Tài liệu Skkn một số biện pháp hướng dẫn giải toán có lời văn cho học sinh lớp 1

phßng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o quËn Thanh Xu©n --------------Mã SKKN S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Mét sè biÖn ph¸p H-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 LÜnh vùc/M«n: To¸n N¨m häc: 2015-2016 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” MôC LôC A. Lý do chän ®Ò tµi .............................................................................................. 2 B. Thùc tr¹ng ......................................................................................................... 4 C. Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn ............................................................................ 5 1. H-íng dÉn häc sinh quan s¸t h×nh vÏ t¹o phÐp tÝnh thÝch hîp ............................ 6 2. H-íng dÉn häc sinh c¸ch tãm t¾t bµi to¸n b»ng lêi ............................................ 7 3. H-íng dÉn häc sinh nªu ®-îc cÊu tróc cña bµi to¸n cã lêi v¨n .......................... 7 4. H×nh thµnh c¸ch gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n ............................................................. 7 D. KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ ............................................................... 16 1/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” A. lý do chän ®Ò tµi * Môc tiªu d¹y häc m«n To¸n ë líp 1 nh»m gióp häc sinh: a. B-íc ®Çu cã mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, ®¬n gi¶n, thiÕt thùc vÒ phÐp ®Õm, vÒ c¸c sè tù nhiªn trong ph¹m vi 100, vÒ ®é dµi vµ ®o ®é dµi trong ph¹m vi 20, vÒ tuÇn lÔ vµ ngµy trong tuÇn, vÒ giê ®óng trªn mÆt ®ång hå; vÒ mét sè h×nh häc (§o¹n th¼ng, ®iÓm, h×nh vu«ng, h×nh tam gi¸c, h×nh trßn); vÒ bµi to¸n cã lêi v¨n. b. H×nh thµnh vµ rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng thùc hµnh ®äc, viÕt, ®Õm, so s¸nh c¸c sè trong ph¹m vi 100; céng trõ vµ kh«ng nhí trong ph¹m vi 100; ®o vµ -íc l-îng ®é dµi ®o¹n th¼ng (víi c¸c sè ®o lµ sè tù nhiªn trong ph¹m vi 20 cm). NhËn biÕt h×nh vu«ng, h×nh tam gi¸c, h×nh trßn, ®o¹n th¼ng, ®iÓm, vÏ ®iÓm, ®o¹n th¼ng). Gi¶i mét sè d¹ng bµi to¸n ®¬n vÒ céng trõ, b-íc ®Çu biÕt biÓu ®¹t b»ng lêi, b»ng kÝ hiÖu mét sè néi dung ®¬n gi¶n cña bµi häc vµ bµi thùc hµnh, tËp so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, trõu t-îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ trong ph¹m vi cña nh÷ng néi dung cã nhiÒu quan hÖ víi ®êi sèng thùc tÕ cña häc sinh. c. Ch¨m chØ, tù tin, cÈn thËn, ham hiÓu biÕt vµ häc sinh cã høng thó häc To¸n. Trong c¸c néi dung ch-¬ng tr×nh To¸n líp 1, néi dung Gi¶i to¸n cã lêi v¨n lµ vÊn ®Ò khã ®èi víi c¸c em häc sinh. §Ó gi¶i to¸n cã lêi v¨n tèt ®ßi hái c¸c em cã ®Çu ãc t- duy trõu t-îng h¬n, kh¸i qu¸t h¬n vµ ®-a vÒ d¹ng bµi cô thÓ h¬n. ViÖc nµy kh«ng ph¶i häc sinh nµo còng lµm ®-îc. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, t«i lu«n tr¨n trë vµ suy nghÜ lµm thÕ nµo ®Ó gióp häc sinh biÕt gi¶i to¸n cã lêi v¨n dÔ dµng h¬n. V× vËy t«i ®· ®i s©u vÒ nghiªn cøu: “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” víi ®èi t­îng thùc hiÖn lµ häc sinh líp 1 t¹i Tr-êng TiÓu häc do t«i lµm chñ nhiÖm n¨m häc 2015-2016. Qua ®Ò tµi nµy t«i muèn gióp häc sinh: + NhËn biÕt thÕ nµo lµ mét bµi to¸n cã lêi v¨n. + BiÕt ®äc hiÓu - ph©n tÝch - tãm t¾t bµi to¸n. + BiÕt gi¶i vµ tr×nh bµy bµi gi¶i to¸n vÒ thªm (bít) b»ng mét phÐp tÝnh céng (trõ). + BiÕt tr×nh bµy bµi gi¶i gåm: Lêi gi¶i + phÐp tÝnh + ®¸p sè. + T×m lêi gi¶i phï hîp cho bµi to¸n b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. 2/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” Kh¶ n¨ng gi¶i to¸n cã lêi v¨n chÝnh lµ ph¶n ¸nh n¨ng lùc vËn dông kiÕn thøc cña häc sinh. Häc sinh hiÓu vÒ mÆt néi dung kiÕn thøc To¸n häc, vËn dông vµo gi¶i to¸n kÕt hîp víi kiÕn thøc TiÕng ViÖt ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong To¸n häc. Tõ ng«n ng÷ th«ng th-êng trong c¸c ®Ò to¸n ®-a ra cho häc sinh ®äc - hiÓu - biÕt h-íng gi¶i ®-a ra phÐp tÝnh kÌm c©u tr¶ lêi vµ ®¸p sè cña bµi to¸n. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n gãp phÇn cñng cè kiÕn thøc to¸n, rÌn luyÖn kü n¨ng diÔn ®¹t, tÝch cùc gãp phÇn ph¸t triÓn t- duy cho häc sinh tiÓu häc. ChÝnh v× vËy mµ t«i chän ®Ò tµi nghiªn cøu: Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1. 3/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” B. Thùc tr¹ng Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ë TiÓu häc, ®Æc biÖt d¹y líp 1, t«i nhËn thÊy hÇu nh- gi¸o viªn nµo còng phµn nµn khi d¹y ®Õn phÇn gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1. Häc sinh rÊt lóng tóng khi nªu c©u lêi gi¶i, thËm chÝ nªu sai c©u lêi gi¶i, viÕt sai phÐp tÝnh, viÕt sai ®¸p sè. Nh÷ng tiÕt ®Çu tiªn cña gi¶i to¸n cã lêi v¨n, mçi líp chØ cã kho¶ng 20% sè häc sinh biÕt nªu lêi gi¶i, viÕt ®óng phÐp tÝnh vµ ®¸p sè. Sè cßn l¹i lµ rÊt m¬ hå, c¸c em chØ nªu theo qu¸n tÝnh hoÆc nªu miÖng th× ®-îc nh-ng khi viÕt c¸c em l¹i rÊt lóng tóng, lµm sai, mét sè em lµm ®óng nh-ng khi c« hái l¹i th× kh«ng biÕt tr¶ lêi . Chøng tá c¸c em ch-a n¾m ®-îc mét c¸ch ch¾c ch¾n c¸ch gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n. Gi¸o viªn ph¶i mÊt rÊt nhiÒu c«ng søc khi d¹y ®Õn phÇn nµy. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do häc sinh míi b¾t ®Çu lµm quen víi d¹ng to¸n nµy lÇn ®Çu, t- duy cña c¸c em cßn mang tÝnh trùc quan lµ chñ yÕu. MÆt kh¸c, ë giai ®o¹n nµy, c¸c em ch-a ®äc th«ng viÕt th¹o, c¸c em ®äc cßn ®¸nh vÇn nªn khi ®äc xong bµi to¸n råi nh-ng c¸c em kh«ng hiÓu bµi to¸n nãi g×, thËm chÝ cã nh÷ng em ®äc ®i ®äc l¹i nhiÒu lÇn nh-ng vÉn ch-a hiÓu bµi to¸n. V× vËy häc sinh kh«ng lµm ®óng còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu. VËy lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh n¾m ®-îc c¸ch gi¶i mét c¸ch ch¾c ch¾n, chÝnh x¸c? §ã chÝnh lµ môc ®Ých ®Ó t«i suy nghÜ vµ t×m tßi nh÷ng biÖn ph¸p h-íng dÉn häc sinh gi¶i to¸n cã hiÖu qu¶ nhÊt. 4/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” C. Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn 1. H-íng dÉn häc sinh quan s¸t h×nh vÏ t¹o phÐp tÝnh thÝch hîp: Ngay tõ ®Çu häc kú I, c¸c bµi to¸n ®-îc giíi thiÖu ë møc ®é nh×n h×nh vÏ viÕt phÐp tÝnh. Môc ®Ých cho häc sinh hiÓu bµi to¸n qua h×nh vÏ, suy nghÜ chän phÐp tÝnh thÝch hîp. Th«ng th-êng sau mçi phÐp tÝnh ë phÇn luyÖn tËp cã mét h×nh vÏ gåm 5 « vu«ng cho häc sinh chän ghi phÐp tÝnh vµ kÕt qu¶ phï hîp víi h×nh vÏ. Ban ®Çu ®Ó gióp häc sinh dÔ thùc hiÖn s¸ch gi¸o khoa ghi s½n c¸c sè vµ kÕt qu¶ : VD: Bµi 5 trang 46 a) 1 2 = 3 ChØ yªu cÇu häc sinh viÕt dÊu céng vµo « trèng ®Ó cã : 1 + 2 = 3 b) §Õn c©u nµy n©ng dÇn møc ®é - häc sinh ph¶i viÕt c¶ phÐp tÝnh vµ kÕt qu¶: 1 + 1 = 2 Vµ yªu cÇu t¨ng dÇn, häc sinh cã thÓ nh×n tõ mét tranh vÏ bµi 4 trang 77 diÔn ®¹t theo 2 c¸ch . 5/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” C¸ch1: Cã 8 hép thªm 1 hép, tÊt c¶ lµ 9 hép. 8 + 1 = 9 C¸ch 2: Cã 1 hép ®-a vµo chç 8 hép, tÊt c¶ lµ 9 hép. 1 + 8 = 9 T-¬ng tù c©u b : Cã 7 b¹n vµ 2 b¹n ®ang ®i tíi. TÊt c¶ lµ 9 b¹n. C¸ch 1: 7 + 2 = 9 2 + 7 = 9 C¸ch 2: §Õn bµi 3 trang 85 Häc sinh quan s¸t vµ cÇn hiÓu ®-îc: Lóc ®Çu trªn cµnh cã 10 qu¶. Sau ®ã rông 2 qu¶ . Cßn l¹i trªn cµnh 8 qu¶. 10 - 2 = 8 ë ®©y gi¸o viªn cÇn ®éng viªn c¸c em diÔn d¹t - tr×nh bµy miÖng ghi ®óng phÐp tÝnh . T- duy to¸n häc ®-îc h×nh thµnh trªn c¬ së t- duy ng«n ng÷ cña häc sinh, v× vËy khi d¹y bµi nµy, cÇn h-íng dÉn häc sinh diÔn ®¹t, tr×nh bµy; ®éng viªn c¸c em viÕt ®-îc nhiÒu phÐp tÝnh ®Ó t¨ng c-êng kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cho häc sinh. 6/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” 2. H-íng dÉn häc sinh c¸ch tãm t¾t bµi to¸n b»ng lêi: §Õn cuèi häc k× I, häc sinh ®· ®-îc lµm quen víi tãm t¾t b»ng lêi: Bµi 3 trang 87 b, Cã : 10 qu¶ bãng Cho : 3 qu¶ bãng Cßn :.... qu¶ bãng? 10 - 3 = 7 Häc sinh tõng b-íc lµm quen víi lêi thay cho h×nh vÏ, häc sinh dÇn dÇn tho¸t ly khái h×nh ¶nh trùc quan, tõng b-íc tiÕp cËn ®Ò bµi to¸n. Yªu cÇu häc sinh ph¶i ®äc vµ hiÓu ®-îc tãm t¾t, biÕt diÔn ®¹t ®Ò bµi vµ lêi gi¶i bµi to¸n b»ng lêi, chän phÐp tÝnh thÝch hîp nh-ng ch-a cÇn viÕt lêi gi¶i. Tuy kh«ng yªu cÇu cao, tr¸nh t×nh tr¹ng qu¸ t¶i víi häc sinh, nh-ng cã thÓ ®éng viªn häc sinh kh¸ giái lµm nhiÒu c¸ch, cã nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t tõ mét h×nh vÏ hay mét t×nh huèng s¸ch gi¸o khoa. 3. H-íng dÉn häc sinh nªu ®-îc cÊu tróc cña bµi to¸n cã lêi v¨n: Giíi thiÖu bµi to¸n cã lêi v¨n b»ng c¸ch cho häc sinh tiÕp cËn víi mét ®Ò bµi to¸n ch-a hoµn chØnh kÌm theo h×nh vÏ vµ yªu cÇu hoµn thiÖn ( tiÕt 81- bµi to¸n cã lêi v¨n ). T- duy häc sinh tõ h×nh ¶nh ph¸t triÓn thµnh ng«n ng÷, thµnh ch÷ viÕt. Gi¶i to¸n cã lêi v¨n ban ®Çu ®-îc thùc hiÖn b»ng phÐp tÝnh céng lµ phï hîp víi t- duy cña häc sinh. CÊu tróc mét ®Ò to¸n gåm 2 phÇn: phÇn cho biÕt vµ phÇn hái, phÇn cho biÕt gåm cã 2 yÕu tè. 4. H×nh thµnh c¸ch gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n: * Nh÷ng ®iÓm yÕu cña häc sinh:  Häc sinh biÕt gi¶i to¸n cã lêi v¨n nh-ng kÕt qu¶ ch-a cao.  Sè häc sinh viÕt ®óng c©u lêi gi¶i ®¹t tû lÖ thÊp.  