Tài liệu Skkn một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá trường mầm non bình minh

Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bậc học mầm non trong những năm qua có những chuyển biến về chất lượng chăm sóc nuôi dưỡng và giáo dục trẻ, được sự quan tâm sâu sắc của các cấp không những ở các thành phố lớn, thị xã, thị trấn mà còn được nhân dân ở các vùng ven, miền núi, đặc biệt là vùng Tây Nguyên có nhiều người đồng bào dân tộc thiểu số cũng đang từng bước được quan tâm thay đổi và cũng cố. Trong chương trình học của trẻ 5- 6 tuổi lớp lá có sự khác biệt về môn học so với ở các khối lớp còn lại đó là môn làm quen chữ cái không ngừng có ý nghĩa và tác dụng to lớn trong giáo dục nhằm phát triển toàn diện cho trẻ về mọi mặt, như: trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ, đặc biệt môn LQCC giúp trẻ phát triển ngôn ngữ. Có thể nói, môn LQCC là tiền đề vững chắc giúp trẻ lứa tuổi mầm non bước vào trường tiểu học với một tâm thế tự tin, vững vàng. Đặc biệt là trẻ mầm non – lứa tuổi bắt đầu làm quen chữ cái, điều mà tôi nhận thấy ở thực tế qua nhiều lần lên lớp với môn làm quen chữ cái ở lớp 5- 6 tuổi thì tôi nhận thấy được những đặc điểm tâm sinh lý nổi bật như: Trẻ rất thích những gì mới lạ, đẹp mắt, hấp dẫn, ngộ nghĩnh, những trò chơi sinh động… Và để trẻ tiếp thu tốt 29 chữ cái thì người giáo viên nên lồng ghép sao cho phù hợp, thích ứng với đặc điểm tâm sinh lý phát triển của trẻ. Do đặc điểm của trường Mầm non Bình Minh, đơn vị mà tôi công tác nằm trong vùng khó khăn và tỉ lệ học sinh là người dan tộc thiểu số chiếm đến 90%. Để học sinh mầm non lớp 5 – 6 tuổi vùng đồng bào dân tộc thiểu số gặp thuật lợi cho việc giao tiếp và tham gia vào các hoạt động ở trường lớp. Khắc phục những khó khăn giúp trẻ tiếp thu được kiến thức mới, đồng thời tạo hứng thú cho trẻ đến trường mạnh dạn, tự tin và tích cực hoạt động, nâng cao khả năng nhận thức cho trẻ . Đó chính là lý do tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số biện pháp giúp trẻ 5- 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – Xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 1 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu của đề tài: Giúp trẻ nhận biết, phát âm đúng chữ cái, phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Giúp cho trẻ mầm non lớp 5 tuổi “Làm quen chữ cái” để sớm hình thành ở trẻ những năng lực hoạt động ngôn ngữ, thái độ, phát triển trí tuệ và toàn diện. Chuẩn bị cho trẻ một hành trang vững chắc về mọi mặt để trẻ bước vào lớp 1. * Nhiệm vụ của đề tài Nghiên cứu cơ sở lý luận về Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái . Nghiên cứu thực trạng về cách làm quen chữ cái cho trẻ mầm non lớp 5- 6 tuổi ở trường mầm non Bình Minh. 3. Đối tượng nghiên cứu: Một số biện pháp giúp trẻ 5 - 6 tuổi làm quen chữ cái 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Đối tượng khảo sát: Học sinh lớp lá - trường mầm non Bình Minh – xã Đray sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. - Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái, lớp lá - trường mầm non Bình Minh - Thời gian: từ 8/2017 đến 3/ 2018 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài “Một số biện pháp giúp trẻ trẻ 5-6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - trường mầm non Bình Minh” Tôi đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 2 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. a/ Nhóm phương pháp nghiên cứu tài liệu. Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu b/ Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp thực hành. - Phương pháp thống kê giáo dục. - Phương pháp trực quan hình ảnh. - Phương pháp điều tra, thu thập thông tin cá nhân trẻ và phụ huynh. c/ Nhóm phương pháp thống kê giáo dục II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận Giáo dục mầm non là vấn đề có tầm chiến lược lâu dài, có sự ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển giáo dục phổ thông, đây là bậc học đầu tiên là nền tảng để các em học lên các lớp trên, chuẩn bị tâm thế cho trẻ vào lớp 1. Góp phần Phổ cập giáo dục Tiểu học đúng độ tuổi. Đồng thời đối với trẻ 5 - 6 tuổi thường xuyên được