Tài liệu Skkn một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh tiểu học

Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học 1. Phần mở đầu 1.1 Lý do chọn Sáng kiến Như chúng ta đã biết: Mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, có tri thức, có sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất, năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bất kỳ xã hội nào, nền văn hóa nào thì ngoài cung cấp kiến thức còn cần phải giúp người học hình thành và phát triển một số năng lực, phẩm chất để không chỉ phục vụ đời sống bản thân mà còn đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực, tiềm năng cho cả xã hội. Trong giai đoạn hiện nay, nhiệm vụ hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh đang trở nên cấp bách và cần thiết. Đặc biệt với học sinh Tiểu học lại càng phải quan tâm và coi trọng, bởi nó là một nhân tố quyết định đến nhân cách, nó là cái gốc để phát triển tài và đức của mỗi con người. Với nền giáo dục của chúng ta hiện nay, song song với việc đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao kiến thức cho học sinh thì việc quan tâm đến hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất, kĩ năng sống cho học sinh là một việc làm vô cùng quan trọng, nhất là với lứa tuổi nhỏ, lứa tuổi đang "Như búp trên cành". Trẻ em như một tờ giấy trắng, ngay từ ban đầu việc hình thành năng lực, phẩm chất cho các em để các em trở thành con người toàn diện phù hợp với sự phát triển của xã hội, đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước là vô cùng thiết. Nhưng biện pháp nào để giúp các em hình thành và phát triển được năng lực, phẩm chất một cách tốt nhất là vấn đề chúng ta còn trăn trở. Chính vì những lý do ấy tôi đã nghiên cứu và đưa ra sáng kiến kinh nghiệm về: “Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học” 1.2. Điểm mới trong Sáng kiến Tuy đã có một số sáng kiến đặt vấn đề đến lĩnh vực này, xong nội dung tìm hiểu và nghiên cứu chưa sâu sắc, chưa sát thực. Tôi đi sâu vào thực trạng của đơn Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 1 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học vị nhà trường và đề xuất hướng giải quyết theo thực trạng của đơn vị trường tôi. Sáng kiến đưa ra được thêm 16 giải pháp mới có tính khả thi cao. Đó là các giải pháp đơn giản, cụ thể, dễ áp dụng và áp dụng được được ở mọi thời điểm trong năm học. Nó có căn cứ bền vững từ thực tế học sinh. Ở giải pháp này có nhiều điểm mới về phương pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh mà nhiều sáng kiến khác chưa chỉ ra được và nhiều giáo viên chưa nhận thấy khi giảng dạy trên lớp. Các biện pháp được tôi áp dụng một cách bài bản, mềm mỏng nhưng triệt để hơn. Mặt khác, từ sáng kiến này đã giúp đồng nghiệp có những nhìn nhận sâu sắc hơn trong quá trình giáo dục phẩm chất, năng lực cho học sinh. 2. Phần nội dung 2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu Thực trạng việc hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh trong những năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng hiệu quả chưa cao. Học sinh đã đạt được các năng lực phẩm chất theo yêu cầu nhưng số em đạt ở mức tốt chưa nhiều. Vẫn còn số ít học sinh hạn chế về năng lực, phẩm chất. Thực tế qua thăm dò khảo sát phụ huynh và giáo viên tôi thấy về phía các bậc cha me các em luôn nóng vô ̣i trong viê ̣c dạy con; họ chỉ chú trọng đến việc học của con mình đồng thời lại quá chiều chuô ̣ng, cung phụng con cái khiến trẻ không có năng lực tự phục vụ. Họ chưa chú ý nhắc nhở, rènn giaa nhiều mà luôn làm hộ con cái cho nhanh để các cháu kịp giờ học, cha me kịp giờ làm, buổi tối về thậm chí không có thời gian trông nom việc học hành giáo dục rènn luyện con cái. Một số giáo viên khi vâ ̣n dụng những kế hoạch định hướng chung cho việc hình thành năng lực, phẩm chất vào từng lớp, cho từng học sinh chưa được cụ thể, Trong giảng dạy, một số giáo viên ít tạo cơ hội cho học sinh được học tập chủ động, sáng tạo thực sự. Mặt khác, việc đánh giá năng lực, phẩm chất đồng thời cang đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ cao hơn đối với mỗi giáo viên là phải tổ chức những hoạt động dạy học và giáo dục phù hợp để hình thành năng lực phẩm chất theo mục tiêu đề ra nhưng Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 2 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học trình độ năng lực của một bộ phận giáo viên còn hạn chế dẫn đến hiệu quả chưa cao. Khi dự giờ thăm lớp ở một số lớp, điều dễ nhận thấy là vẫn có một số ít giáo viên chưa chú ý rènn học sinh các nền nếp tự quản như: sắp xếp sách vở đồ dùng, cách ăn mặc, chưa quan tâm và tạo cơ hội cho học sinh được trình bày ý kiến; còn làm thay, làm hộ học sinh. Khi phát biểu các em nói không rõ ràng, trả lời không trọn câu. Nhiều em không biết nói lời cảm ơn, xin lỗi với các bạn bèn khi mắc lỗi... Các hoạt động trải nghiệm trên lớp còn chưa được tổ chức thường xuyên, khi tổ chức hoạt động này các em mới chỉ tham gia vào khâu thực hiện với một số lượng nhỏ học sinh trong lớp mà chưa được tham gia từ khâu chuẩn bị. Như vậy phần nào cang đã hạn chế khả năng phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Bên cạnh đó, việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh tại các trường học