Tài liệu Skkn một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá

Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá MỤC LỤC Tiêu đề Trang PHẦN THỨ NHẤT. ĐẶT VẤN ĐỀ 2 I. Lý do chọn đề tài 2 1.1. Cơ sở lý luận 2 1.2. Cơ sở thực tiễn 3 II. Xác định mục đích nghiên cứu 4 III. Đối tượng nghiên cứu 4 IV. Đối tượng thực nghiệm 4 V. Phương pháp nghiên cứu 4 VI. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu 4 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 5 I. Cơ sở lý luận để giải quyết vấn đề 5 II. Điều tra thực trạng của vấn đề nghiên cứu 6 III. Những biện pháp tiến hành để giải quyết vấn đề 10 1. Biện pháp 1: Xây dưng môi trường khám phá lấy trẻ làm trung 10 tâm. 2. Biện pháp 2: Lựa chọn các nội dung khám phá phù hợp với từng 13 hoạt động, từng lứa tuổi. 3. Biện pháp 3: Sử dụng câu hỏi mở,câu hỏi kích thích trẻ tư duy. 15 4. Biện pháp 4: Tổ chức cho trẻ tham gia các hoạt động trải 16 nghiệm,thí nghiệm, thực hành. 5. Biện pháp 5:Gây hứng thú cho trẻ trong giờ hoạt động khám phá. 22 6. Biện pháp 6: : Thực hiện công tác tuyên tryền với phu huynh 25 IV. Kết quả thực hiện 27 PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 29 I. Kết luận 29 II. Các đề xuất và kiến nghị 30 PHẦN THỨ TƯ: TÀI LIỆU THAM KHẢO 32 1/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: 1.1. Cơ sở lý luận: “Hôm nay chúng em tự hào về nhà trường Ngày mai nhà trường tự hào về chúng em” Mỗi một đứa trẻ lớn lên muốn phát triển toàn diện thì phải có những yếu tố quan trọng giúp cho sự phát triển nhân cách sau này.Có nhiều khía cạnh khác nhau để phát triển trẻ, bao gồm phát triển cảm xúc, thể chất phát triển ngôn ngữ và phát triển nhận thức.Theo đó nhận thức của trẻ được phát triển theo những giai đoạn khác nhau.Hiểu được những giai đoạn trong giáo dục phát triển nhận thức của trẻ sẽ giúp cha mẹ, thầy cô có thể theo sát và có những quyết định hỗ trợ cần thiết cho sự phát triển nhận thức của trẻ. Hoạt động khám phá là một trong những nội dung thuộc lĩnh vực phát triển nhận thức cho trẻ mẫu giáo đó là hoạt động cơ bản trong chương trình giáo dục mầm non mới, nó có tác dụng giáo dục về mọi mặt đối với trẻ như:nhận thức, trí tuệ, đạo đức, ngôn ngữ, thẩm mỹ, thể lực,.... Đó thực sự là một hoạt động hấp dẫn làm thỏa mãn nhu cầu nhận thức của trẻ, ở đó mở cho trẻ cánh cửa để bước vào một thế giới rộng lớn hơn. Trong các hoạt động khám phá trẻ được tích cực sử dụng các giác quan ( thị giác, thính giác, xúc giác, khứu giác, vị giác), chính nhờ đó mà các cơ quan giác quan của trẻ ngày càng phát triển nhanh nhạy và chính xác hơn. Bên cạnh đó, khám phá về tự nhiên và thế giới xung quanh còn giúp trẻ có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên và cởi mở, yêu quý bảo vệ thiên nhiên hơn. Thông qua hoạt động khám phá, trẻ phát hiện thấy sự cân đối, hài hòa, cảm nhận được màu sắc, hình dạng, mùi vị, âm thanh của cỏ cây hoa lá, từ đó trẻ biết rung động trước cái đẹp, trước sự phong phú đa dạng của thiên nhiên và cuộc sống . Khám phá chính là phương tiện giao tiếp và làm quen với môi trường xung quanh, môi trường xã hội để từ đó trẻ được giao lưu, bày tỏ nguyện vọng của mình và đồng thời là công cụ của tư duy. Ở Việt Nam, vấn đề cho trẻ làm quen với hoat động khám phá được các nhà giáo dục quan tâm đến từ những năm 50- 60 của thế kỉ XX. Thời kỳ đó, cho trẻ làm quen với thế giới tự nhiên được coi