hoạt này giáo viên có thể tuyên truyền, giáo dục các chủ trương, chính sách pháp luật của nhà nước, đẩy mạnh công tác giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, đạo đức cho học sinh, tổ chức thảo luận nhóm về một vấn đề liên quan đến giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Học sinh thường không thích các giờ sinh hoạt cuối tuần vì thường bị cô giáo phê bình, cảnh cáo hoặc có những hình thức kỷ luật mà các em không mong muốn chính vì vậy giáo viên chủ nhiệm cần lồng ghép việc tổng kết lớp với việc giáo dục cho học sinh để giờ sinh hoạt trở nên vui vẻ hơn, sinh động hơn bằng cách kể cho các em nghe những câu chuyện trong thực tế, những ví dụ gần gũi với các em nhất về lòng hiếu thảo với ông bà, cha mẹ và ngưòi thân, một hành động tốt giúp đỡ bạn trong lúc khó khăn hoạn nạn, một vài tấm gương sáng vượt qua khó khăn để học tập tốt…Giáo viên có thể mời học sinh kể về một tấm gương tốt, một hành động đẹp mà các em được chứng kiến, được biết qua thực tế, qua sách báo… Hoặc giáo viên cũng có thể đưa ra những tình huống cụ thể trong đời sống và yêu cầu học sinh thảo luận nhóm tìm ra biện pháp xử lý tình huống, sau đó đại diện cho nhóm đứng lên trình bày ý kiến, cuối cùng giáo viên sẽ phân tích cho học sinh thấy biện pháp xử lý tình huống nào là đúng nhất và biện pháp nào là chưa đúng, Qua đó giáo viên sẽ giáo dục các em nên làm việc gì, không nên làm việc gì và học sinh có thể tự rút ra bài học cho mình. Trong các buổi sinh hoạt giáo viên không nhất thiết chỉ ngồi trên bàn quan sát xem các em sinh hoạt như thế nào, mà có thể xuống tận bàn học sinh trao đổi với các em về những vấn đề các em cần quan tâm để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng xu hướng sở thích của các em, giúp các em nêu ra “điều em muốn nói”. Tạo môi trường thân thiện để các em thấy được “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”. - Kết hợp với Đoàn thanh niên tổ chức tốt các buổi hoạt động ngoại khoá. Do thời lượng của buổi ngoại khoá là dài nên giáo viên có thể làm được rất nhiều việc. Có thể tổ chức các buổi nói chuyện về giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh, đặc biệt là gắn với các vấn đề nóng hiện nay như: chửi thề chửi tục, bạo lực học đường, tình yêu học trò, bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ sinh sản vị thành niên…Từ đó giúp các em có hiểu biết và được rèn luyện về kỹ năng sống và ứng xử. Để làm tốt việc này giáo viên cần tìm hiểu thêm kiến thức về các vấn đề trên để có thể giải đáp được những thắc mắc của học sinh. 5 Trong buổi ngoại khoá này giáo viên có thể tổ chức một số trò chơi vui, bổ ích cho các em để giúp các em có thêm khả năng giao tiếp, sự mạnh dạn trước đông người và tăng thêm tình đoàn kết giữa học sinh với học sinh và giữa học sinh với giáo viên. - Có biện pháp giáo dục tốt đối với những học sinh cá biệt. Đối với những học sinh cá biệt giáo viên phải có những biện pháp giáo dục đặc biệt vừa nghiêm khắc nhưng phải vừa mềm mỏng. Khi các em vi phạm một lỗi nào đấy nghiêm trọng hoặc nhiều lần vi phạm nội quy của lớp,của trường giáo viên không nên chửi học sinh ngay trên lớp mà nên gọi học sinh vào văn phòng tìm hiểu rõ nguyên nhân vì sao các em vi phạm. Từ đó tuỳ từng trường hợp cụ thể giáo viên có thể nhắc nhở, kỷ luật theo nội quy của lớp của trường đã đề ra đồng thời