mới chỉ dừng lại ở các tiết học về kiến thức có gắn giáo dục năng lực, phẩm chất cho các em nhưng hiệu quả chưa cao. Các buổi sinh hoạt ngoại khoá, các buổi trải nghiệm còn ít, chưa đáp ứng được nhu cầu hình thành năng lực, phẩm chất cho các em. Cách truyền đạt kiến thức cang như chương trình nội dung còn quá nặng về lý thuyết mà ít gắn với thực tế. Nhiều cha me với tâm lý chỉ chú trọng tới việc học các môn học chính mà lơ là với việc rènn luyện năng lực, hình thành phẩm chất cho các em. Sự gia tăng những biểu hiện yếu về năng lực, sa sút về phẩm chất trong một bộ phận học sinh nhất là học sinh trung học đã bùng phát khá mạnh với các biểu hiện đáng ngại như : Không thể hiện được khả năng của bản thân; khó hòa nhập với cộng đồng, với gia đình; có thái độ tiêu cực khi mâu thuẫn với bèn bạn, gia đình, thầy cô giáo; lúng túng khi xử lý những tình huống phát sinh trong cuộc sống; cách học, cách sống không khoa học, không hiệu quả …Mặt khác, khi thực hiện Thông tư 30, giáo viên chưa thay đổi kịp thói quen từ đánh giá bằng điểm sang đánh giá bằng nhận xét; chưa được làm quen với kỹ thuật đánh giá mới nên còn nhiều lúng túng. Trong hồ sơ, có thể dễ nhận thấy cách ghi nhận xét của một số giáo viên còn chung chung, chưa chỉ ra được những điểm mạnh, điểm yếu nổi trội về năng lực, phẩm chất của từng em để từ đó có biện pháp giáo dục phù Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 3 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học hợp. Trong giảng dạy, một bộ phận giáo viên vẫn chỉ quan tâm đến việc truyền đạt kiến thức lí thuyết, ít tạo cơ hội cho học sinh được học tập chủ động, sáng tạo thực sự. Việc chú trọng giáo dục phẩm chất, hình thành năng lực cho học sinh trong trường đã được giáo viên chú trọng song chưa thường xuyên, còn nhiều hạn chế. Trong khi đó nhiệm vụ hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh lại là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong công tác chủ nhiệm. Nhiều em có kết quả học tập các môn học tốt nhưng khả năng tự quản và khả năng giao tiếp kém, chưa linh hoạt trong khi xử lí các tình huống của cuộc sống. Nguyên nhân sâu xa là do các em còn hạn chế về năng lực và phẩm chất nên dẫn đến thiếu kĩ năng sống. . Qua quá trình quan sát học sinh trong khoảng thời gian đầu năm học, bằng các hình thức khảo sát, trắc nghiệm một số năng lực, phẩm chất của 27 học sinh lớp 5A kết hợp cùng với việc trao đổi cụ thể với giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh học sinh lớp 4 vào đầu năm học 2015-2016, tôi có thể đánh giá kết quả như sau: STT Các năng lực Số HS xếp Đạt Số em xếp ở Số em chưa ở mức Tốt mức Đạt Đạt 1 Tự phục vụ, tự quản 15 55,6% 12 44,4% 0 0 2 Giao tiếp, hợp tác 16 59,2% 11 41,8% 0 0 3 Tự học và giải quyết 18 66,7% 9 33,3% 0 0 vấn đề STT 1 Các phẩm chất Số em xếp Đạt ở mức Tốt Số em xếp Đạt Số em chưa đạt Chăm học, chăm làm, tích cực tham gia các hoạt động 16 59,2% 12 41,8% 0 GD Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 4 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học 2 Tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm 3 Trung thực, kỉ luật, đoàn kết 4 10 37% 17 63% 0 20 74% 7 26% 0 23 85,2% 4 14,8% 0 Yêu gia đinh, bạn bèn và những người khác, yêu trường lớp, quê hương Bảng thống kê cho thấy thực trạng việc hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh trong những năm qua đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng hiệu quả chưa cao. Học sinh đã đạt được các năng lực phẩm chất theo yêu cầu nhưng số em đạt ở mức tốt chưa nhiều. Vẫn còn số ít học sinh còn hạn chế về năng lực, phẩm chất. 2.2. Các giải pháp Giải pháp 1: Tìm hiểu vê tầm quan trọng của việc cần hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh ngay từ lứa tuổi tiểu học. Qua thực tế giảng dạy tôi thấy rằng học sinh của chúng ta nếu chỉ học trên lí thuyết chưa đủ mà trong cuộc sống có rất nhiều mối quan hệ, có nhiều tình huống khác nhau mà chỉ với các kiến thức đơn thuần học sinh không có khả năng giải quyết các tình huống khác nhau trong cuộc sống. Khoảng cách giữa nhận thức và hành động cách nhau quá xa. Nhiều tình huống cuộc sống các em phải ứng phó một mình. Do quá nhiều việc phải tự mình quyết định nên các em không những phải cần biết rõ làm thế nào là điều hay lẽ phải mà còn phải có khả năng hành động theo nhận thức. Có năng lực sẽ giúp các em có thể chuyển tải những gì các em nhận thức được (tức là những điều các em nhận biết), những gì các em cảm nhận được, những gì các em quan tâm thành những khả năng thực thụ giúp các em biết phải Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 5 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học làm gì, làm như thế nào? Có phẩm chất, năng lực các em biết điều chỉnh hành vi của mình trong những tình huống khác nhau của cuộc sống. Giáo dục năng lực, phẩm chất sống giúp các em xây dựng những hành vi lành mạnh, thay đổi những hành vi tiêu cực trên cơ sở đó giúp các em không chỉ có kiến thức mà có được cả thái độ và khả năng thích hợp. Chính vì điều đó nên tôi nhận thấy rằng với sự phát triển của xã hội hiện nay thì hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh là công việc quan trọng không thể coi nhe hơn giáo dục kiến thức được. Giải pháp 2. Xác định nhiêm ̣ vu cơ bản