như phương tiện nhằm mục đích phát triển ngôn ngữ,phát triển nhận thức ở đó từ nội dung đến phương pháp còn rất nhiều phiến diện và đơn điệu. Đến năm 1980, khi chương trình dự thảo và cải cách mẫu giáo được biên soạn thì “ Làm quen với môi trường xung quanh” được tách ra như một lĩnh vực tương đối độc lập với tên gọi “ Phương pháp cho trẻ 2/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá làm quen với môi trường xung quanh”. Trải qua những năm tháng phát triển của đất nước, giáo dục nước ta có rất nhiều đổi mới. Với tư tưởng kế thừa những kinh nghiệm tiên tiến trước đây, khắc phục những hạn chế của chương trình cải cách chỉ nặng về cung cấp kiến thức mà ít tổ chức các hoạt động nhằm phát triển năng lực cho trẻ, đồng thời cập nhật những kiến thức mới của các chương trình trên thế giới và thành tựu nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, đến năm 2009, giáo dục mầm non thí điểm chương trình giáo dục mầm non mới. Khám phá là một hoạt động quan trọng trong giáo dục phát triển nhận thức cho trẻ mầm non. Ở đó, khám phá phát triển ở trẻ năng lực nhận thức, khả năng khám phá bản chất của sự vật, hiện tượng để có thể giải quyết những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hàng ngày, các kỹ năng về tư duy logic ngày càng được hoàn thiện hơn. 1.2. Cơ sở thực tiễn: Trong chương trình giáo dục mầm non lĩnh vực phát triển nhận thức là một nội dung giáo dục quan trọng, có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển trí tuệ, ngôn ngữ, đạo đức của trẻ nên được nhà trường rất quan tâm, chú trọng.Tôi luôn mong muốn khơi dậy sự tò mò tự nhiên và tạo cơ hội cho trẻ khám phá.Khám phá không chỉ là kiến thức mà còn là quá trình hay con đường tìm hiểu , khám phá thế giới vật chất, thế giới xã hội. Hiểu được tầm quan trọng của hoạt động khám phá đối với sự phát triển của trẻ, trường tôi đã tổ chức các hoạt động khám phá trên từng tiết dạy và trong các hoạt động để giúp giáo viên và học sinh có những cách tiếp cận phong phú về môn học này. Tuy nhiên ở nhóm lớp 3 tuổi C4 do tôi phụ trách, trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy sự tập trung chú ý, tích cực tham gia vào các buổi học khám phá mà cô tổ chức còn chưa cao, nhận thức của các con về thế giới xung quanh còn chưa chắc chắn, trẻ còn hay quên, hay nhầm lẫn, kiến thức còn mờ nhạt. Trẻ có thể móc nối các sự kiện khi thảo luận nhưng có thể gặp khó khăn trong phát âm,diễn đạt bằng lời nói.Trẻ cần được người lớn chú ý nghe và nói lại rõ ràng hơn những gì trẻ nói. Trẻ hay đặt câu hỏi nhưng không phải lúc nào cũng hiểu câu trả lời. Để nâng cao tính tích cực và hiệu quả hoạt động khám phá cho trẻ trong lớp, bản thân tôi nhận thấy mình cần phải có kế họach xây dựng môi trường để kích thích sự tò mò hứng thú của trẻ,lựa chọn nội dung khám phá, sử dụng các câu hỏi, trò chơi trong hoạt động khám phá,…..hiệu quả sẽ cao hơn. 3/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Với chuyên đề :Phát triển nhận thức năm học 2017-2018 là một trong các chuyên đề trọng tâm của ngành học mầm non huyện Ba vì nói chung và của trường tôi đang công tác nói riêng.Nhận thức được điều đó tôi đã suy nghĩ và lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3 tuổi tham gia hoạt động khám phá” II.Xác định mục đích nghiên cứu. Nhằm tìm ra những phương pháp, những biện pháp để có hướng giải quyết tốt để tạo tính tích cực, nâng