báo cáo với ban giám hiệu và gia đình về những hành vi và thái độ của một số học sinh không chịu sửa chữa lỗi lầm hoặc sửa chữa một cách chậm chạp. Giáo viên phải luôn có lòng vị tha đối với các em, bỏ qua những lỗi lầm, để tạo niềm tin và tạo cơ hội tiến bộ cho học sinh. Khi có tình huống đột xuất xảy ra, phải xử lý khéo léo, liên hệ với cha mẹ học sinh để giải quyết kịp thời, có hiệu quả. - Giáo viên chủ nhiệm cần dành thời gian đến nhà học sinh tìm hiểu hoàn cảnh gia đình học sinh. Thông qua gia đình giáo viên có thể hiểu thêm tính cách của học sinh, tình cảm riêng tư của học sinh từ đó phối hợp với gia đình để giáo dục các em một cách tốt nhất. Biết động viên kịp thời khi học sinh đau ốm, hay gặp khó khăn hoạn nạn. - Đặc biệt giaó viên hãy yêu quý học sinh như những người thân trong gia đình. Khi đứng trên bục giảng thì giáo viên là những thầy giáo, cô giáo nhưng khi hết giờ giáo viên sẽ là những người anh, người chị, người cô, người chú của các em để các em có thể trực tiếp hoăc gọi điện tâm sự về tình cảm gia đình, tình yêu đôi lứa …của các em và có thể tư vấn cho các em về cách giải quyết một số tình huống khó xử trong cuộc sống mà các em gặp phải. 2) Đối với giáo viên bộ môn. - Mỗi giáo viên bộ môn phải xác định rõ việc giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh không phải của mình giáo viên chủ nhiệm mà là của toàn xã hội và giáo viên đóng vai trò quan trọng. - Giáo viên bộ môn không có nhiều thời gian để giáo dục cho học sinh như giáo viên chủ nhiệm. Song qua từng tiết dạy chúng ta có thể giáo dục các em kỹ năng sống thông qua các bài giảng bằng cách cho các em hoạt động nhóm, thảo luận, trình bày câu trả lời để các em có thêm khả năng giao tiếp, khả năng thuyết trình hoặc nếu tiết dạy nào kiến thức không quá nhiều chúng ta có thể dành ra 5 phút cuối giờ để giáo dục học sinh về cách chào hỏi của học sinh đối với giáo viên, đối với ông bà, cha mẹ và đối với người lớn tuổi như thế nào cho đúng , hoặc có thể phân tích cho học sinh hiểu thêm về tình yêu học trò để học sinh thấy được mặt tốt và mặt xấu của nó. Hiện nay học sinh trung học phổ thông yêu nhau khá phổ biến đặc biệt là học sinh lớp 12, trong một lớp có thể có vài đôi yêu nhau các em có thể ngồi gần nhau và thể hiện tình cảm thái quá ngay 6 cả trong giờ học. Vì vậy mỗi giáo viên phải tế nhị nhắc nhở các em phân tích cho các em hành động nào nên làm và hành động nào không được phép làm. - Mỗi giáo viên khi chứng kiến một hành vi vi phạm đạo đức của học sinh ngay trong nhà trường như chửi tục, chửi thề, hút thuốc, thì phải nhắc nhở, phê bình ngay lập tức và có thể giáo dục cho các em qua những lời nói chuẩn mực, rèn giũa để các em khắc phục dần dần. - Luôn có lòng vị tha, bỏ qua những lỗi lầm của học sinh. - Trong các giờ ra chơi giáo viên có thể ngồi tại lớp nói chuyện với học sinh, tâm sự với các em về chuyện gia đình mình để các em thấy được sự gần gũi giữa cô (thầy) và trò. Từ đó các em cũng có thể bày tỏ những tâm tư tình cảm của các em với giáo viên. Các em có thể tâm sự chuyện gia đình, chuyện tình cảm của các em khi các em đến nhà chơi hoặc qua điện thoại thì giáo viên nên dành thời gian để nói chuyện với các em một cách cởi mở. - Giáo viên cần quan tâm đến các em khi các em gặp khó khăn trong cuộc sống về tình cảm hoặc về vật chất. - Phối hợp chặt chẽ với giáo