và trách nhiệm của bản thân mỗi giáo viên trong viêc̣ hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh. Giáo viên có thể làm được gì để hình thành và phát triển các năng lực phẩm chất cho học sinh một cách hiệu quả nhất? Đó là câu hỏi mà bản thân tôi và không ít giáo viên phải suy nghĩ rất nhiều và cang từ đó tôi đã xác định được nhiệm vụ cơ bản của mình trong nhiệm vụ chung của ngành đó là trách nhiệm hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh như sau: - Giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự sáng tạo, tích cực của học sinh, phải biết khai thác, phát huy năng khiếu, tiềm năng sáng tạo ở mỗi học sinh vì mỗi học sinh là một nhân vật đặc biệt, phải giáo dục học sinh như thế nào để các em cảm thấy thoải mái trong mọi tình huống của cuộc sống. - Giáo viên cần thường xuyên tổ chức các hoạt động chăm sóc giáo dục các em mô ̣t cách thích hợp tuân theo một số quan điểm như: Giúp các em phát triển đồng đều các lĩnh vực thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm- xã hội và thẩm mỹ. Phát huy tính tích cực của các em, giúp các em hứng thú, chủ động khám phá tìm tòi, biết vận dụng vốn kiến thức, kỹ năng vào việc giải quyết các tình huống khác nhau. Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 6 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học - Giáo viên cần giúp các em có được những mối liên kết mật thiết với những bạn khác trong lớp, các em biết chia sẻ chăm sóc lẫn nhau, các em cần phải học về cách ứng xử, biết lắng nghe trình bày và diễn đạt được ý của mình khi tham gia vào trong các nhóm học sinh khác nhau, giúp các em luôn cảm thấy tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới. Cần chuẩn bị cho học sinh sự tự tin, thoải mái trong mọi trường hợp. Thường xuyên liên hệ với phụ huynh để kịp thời nắm tình hình của các em, trao đổi với phụ huynh những nội dung và biện pháp chăm sóc và giáo dục các em tại nhà, bàn bạc cách giải quyết những khó khăn gặp phải. Có như vậy việc hình thành năng lực phẩm chất, kỹ năng sống cho các em mới có hiệu quả cao. Giải pháp 3: Xác định được nhưng năng lực, phẩm chất cơ bản cần hình thành cho đối tượng học sinh ơ lứa tuổi tiểu học. Đối với tâm sinh lý trẻ em bậc tiểu học thì có nhiều năng lực quan trọng mà trẻ cần phải biết trước khi tập trung vào học văn hoá đặc biệt là trẻ em độ tuổi lớp Một. Thực tế kết quả của nhiều nghiên cứu đều cho thấy các năng lực quan trọng nhất trẻ cần được hình thành vào thời gian đầu của năm học chính là những năng lực như: tự quản, tự phục vụ, hợp tác, tự kiểm soát, khả năng thấu hiểu và giao tiếp và các phẩm chất cần hình thành như : Chăm học, chăm làm, đoàn kết, yêu trường lớp...Với mỗi lứa tuổi giáo viên cần lựa chọn đúng những năng lực, phẩm chất phù hợp cần rènn luyện cho các em. Cụ thể tôi đã nghiên cứu, tham khảo tài liệu và thống kê được các năng lực và phẩm chất mà học sinh tiểu học cần hình thành và phát triển theo các nhóm sau: 1. Các năng lực của học sinh cần được hình thành và phát triển: a) Tự phục vụ, tự quản: Thực hiện được một số việc phục vụ cho sinh hoạt của bản thân như vệ sinh thân thể, ăn, mặc; một số việc phục vụ cho học tập như chuẩn bị đồ dùng học tập ở lớp, ở nhà; các việc theo yêu cầu của giáo viên, làm việc cá nhân, làm việc theo sự phân công của nhóm, lớp; bố trí thời gian học tập, sinh hoạt ở nhà; chấp hành nội quy lớp học; cố gắng tự hoàn thành công việc. Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 7 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học b) Giao tiếp, hợp tác: Mạnh dạn khi giao tiếp; trình bày rõ ràng, ngắn gọn; nói đúng nội dung cần trao đổi; ngôn ngữ phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng; ứng xử thân thiện, chia sẻ với mọi người; lắng nghe người khác, biết tranh thủ sự đồng thuận. c) Tự học và giải quyết vấn đề: Có khả năng tự thực hiện nhiệm vụ học cá nhân trên lớp, làm việc trong nhóm, lớp; có khả năng tự học có sự giúp đỡ hoặc không cần giúp đỡ; biết tự thực hiện đúng nhiệm vụ học tập; biết chia sẻ kết quả học tập với bạn, với cả nhóm; biết tự đánh giá kết quả học tập và báo cáo kết quả trong nhóm hoặc với giáo viên; biết tìm kiếm sự trợ giúp kịp thời của bạn, giáo viên hoặc người khác; biết vận dụng những điều đã học để giải quyết nhiệm vụ trong học tập, trong cuộc sống; phát hiện những tình huống mới liên quan tới bài học hoặc trong cuộc sống và tìm cách giải quyết. 2. Các phẩm chất cần hình thành và phát triển cho học sinh : a) Chăm học, chăm làm, tích cực tham gia hoạt động giáo dục: đi học đều, đúng giờ; thường xuyên trao đổi nội dung học tập, hoạt động giáo dục với bạn, thầy giáo, cô giáo và người khác; chăm làm việc nhà giúp đỡ cha me; tích cực tham gia các hoạt động, phong trào học tập, lao động và hoạt động nghệ thuật, thể thao ở trường và ở địa phương; tích cực tham gia và vận động các bạn cùng tham gia giữ gìn vệ sinh, làm đep trường lớp, nơi ở và nơi công cộng. b) Tự tin, tự trọng, tự chịu trách nhiệm: Mạnh dạn khi thực hiện nhiệm vụ học tập, trình bày ý kiến cá nhân; biết nhận làm việc vừa sức mình; biết tự chịu trách nhiệm về các việc làm của mình , không đổ lỗi cho người khác khi mình làm chưa đúng; sẵn sàng nhận lỗi khi làm sai. c) Trung thực, kỉ luật, đoàn kết: nói thật, nói đúng về sự