cao chất lượng hoạt động khám phá cho trẻ mẫu giáo bé (3– 4 tuổi). Từ đó kích thích sự tò mò, lòng say mê, sự hứng thú của trẻ đối với các hoạt động khám phá xã hội và khám phá khoa học góp phần giáo dục phát triển nhận thức của trẻ nói riêng và phát triển toàn diện nhân cách trẻ nói chung. III. Đối tượng nghiên cứu. - Một số biện pháp giúp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3-4 tuổi tham gia hoạt động khám phá. IV. Đối tượng thực nghiệm. - Thực nghiệm trên các cháu Mẫu giáo bé 3- 4 tuổi lớp 3tuổi C4 nơi tôi đang trực tiếp giảng dạy. V. Phương pháp nghiên cứu. Tôi sử dụng kết hợp các phương pháp như sau: - Phương pháp nghiên cứu lý luận. - Phương pháp thực hành, trải nghiệm. - Phương pháp trực quan – minh họa. - Phương pháp dùng lời. - Phương pháp lựa chọn tổng hợp nội dung - Phương pháp tuyên truyền,kiểm tra,đánh giá. VI. Phạm vi nghiên cứu và thời gian thực hiện đề tài. * Phạm vi thực hiện: Đề tài của tôi được nghiên cứu và áp dụng tại lớp 3 tuổi C4 nơi tôi đang trực tiếp giảng dạy. • Thời gian nghiên cứu: - Từ tháng 9- 2017 đến tháng 4 năm 2018. 4/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. Cơ sở lý luận để giải quyết vấn đề. Việc tạo tính tích cực cho trẻ tham gia hoạt động khám phá đòi hỏi giáo viên cần có kiến thức phong phú về mọi lĩnh vực khoa học tự nhiên, lĩnh vực xã hội hiểu được quy luật phát triển của nó, biết giải thích đúng theo quan điểm duy vật về mối quan hệ giữa sự vật hiện tượng diễn ra trong tự nhiên. Tạo tính tích cực cho trẻ tham gia hoạt động khám phá có vai trò đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ. Có thể nói tự nhiên là nguồn gốc của các tri giác cụ thể đầu tiên của con người. Trẻ em ở khắp nơi luôn tiếp xúc với tự nhiên bằng mọi cách. Tất cả các sự vật hiện tượng tự nhiên đều có thể làm trẻ chú ý, làm chúng phấn khởi và kích thích mong muốn tìm hiểu thế giới xung quanh và mong muốn lĩnh hội kiến thức, cung cấp tri thức phong phú cho sự phát triển và hình thành tình yêu quê hương đất nước. Nhà giáo dục cần phải hiểu tại sao mỗi cá nhân trở thành người theo các cách khác nhau? Do đâu mà mỗi cá nhân tích lũy được kinh nghiệm xã hội khác nhau. Điều này đòi hỏi cần phải xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển của đứa trẻ trong quan hệ với hiện thực. Sự mở rộng và làm phong phú kinh nghiệm xã hội của trẻ diễn ra trong quá trình giao tiếp giữa trẻ với bạn, với người lớn khi trẻ đến trường mầm non, nhờ đó mà trẻ không chỉ nhận được thông tin ở môi trường xung quanh mà còn nắm được cách thể hiện hành vi mối quan hệ tình cảm giữa người với người. Qua các kết quả nghiên cứu tâm lý khẳng định rằng trẻ 3- 4 tuổi rất thích các hoạt động chân tay và khám phá bằng giác quan. Có thể nắm các thông tin qua giao tiếp. Trẻ ở tuổi này lĩnh hội các biểu tượng khái quát về sự vật hiện tượng hiểu được mối quan hệ và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa chúng. Nếu được giáo dục một cách đúng đắn trẻ không những chỉ lĩnh hội tri thức về sự vật, hiện tượng xung quanh, mà còn học được cách tiếp cận đối tượng, cách thức khám phá sự vật hiện tượng trong môi trường xung quanh. Chính quá trình khám phá môi trường đã tạo điều kiện để trẻ phát triển thể chất,phát triển ngôn ngữ thẩm mỹ đạo đức và lao động cho trẻ. Tạo tính tích cực với hoạt động khám phá là phương thức hoạt động gắn bó giữa giáo viên và trẻ nhằm tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc với môi trường xung quanh để trẻ thích ứng với môi trường, nhận thức về môi trường, tích cực tham gia cải tạo môi trường thỏa mãn nhu cầu khám phá và phát triển bản thân trẻ. 5/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Để giúp trẻ làm tốt vai trò chủ thể của quá trình khám phá thế giới xung quanh giáo viên cần quan tâm đến nhu cầu, hứng thú của trẻ tận dụng các biện pháp, các cơ hội trong cuộc sống cho trẻ được khám phá sự vật hiện tượng xung quanh chúng cho trẻ được trải nghiệm cảm xúc, tích lũy kinh nghiệm để đi đến hiểu biết bản chất của sự vật hiện tượng và có kỹ năng sống phù hợp. Chuyên đề “Phát triển nhận thức”là một trong những chuyên đề trọng tâm của năm học 2017-2018, để chuyên đề đạt kết quả cao, ngay từ đầu năm học tôi đã suy nghĩ và lựa chọn: “Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3 – 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá” II. Điều tra thực trạng của vấn đề nghiên cứu. 1.Khảo sát thực tế. Năm học 2017 - 2018 tôi được phân công giảng dạy lớp 3 tuổi C4 với số lượng trẻ là 25. Trong đó có 13 trẻ nữ và 12 trẻ nam. Tôi nhận thấy những mặt thuận lợi và khó khăn như sau: a, Thuận lợi Trường mầm non nơi tôi đang công tác thuộc địa bàn tiểu khu 7 có điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn. Trường tôi luôn nhận được sự quan tâm của các cấp Ủy Đảng, chính quyền địa phương và đặc biệt là sự chỉ đạo sâu sát về chuyên môn của Phòng giáo dục và đào tạo huyện Ba Vì trong các hoạt động của nhà trường. Cấp ủy chi bộ - Ban giám hiệu nhà trường luôn có tinh thần đoàn kết và trách nhiệm cao trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo. Quan tâm đến công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ. Ban giám hiệu mua sắm các đồ dùng trang thiết bị cho các nhóm như: ti vi, máy chiếu, máy in…để giáo viên có thể tra cứu, tìm hiểu các thông tin để phục vụ cho công việc giảng dạy của mình. Nhà trường đặc biệt chú trọng bổ sung, mua sắm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho các hoạt động đầy đủ theo thông tư 02 của Bộ giáo dục và đào tạo, phòng học thoáng mát, có đủ ánh sáng và có cảnh quan sư phạm xanh - sạch - đẹp. Bản thân tôi là giáo viên có trên 10 năm công tác với lòng yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi và có tinh thần tìm tòi sáng tạo trong giảng dạy. Các cháu có độ tuổi đồng đều, nhanh nhẹn khỏe mạnh các cháu đều ngoan và ham học . 6/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Phụ huynh học sinh, nhiệt tình, đưa và đón con đúng giờ,đóng góp đầy đủ theo quy định. b. Khó khăn Bên cạnh những mặt thuận lợi trên thì còn không ít những khó khăn vướng mắc như sau: Do lớp diện tích phòng học còn hẹp nên không gian các hoạt động của trẻ bị hạn chế, hiệu quả tổ chức các hoạt động chưa cao. Cảnh quan thiên nhiên trong trường còn sơ sài, chưa được hoàn thiện. Qua khảo sát thực tế tôi nhận thấy tỉ lệ con em nông thôn chiếm 85%, một số trẻ có hoàn cảnh khó khăn nên ít được sự quan tâm, chăm sóc, bồi dưỡng của bố mẹ, khả năng hiểu biết của trẻ còn hạn chế. Một số cháu còn thuộc diện thấp còi và sức khỏe yếu nên đi học chưa được chuyên cần vì vậy còn nhút nhát, rụt rè,chưa hứng thu với các hoạt động khả năng nhận biết của các cháu về tất cả các lĩnh vực còn yếu hơn so với các bạn trang lứa. Trẻ có thể móc nối các sự kiện khi