Lêi gi¶i cña bµi to¸n ch-a s¸t víi c©u hái cña bµi to¸n. 7/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” §Ó h×nh thµnh c¸ch gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n, s¸ch gi¸o khoa ®· nªu mét bµi to¸n, phÇn tãm t¾t ®Ò to¸n vµ gi¶i bµi to¸n hoµn chØnh ®Ó häc sinh lµm quen.( Bµi to¸n- trang 117) Gi¸o viªn cÇn cho häc sinh n¾m v÷ng ®Ò to¸n, th«ng qua viÖc tãm t¾t ®Ò to¸n. BiÕt tãm t¾t ®Ò to¸n lµ yªu cÇu ®Çu tiªn ®Ó gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n. Bµi gi¶i gåm 3 phÇn : c©u lêi gi¶i, phÐp tÝnh vµ ®¸p sè. Chó ý r»ng tãm t¾t kh«ng n»m trong lêi gi¶i cña bµi to¸n, nh-ng phÇn tãm t¾t cÇn ®-îc luyÖn kü ®Ó häc sinh n¾m ®-îc bµi to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. C©u lêi gi¶i trong bµi gi¶i kh«ng yªu cÇu mäi häc sinh ph¶i theo mÉu nh- nhau, t¹o diÒu kiÖn cho häc sinh diÔn ®¹t c©u tr¶ lêi theo ý hiÓu cña m×nh. Quy -íc viÕt ®¬n vÞ cña phÐp tÝnh trong bµi gi¶i häc sinh cÇn nhí ®Ó thùc hiÖn khi tr×nh bµy bµi gi¶i. Bµi to¸n gi¶i b»ng phÐp tÝnh trõ ®-îc giíi thiÖu khi häc sinh ®· thµnh th¹o gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n b»ng phÐp tÝnh céng. Giaã viªn chØ h-íng dÉn c¸ch lµm t-¬ng tù, thay thÕ phÐp tÝnh cho phï hîp víi bµi to¸n. ë líp 1, häc sinh chØ gi¶i to¸n vÒ thªm, bít víi 1 phÐp tÝnh céng hoÆc trõ, mäi häc sinh b×nh th-êng ®Òu cã thÓ hoµn thµnh nhiÖm vô häc tËp mét c¸ch nhÑ nhµng nÕu ®-îc gi¸o viªn h-íng dÉn cô thÓ. Gi¸o viªn d¹y cho häc sinh gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n cÇn thùc hiÖn tèt c¸c b-íc sau: - §äc kÜ ®Ò bµi: §Ò to¸n cho biÕt nh÷ng g×? §Ò to¸n yªu cÇu g×? - Tãm t¾t ®Ò bµi - T×m ®-îc c¸ch gi¶i bµi to¸n - Tr×nh bµy bµi gi¶i - KiÓm tra lêi gi¶i vµ ®¸p sè Khi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n, gi¸o viªn l-u ý cho häc sinh hiÓu râ nh÷ng ®iÒu ®· cho, yªu cÇu ph¶i t×m, biÕt chuyÓn dÞch ng«n ng÷ th«ng th-êng thµnh ng«n ng÷ to¸n häc, ®ã lµ phÐp tÝnh thÝch hîp. VÝ dô: Cã mét sè qu¶ cam, khi ®-îc cho thªm hoÆc mua thªm nghÜa lµ thªm vµo, ph¶i lµm tÝnh céng; nÕu ®em cho hay ®em b¸n th× ph¶i lµm tÝnh trõ,... Giaã viªn h·y cho häc sinh tËp ra ®Ò to¸n phï hîp víi mét phÐp tÝnh ®· cho, ®Ó c¸c em tËp t- duy ng-îc, tËp ph¸t triÓn ng«n ng÷, tËp øng dông kiÕn thøc vµo c¸c t×nh huèng thùc tiÔn. VÝ dô, víi phÐp tÝnh 3 + 2 = 5. Cã thÓ cã c¸c bµi to¸n sau: 8/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” - B¹n Hµ cã 3 chiÕc kÑo, chÞ An cho Hµ 2 chiÕc n÷a. Hái b¹n Hµ cã mÊy chiÕc kÑo? - Nhµ Nam cã 3 con gµ, mÑ Nam mua thªm 2 con gµ. Hái nhµ Nam cã tÊt c¶ mÊy con gµ? - Cã 3 con vÞt b¬i d-íi ao, cã thªm 2 con vÞt xuèng ao. Hái cã mÊy con vÞt d-íi ao? - H«m qua líp em cã 3 b¹n ®-îc khen. H«m nay cã 2 b¹n ®-îc khen. Hái trong hai ngµy líp em cã mÊy b¹n ®-îc khen? Cã nhiÒu ®Ò bµi to¸n häc sinh cã thÓ nªu ®-îc tõ mét phÐp tÝnh. BiÕt nªu ®Ò bµi to¸n tõ mét phÐp tÝnh ®· cho, häc sinh sÏ hiÓu vÊn ®Ò s©u s¾c h¬n, ch¾c ch¾n h¬n, t- duy vµ ng«n ng÷ cña häc sinh sÏ ph¸t triÓn h¬n. * Qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm: Trong ph¹m vi 27 tiÕt d¹y tõ tiÕt 81 ®Õn tiÕt 108, t«i ®Æc biÖt chó ý vµo 1 sè tiÕt chÝnh sau ®©y: TiÕt 81 Bµi to¸n cã lêi v¨n Cã ...b¹n, cã thªm ... b¹n ®ang ®i tíi. Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu b¹n? Häc sinh quan s¸t tranh vµ tr¶ lêi c©u hái §iÒn vµo chç chÊm sè 1 vµ sè 3. - Bµi 2 t-¬ng tù. Qua t×m hiÓu bµi to¸n gióp cho häc sinh x¸c ®Þnh ®-îc bµi cã lêi v¨n gåm 2 phÇn: - Th«ng tin ®· biÕt gåm 2 yÕu tè. - C©u hái ( th«ng tin cÇn t×m ) Tõ ®ã häc sinh x¸c ®Þnh ®-îc phÇn cßn thiÕu trong bµi tËp ë trang116: Cã 1 con gµ mÑ vµ 7con gµ con. Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu con gµ? KÕt hîp gi÷a viÖc quan s¸t tranh vµ tr¶ lêi c©u hái gîi ý cña gi¸o viªn, häc sinh hoµn thµnh bµi to¸n 4 trang 116: Cã 4 con chim ®Ëu trªn cµnh, cã thªm 2 con chim bay ®Õn. Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu con chim? TiÕt 82 Gi¶i to¸n cã lêi v¨n. Gi¸o viªn nªu bµi to¸n . Häc sinh ®äc bµi to¸n 9/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” - §©y lµ bµi to¸n g×? Bµi to¸n cã lêi v¨n. - Bµi to¸n cho biÕt lµ g× ? Cã 5 con gµ , mua thªm 4 con gµ. - Bµi to¸n hái g× ? Hái nhµ An cã tÊt c¶ mÊy con gµ ? Dùa vµo tranh vÏ vµ tãm t¾t mÉu, gi¸o viªn ®-a ra c¸ch gi¶i bµi to¸n mÉu: Bµi gi¶i Nhµ An cã tÊt c¶ lµ: 5 + 4 = 9 ( con gµ ) §¸p sè: 9 con gµ Bµi 1 trang117: Häc sinh ®äc bµi to¸n - ph©n tÝch ®Ò bµi - ®iÒn vµo tãm t¾t vµ gi¶i bµi to¸n . Tãm t¾t: An cã : 4 qu¶ bãng B×nh cã : 3 qu¶ bãng C¶ hai b¹n cã :....qu¶ bãng? Bµi gi¶i C¶ hai b¹n cã sè qu¶ bãng lµ: 4 + 3 = 7( qu¶ bãng ) §¸p sè: 7 qu¶ bãng Bµi 2 trang 118 Tãm t¾t: Cã : 6 b¹n Thªm: 3 b¹n Cã tÊt c¶ :... b¹n? Bµi gi¶i Cã tÊt c¶ sè b¹n lµ : 6 + 3 = 9 ( b¹n ) §¸p sè: 9 b¹n Qua 2 bµi to¸n trªn, t«i rót ra c¸ch viÕt c©u lêi gi¶i nh- sau: LÊy dßng thø 3 cña phÇn tãm t¾t + thªm ch÷ sè, lµ: 10/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” VD - C¶ hai b¹n cã sè qu¶ bãng lµ:: - Cã tÊt c¶ sè b¹n lµ: T-¬ng tù bµi 3 trang118 c©u lêi gi¶i sÏ lµ: - Cã tÊt c¶ sè con vÞt lµ: TiÕt 84 LuyÖn tËp Bµi 1 vµ bµi 2 trang 121 t-¬ng tù bµi 1,2,3 trang 117. Nh-ng c©u lêi gi¶i ®-îc më réng h¬n b»ng c¸ch thªm côm tõ chØ vÞ trÝ vµo tr-íc côm tõ cã tÊt c¶ …. Cô thÓ lµ: -Bµi 1 tr 121: Trong v-ên cã tÊt c¶ sè c©y chuèi lµ: -Bµi 2 tr 121: Trªn t-êng cã tÊt c¶ sè bøc tranh lµ: TiÕt 85 LuyÖn tËp Bµi 1 trang 122: Häc sinh ®äc ®Ò to¸n - ph©n tÝch bµi to¸n ( nh- trªn ) - §iÒn sè vµo tãm t¾t - 2,3 häc sinh nªu c©u lêi gi¶i kh¸c nhau ( th«ng th-êng cã 2 c¸ch) - Gi¸o viªn chèt l¹i mét c¸ch tr¶ lêi mÉu: - Sè qu¶ bãng cña An cã tÊt c¶ lµ: T-¬ng tù Bµi 2 trang122 - Sè b¹n cña tæ em cã lµ: Bµi 3 trang122 - Sè gµ cã tÊt c¶ lµ: VËy qua 3 bµi tËp trªn, häc sinh ®· më réng ®-îc nhiÒu c¸ch viÕt c©u lêi gi¶i kh¸c nhau, song gi¸o viªn chèt l¹i c¸ch viÕt lêi gi¶i nh- sau: Thªm ch÷ Sè+ ®¬n vÞ tÝnh cña bµi to¸n tr-íc côm tõ cã tÊt c¶ lµ nh- ë tiÕt 82 ®· lµm . Riªng víi lo¹i bµi mµ ®¬n vÞ tÝnh lµ ®¬n vÞ ®o ®é dµi ( cm) cÇn thªm ch÷ dµi vµo tr-íc ch÷ lµ VD cô thÓ: 11/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” Tãm t¾t §o¹n th¼ng AB : 5cm §o¹n th¼ng BC : 3cm C¶ hai ®o¹n th¼ng : ... cm? Bµi gi¶i C¶ hai ®o¹n th¼ng dµi lµ: 5 + 3 = 8 ( cm) §¸p sè : 8 cm TiÕt 86 TiÕt 104 HÇu hÕt ®Òu cã bµi to¸n cã lêi v¨n vËn dông kiÕn thøc to¸n ®-îc cung cÊp theo ph©n phèi ch-¬ng tr×nh . Tuy nhiªn, viÖc ph©n tÝch ®Ò - tãm t¾t - gi¶i bµi to¸n ph¶i lu«n lu«n ®-îc cñng cè duy tr× vµ n©ng dÇn møc ®é. Song c¬ b¶n vÉn lµ c¸c mÉu lêi gi¶i cho c¸c bµi to¸n thªm lµ: - Cã tÊt c¶ lµ: - Sè ( ®¬n vÞ tÝnh ) + cã tÊt c¶ lµ: - VÞ trÝ ( trong, ngoµi, trªn, d-íi, ...) + cã tÊt c¶ lµ: - ... ®o¹n th¼ng....