việc; không nói dối, không nói sai về người khác; tôn trọng lời hứa, giữ lời hứa; thực hiện nghiêm túc quy định về học tập; không lấy những gì không phải của mình; biết bảo vệ của công; giúp đỡ, tôn trọng mọi người; quý trọng người lao động; nhường nhịn bạn; Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 8 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học d) Yêu gia đình, bạn và những người khác; yêu trường, lớp, quê hương, đất nước: quan tâm chăm sóc ông bà, cha me, anh em; kính trọng người lớn, biết ơn thầy giáo, cô giáo; yêu thương, giúp đỡ bạn; tích cực tham gia hoạt động tập thể, hoạt động xây dựng trường, lớp; bảo vệ của công, giữ gìn và bảo vệ môi trường; tự hào về người thân trong gia đình, thầy giáo, cô giáo, nhà trường và quê hương; thích tìm hiểu về các địa danh, nhân vật nổi tiếng ở địa phương. Tuỳ theo từng lứa tuổi, từng khả năng của mỗi khối lớp mà giáo viên chủ nhiệm lựa chọn các năng lực, phẩm chất cơ bản nào để giúp các em hình thành và phát triển cho phù hợp. Giải pháp 4: Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lý và hoàn cảnh của từng học sinh lớp mình phu trách. Theo tôi muốn giáo dục được các em thì phải thực sự hiểu các em. Tâm sinh lý ở lứa tuổi này có nhiều thay đổi. Do vậy muốn các em đạt được các năng lực, phẩm chất tốt thì giáo viên và gia đình cần thấu hiểu các em. Ví dụ như phải hiểu được tâm tư tình cảm của các em, hiểu sở thích và những thói quen tốt, hoặc xấu, năng lực nào các em đã có, đã đạt được, năng lực nào các em còn chưa đạt, phẩm chất nào cần hình thành ở em đó... Để thày cô, cha me có sự quan tâm hỗ trợ giáo dục đúng định hướng. Giải pháp 5: Giáo viên cần phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong quá trình tự học của học sinh. Để làm được điều này đòi hỏi mỗi giáo viên phải có hiểu biết cơ bản về nội dung chương trình của lớp học, cấp học. Mạnh dạn đổi mới cách thiết kế và tổ chức lớp học trong đó các hoạt động thực hành cần được thực hiện thường xuyên. Chuyển quá trình thuyết giảng một cách hình thức, áp đặt của người dạy thành quá trình tự học, tự tìm tòi, khám phá của người học. Trong quá trình dạy học trên lớp, tôi thường thực hiện theo trình tự: - Giúp học sinh nắm được mục tiêu nhiệm vụ học tập; Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 9 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học - HS tự mình giải quyết nhiệm vụ học tập; khi gặp khó khăn mới trao đổi với bạn (khi đó nhóm học tập hình thành một cách tự nhiên theo nhu cầu của chính các em) - Các bạn trong nhóm trao đổi bài kiểm tra cho nhau, nói cho nhau kết quả, cách làm của mình. - Báo cáo kết quả học tập trước lớp cho các bạn và cô giáo. - Thực hiện nhiệm vụ học tập mới. Trong khi học sinh học, giáo viên chọn vị trí thích hợp quan sát thái độ, cử chỉ nét mặt để phát hiện em nào gặp khó khăn, kịp thời có biện pháp giúp đỡ. Nếu nhiệm vụ học tập là vấn đề khó với đa số học sinh, giáo viên mới hướng dẫn chung với cả lớp. Để học sinh thuận lợi trong trao đổi, tương tác, việc kê bàn ghế cần bố trí phù hợp, nên kê theo nhóm, học sinh ngồi đối diện với nhau. Cách dạy học đó phát huy tốt các năng lực tự học và giải quyết vấn đề, giao tiếp, hợp tác.(Ví dụ như học sinh biết cố gắng thực hiện nhiệm vụ cá nhân của mình, chủ động giao tiếp, hợp tác chia sẻ kết quả học tập với bạn…) và nó cang hình thành phẩm chất mạnh dạn, tự tin, chăm học cho các em (Ví dụ như học sinh biết tự mình làm bài, thường xuyên trao đổi kết quả với bạn, mạnh dạn trình bày ý kiến cá nhân về kết quả bài học…) Đối với lớp 4-5 hình thức học nhóm thường là nhóm 2 hoặc nhóm 4. Tôi luôn dành thời gian cho học sinh học cá nhân, suy nghĩ trước vấn đề, thực hành trải nghiệm với bài tập hoặc vấn đề , động não trước khi thảo luận. sau đó các em tự tương tác khi có nhu cầu trao đổi. Tiếp đó các em học cả lớp tự phản biện học hỏi lẫn nhau giáo viên chỉ là người tư vấn. Học như vậy học sinh được học sâu hơn rất nhiều. mà cang từ cách học đó mà năng lực phẩm chất của các em được hình thành. Giải pháp 6: Vận dung linh hoạt, sáng tạo các phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, các kĩ thuật dạy học tích cực như : Khăn trải bàn, Sơ đồ tư duy, Nhóm cộng tác... trong các giờ học. Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 10 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học Đây là các phương pháp, kĩ thuật dạy học tương đối dễ áp dụng ở tiểu học, không đòi hỏi phải đầu tư nhiều phương tiện, đồ dùng học tập, song lại là cơ hội tốt để các em hình thành năng lực tự học và giải quyết vấn đề, giao tiếp, hợp tác, phẩm chất chăm chỉ, đoàn kết. Ví dụ: Học sinh biết tự tìm tòi, khám phá kiến thức, biết chia sẻ, lắng nghe bạn bèn, phát triển óc tư duy, có kĩ năng ra quyết định...