viên chủ nhiệm để giáo dục các em một cách tốt nhất. Dù là giáo viên chủ nhiệm hay giáo viên bộ môn thì chúng ta cũng có thể tranh thủ một chút thời gian để giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho các em thông qua những câu chuyện, những bức tâm thư … mà chúng ta sưu tầm được từ trong sách báo, từ những trang báo mạng ví dụ như những câu chuyện sau: Câu chuyện thứ nhất: Các em ạ, ở phương tây có một ngày rất hay: ngày của mẹ(Mother’sday). Một hôm nhân ngày của mẹ, một thanh niên đi làm xa nhà ra bưu điện để gửi điện hoa về cho mẹ. Xong việc anh thấy lòng nhẹ nhàng và thanh thản. Trên đường quay ra bổng anh gặp một em bé nhỏ đang đứng bên quầy hoa với hai dòng nước mắt rưng rưng. Động lòng thương, hỏi ra anh biết em bé cũng muốn mua cho mẹ một bó hoa nhưng không đủ tiền. Anh thanh niên liền mua hoa cho em bé và đề nghị được chở em về nhà. Em bé đồng ý, nhưng các em biết không? Em lại dẫn anh thanh niên ra một nghĩa trang. Thành kính đặt bó hoa lên một ngôi mộ rồi em ôm chầm lấy nấm mộ khóc nức nở. Thì ra em đã không còn mẹ. Vô cùng xúc động trước hoàn cảnh của em bé. Anh thanh niên sau khi đưa em về nhà đã tức tốc thay đổi ý định, anh lái xe một mạch về thăm mẹ, anh muốn ôm mẹ và nói rằng “ mẹ ơi con yêu mẹ vô cùng” Từ câu chuyện trên các em rút ra bài học gì? Trả lời: Các em ạ! Người có đức có tâm trước hết phải là người biết yêu mẹ kính cha. Bởi các em biết không? Mẹ là món quà vô giá mà tạo hoá đã ban tặng cho chúng ta. Mẹ là suối nguồn của sự sống, suối nguồn của cuộc đời. Trên thế gian này không ai thương ta bằng mẹ, suốt cuộc đời mẹ đã hy sinh vất vả vì ta, công ơn đó biết lấy gì đền đáp , biết trả bao nhiêu cho vừa, thương mẹ biết bao nhiêu mà đủ? Các em nên nhớ rằng thương mẹ không phải là bổn phận mà là quyền lợi đó nghe không. May mắn thay, hạnh phúc thay cho những ai đang còn mẹ ở trên đời, xót xa thay cho những ai không còn mẹ để mẹ yêu thương và thương yêu 7 mẹ. Bởi vậy các em không được làm cho mẹ buồn, mẹ khổ, mà mỗi ngày hãy mang cho mẹ một niềm vui. Vậy bây giờ các em phải làm gì để cho cha mẹ vui? Bây giờ các em phải ngoan ngoãn, vâng lời cha mẹ, ông bà, học hành chăm chỉ, phụ giúp cha mẹ những công việc trong gia đình, biết quan tâm động viên cha mẹ những lúc ốm đau hay những lúc có chuyện buồn… Câu chuyện thứ hai: Ở một làng nọ có những người nông dân chuyên làm nghề trồng bắp. Có một bác nông dân nhờ biết áp dụng khoa học kỹ thuật nên cuối mùa đã thu được những trái bắp tốt. Trong khi đó những người nông dân trong làng, vì không nắm được kỹ thuật nên bắp bị sâu rầy mất mùa, đói kém. Và thế là bác nông dân kia đem những hạt giống tốt tặng những người hàng xóm và lại còn vui vẻ bày cho họ cách chăm sóc ruộng bắp của mình nữa. Ngạc nhiên trước việc làm của bác, một phóng viên đã hỏi bác: “ Sao ông lại cho láng giềng những hạt bắp giống tốt nhất của mình như vậy, trong khi họ cũng tham gia cạnh tranh với ông?” “Ồ!người nông dân trả lời, anh không biết rằng những luồng gió thổi những hạt phấn hoa từ những cây bắp này sang những cây bắp khác sao? nếu láng giềng tôi trồng toàn những cây bắp kém chất lượng thì sự thụ phấn có thể khiến những cây bắp của tôi cũng sản sinh ra những trái bắp kém chất lượng. Do đó nếu muốn có những trái bắp tươi tốt, tôi phải giúp những người hàng xóm tôi có những trái bắp tươi tốt. Lý