tiếp nhận các ngữ âm khi nghe người xung quanh nói. Mặt khác cơ quan phát âm đã trưởng thành nên trẻ có thể phát ra những âm tương đối chuẩn kể cả những âm khó trong tiếng mẹ đẻ cũng như khả năng ghi nhớ, nhận biết 29 chữ cái trong hệ thống chữ cái tiếng Việt. Vì vậy cần dạy trẻ phát âm đúng hệ thống ngữ âm và dạy trẻ biết thể hiện ngữ điệu phù hợp. Trẻ 5 - 6 tuổi có thể tích lũy được vốn từ khá lớn nên giáo viên khuyến khích động viên trẻ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc nhận biết xuyên suốt 29 chữ cái qua các trò chơi, các buổi tham quan, trong các giờ làm quen chữ cái, qua trao đổi giao tiếp, các câu chuyện hoặc các bài thơ có ý nghĩa và tác dụng lớn trong việc phát triển vốn từ và kỹ năng nói cho trẻ. Vì thế cần tăng cường các hoạt động phát triển ngôn ngữ và nhận biết chữ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 3 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. cái mang tính tích hợp nhằm tạo cơ hội cho trẻ phát triển các kỹ năng chuẩn bị cho việc nhận biết, đọc viết chữ cái để bước vào lớp 1. Ngôn ngữ nói chung và chữ viết nói riêng của trẻ em đã được các nhà khoa học nghiên cứu và quan tâm tới cụ thể : - “ Tâm lý học trẻ em lứa tuổi mầm non” của bà : PGS-TS Nguyễn Ánh Tuyết. Nhà xuất bản đại học sư phạm( in lần thứ 15) ngày 14 tháng 1 năm 2013 - “ Phát triển ngôn ngữ tuổi mầm non” tác giả Đinh Hồng Thái. Nhà xuất bản đại học sư phạm mầm non ngày 14/1/2013 - “ Phương pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo” của Nguyễn Xuân Khoa. Nhà xuất bản đại học sư phạm năm 2004 - “Cho trẻ làm quen với chữ viết - từ góc nhìn thực tiễn” của Nguyễn Thị Hải Thanh (Sở GD&ĐT Bắc Giang) 2. Thực trạng Tình hình của lớp: Tổng số trẻ trong lớp : 35 , dân tộc: 32, nữ dân tộc: 24 Trong quá trình giảng dạy tôi thấy tỉ lệ trẻ có khả năng tiếp thu khi làm quen chữ cái rất thấp. Vì vậy, tôi thường xuyên chú trọng tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái theo các chủ đề, theo những chuyên đề trọng tâm hoặc những lễ hội nổi bật trong năm. Tôi đã làm khảo sát thực trạng về khả năng nhận biết chữ cái của trẻ lớp lá như sau: - Bảng khảo sát trẻ lớp lá đầu năm 2017 - 2018 Nội dung khảo sát Đạt Số trẻ Số trẻ nhận biết, phát âm đúng 29 chữ cái. 12/35 trẻ Chưa đạt Tỉ lệ 34% Số trẻ 23/35 trẻ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 4 Tỉ lệ 66% Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Số trẻ hứng thú tham gia tích cực vào hoạt động LQCC 17/35 trẻ 49% 18/30 trẻ 51% 34% 23/35 trẻ 66% Số trẻ nhận biết, phát âm được chữ cái qua các trò chơi, mọi lúc mọi nơi, trong tiết 12/35 trẻ học…. Số trẻ có khả năng ghi nhớ các chữ cái. 14/35 trẻ 40% 21/35 trẻ 60% * Uư điểm - Ban giám hiệu nhà trường đã thường xuyên sắp xếp tạo điều kiện cho tôi được tham dự các buổi tập huấn bồi dưỡng chuyên môn và đi dự giờ các đợt lên chuyên đề hoạt động làm quen chữ cái cũng như chuyên đề của các môn học khác do Phòng GD&ĐT huyện tổ chức. - Bản thân là giáo viên đạt trình độ chuẩn về chuyên môn, nhiệt tình yêu nghề mến trẻ. Có khả năng dạy trẻ hoạt động làm quen chữ cái và biết định hướng cho trẻ tham gia hoạt động làm quen chữ cái có hiệu quả, tạo được môi trường hoạt động ở lớp tương đối phong phú. - Trẻ yêu thích đến trường và quý mến ,vui vẻ, gần gũi với cô giáo. - Được sự tín nhiệm và tin cậy của phụ huynh học sinh khi gửi con em mình đến trường, lớp. * Một số hạn chế. - Số trẻ trong lớp 91,4% là con em dân tộc thiểu số, sử dụng tiếng mẹ đẻ là chủ yếu, vốn tiếng Việt còn nghèo nàn nên gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen chữ cái. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 5 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. - Phụ huynh học sinh phần lớn là lao động nghèo, chưa thấy được tầm quan trọng trong việc đưa con em mình đến trường học là một việc làm thiết thực và cần thiết nhất trong điều kiện đời sống như ngày nay. Nên rất khó khăn trong việc hỗ trợ đóng góp kinh phí để tạo góc hoạt động vui chơi làm quen chữ cái. - Khi dạy trẻ hoạt động làm quen chữ cái, giáo viên chưa linh động tạo nên nhiều tình huống bất ngờ làm cho trẻ hứng thú và chưa vận dụng triệt để các môn học khác, sự đầu tư sưu tầm các trò chơi làm quen chữ cái ngoài chương trình còn hạn hẹp. * Nguyên nhân chủ quan: - Giáo viên trong khi tổ chức cho trẻ tham gia vảo các hoạt động còn mắc phải một số hạn chế như : Lúng túng trong cách xử lý tình huống, dẫn dắt vào bài còn khô khan chưa lôi cuốn được trẻ vào hoạt động, phân bố chưa đều trong các hoạt động trong ngày khi cho trẻ làm quen với chữ cái. - Đôi khi giáo viên sử dụng phương pháp để truyền đạt cho trẻ trong các hoạt động chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng, phong phú, ở mỗi tiết học của trẻ dẫn đến sự nhàm chán lập đi lập lại. Sự vận dụng tích hợp giữa các môn học khác với nhau chưa thật sự tinh tế và triệt để, các trò chơi chưa thật sự gây hứng thú. - Phụ huynh đi làm xa chưa quan tâm đến vấn đề học tập và vấn đề chăm sóc sức khoẻ của con em mình. * Nguyên nhân khách quan: - Học sinh trong lớp 91,4% là đồng bào dân tộc thiểu số, trẻ sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ chiếm tỉ lệ 70% trên tổng số trẻ, khả năng tiếp thu, ghi nhớ, lĩnh hội trong các hoạt động cũng hạn chế. - Phụ huynh học sinh phần lớn là dân lao động, chưa quan tâm đến việc học tập của con em mình, trình độ học vấn thấp có nhiều gia đình bố mẹ không biết GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 6 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. chữ nên rất khó khăn trong việc phối hợp với giáo viên hướng dẫn trẻ Làm quen chữ cái. - Cơ sở vật chất chỉ cung cấp phần nào cơ bản trong quá trình học tập và vui chơi của của trẻ. + Tình trạng sức khỏe của trẻ + Tình trạng học sinh bỏ học không lý do vẫn còn tồn động do điều kiện kinh tế bố mẹ hay đi làm xa mang con cháu của mình đi theo nên các cháu chưa đến trường đều đặn mỗi ngày Những yếu tố khách quan trên đã ảnh hưởng đến thực trạng. Nên định hướng hiện nay của bản thân tôi về hoạt động làm quen chữ cái tại lớp lá trường Mầm non Bình Minh là tiếp tục vận dụng các biện pháp cũ để phát huy những mặt mạnh, những thành công, tận dụng những đều kiện thuận lợi của thực trạng song bên cạnh bổ sung thêm những biện pháp mới linh hoạt hơn, có sự phong phú, ứng dụng thực tế, áp dụng được mọi lúc mọi nơi cho đề tài mà tôi đang nghiên cứu. 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: a. Mục tiêu của biện pháp, giải pháp Từ những nguyên nhân, các yếu tố thực trạng nêu trên nên tôi chọn các biện pháp giải pháp nhằm giúp trẻ đạt được những vấn đề sau: - Trẻ nhận biết và phát âm chuẩn 29 chữ cái, nhận biết chữ cái được qua các trò chơi, không nói ngọng, phát triển ngôn ngữ. - Nghiên cứu hoạt động làm quen với chữ cái cho trẻ 5 - 6 tuổi nhằm đưa ra những biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động cho trẻ. Những biện pháp nêu trên đóng góp cho sự thành công của đề tài, mang lại kết quả cao trong quá trình nhận thức, thay đổi những cách tiến hành lên lớp rập khuôn trong tiết dạy trẻ làm quen chữ cái, mang lại tâm thế vững chắc, thoải mái trong hành trang bước vào môi trường học tập mới ở trường tiểu học cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 7 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. - Khi áp dụng những biện pháp này thành công sẽ mang lại những kết quả sau: + Trẻ hứng thú tham gia hoạt động làm quen chữ cái, phát huy tính tích cực , chủ động sáng tạo, trẻ biết hoạt động theo nhóm +Trẻ nhận biết và phát âm chuẩn 29 chữ cái, nhận biết chữ cái tốt qua các hoạt động + Phụ huynh đã nhận ra tầm quan trọng của việc cho trẻ đến trường mầm non là thết thực, đặc biệt là đối với hoạt động làm quen chữ cái cho con em mình. + Qua thời gian sử dụng các biện pháp để giúp trẻ làm quen chữ cái giáo viên đã tích luỹ được vốn kinh nghiệm cho bản thân nhằm nâng cao chuyên môn về lĩnh vực phát triễn ngôn ngữ, giáo viên biết cách phân nhóm năng lực trẻ để có kế hoạch giáo dục đón đầu sự phát triễn của trẻ. b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp * Biện pháp 1: Tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn: + Tham gia vào lớp học trên chuẩn để tự nâng cao nghiệp vụ chuyên môn của bản thân. + Tự tìm tòi các nguồn tài liệu từ báo chí mạng internet, các loại sách nghiên cứu về chuyên ngành giáo