+ dµi lµ: TiÕt 105: Gi¶i to¸n cã lêi v¨n (tiÕp theo) Bµi to¸n: Nhµ An cã 9 con gµ, mÑ ®em b¸n 3 con gµ. Hái nhµ An cßn l¹i mÊy con gµ? Häc sinh ®äc - ph©n tÝch bµi to¸n : + Th«ng tin cho biÕt lµ g×? Cã 9 con gµ. B¸n 3 con gµ. + C©u hái lµ g× ? Cßn l¹i mÊy con gµ? Gi¸o viªn h-íng dÉn häc sinh ®äc tãm t¾t - bµi gi¶i mÉu. Gi¸o viªn gióp häc sinh nhËn thÊy c©u lêi gi¶i ë lo¹i to¸n bít nµy còng nh- c¸ch viÕt cña lo¹i to¸n thªm ®· nªu ë trªn chØ kh¸c ë chç côm tõ cã tÊt c¶ ®-îc thay thÕ b»ng côm tõ cßn l¹i mµ th«i. Cô thÓ lµ : 12/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” Bµi gi¶i Sè gµ cßn l¹i lµ: 9 – 3 = 6( con gµ) §¸p sè: 6 con gµ. Bµi 1 trang148 Tãm t¾t Cã :8 con chim Bay ®i : 2 con chim Cßn l¹i :... con chim? Bµi gi¶i Sè chim cßn l¹i lµ: 8 - 2 = 6 ( con chim) §¸p sè : 6 con chim. Bµi 2 trang 149 Tãm t¾t Cã : 8 qu¶ bãng §· th¶ :3 qu¶ bãng Cßn l¹i:....qu¶ bãng? Bµi gi¶i Sè bãng cßn l¹i lµ : 8 - 3 = 5( qu¶ bãng) §¸p sè: 5 qu¶ bãng Nh-ng bµi 4 trang 150 vµ bµi 4 trang151 th× lêi gi¶i dùa vµo dßng thø 3 cña phÇn tãm t¾t bµi to¸n: Sè h×nh tam gi¸c kh«ng t« mµu lµ : Sè h×nh trßn kh«ng t« mµu lµ: 8 - 4 = 4 ( h×nh ) 15 - 4 = 11( h×nh ) §¸p sè: 4 h×nh tam gi¸c §¸p sè: 11 h×nh trßn. 13/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1”  Bµi 3 trang 151: Tãm t¾t b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng ? cm 2cm 13cm Bµi gi¶i Sîi d©y cßn l¹i dµi lµ: 13 - 2 = 11( cm) §¸p sè : 11cm TiÕt 108 LuyÖn tËp chung §©y lµ phÇn tæng hîp chèt kiÕn thøc cña c¶ 2 d¹ng to¸n ®¬n thªm vµ bít ë líp 1 Bµi 1 trang 152 a, Bµi to¸n: Trong bÕn cã .....« t«, cã thªm....« t« vµo bÕn. Hái.............................................................? Häc sinh quan s¸t tranh vµ hoµn thiÖn bµi to¸n thªm råi gi¶i bµi to¸n víi c©u lêi gi¶i cã côm tõ cã tÊt c¶ b, Bµi to¸n : Lóc ®Çu trªn cµnh cã 6 con chim, cã ....con bay ®i. Hái .............................................? HS quan s¸t tranh råi hoµn thiÖn bµi to¸n bít vµ gi¶i bµi to¸n víi c©u lêi gi¶i cã côm tõ cßn l¹i Lóc nµy häc sinh ®· qu¸ quen víi gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n nªn h-íng dÉn cho häc sinh chän c¸ch viÕt c©u lêi gi¶i gÇn víi c©u hái nhÊt, ®ã lµ: - §äc kÜ c©u hái. - Bá ch÷ Hái ®Çu c©u hái. - Thay ch÷ bao nhiªu b»ng ch÷ sè. - Thªm vµo cuèi c©u ch÷ lµ vµ dÊu hai chÊm Cô thÓ Bµi 1 trang 152 a, C©u hái lµ: Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu « t«? 14/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” C©u lêi gi¶i lµ: Cã tÊt c¶ sè « t« lµ : Hái trªn cµnh cßn l¹i bao nhiªu con chim? b, C©u hái lµ: C©u lêi gi¶i lµ: Trªn cµnh cßn l¹i sè con chim lµ : VD kh¸c:  C©u hái lµ: Hái hai líp trång ®-îc tÊt c¶ bao nhiªu c©y ? C©u lêi gi¶i lµ: Hai líp trång ®-îc tÊt c¶ sè c©y lµ:  C©u hái lµ: Hái con sªn bß ®-îc tÊt c¶ bao nhiªu x¨ng-ti-mÐt? C©u lêi gi¶i lµ: Con sªn bß ®-îc tÊt c¶ sè x¨ng-ti-mÐt lµ?  