Đó cang là các năng lực, phẩm chất mà chúng ta cần có ở mỗi học sinh. Giải pháp 7: Áp dung Phương pháp dạy học “Bàn tay nặn bột” trong môn khoa học, tự nhiên xã hội. Đây là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí nghiệm nghiên cứu, áp dụng cho việc giảng dạy các môn khoa học tự nhiên. "Bàn tay nặn bột" chú trọng đến việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm tìm tòi nghiên cứu để chính các em tìm ra câu trả lời cho các vấn đề được đặt ra trong cuộc sống thông qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hay điều tra...Với một vấn đề khoa học đặt ra, học sinh có thể đặt ra các câu hỏi, các giả thuyết từ những hiểu biết ban đầu, tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu để kiểm chứng và đưa ra những kết luận phù hợp thông qua thảo luận, so sánh, phân tích, tổng hợp kiến thức. Ngoài việc chú trọng đến kiến thức khoa học, BTNB còn chú ý nhiều đến việc rènn luyện kỹ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh. Nhờ đó mà các năng lực: Tự học và giải quyết vấn đề được hình thành tốt như: Các em biết vận dụng những điều đã học để giải quyết nhiệm vụ trong học tập, trong cuộc sống; phát hiện những tình huống mới liên quan tới bài học hoặc trong cuộc sống và tìm cách giải quyết. Giải pháp 8: Lồng ghép việc hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh vào các môn học. Các năng lực và phẩm chất học sinh được hình thành trong quá trình học tập và rènn luyện. Hiện nay nội dung giáo dục năng lực, phẩm chất đã được lồng ghép vào các môn học ở bậc tiểu học.Ví dụ : Khi dạy các môn học một trong các phương pháp mới sẽ là cho học sinh học theo nhóm. Thông qua hoạt động nhóm các em Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 11 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học được rènn luyện năng lực hợp tác, giao tiếp, phẩm chất tự tin trình bày ý kiến của mình. Khi nhóm bạn trình bày thì các em biết chú ý lắng nghe . Vậy đã hình thành được kỹ năng lắng nghe và đánh giá. Qua đó học sinh sẽ được rènn kỹ năng lắng nghe, kĩ năng tư duy, phê phán, kĩ năng ra quyết định... Để hình thành năng lực, phẩm chất cho các em có hiệu quả tôi vận dụng lồng ghép rất nhiều qua các môn học, tiết học, nhất là các môn như: Toán, Tiếng Việt, Đạo đức; Tự nhiên và xã hội; khoa học, tiết sinh hoạt tập thể...Tôi thấy rằng tất cả các môn học đều có thể hình thành cho các em năng lực tự học và giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy tích cực và tư duy sáng tạo và các phẩm chất tốt như tự tin, chăm chỉ ..Vậy trong các giờ học tôi luôn phải tìm tòi cách dạy hiệu quả nhất nghĩa là tiết học đó phải giúp các em biết cách học, cách tư duy. Đặc biệt trong giờ học toán năng lực này được tôi rất chú trọng. Mặt khác, phương pháp dạy học và tổ chức tiết học của giáo viên là vô cùng quan trọng. Nếu không tổ chức tốt thì giới hạn thời gian không đủ cho phép lồng ghép hiệu quả. Năng lực hợp tác cang được tôi thường xuyên quan tâm gắn cho các em rènn luyện trong tất cả các môn học, trong mọi lúc có thể. Giải pháp 9: Thường xuyên tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh để tạo cơ hội cho các em được hình thành năng lực, phẩm chất. Các năng lực và phẩm chất học sinh không chỉ được hình thành trong quá trình học tập và rènn luyện mà nó còn được được hình thành nhiều qua các hoạt động trải nghiệm trong và ngoài nhà trường. Hoạt động trải nghiệm có thể tổ chức theo quy mô lớn nhỏ tuỳ vào thời gian, điều kiện của trường, của từng lớp, từng đối tượng học sinh. Ngoài các hoạt động trải nghiệm theo quy mô lớn như tổ chức theo trường, theo khối tôi thấy các trải nghiệm qui mô nhỏ (theo từng lớp riêng) cang rất cần thiết và mang lại hiệu quả cao. Bởi vì học sinh chủ yếu hoạt động trên lớp mà tổ chức trải nghiệm cho các em cần phải có các hoạt động, thực tế, đa dạng, cần được GV quan tâm tổ chức thường xuyên, liên tục thì mới hình thành được năng lực, phẩm chất, kĩ năng sống cho học sinh. Nên vai trò của giáo viên chủ nhiệm là Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 12 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học rất quan trọng. Ngoài việc giúp các em hình thành phát triển năng lực, phẩm chất qua quá trình học tập ra thì việc giúp các em hình thành, phát triển năng lực phẩm chất qua quá trình rènn luyện và tổ chức các hoạt động trải nghiệm là rất cần thiết. Vậy làm thế nào để các em thường xuyên được tham gia các hoạt động trải nghiệm để phát triển năng lực, phẩm chất? Tôi nghiên cứu, tìm hiểu thực tế và đưa ra được biện pháp cụ thể như sau: Để các hoạt động trải nghiệm diễn ra thường xuyên ngay từ đầu năm tôi lên kế hoạch cụ thể cho hàng tuần, hàng tháng, trong năm rõ ràng. Tôi ví dụ ngay từ khi bắt đầu vào năm học có thể cho các em thực hiện một số trải nghiệm như: Lần lượt lên giới thiệu về bản thân, gia đình,về sở thích để hình thành năng lực giao tiếp, phẩm chất mạnh dạn, tự tin. Hoặc các em trải nghiệm bằng hoạt động thi xếp sách vở trong ngăn cặp, ngăn bàn cho gọn, cho nhanh, gấp quần áo đúng, hoạt động thực hành trải nghiệm chăm sóc cây cối quanh lớp, dưới sân trường; trải nghiệm cách xử lí khi đứt tay, chân, cách xử lí khi gặp bạn bị nạn…Từ đó tôi đã hình thành được năng lực tự quản, tự phục vụ cho các em, giúp các em biết xử lí các vấn đề liên quan gặp trong cuộc sống…. Với các hoạt động trải nghiệm qui mô nhỏ tôi gắn ngay vào các giờ học trên lớp hàng ngày: - Ví dụ trong hoạt động nhóm tôi cho các em luân phiên nhau tổ chức chỉ đạo cho các bạn trong nhóm thảo luận, hoặc trong buổi sinh hoạt mỗi tuần các em lần được thay nhau lên nhận xét, đánh giá hoạt động của ban mình phụ trách, hoặc lần lượt duy trì cho các bạn sinh hoạt văn nghệ…như vậy là em nào cang được trải nghiệm qua việc làm cụ thể, từ đó hình thành nên năng lực giao tiếp, năng lực chỉ đạo…cho tất cả học sinh. Hàng tuần dựa theo quan sát của tôi và dựa vào nhận xét quan sát đánh giá của ban HĐ tự quản, nếu thấy năng lực, kĩ năng nào các em còn chưa tốt thì tôi gợi ý các em xây dựng kế hoạch tổ chức thực hành trải nghiệm lại các hoạt động đó cho tốt hơn, thành thạo hơn. Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 13 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học Hàng tháng dựa theo chủ điểm cụ thể của từng tháng tôi gợi ý học sinh xây dựng ý tưởng để lập chương trình hoạt động cho phù hợp với lớp. Để các em tự làm được điều đó thì ngay từ đầu năm học, ngoài việc hướng dẫn học sinh xây dựng nội quy của lớp, của trường tôi đà chú ý giúp các em có các kỹ năng cơ bản: tổ chức, làm việc nhóm, ghi chép... tôi còn giới thiệu, hướng dẫn cho học sinh hiểu về mục đích, các hình thức, cách tổ chức HĐTNST. Thông qua đó, học sinh cả lớp biết lựa chọn hình thức tổ chức phù hợp với nội dung; nắm được các bước cơ bản cần thực hiện, nắm được trách nhiệm của từng cá nhân khi tham gia HĐTNST. Tôi hướng cho học sinh lựa chọn nội dung thực hiện trong cả năm học dựa trên chủ điểm từng tháng, dựa vào điều kiện, khả năng của bản thân, của lớp, của nhà trường, của địa phương có thể tổ chức được. Việc này sẽ tạo tâm thế sẵn sàng thực hiện cho học sinh. Ở bước này, đối với học sinh lớp Một, lớp Hai, giáo viên có thể ghi chép giúp học sinh kế hoạch, còn đối với học sinh lớp Ba, Bốn và Năm, giáo viên nên để học sinh tự ghi chép. Tùy theo, các em có thể viết trong vở theo trình tự về nội dung, hình thức, công tác chuẩn bị, thời gian, địa điểm, đối tượng tham gia... hoặc các em xây dựng bằng sơ đồ, bảng biểu... Rồi chúng ta tư vấn hướng dẫn, định hướng thêm cho các em. Tôi thường cho HS thực hiện qua các bước sau: Bước 1. Xây dựng ý tưởng; Bước 2. Xây dựng kế hoạch; Bước 3. Công tác chuẩn bị thực hiện; Bước 4. Tổ chức thực hiện; Bước 5. Đánh giá kết quả thực hiện. Việc các em được tham gia đầy đủ vào từng bước sẽ giúp hình thành và rènn luyện các phẩm chất năng lực cần thiết: năng lực tổ chức, năng lực giao tiếp, tự giải quyết vấn đề... Do đó, giáo viên không nên coi nhe một bước nào. Đặc biệt, khi tổ chức hoạt động trải nghiệm, giáo viên cần lựa chọn những nội dung để học sinh cả lớp được tham gia; khuyến khích, động viên và tạo cơ hội để các em được tham gia bàn bạc từ khâu chuẩn bị đến khâu thực hiện và có viết thu hoạch cho bản thân sau Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 14 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học mỗi hoạt động. Có làm như vậy, mới hình thành được ở các em năng lực phán đoán, óc tổ chức, năng lực tổng kết đánh giá cang như các phẩm chất tự tin, tự chịu trách nhiệm, tinh thần hợp tác chia sẻ. Ví dụ : Ở bước 1 khi giúp học sinh xây dựng ý tưởng chuẩn bị cho hoạt động của tháng 11, tôi có thể gợi ý bằng nhiều cách để học sinh xây dựng ý tưởng như sau: “Theo các em, tháng 11 có ngày lễ nào lớn nhất? (20/11). Vậy các em có suy nghĩ gì về ngày đó? Học sinh sẽ trả lời nhiều ý khác nhau. Trên cơ sở đó, tôi sẽ hướng cho học sinh thực hiện một hoạt động có ý nghĩa để chào mừng ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11. Bước 2 : Tôi hướng dẫn học sinh phải định hình những công việc cần làm làm là gì? Tổ chức ở đâu? Những ai thực hiện? Cần có sự giúp đỡ của ai ở trong hoặc ngoài nhà trường? Cần những gì về cơ sở vật chất, thiết bị, đồ dùng... để thực hiện? Lúc này, vai trò của Hội đồng tự quản lớp được phát huy. Các em vừa là người thu thập và xử lý thông tin, phân tích tình hình và tổ chức lớp để bàn bạc đi đến thống nhất nội dung công việc cần làm. Như vậy, ngay từ hoạt động này, các em được bộc lộ nhiều khả năng: Ngôn ngữ, giao tiếp, phân tích, phán đoán, lắng nghe, cách trình bày, tổng hợp, tính toán... Đó là cái đích mà chúng ta đang rất cần ở các em. Vì thế, phát huy vai trò của học sinh từ bước 2 là quan trọng để các em làm tốt các bước tiếp theo. Giải pháp 10: Tổ chức và duy trì tốt hoạt động của hội đồng tự quản; hoạt động các câu lạc bộ sơ thích; phát huy tác dung của các góc trang trí lớp học, hoạt động thư viện thân thiện… Giáo viên cần mạnh dạn giao cho hội đồng tự quản thực hiện các nhiệm vụ quản lí lớp, duy trì tổ chức sinh hoạt lớp, giờ chào cờ đầu tuần; khuyến khích các em tích cực tham gia trang trí lớp, tự tổ chức các hoạt động vui chơi, đăng kí tham gia các câu lạc bộ, tránh làm thay, làm hộ học sinh. Giáo viên chỉ đóng vai trò là người tư vấn giúp đỡ. Làm như vậy các em mới có cơ hội bộc lộ khả năng của bản thân, rènn luyện các phẩm chất, năng lực cần thiết. Mặt khác, hội đồng tự quản nên Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 15 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học được thay đổi nhiều lần trong năm học, học sinh trong các ban cang nên có sự thay đổi vị trí trong một năm học và vai trò trưởng ban, phó ban cang nên thay đổi. Cuối tuần, trong tiết sinh hoạt lớp, khi nhận xét đánh giá hoạt động của lớp thuộc ban mình phụ trách mỗi tuần nên cho một em trong ban đó lên đánh giá nhận xét, không nên chỉ để tuần nào cang chỉ có em trưởng ban lên đánh giá nhận xét .Việc làm đó nhằm đảm bảo cho tất cả học sinh đều có cơ hội tham gia nhiều hoạt động. Do vậy, năng lực chỉ đạo tổ chức lãnh đạo của