dục mầm non + Tham gia đầy đủ vào các buổi chuyên đề các cấp: cụm, huyện, tỉnh. + Tham gia tự học bồi dưỡng thường xuyên 44 module mầm non. Đăng ký tham gia vào lớp học nâng cao bồi dưỡng thường xuyên của sở giáo dục + Tôi luôn phải nắm bắt những cái mới, những quan điểm cần phải được thay đổi trong phương pháp cho trẻ làm quen chữ cái. Luôn học hỏi kinh nghiệm từ những đồng nghiệp của mình. Nâng cao khả năng soạn giáo án điện tử để ứng dụng vào việc dạy chữ cái tạo hiệu ứng sinh động lạ mắt cho trẻ hứng thú. Tạo GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 8 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. điều kiện thuận lợi cho bản thân được tham gia các buổi ngọai khóa, tham gia học hỏi rút kinh nghiệm tích lũy chuyên môn. * Biện pháp 2: Tạo môi trường và các thủ thuật gây hứng thú cho trẻ làm quen với chữ cái. Với trẻ mầm non thì những gì mới lạ đẹp mắt, hấp dẫn thì sẽ gây được sự chú ý của trẻ. Vì thế việc tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ cái không những trong lớp học, ngoài lớp học mà trong mọi vị trí trẻ được tiếp xúc là một việc rất thiết yếu làm nổi bật lên mục đích ý đồ của giáo viên trong họat động làm quen với chữ cái cho trẻ, nhưng không thực hiện 1 cách cưỡng ép, bắt buộc trẻ phải chú ý mà để trẻ tự nhiên đi vào hoạt động. + Trong tiết học luôn tạo ra những tình huống bất ngờ đối với trẻ, tạo ra các trò chơi sáng tạo để thu hút sự chú ý của trẻ vào giờ học. Ví dụ : Cô cho trẻ làm quen chữ cái n, m, l chủ đề nhánh sắc hoa mùa xuân, cô cho các cháu được tiếp xúc thực tế với các loài hoa có chứa chữ n, m, l trong vườn hoa của trường như hoa mai, hoa lan, hoa hồng… để trẻ có được trải nghiệm thực tế và ghi nhớ chữ cái lâu hơn. Trong trò chơi luyện tập củng cố cô sử dụng trò chơi “ hoa nở chữ cái gì?” cô làm hiệu ứng cho bông hoa nở ra chữ cái tên của loài hoa và yêu cầu trẻ nhận ra chữ cái vừa học. + Môi trường trong lớp học: ở góc học tập có các chữ cái trên các cuốn sách có chữ cái đầu tiên của tên sách. Đồ dùng như: ca cốc, kệ bỏ dép, kệ bỏ cặp, áo quần có chữ cái ký hiệu tên của từng trẻ ( viết bằng chữ in thường), thường xuyên cho trẻ chơi ở góc thư viện để trẻ thường xuyên được nhìn thấy, tiếp xúc với chữ cái. Ví dụ: trên máy tính tôi dán chữ “máy tính” để lúc tiếp xúc với máy tính trẻ thấy được các chữ cái này + Môi trường ngoài lớp học: ở góc thiên nhiên các loại cây, đồ dùng đồ chơi ngoài trường đều có bản ghi tên của loại cây, đồ chơi đó (viết nằng chữ in thường) để lúc trẻ tiếp xúc thiên nhiên, vui chơi ngoài trời cũng là lúc trẻ tiếp xúc GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 9 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. với chữ cái. Ví dụ: ở góc thiên nhiên lớp tôi có cây sung tôi dán lên cây chữ “ cây sung” để lúc trẻ chăm sóc cây trẻ sẽ thấy được những chữ cái này. Tạo môi trường cho trẻ làm quen với chữ cái tôi luôn chú ý tích hợp sao cho phù hợp với từng chủ đề để cung cấp đầy đủ kiến thức và nội dung cho trẻ. Ví dụ : Chơi ở các góc chủ đề thế giới thực vật tôi cho trẻ làm quen chữ cái h, k ở góc phân vai trẻ chơi cửa hàng bán rau, củ, quả, hoa …tôi dán chữ cái k lên quả khế, chữ cái h lên quả hồng, chữ m lên quả mận, n lên quả nho, và kết hợp ôn lại những chữ cái đã học như chữ b lên quả bưởi, chữ c lên quả cam, d lên quả dứa….Trước lúc chơi tôi thỏa thuận với trẻ : người đi mua phải yêu cầu người bán lấy đúng quả có chữ cái mà người mua yêu cầu mới đạt danh hiệu người bán hàng suất xắc nhất. Qua trò chơi này tôi thấy kết quả rất khả quan, trẻ hứng thú chơi, khả năng nhận thức chữ cái của trẻ có tiến triển, khả năng ghi nhớ chữ cái lâu hơn. Với biện pháp tạo môi trường, gây hứng thú cho trẻ làm quen với chữ cái tôi thấy trẻ rất hứng thú, tránh được sự nhàm chán trong hình thức ôn lại bài cũ và xua tan mệt mỏi sau một ngày hoạt động ở trường mầm non. Bằng biện pháp này trẻ tiếp nhận sự luyện tập tự nhiên bất ngờ, gây thêm sự hứng thú mới, môi trương cho trẻ làm quen với chữ cái trở nên đa dạng và phong phú hơn. * Biện pháp 3: Giúp trẻ làm quen với chữ cái thông qua các trò chơi, câu đố: Qua quá trình lên lớp tìm hiểu thực tế và nghiên cứ tài liệu đặc điểm tâm sinh