C©u hái lµ: Hái Lan cßn ph¶i ®äc bao nhiªu trang n÷a th× hÕt quyÓn s¸ch? C©u lêi gi¶i lµ: Lan cßn ph¶i ®äc sè trang n÷a ...lµ: ............................................ * Trªn ®©y lµ 2 mÉu to¸n ®¬n ®iÓn h×nh cña phÇn gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1.T«i ®· ®-a ra ph-¬ng ph¸p d¹y tõ dÔ ®Õn khã ®Ó häc sinh cã thÓ gi¶i to¸n mµ kh«ng gÆp khã kh¨n ë b-íc viÕt c©u lêi gi¶i. Tèi thiÓu häc sinh cã lùc häc trung b×nh còng cã thÓ chän cho m×nh 1 c¸ch viÕt ®¬n gi¶n nhÊt b»ng côm tõ: Cã tÊt c¶ lµ: HoÆc : Cßn l¹i lµ: Cßn HS kh¸ giái c¸c em cã thÓ chän cho m×nh ®-îc nhiÒu c©u lêi gi¶i kh¸c nhau n©ng dÇn ®é khã th× lêi gi¶i cµng hay vµ s¸t víi c©u hái h¬n. * KÕt qu¶ ®¹t ®-îc : C¸c lÇn kh¶o s¸t SÜ HS viÕt HS viÕt HS viÕt HS viÕt ®óng c©u ®óng phÐp ®óng ®¸p ®óng c¶ 3 lêi gi¶i tÝnh sè b-íc trªn Líp sè §Çu n¨m 1I 54 30 56% 44 81% 41 76% 43 79% Cuèi k× 1 1I 54 50 92% 52 96% 52 96% 52 96% 15/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” D. KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ Qua viÖc nghiªn cøu vµ ¸p dông ph-¬ng ph¸p d¹y to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1, t«i thÊy gi¶i to¸n cã lêi v¨n ë líp 1 kh«ng khã ë viÖc viÕt phÐp tÝnh vµ ®¸p sè mµ chØ m¾c ë c©u lêi gi¶i cña bµi to¸n. Sau qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ¸p dông kinh nghiÖm s¸ng kiÕn th× t«i thÊy häc sinh ®· biÕt viÕt c©u lêi gi¶i víi kÕt qu¶ rÊt cao, dÉn tíi viÖc häc sinh ®¹t tØ lÖ cao vÒ hoµn thiÖn bµi to¸n cã lêi v¨n .V× vËy theo chñ quan cña b¶n th©n t«i th× kinh nghiÖm s¸ng kiÕn nµy cã thÓ ¸p dông vµ phæ biÕn nh»m n©ng cao chÊt l-îng cho häc sinh vÒ viÖc gi¶i to¸n cã lêi v¨n. Ph-¬ng ph¸p d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 mµ t«i ®· ¸p dông gióp häc sinh hoµn thiÖn mét bµi gi¶i ®ñ 3 b-íc: c©u lêi gi¶i + phÐp tÝnh + ®¸p sè lµ vÊn ®Ò ®ang ®-îc c¸c ®ång chÝ gi¸o viªn trùc tiÕp d¹y líp 1 rÊt quan t©m. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ gióp häc sinh líp 1 viÕt c©u lêi gi¶i cña bµi to¸n sao cho s¸t víi yªu cÇu mµ c©u hái cña bµi to¸n ®-a ra . ChÝnh v× vËy nªn t«i m¹nh d¹n ®-a ra kinh nghiÖm s¸ng kiÕn mµ b¶n th©n t«i ®· vËn dông vµo trong qu¸ tr×nh d¹y vµ ®¹t kÕt qu¶ t-¬ng ®èi kh¶ quan. Trªn ®©y lµ mét vµi kinh nghiÖm t«i ®· ¸p dông thµnh c«ng trong viÖc d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1 do t«i lµm chñ nhiÖm n¨m häc 20152016. T«i sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu thµnh c«ng vÒ ®æi míi ph-¬ng ph¸p d¹y To¸n vµ n©ng cao hiÓu biÕt cho b¶n th©n trong qu¸ tr×nh d¹y häc ë TiÓu häc. T«i sÏ tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó t×m ra biÖn ph¸p tèi -u nhÊt gióp c¸c em gi¶i to¸n cã lêi v¨n mét c¸ch dÔ dµng h¬n vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt. Tuy nhiªn do kh¶ n¨ng cña t«i cßn h¹n chÕ tµi liÖu tham kh¶o Ýt nªn kÕt qu¶ t«i ®¹t ®-îc ch-a cao. T«i rÊt mong ®-îc sù gãp ý, gióp ®ì cña c¸c cÊp l·nh ®¹o vµ b¹n bÌ ®ång nghiÖp gióp t«i thùc hiÖn tèt h¬n nhiÖm vô cña ng-êi gi¸o viªn d¹y TiÓu häc. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 15 th¸ng 3 n¨m 2016 T«i xin cam ®oan ®©y lµ s¸ng kiÕn kinh nghiÖm do m×nh viÕt kh«ng sao chÐp néi dung cña ng-êi kh¸c 16/18 “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” Phô lôc Mét gi¸o ¸n bµi d¹y gi¶i to¸n cã lêi v¨n KÕ ho¹ch bµi d¹y m«n: to¸n Bµi: LuyÖn tËp (Tr.121) I. Môc tiªu: Gióp HS: - BiÕt gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n vµ tr×nh bµy bµi gi¶i - Bµi 1, 2, 3 - RÌn kü n¨ng t×m kiÕm sù hç trî II. §å dïng d¹y häc: - PhiÕu bµi tËp. - M¸y chiÕu - B¶ng nhãm III. Ho¹t ®éng d¹y vµ häc chñ yÕu: Thêi Néi dung kiÕn thøc gian vµ kü n¨ng c¬ b¶n 5’ 15’ Ph-¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß - Ph¸t phiÕu bµi tËp cho HS - HS lµm vµo 1. KiÓm tra bµi cò lµm. phiÕu - §o ®é dµi ®o¹n th¼ng råi viÕt sè ®o. - Dïng m¸y chiÕu ®a vËt thÓ ®Ó ch÷a bµi. - Gäi 1HS nªu + thùc hµnh ®o ®o¹n th¼ng  GV nhËn xÐt. 2. Bµi míi: * H-íng dÉn HS lµm bµi tËp thùc hµnh - Bµi 1: Tãm t¾t Cã :...c©y Thªm : ... c©y Cã tÊt c¶ : .... c©y? - GV giíi thiÖu bµi - Cho HS ®äc ®Ò bµi trªn m¸y chiÕu. ? Bµi to¸n cho biÕt g×? Bµi to¸n hái g×? - Nªu tãm t¾t ®Ò bµi vµ ®iÒn sè vµo chç chÊm.  GV viÕt lªn b¶ng nhãm - Gäi 1HS ®äc tãm t¾t - Gäi HS lªn b¶ng lµm bµi - GV nhËn xÐt. ? Ai cã lêi gi¶i kh¸c.  Chèt: Lêi gi¶i cÇn ng¾n gän nªu ®óng néi dung. 17/18 Ph-¬ng tiÖn sö dông M¸y chiÕu ®a vËt thÓ Tranh M¸y - HS ®äc vµ quan chiÕu s¸t. - 1HS nªu tranh vÏ B¶ng - 1 HS nªu tãm t¾t nhãm - HS diÒn sè vµo chç chÊm trong SGK. - C¶ líp lµm bµi vµo vë - §æi vë kiÓm tra chÐo “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” Thêi Néi dung kiÕn thøc gian vµ kü n¨ng c¬ b¶n Ph-¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng cña trß - Bµi 2: Tãm t¾t Cã : ....bøc tranh Thªm : ...bøc tranh Cã tÊt c¶ :..... bøc tranh ? 5’ - Gäi 1 HS ®äc ®Ò to¸n. GV h-íng dÉn ph©n tÝch ®Ò. - §iÒn sè vµo chç chÊm vµ nªu tãm t¾t - Gäi 1 HS lªn b¶ng lµm bµi - GV vµ HS ch÷a bµi ? Dùa vµo tõ ng÷ nµo trong bµi ®Ó lµm phÐp tÝnh céng? Chèt: §Ó viÕt ®-îc phÐp tÝnh ®óng, con cÇn dùa vµo c©u hái cña bµi to¸n. - Bµi 3: - Cho HS quan s¸t tranh vµ Cã : 5 h×nh vu«ng dùa vµo tãm t¾t ®Ó nªu ®Ò Thªm : 4 h×nh trßn to¸n Cã tÊt c¶ :... h×nh - Gäi 1 HS nªu l¹i tãm t¾t vu«ng vµ h×nh - Gäi HS lªn b¶ng lµm bµi trßn? - GV ch÷a bµi nhËn xÐt ? Ai cã lêi gi¶i kh¸c, ai cã c¸ch viÕt phÐp tÝnh kh¸c? ? Bµi gi¶i gåm cã mÊy phÇn: Lµ nh÷ng phÇn nµo?  GV l-u ý häc sinh c¸ch tr×nh bµy bµi gi¶i, phÐp tÝnh. * Trß ch¬i - GV cho HS ch¬i trß ch¬i theo líp cña m×nh 3.Cñng cè - dÆn dß - Nªu c¸c b-íc gi¶i to¸n cã lêi v¨n 18/18 - 1 HS ®äc, c¶ líp ®äc thÇm. - 1HS ®äc tãm t¾t. - C¶ líp lµm bµi vµo vë - HS ®èi chiÕu kÕt qu¶ víi b¹n trªn b¶ng. - 1HS nªu (thªm, hái cã tÊt c¶) - HS - HS lªn b¶ng lµm bµi - C¶ líp lµm bµi vµo vë - §æi chÐo vë kiÓm tra - 1HS tr¶ lêi - 2HS nh¾c l¹i c¸c b-íc gi¶i bµi to¸n cã lêi v¨n. - HS tr¶ lêi Ph-¬ng tiÖn sö dông M¸y chiÕu B¶ng nhãm M¸y chiÕu “Mét sè biÖn ph¸p h-íng dÉn gi¶i to¸n cã lêi v¨n cho häc sinh líp 1” ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT KINH NGHIỆM …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 19/18