các em được hình thành, phẩm chất tự tin, tự trọng, chịu trách nhiệm về việc làm bản thân cao hơn, phẩm chất tôn trọng ý thức kỉ luật tốt hơn. Để phát huy vai trò của thư viện thân thiện, ngoài việc thành lập các ban, tôi còn thành lập đội hỗ trợ thư viện để các em tham gia. Từ đó, ý thức tự quản của các em được nâng lên. Giải pháp 11: Giúp trẻ phát triển các năng lực, phẩm chất, kỹ năng sống qua việc tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh trong nhà trường. Nội dung phong trào “Xây dựng trường học thân thiê ̣n, học sinh tích cựcc, trong đó có nội dung: Nhà trường cần tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh. Căn cứ vào nội dung trên, tôi đã xây dựng kế hoạch và thực hiện nhiều hoạt động một cách thiết thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của các em. Cụ thể như sau: Ví dụ: Phát động học sưu tầm các bài hát, điê ̣u múa thể loại dân ca cho học sinh phù hợp theo từng lứa tuổi để trình diễn trong các buổi sinh hoạt lớp, buổi chào cờ đầu tuần chẳng hạn. Khuyến khích các em chơi các trò chơi dân gian, các trò chơi bổ ích như đá cầu, cầu lông, bóng bàn, cờ vua. Để khuyến khích các em, tôi đã trích một phần quỹ lớp mua một số bộ đồ chơi phù hợp với các em như bàn cờ, bóng bàn, cờ vua...để các em hoạt động trong các giờ ra chơi, tạo sân chơi lành mahj cho các em. Qua đó phát triển cho các em một số năng lực phẩm chất như: Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 16 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học năng lực sáng tạo, hợp tác, giao tiếp... và một số phẩm chất như: đoàn kết, yêu quí bạn bèn, trường lớp, yêu quê hương đất nước; mạnh dạn tự tin thể hiện mình...Chính vì thế mà các cuộc thi văn nghệ, thể thao các cấp huyện, cấp tỉnh đều có học sinh lớp tôi tham gia và đạt giải. Giải pháp 12: Làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, gần gũi và tạo mối quan hệ thân thiện với học sinh. Giáo viên chủ nhiệm lớp phải biết dùng tình thương và trách nhiệm để cảm hoá học sinh hay chính là để làm gương cho các em. Một thầy cô muốn hoàn thành nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm trước hết phải có tâm, có tấm lòng và luôn vì tình yêu thương con người, có sự độ lượng, bao dung, đồng thời phải giỏi về tâm lý lứa tuổi, có nhiều biện pháp giáo dục tinh tế. Cùng đó, giáo viên chủ nhiệm còn cần am hiểu và biết cách tổ chức giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Đối với những học sinh có biểu hiện lệch lạc về nhân cách, giáo viên chủ nhiệm chính là người thay mặt nhà trường cùng với gia đình có những biện pháp “kéoc các em trở về với “cái thiệnc, hay giúp các em học tập những gương sáng xung quanh mình. Thầy cô giáo chủ nhiệm còn cần biết xây dựng đội nga cán bộ lớp, cán bộ Đội biết cách xây dựng điều hành một tập thể tự quản. Giáo viên chủ nhiệm còn phải biết ứng xử giải quyết đúng các mối quan hệ giữa các em học sinh với nhau, giữa học sinh với giáo viên, giữa giáo viên bộ môn với giáo viên chủ nhiệm; giữa giáo viên chủ nhiệm với cha me học sinh. Và giáo viên chủ nhiệm còn cần biết động viên, biết vận động thuyết phục. Thầy cô giáo chủ nhiệm là cầu nối quan trọng để kết nối ba môi trường giáo dục: nhà trường, gia đình và xã hội. Nếu như trước đây, nhiệm vụ của giáo viên chủ nhiệm chủ yếu là định hướng, hướng dẫn hành vi đạo đức cho học sinh, thì ngày nay, ngoài công tác chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm còn phải kiêm thêm nhiều công việc khác từ việc học tập của học sinh đến nề nếp, giải quyết những vấn đề tâm tư tình cảm, những tình huống phát sinh của học sinh trong lớp. Vì thế, ngoài việc đầu tư vào môn dạy của mình sao cho vừa đảm bảo nội dung lên lớp vừa tạo sự hấp dẫn, sáng tạo, mới mẻ thì cần có Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 17 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học phương pháp giáo dục hợp lý, linh hoạt, hiểu biết tâm lý học sinh. Và điều không thể thiếu là phải có tâm huyết và tình yêu thương đối với học sinh. Cuộc vận động "Kỷ cương - Tình thương - Trách nhiệm" được khởi xướng từ nhiều năm học trước để xây dựng phong cách giáo viên, nhất là giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục đạo đức, kỹ năng sống cho học sinh. Làm chủ nhiệm là một nghệ thuật, đòi hỏi người giáo viên phải là tấm gương sáng về đạo đức, mẫu mực từ lời ăn tiếng nói, tác phong làm việc cho đến trình độ chuyên môn; quan hệ với học trò như là một người bạn lớn, vừa gần gai, vừa đáng tin cậy; kiên trì trong giáo dục học sinh theo kiểu mưa dầm thấm lâu; giáo dục phẩm chất và kỹ năng sống cho học sinh phải trở thành thói quen của giáo viên chủ nhiệm. Có như vậy thì mới hình thành được tốt năng lực, phẩm chất cho học sinh. Ví dụ: Trong giờ ra chơi, tôi thường cùng học sinh trao đổi ý kiến, trò chuyện cùng nhau, tôi luôn tạo điều kiện cho cô trò gần gai tình cảm, chia sẻ cảm thông nhau hơn. Có như vậy thì các em mới dám nói, dám tâm sự thì giáo viên mới hiểu được tâm tư tình cảm của các em. Việc này theo tôi là điều kiện rất thuận lợi trong nhiệm vụ giáo dục phẩm chất cho học sinh. Hoặc khi mới bước vào năm học, sau khi tôi nhận lớp, để tạo sự gần gai và gắn kết giữa học sinh và giáo viên chủ nhiệm, tôi sắp xếp nhiều thời gian cho học sinh được giới thiệu về bản