lý trẻ mầm non muốn trẻ hiểu bài nhanh nhớ lâu, thì trẻ phải được trực tiếp tham gia vào các hoạt động. Ngoài những trò chơi truyền thống của hoạt động làm quen với chữ cái tôi đã sưu tầm, xây dựng được một số trò chơi khi cho trẻ làm quen với chữ cái để trẻ tăng hứng thú và cũng cố kỹ năng cụ thể như sau: * Trò chơi “Vòng quay kỳ diệu” GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 10 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. + Cách chơi cô gắn thẻ chữ vào vòng quay như hình minh hoạ, cho trẻ lên quay khi kim chỉ vào chữ nào trẻ phát âm nói cấu tạo chữ đó. + Luật chơi: trẻ nào nói chưa đúng cấu trúc, nhận dạng chưa đúng chữ cái đã học thì bị mất lượt chơi. Trò chơi trên đã giúp cho trẻ sự nhanh nhạy khi nhận dạng chữ cái, kích thích phát triễn trí nhớ, sự ghi nhớ hình dạng của chữ cái lâu hơn. * Trò chơi : Ai có trí tưởng tượng phong phú nhất (có thể áp dụng được mọi lúc mọi nơi) + Cách chơi: cô chuẩn bị những chữ cái bằng xốp cứng cho trẻ bịt mắt lại sờ lên chữ cái nói được các nét cơ bản của chữ cái và đoán tên chữ cái. + Luật chơi: bạn nào đoán chưa đúng thì mất lượt chơi. Trò chơi này nhằm phát triển tính tư duy và tưởng tượng, hồi ức lại trí nhớ hình dạng chữ cái nhằm làm cho trẻ nhớ lâu hơn cấu tạo hình dạng của chữ cái đó. * Sử dụng những câu vè , câu đố để ôn luyện chữ cái cho trẻ Ví dụ 1 : Nói đến chữ o,ô,ơ O tròn như quả trứng gà Ô thời đội mũ Ơ thời mang râu Ví dụ 2: Câu đố “ Cái thùng không có móc câu Đích thị là chữ cái u đây rồi Có anh bạn họ cũng cùng tôi Khác nhau thêm một móc câu bên mình( chữ ư) Những câu đố vui trên giúp trẻ nhận ra chữ cái trong trí tưởng tượng của trẻ và hình ảnh mà trẻ liên tưởng đến chứ cái sẽ khắc sâu vào trí nhớ trẻ. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 11 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Tôi sử đã sử dụng bài đồng dao luyện phát âm cho trẻ chuẩn hơn về chữ cái. “ Đi cầu đi quán Mua một đàn gà Đi bán lợn con Về cho ăn thóc Đi mua cái soong Mua lược chải tóc Mang về đun nấu Mua cặp cài đầu Mua quả dưa hấu Đi mau về mau Về biếu ông bà Kẻo trời sắp tối” Việc sử dụng bài đồng dao trên giúp trẻ phát âm chuẩn và luyện chữ cái n, l cho trẻ không bị nói ngọng , hình thức này sử dụng linh hoạt mọi lúc mọi nơi. Sau khi sử dụng biện pháp “Giúp trẻ làm quen với chữ cái bằng các trò chơi, câu đố” tôi thấy thái độ của trẻ khi làm quen chữ cái đã thay đổi , trẻ vui vẽ, hứng thú, hoạt động với làm quen chữ cái nhanh nhẹn hơn. Và kết quả thu lại khả quan hơn so với thực trạng trước khi chưa áp dụng đề tài. * Biện pháp 4: Sử dụng phương pháp lồng ghép tích hợp làm quen chữ cái với các môn học khác. Ngoài việc dẫn dắt bằng ngôn ngữ thì sự khéo léo linh hoạt sáng tạo ứng xử sư phạm của cô giáo trong một tiết dạy phải nhanh nhạy để mang lại sự chú ý cao cho trẻ, cô giáo phải kết hợp nhuần nhuyễn các bộ môn khác vào chi tiết học làm quen chữ cái sao cho phù hợp với chủ đề chủ điểm. * Tích hợp môn âm nhạc: GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 12 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu được đối với trẻ,âm nhạc làm tâm hồn trẻ tươi vui rộn ràng và hứng khởi .Vì vậy tôi thường chọn những bài hát phù hợp với từng loại tiết và phù hợp từng chủ đề. Ví dụ: Nhóm chữ o,ô,ơ chủ điểm trường mầm non tôi cho trẻ hát và vận động bài “Vịt con học chữ ”hay “bài hát chữ o tròn”. Khi sử dụng bài hát này vừa phù hợp với chủ đề mà vừa giúp trẻ luyện phát âm nhóm chữ cái o,ô,ơ mang lại không khí vui tươi làm cho trẻ có hứng thú như đang được học âm nhạc, làm cho tiết học sôi động tránh dạy theo khuôn khổ cứng nhắt của trình tự giáo án viết * Tích hợp văn học: Để tiết học lô rích và xuyên suốt cả bài học khi vào một tiết học làm quen chữ cái tôi thường tích hợp bộ môn văn học vì nó phù hợp với bộ môn chữ cái. Đây là bộ môn mà Bộ giáo dục chọn làm chuyên đề mũi nhọn cùng lúc với chữ cái. Khi tích hợp một câu chuyện hay một bài thơ có các nhân vật, sự vật, con vật có tên gọi trong đó có chứa chữ cái mà cô sẽ cho trẻ làm quen. Ví dụ: Câu chuyện “Sự tích hồ gươm” cô kể cho trẻ nghe câu chuyện sau đó đưa tranh “Rùa vàng” ra cho trẻ lên rút chữ cái đã được học. Hôm nay cô sẽ dạy các con chữ cái v và r. Khi sử dụng biện pháp này tôi đã dẫn dắt trẻ đi vào trọng tâm bài học làm quen chữ cái “v và r” rất tự nhiên và nhẹ nhàng lại thu hút được sự chú ý của trẻ mà lại cung cấp cho trẻ được thêm kiến thức văn học rất nhẹ nhàng và tinh tế. * Tích hợp bộ môn tạo hình: Trong mỗi tiết học của trẻ thường xen kẽ động và tĩnh mà trong tiết học trẻ được hoạt động nhiều rồi thì bộ môn tạo hình rất phù hợp với trạng thái tĩnh. Ví dụ: Tôi cho trẻ cắt dán, tô màu chữ theo yêu cầu của cô để làm tranh dán vào góc tạo hình. Hoặc cắt chữ cái dán vào đồ dùng cho đúng với chữ cái đầu tiên của đồ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 13 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. dùng mà trẻ thích .Cho trẻ viết chữ cái lên những chất liệu như: vải, vẽ lên đất, vẽ lên cát, vẽ vào không trung. Tập trẻ viết tên mình lên chiếc thiệp chúc mừng sinh nhật, thiệp chúc tết…. Khi tôi sử dụng phương pháp này trẻ cứ ngỡ mình đang được vui chơi với giấy và kéo với các vật liệu khác nhau chứ trẻ không nhận ra được mình đang luyện chữ cái, lúc này tôi thấy việc làm quen với chữ cái đối với trẻ rất hưng phấn , nhẹ nhàng,tinh thần thoải mái, trẻ vô cùng sáng tạo khi làm quen chữ cái . Vậy là cùng một hoạt động mà trẻ đã luyện tập được hai lĩnh vực ngôn ngữ và thẩm mỹ. * Tích hợp môn môi trường xung quanh. Một trong những bộ môn được tích hợp nhiều nhất là môn môi trường xung quanh. Mà môn chữ cái muốn cho trẻ làm quen chữ cái một cách hiệu quả phải có tranh ảnh, mô hình vật thật có chứa các chữ cái mà cô sẽ cho trẻ làm quen. Ví dụ: Khi dạy một tiết chữ cái i, t, c. chủ điểm “ nghề chú bộ đội” Tôi cho trẻ tìm hiểu chữ t qua từ “ chú lính từ hải đảo trẻ được quan sát công việc, tìm hiểu về cuộc sống của các chú và sẽ biết thêm từ đó làm tăng thêm hứng thú cho trẻ. Hoặc trò chơi “Thi gắn chữ cái ” nếu trẻ cầm chứ cái nào đó lên, chữ cái đó tôi gắn các hoa quả, lá, hay các con vật hoặc phương tiện giao thông phù hợp chủ điểm. Khi sử dụng sự tích hợp này tôi đã làm tăng thêm sự hiểu biết vừa nhớ được chữ cái vừa khắc sâu được hình ảnh về thế giới xung quanh. * Tích hợp hoạt động ngoài trời Khi cho trẻ tham gia hoạt động ngoài trời, có nhiều trò chơi vận động, lúc này tôi đã vận dụng ôn chữ cái vào các trò chơi để tăng thêm phần sinh động tạo sự hứng thú về các chữ cái cho trẻ. Ví dụ: Trò chơi vận động “đi cà kheo trên đường dích dắc” GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 14 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. + Cách chơi: sử dụng những lon sữa làm cà kheo cho trẻ đi, trên những lon sưa chứa chữ gì trẻ phải khéo léo di chuyển đôi cà kheo của mình vào những ô vuông có chứa chữ cái được sắp xếp theo đường dích dắt trên sân chơi, ví dụ trẻ chọn đôi cà kheo có chứa chữ cái ê thì phải lừa chọn ô vuông có chữ ê để đi chuyển theo đường dích dắt. + Luật chơi : không bị ngã trên đường đi, đội nào về đích nhanh hơn đội đó thắng cuộc e ê ê e e ê ê e e ê Sau khi áp dụng biện pháp lồng ghép tích hợp làm quen chữ cái với các môn học khác vào hoạt động làm quen chữ cái cho trẻ, tôi thấy khả năng nhận dạng chữ cái nhanh, đọc chuẩn và sự ghi nhớ xuyên suốt các chữ cái đã học của trẻ lớp tôi đã tăng vượt bật, hơn nữa còn làm cho trẻ rất hứng thú, khả năng hoạt động theo nhóm của trẻ tăng lên. * Biện pháp 5 : Ứng dụng công nghệ thông tin vào làm quen chữ cái. Tâm lý trẻ vốn hiếu động, thích tò mò, ham hiểu biết và nhạy cảm nên tiếp thu công nghệ thông tin chẳng mấy khó khăn. Muốn thực hiện được ứng dụng công nghệ thông tin trong việc chăm sóc giáo dục trẻ thì trước tiên giáo viên phải biết sử dụng máy vi tính. Bản thân tôi đã dạy được nhiều tiết giáo án điện tử cho GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 15 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. chị em trong trường dự. Qua các tiết dạy giáo án điện tử đa số trẻ rất hứng thú tham gia và kết quả đạt được trên trẻ cũng rất cao. + Tôi đã tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường hỗ trợ máy vi tính cho lớp và sắp xếp lịch học trên máy cho trẻ. Trẻ được tham gia vui chơi với những trò chơi vô cùng lý thú, hấp dẫn học mà chơi, chơi mà