do chỉ là đơn giản vậy thôi”. Việc làm và câu trả lời của bác nông dân rút ra cho em bài học gì? Trả lời: Các em thấy không chân lí thật là giản dị. Nhưng không phải ai cũng dễ dàng nhận ra. Và nhiều người lại cố tình không muốn nhận ra.Có người nhận ra rồi nhưng để thực hiện được nó không phải dễ dàng. Bởi chúng ta phải có sự bản lĩnh để chiến thắng được lòng nhỏ nhen, tính ích kỉ và những tị hiềm. Người nông dân trên đã nhận thức được sự liên hệ của cuộc sống. Những trái bắp của ông không thể lớn mạnh trừ khi những trái bắp của người láng giềng cũng lớn mạnh. Các khía cạnh khác trong cuộc sống cũng vậy. Những ai muốn có cuộc sống tốt đẹp phải giúp người khác tìm được cuộc sống tốt đẹp cho họ. Những ai muốn có hạnh phúc nên giúp đỡ người khác tìm được hạnh phúc. Nếu không muốn khổ đau thì đừng đem đau khổ cho người khác. Bởi cuộc sống của mỗi người gắn liền với tất cả mọi người. Bức tâm thư của người cha viết cho con trai Chào con! Con biết không, con là tài sản lớn nhất của cha mẹ. Mẹ đã phải nâng niu con 9 tháng 10 ngày trong bụng để chờ gặp mặt con. Ba nhớ mãi ngày đầu tiên con cất tiếng khóc chào đời, khi gặp con, mẹ rưng rưng lệ. Còn ba lúc ấy khắc khoải chờ đợi và rồi gặp con trước phòng sinh. Lần đầu nhìn thấy con, ba chết lặng người với nhiều câu hỏi trong đầu “Tại sao con lại xanh xao thế, tại sao bà hộ sinh không bồng con nâng niu mà kẹp con bên hông đầu con quẹo xuống, miệng chảy dãi vương khắp người”. Lần đầu tiên chứng kiến cảnh ấy ba nghẹn cứng họng, chỉ biết chạy theo bà hộ sinh hỏi và biết người ta làm thế là tốt hơn cho con. 8 Này, con có biết cả gia đình yêu con đến mức nào không? Vì con là tài sản lớn nhất của chúng ta, tất cả mọi người có thể hy sinh mạng sống để bảo vệ con. Ba mẹ và ông bà nội ngoại vẫn giữ chặt tay ôm con vào lòng để giành quyền sống cho con, con có hiểu điều đó không? Khi con đọc được những dòng chữ này cũng là lúc con lớn hơn nhiều rồi. Có thể món quà sinh nhật hoặc một món quà nào đó ba mẹ mang đến chậm làm con cảm thấy ấm ức hoặc không thích. Thế là con trở nên khó chịu với ba mẹ. Đừng như thế nha con, ba mẹ sinh và nuôi con trưởng thành chính là món quà lớn nhất mà đời con luôn có. Hãy trân trọng điều đó. Còn những thứ khác chỉ là một phần nhỏ thôi, chẳng là gì cả, hãy suy nghĩ rộng lớn lên con nhé. Trong cuộc đời con người, thứ quý nhất là cuộc sống, dù chỉ sống thêm vài ngày hoặc vài giờ nhưng tình yêu thương mà cha mẹ, ông bà giành cho con vẫn là mãi mãi. Ngày mai khi lớn lên con cũng chẳng bao giờ trả hết ân tình ấy đâu. Cho nên ngay từ bây giờ hãy thương yêu họ thật nhiều con nhé. Những vật chất trong cuộc sống này chẳng mang ý nghĩa gì cả. Khi có nó, lòng tham con sẽ nhiều hơn. Hôm nay con có kẹo thì mai con có bánh, có bánh rồi con lại muốn có quần áo đẹp, xe cộ, nhà đẹp, bạn gái…Nhu cầu vật chất cứ “leo thang” và chẳng bao giờ đủ cho lòng tham con người, nên con phải biết kiềm chế lòng tham lam của người sống sao cho khéo. Đừng quên mang niềm hạnh phúc cho gia đình cho bạn bè những người thương yêu con nhé! Tất cả những gì ba mẹ mong mỏi là làm sao để con khoẻ mạnh, trưởng thành biết tự lo cho bản thân và lo được cho gia đình riêng của mình. Sau này con sẽ hiểu, không phải ai cũng làm được điều đó đâu con ạ. Ba mẹ không cần con trả ơn bằng vật chất mà hãy làm cho gia đình mình được hạnh phúc con nhé. Ba khuyên con cố gắng học giỏi mang niềm vui cho bản thân con, ít nhiều gì thì việc rèn luyện cũng có ích cho trí tuệ con người. Hãy biết nhường nhịn mọi thứ con nhé, vì đàn ông là phải quảng đại, cao thượng. Giả sử con có một người bạn rất thân, cả hai cùng quen một cô gái rất dễ thương. Lúc này rất dễ xảy ra mâu thuẫn nên con hãy nhường bạn con một bước nhé. Nếu bạn con thất bại thì con hãy tiến đến với cô gái ấy và nên giải thích với bạn. Nếu sau này con thành công với mối tình ấy thì con giữ được một tình bạn và có thêm một tình yêu, như thế có tuyệt hơn không. Trong trường hợp con thành công thì hãy chúc mừng bạn ấy, chúc cô gái đó hạnh phúc. Hãy tự tin làm bạn với hai người họ và con không mất gì cả. Lúc ấy con hãy tự tin nhủ lòng rằng còn nhiều cô gái tương xứng với con hơn, đó không phải là người con gái duy nhất trên đời này. Sống đến tuổi ba thì con sẽ hiểu “ vạn sự tuỳ duyên” con ạ. Ba cũng mong con đừng ỷ lại vào bất cứ thứ gì. Những kẻ như thế hèn nhát lắm. Ví như con ỷ lại tình thương yêu ba mẹ sẽ cho con tất cả những thứ mà con muốn. Điều đó là khó có thể chấp nhận được. Hoặc con ỷ lại vào bạn bè sẽ đối xử với con thế này thế kia, đến khi không được như ý thì nảy sinh lòng căm thù, ganh gét. Cũng đừng khinh thường bạn bè không bằng mình, bởi có thể sau này họ phấn đấu hơn con gấp mấy lần đấy. 9 Ba có nhiều điều muốn dạy con lắm nhưng không nói hết được, để đến từng khoảnh khắc cụ thể trong cuộc sống ba sẽ dạy con. Có thể thực tế cách dạy của ba sẽ khiến con khó tiếp thu hơn khi ba viết những bức thư này gửi con. Thế nên con hãy đọc và nghiền ngẫm để những lời này đi vào tâm trí nhé. Ba mẹ không thể sống mãi bên con được, cầu mong con luôn là người tử tế, dù không phải làm chức quyền gì vĩ đại ngoài xã hội nhưng cố gắng vĩ đại trong gia đình mình. Điều đó ba tin là con làm được. Cuối cùng ba có một câu nói tặng con: “Đừng bao giờ đánh mất những thứ mình đang có. Khi mất đi rồi có cố cũng không thể có lại đâu con nhé con yêu”. Cầu chúc những gì tốt đẹp nhất mang đến cho con! Ba của con. Trần Hải Em rút ra được bài học gì cho mình thông qua bức tâm thư này? Trả lời: Các em ạ! Bố mẹ các em ai cũng thương yêu và cũng muốn căn dặn các em những điều hay lẽ phải như người cha trong bức tâm thư này nhưng không phải ai cũng có thể nói hoặc viết nên được những lời như người cha này đã làm. Vì vậy cô mong rằng qua bức tâm thư này các em sẽ hiểu được tình cảm mà bố mẹ dành cho các em nhiều như thế nào và điều mà bố mẹ mong muốn nhất ở các em là gì. Lời khuyên của cha. Mỗi ngày con nhớ dành lời khen tặng vài người. Mỗi năm một lần con hãy chờ xem mặt trời mọc. Nhìn thẳng vào mắt mọi người, nói lời “cảm ơn” càng nhiều càng tốt, nói lời “cảm ơn” càng nhiều càng hay. Đối xử với mọi người như con muốn đối xử như thế. Kết thêm những người bạn mới nhưng trân trọng những người bạn cũ. Hãy giữ kỹ điều bí mật. Phải can đảm đừng bao giờ lừa gạt ai cả. Đừng tự dối lòng mình phải học cách lắng nghe. Đừng làm ai mất hy vọng, nhiều người chỉ sống nhờ hy vọng. Đừng hành động khi con đang giận dữ. Phải giữ tư thế đàng hoàng. Muốn đến một nơi nào đó thì phải có mục đích và tự tin rồi hãy đi. Đừng bao giờ trả công cho ai trước khi họ chưa làm xong việc. Hãy sẵn sàng thua một trận đánh để dẫn đến thắng một trận chiến. Đừng bao giờ ngồi lê nói mách, cẩn