thân, động viên khuyến khích các em chia sẻ với nhau về những sở thích, ước mơ tương lai cang như mong muốn của các em. Hoạt động này giúp cô trò hiểu nhau hơn, đồng thời muốn tạo một môi trường học tập thân thiện - Nơi "Trường học thật sự trở thành ngôi nhà thứ hai của các em, các thầy cô giáo là những người thân trong gia đình". Đây cang là một điều kiện theo tôi là rất quan trọng để phát triển khả năng giao tiếp của học sinh. Bởi học sinh không thể mạnh dạn, tự tin trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp đặt. Tiếp theo trong tuần đầu tôi cho học sinh tự do lựa chọn vị trí ngồi của mình để qua đó phần nào nắm được đặc điểm tính các của các em : mạnh dạn hay nhút nhát, thụ động ...Và tiếp tục qua những tuần Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 18 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học học sau, tôi chú ý quan sát những biểu hiện về thái độ học tập, những cử chỉ, hành vi tại vị trí ngồi mà các em chọn để bắt đầu có điều chỉnh phù hợp. Giáo viên chủ nhiệm còn là cầu nối trung gian giữa nhà trường và gia đình học sinh. Giáo viên phải hiểu được học sinh để có thể nắm bắt kịp thời vấn đề tâm sinh lý cang như những biểu hiện bất thường của các em học sinh kịp thời Ví dụ: Trên lớp tôi không chỉ quan sát học sinh học tập, mà khi thấy học sinh có biểu hiện khác thường như buồn, lo lắng điều gì đó chẳng hạn. Tôi phải nhe nhàng đến gần hỏi xem em đó làm sao, có ốm đau gì hay có gì muốn nói với cô không. Ánh mắt thân thiện của tôi đã giúp học sinh nói ra được những điều em nghĩ Vậy là tôi đã thành công trong ứng xử này. Hoặc trong tiết sinh hoạt lớp tôi thường cho các em tự đánh giá bản thân mình, đánh giá ưu điểm của nhau, từ đó các em tự rút ra bài học cho bản thân. Khi học sinh nhận ra các điểm yếu của mình tôi thường giúp các em tự tin hơn bằng những lời khuyên, lời tâm sự chân thành nhất. Thế là với sự tin tưởng của cô giáo các em phấn chấn hẳn lên, tự tin hơn, mạnh dạn hơn. Các em tự bày tỏ suy nghĩ của bản thân, các em kiểm soát được bản thân mình, nhận biết được, điều chỉnh được các hoạt động của mình cho phù hợp. Đây là điều tôi thấy rất cần thiết trong cuộc sống của các em sau này. Giải pháp 13: Tạo môi trường học tập thân thiện cho các em. Để tạo không gian lớp học thân thiện, trong lớp, tôi cho các em trồng cây xanh bên cửa sổ, trên bục giảng. Tôi giao cho mỗi tổ chịu trách nhiệm chăm sóc một vài cây, mỗi nhóm có trách nhiệm lau cửa sổ của nhóm mình sạch sẽ. Nhà trường phân công mỗi lớp chăm sóc một bồn hoa, cây cảnh như vậy chính là giáo dục các em phẩm chất yêu trường lớp, ý thức bảo vệ môi trường. Mặt khác tôi cho các em trang trí các góc học tập, trưng bày các bài viết, bài làm hay, làm tốt của chính các học sinh trong lớp. Đó là bài học thiết thực cho các em khác nhận thức giá trị bản thân của mình mà noi theo những gương tốt trong lớp. Ngoài ra các tranh ảnh phục vụ cho dạy kỹ năng sống cang được chính các em sưu tầm và vẽ Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 19 Một số biện pháp hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh Tiểu học bằng chính đôi tay của mình. Ví dụ :Tôi gợi ý các em vẽ một số hình ảnh chăm sóc cây xanh, an toàn giao thông, bảo vệ môi trường, phòng chống ma tuý, rượu, thuốc lá, không chơi đùa nơi đường dây điện chạy qua, sử dụng tiết kiệm điện... Chính các bài vẽ, các bức tranh do các em tự vẽ hoặc sưu tầm dán trên lớp đã góp phần hình thành nhân cách đạo đức cho các em. Ngoài ra trong lớp các em còn xây dựng các góc: góc thư viện, góc thế giới cổ tích nơi dành cho các em sưu tầm các câu chuyện đem đến lớp cùng đọc, cùng trao đổi. Mặt khác nhà trường có phòng đọc sách, phòng thư viện có sách tham khảo cho học sinh tìm tòi các sách truyện mình yêu thích.Việc làm này chính là tạo cho các em năng lực tìm tòi, tìm kiếm thông tin. Mặt khác, trong các giờ học, tôi luôn chú ý tạo môi trường học tập thân thiện trong mối quan hệ giữa thày – trò; trò- trò. Tôi luôn tạo điều kiện cho học sinh được trao đổi, được học hỏi, tìm tòi khám phá, tiếp nhận kiến thức một cách nhe nhàng và hiệu quả nhất. Giải pháp 14: Tuyên truyên cho các bâc̣ cha me kết hợp giúp học sinh hình thành năng lực, phẩm chất ngay từ gia đình. Tôi tận dụng buổi họp phụ huynh để trao đổi, phỏng vấn phụ huynh về việc dạy dỗ, quản lý các em ở nhà như thế nào, qua trò chuyện tôi đã hiểu được hoàn cảnh gia đình của các em, cách cha me dạy con. Tôi tìm hiểu và thống kê được điểm yếu của từng em, tìm được các năng lực nào các em còn yếu, chưa có được để từ đó tôi chủ động tuyên truyền tới phụ huynh cách dạy trẻ kỹ năng sống trong gia đình để cùng phối hợp với nhà trường giáo dục các em. Sau đó, tôi có đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống của học sinh cho các bậc phụ huynh vào những lần họp phụ huynh lớp; cung cấp cho các bậc phụ huynh những kiến thức và phương pháp chăm sóc, giáo dục con em phù hợp với đặc điểm từng độ tuổi. Khi bàn biện pháp giáo dục các em trong cuộc họp tôi cang mạnh dạn đưa ra ý kiến ví dụ như: Cần cho phụ huynh hiểu rằng trong gia đình, việc cha me dạy các em những nghi thức văn hóa là rất cần thiết. Để các em có được những kỹ xảo, thói quen sử dụng đồ dùng một Trương Thị Ngát - Tiểu học Lãng Sơn - Yên Dũng - Bắc giang 20