học. Ví dụ: Trò chơi học tập: “Chọn chữ cho quả” + Cách chơi: Trẻ sẽ kích con chuột và bấm chọn nối chữ phù hợp với tên quả theo yêu cầu của cô như: quả na, trẻ sẽ chọn chữ cái n, quả mận trẻ sẽ chọn chữ cái m.... Sau khi trẻ hoàn thành nhiệm vụ chơi giáo viên hỏi trẻ cháu đã nối quả với chữ cái gì? Trẻ trả lời: Cháu nối chữ n với quả na, chữ m với quả mận. Khi trẻ trả lời đúng máy tính vang lên một tràng pháo tay, khi trẻ trả lời sai máy tín vang lên tín hiệu “ tin tin” báo hiệu câu trả lời sai và trẻ phải chọn lại câu trả lời khác cho thích hợp. Tôi cho trẻ xem đoạn video phân tích nét các chữ cái mà trẻ học nhằm cung cấp cho trẻ cấu tạo của các chữ cái một cách chính xác và dễ nhớ mặt chữ, hoặc tôi cho cho trẻ xem những đoạn phim hoạt hình vui nhộn về các chữ cái . Áp dụng ứng dụng công nghệ thông tin dạy trẻ làm quen chữ cái qua các chủ đề giáo viên đều dạy bằng giáo án điện tử, đã thu hút được sự chú ý của trẻ. Trẻ tích cực, hứng thú, tập trung vào hoạt động do vậy đã tạo được kết quả bài dạy khả quan hơn so với các tiết dạy không có giáo án điện tử. Song qua từng tiết dạy giáo viên phải rút ra được kinh nghiệm cho bản thân về những ưu điểm trẻ thích và hứng thú để có hướng phát huy, nhận ra được những mặt hạn chế để có hướng khắc phục, cũng không nên lạm dụng máy móc quá. * Biện pháp 6: Phối hợp với phụ huynh học sinh Bất cứ một đề tài nào, đặc biệt là các đề tài nghiên cứu đến đối tượng là trẻ mầm non thì phụ huynh đóng vai trò rất quan trọng để đề tài đi đến thành công. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 16 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Phụ huynh càng quan tâm đến con em thì bản thân giáo viên thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm càng gặp nhiều thuận lợi. - Trong giờ đón trẻ, trả trẻ tôi tạo điều kiện để phụ huynh biết tình hình nhận thức của con mình, đặc biệt tôi chú trọng đến những trẻ còn chậm trong hoạt động LQCC nói đến những hạn chế yêu cầu phụ huynh giúp đỡ, thường xuyên liên lạc tình hình cho phụ huynh của các cháu nhận thức chậm, cách phát âm còn ngọng , phát âm bị sai lệch do vùng miền…., nắm được khuyết điểm đặc biệt của từng cháu, cùng phụ huynh đưa ra cách giải quyết cho từng cháu. - Trong các buổi họp phụ huynh tôi thông báo về nội dung hoạt động của nhà trường và lớp học, báo cáo điều tra về năng lực cũng như khả năng hoạt động với chữ cái của trẻ . Tôi đưa ra một số ý kiến cá nhân nhằm thống nhất với phụ huynh về quan điểm cho trẻ hoạt động làm quen với chữ cái để phụ huynh hiểu rằng việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 không đơn thuần chỉ trang bị cho các cháu biết 29 chữ cái mà còn dạy cho trẻ biết phát âm chính xác, nghe hiểu nghĩa của từ ngoài ra còn chuẩn bị tâm lý thoải mái cho trẻ chuẩn bị vào lớp 1. - Giải thích cho những phụ huynh có quan điểm sai lệch khi cho trẻ học chữ cái, tránh tình trạng bắt ép con em mình phải học viết chữ khi đang còn độ tuổi mầm non. Sau một thời gian thì phụ huynh cũng hiểu và nhận ra việc bắt ép con học viết chữ cái trong độ tuổi mầm non là không đúng nên phần đông phụ huynh đã dừng lại việc đó - Vận động phụ huynh đóng góp vật liệu , tham gia vào hoạt động làm đồ dùng tự tạo phục vụ cho hoạt động vui chơi của con em mình nhằm thu hút sự chú ý của trẻ, nâng chất lượng giáo dục ngày càng cao. Sau một thời gian trao đổi, tôi đã nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của phụ huynh nên trong những lần kêu gọi phụ huynh cùng giáo viên làm đồ dùng cho trẻ hoạt động làm quen với chữ cái tôi đã nhận được sự góp sức nhiệt của quý phụ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 17 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. huynh. Phụ huynh và giáo viên đã có sự thống nhất trong việc phối hợp giúp trẻ làm quen với chữ cái. c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp Để giúp các cháu 5- 6 tuổi làm quen chữ cái thì cần phối hợp nhiều giải pháp, biện pháp với nhau. Song những giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài có mối quan hệ khăng khít và hỗ trợ cho nhau. Biện pháp tạo môi trường cho trẻ làm quen chữ cái ở mọi lúc, mọi nơi, trong các hoạt động hằng ngày của trẻ và biện pháp phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội sẽ hỗ trợ cho các biện pháp khác. Bởi lẽ khi tạo môi trường cho trẻ làm quen chữ cái tức là hoạt động làm quen chữ cái ở mọi lúc, mọi nơi, trong các hoạt động hàng ngày, thông qua các hoạt động tạo hình, văn học, thể duc.. và trò chơi trẻ đã tích lũy được một số khả năng phát âm chuẩn, trẻ giảm đi cách phát âm bị ngọng, tăng thêm phần ghi nhớ mặt chữ cái cho trẻ. Như vậy khi tham gia vào tiết học trẻ sẽ mạnh dạn, tự tin và phát âm chuẩn hơn, có hứng thú hơn, thích tham gia vào hoạt động làm quen chữ cái hơn. d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu. * Kết quả khảo nghiệm Qua thời gian rèn luyện đúng phương pháp đã phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Tôi thấy được sự chênh lệch giữa tỉ lệ trước khi và sau khi áp dụng đề tài được thể hiện qua bảng sau: Nội dung khảo sát Trước khi áp dụng đề tài Đạt Số trẻ Tỉ lệ Chưa đạt Số trẻ Tỉ lệ Sau khi áp dụng đề tài Đạt Số trẻ Tỉ lệ Chưa đạt Số trẻ GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 18 Tỉ lệ Ghi chú Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. Số trẻ nhận biết, phát âm đúng 29 chữ cái. 23% Tăng 43% 5/35 15% Tăng 44 % 80% 7/35 20% Tăng 46% 83% 6 /35 17% Tăng 43% 12/15 34% 23/35 66% 27/35 77% 17/35 49% 18/35 51% 30/35 85% Số trẻ nhận biết, phát âm được chữ cái qua các trò chơi, mọi lúc mọi nơi, trong tiết học…. 12/35 34% 23/35 66% 28/35 Số trẻ có khả năng ghi nhớ chữ cái xuyên suốt 14/35 40% 21/35 60% 29/35 Số trẻ hứng thú tham gia tích cực vào hoạt động LQCC 8/35 Bảng so sánh khảo sát sau khi đã thực hiện đề tài Kết quả thu được từ kết quả khảo nghiệm đã có những giá trị khoa học mang lại khi thực hiện đề tài hết sức quan trọng và khả quan đó là: + Khả năng nhận thức của trẻ trong làm quen chữ cái tăng lên rõ rệt. + Qua thời áp dụng những biện pháp cho trẻ làm quen với chữ cái sự hứng thú, tính tích cực, tinh thần phấn chấn, vui vẻ của trẻ có chiều hướng tiến triển tốt trẻ trở nên linh hoạt hơn khi hoạt động với làm quen chữ cái. Số trẻ hạn chế trong hoạt động làm quen với chữ cái đã giảm đi đáng kể. Đó cũng là tiền đề quan trọng cho việc phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 19 Một số biện pháp giúp trẻ 5 – 6 tuổi làm quen chữ cái tại lớp lá - Trường mầm non Bình Minh – xã Đray Sáp – huyện Krông Ana- tỉnh Đăk Lăk. + Giáo viên ngày càng rút ra nhiều bài học kinh nghiệm cho chính bản thân khi thực hiện đề tài. - Chọn hoạt động cho trẻ làm quan chữ cái phù hợp với lứa tuổi, phù hợp với chủ đề. Nội dung mang tính vừa sức với phương châm dạy đón đầu sự phát triển của trẻ, vì trẻ là người dân tộc thiểu số chiếm đa phần không nên chọn đề tài cao, phương pháp dạy dễ áp dụng, dễ thu hút trẻ tham gia. - Cần sáng tạo trong các hoạt động dạy. Thường xuyên học hỏi để nâng cao chuyên môn trong giảng dạy. Lựa chọn vật liệu để tạo ra một số đồ dùng đồ chơi cho trẻ đẹp mắt, có sáng tạo, có độ bền phù hợp với hoạt động dạy cho trẻ. - Phụ huynh học sinh đã có sự phối hợp với nhà trường, có sự nhận thức mới về tầm quan trọng của môn làm quen chữ cái với việc học của trẻ, ngày càng có lòng tin đối với nhà trường khi gởi con em mình đến lớp. Tuy nhiên hoàn cảnh thực tế của trường, lớp đang còn gặp nhiều khó khăn, phương tiện giảng dạy mới chỉ là tương đối chưa đáp ứng được nhiều. Phụ huynh học sinh ở địa phương chưa thực sự quan tâm đến việc học của trẻ. Vì vậy đối với các cháu, cô thật sự phải gây được lòng tin, không khắt khe, áp đặt trẻ trong quá trình tham gia hoạt động, khuyến khích động viên trẻ “Mỗi ngày đến lớp là một ngày vui” nhằm tạo cho các cháu một cảm giác thoải mái “Học mà chơi, chơi mà học” tạo một môi trường “Trường học thân thiện học sinh tích cực”. Có như vậy mới giúp trẻ bộc lộ, phát huy hết khả năng sáng tạo của mình. III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1. Kết luận : Sau khi thực hiện đề tài làm quen với chữ cái cho trẻ mầm non tôi nhận thấy đây là một hoạt động quan trọng không thể thiếu và không thể bỏ qua trong quá trình tổ chức hoạt động ở trường mầm non cho trẻ 5- 6 tuổi. Trẻ lớp tôi đã có GV: Nguyễn Thị Xuân Thảo - Đơn vị: Trường MN Bình Minh 20