thận với kẻ nào không còn gì để mất. Khi gặp một hành động khó khăn con hãy thực hiện như không hề thất bại. Đừng giao du quá rộng. Học cách trả lời “không” một cách dứt khoát. Đừng mong cuộc đời đối xử sòng phẳng với con. Đừng đánh giá thấp sức mạnh của sự tha thứ. Hãy mạnh dạn trong cuộc sống. Hãy tiếc những điều chưa làm được chứ đừng tiếc những điều đã làm xong. Đừng tập thói quen trì hoãn công việc. Hãy làm ngay những gì cần làm đúng lúc. Đừng sợ phải nói “tôi xin lỗi” và “xin lỗi”, “rất tiếc”. Hãy yêu thương tất cả mọi người. Phải biết im lặng đúng chỗ và phải biết tha thứ con của ta ạ!... HGRVXÔN BRAO IV. Kết quả đạt được 1.Đối với lớp chủ nhiệm +Trong thời gian đầu lớp 12C9: 10 - Nhiều em có biểu hiện vô lễ nói năng thiếu văn hoá với giáo viên, gặp giáo viên không chào, nói tục, bỏ tiết, nghỉ học vô lý do, xem thường kỷ luật của lớp, một số em không nộp tiền lấy tiền đi chơi game, đánh lô, đánh đề, đánh bạc, có em lấy trộm máy tính của bạn trong lớp bán lấy tiền chơi game. Khi gặp giáo viên học sinh thường e dè có khoảng cách không gần gũi với giáo viên.Trong học tập thì chưa mạnh dạn phát biểu xây dựng bài, chưa năng nổ trong các hoạt động đoàn thể. - Xếp đạo đức cả năm lớp 11: .Tốt: 15 học sinh . Khá: 28 học sinh .Trung bình : 11 học sinh . Yếu : 1 học sinh + Qua một năm nhận lớp và áp dụng các biện pháp trên tôi thấy kết quả như sau: - Taäp theå lôùp tương đối có nề nếp, đoàn kết gắn bó, nhiều học sinh có tiến bộ rõ rệt về đạo đức và kỹ năng sống so với đầu năm học, các em ngoan hơn, lễ phép hơn với thầy cô giáo, tình trạng học sinh bỏ tiết, đánh bài chơi game giảm đáng kể, tình trạng mất máy tính trong lớp không còn xảy ra, các em gần gũi hơn và tự nhiên hơn với bạn bè và thầy cô. Khả năng thuyết trình, khả năng giao tiếp của các em được cải thiện hơn nhiều. Đặc biệt thỉnh thoảng các em lại gọi điện cho tôi để nói chuyện một cách rất vui vẻ, hoặc có một số em thì nhắn tin cho tôi cảm ơn tôi vì những việc tôi đã làm cho các em như: “ Em cảm ơn cô vì tất cả những gì cô đã làm cho em, em luôn xem cô như người mẹ thứ 2 của mình”, hoặc “ Có lẽ em là người làm cho cô phải buồn, phải khổ tâm nhiều nhất lớp… em xin lỗi cô vì những gì em đã vi phạm với cô và với lớp. Nhờ có cô mà em mới được như ngày hôm nay. Em cảm ơn cô rất nhiều”. Đây là điều mà tôi cảm thấy vui nhất và mong chờ nhất ở các em. - Dự kiến xếp đạo đức cả năm: .Tốt: 26 học sinh . Khá: 21 học sinh. . Trung bình : 8 học sinh . 2. Đối với lớp trực tiếp giảng dạy Đối với lớp 12C4, 12C7, 11A2 và 11A3 sau một năm giảng dạy bộ môn vật lý tại lớp tôi thấy các em ngoan hơn, lễ phép hơn khi gặp cô các em chào cô rất thân thiện không còn giống đầu năm có một số học sinh khi gặp chỉ trố mắt lên nhìn. Trong giờ học thì các em mạnh dạn phát biểu xây dựng bài. Khi ra chơi các em có thể ngồi nói chuyện với cô giáo một cách rất vui vẻ, khi cần trao đổi bài các em có thể hỏi ngay trên lớp hoặc khi cần thiết thì gọi điện thoại không còn ngại ngùng như trước nữa. Khả năng xử lý tình huống trong cuộc sống của các em được cải thiện rất nhiều. Những học sinh yêu nhau trong lớp thì không bao giờ còn thể hiện những hành động không hay trước mặt thầy cô và các bạn nữa. 11 C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT. Khi áp dụng các biện pháp trên tôi thấy rất khả quan các em có nhiều tiến bộ về đạo đức, lối sống. Các biện pháp trên có thể sử dụng phổ biến cho tất cả giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn ở trường trung học phổ thông. Tuy nhiên việc giáo dục này không phải chỉ áp dụng trong thời gian ngắn mà trong suốt cả 3 năm học và mỗi giáo viên phải tìm cho mình phương pháp phù hợp nhất để giáo dục các em. Để làm tốt việc giáo dục đạo đức lối sống cho các em học sinh để các em trở thành con ngoan trò giỏi tôi mạnh dạn đưa ra một số kiến nghị và đề xuất sau: - Nhà trường cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục các chủ trương chính sách pháp luật của nhà nước, đẩy mạnh công tác giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, đạo đức cho học sinh.Tổ chức nhiều hơn nữa các hoạt động ngoại khoá, hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh. - Các cơ quan chức năng của ngành giáo dục nên đưa nội dung giáo dục kĩ năng sống vào giảng dạy, thực hiện các chương trình hoạt động ngoại khoá giáo dục đạo đức kỹ năng sống cho học sinh. Từ đó góp phần định hướng lý tưởng, nhận thức về vai trò trách nhiệm của mình với bản thân, gia đình và xã hội. Trên đây là một số biện pháp mà tôi áp dụng cho công tác giảng dạy và công tác chủ nhiệm của mình. Là một giáo viên trẻ, kinh nghiệm chưa có nhiều chắc chắn đề tài sẽ còn nhiều thiếu sót, rất mong nhận được sự góp ý của đồng nhiệp. Xin chân thành cảm ơn! XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Thanh Hoá ngày 26/4/ 2013 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết không sao chép nội dung của người khác. Người viết Hoàng Thị Hường 12 THƯ MỤC THAM KHẢO 1. Báo tuoitre.com.vn 2. Báo giadinh.vnexpress.net 3. Một số bài viết về giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh ở trường THPT Lê Quý Đôn - Quảng Trị, Trường THPT Tam Dương 13 MỤC LỤC Trang A. Đặt vấn đề ………………………………………………………………1 B. Giải quyết vấn đề………………………………………………………..2 I. Cơ sở lí luận……………………………………………………………...2 1.Nguyên nhân học sinh vi phạm đạo đức lối sống………………………..2 2. Nguyên nhân học sinh thiếu kỹ năng sống……………………………...2 II. Đặc điểm tình hình giáo viên và học sinh trường THPT Triệu Sơn 2….3 1. Về phía giáo viên......................................................................................3 2. Về phía học sinh.......................................................................................4 III. Biện pháp thực hiện................................................................................5 1. Đối với giáo viên chủ nhiệm....................................................................5 2. Đối với giáo viên bộ môn.........................................................................6 IV. Kết quả đạt được...................................................................................10 1. Đối với lớp chủ nhiệm.............................................................................10 2. Đối với lớp trực tiếp giảng dạy................................................................11 C. Kết luận và đề xuất..................................................................................12 14 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ TRƯỜNG THPT TRIỆU SƠN 2 ` SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THPT Tác giả: Hoàng Thị Hường Chức vụ: Giáo viên SKKN thuộc lĩnh vực: Giáo dục THANH HÓA NĂM 2013 15 16