thảo luận nhưng có thể gặp khó khăn trong phát âm,diễn đạt bằng lời nói. Nhận thức của các con về thế giới xung quanh còn chưa chắc chắn, trẻ òn hay quên, hay nhầm lẫn, kiến thức còn mờ nhạt. Kiến thức của giáo viên về các nội dung khám phá chưa phong phú, chưa đầy đủ, toàn diện. Lựa chọn nội dung khám phá: Giáo viên còn lúng túng trong việc lựa chọn nội dung, lựa chon nội dung nào cho phù hợp với trẻ để giải quyết vấn đề., kiến thức đưa ra còn chưa phù hợp với lứa tuổi của trẻ, còn ôm đồm quá nhiều nội dung khi lựa chọn hoạt động khám phá. Ngại thay đổi, không dám thay đổi và bảo vệ chính kiến, ý tưởng của bản thân. Thích sử dụng, coppy những nội dung đã cũ, thành lối mòn, truyền thống…không dám lựa chọn các nội dung mới mang tính đột phá. Phụ thuộc quá nhiều vào các nội dung được gợi ý sẵn trong chương trình. Đa số giáo viên còn đưa ra các dạng câu hỏi mang tính chất liệt kê: Chưa lựa chọn hình thức khám phá phù hợp.( Thí nghiệm, trải nghiệm, quan sát…) phù hợp với hệ thống câu hỏi để làm rõ vấn đề cần khám phá. Giáo viên còn lựa chọn các trò chơi ôn luyện không có nội dung liên quan đến các vấn đề vừa được khám phá. Giáo viên còn nói nhiều hơn trẻ, phần lớn trẻ ngồi học hình chữ u tập trung vào giáo viên trẻ chưa thực sự được hoat động trải nghiệm, thí nghiệm,thử 7/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá nghiệm, xem phim, tranh ảnh, mô hình, đọc sách, kể chuyện....với học liệu, đồ dùng,vật thật,thiên nhiên một cách hiệu quả.Chưa cho trẻ phát huy hết khả năng của trẻ. Hình thức tổ chức hoạt động khám phá còn nghèo nàn. Chưa quan tâm tới việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới hình thức tổ chức hoat động giúp trẻ trải nghiệm, tự tìm hiểu, rút ra kết luận… do giáo viên chưa có kỹ năng tổ chức và kiến thức phong phú để thực hiện. Giáo viên còn cứng nhắc khi tổ chức các hoạt động khám phá.Vì vậy nhiều hoạt động khám phá chưa đạt hiệu quả cao( Vận dụng phương pháp tổ chức hoạt động một cách cứng nhắc, áp đặt, không sáng tạo). Chưa chủ động, linh hoạt tận dụng các thời điểm, các sự kiện phù hợp để khai thác vố hiểu biết của trẻ và tích hợp hoạt động phát triển nhận thức cho trẻ trong các hoạt động khác ột cách hợp lý. Giáo viên còn khó khăn trong việc đưa các hoạt động khám phá vào các hoạt động trong ngày phù hợp. Một trong những khó khăn của trẻ và là nguyên nhân của các hạn chế trên là do Gv chưa đủ năng lực trong quản lý trẻ, gợi mở cho trẻ giúp trẻ sáng tạo theo khả năng và đặc biệt là không chấp nhận sự sáng tạo của trẻ (do năng lực đánh giá của giáo viên còn hạn chế) dẫn đến trẻ chưa biết cách tư duy mang tính mục tiêu, hiệu quả khi tham gia hoạt động khám phá. Một số phụ huynh còn chưa nắm rõ được tầm quan trọng của hoạt động khám phá đối với sự phát triển toàn diện của trẻ nên chưa có sự hợp tác, quan tâm cùng với cô giáo để củng cố, khơi gợi và tích lũy, mở rộng thêm kiến thức cho trẻ về môn học. Qua nghiên cứu tài liệu và thực tế tôi thấy việc tổ chức hoạt động khám phá trong chương trình giáo dục mầm non là rất cần thiết. Tôi luôn mong muốn sẽ tìm ra những biện pháp hay để tạo hứng thú cho trẻ tham gia hoạt động khám phá. Chính vì thế tôi đã dành nhiều thời gian để tiến hành khảo sát thực tế hoạt động khám phá của trẻ lớp mình ở mọi lúc mọi nơi và rút ra được kết quả khảo sát trên trẻ qua bảng sau: * Khảo sát thực tế trước khi thực hiện đề tài: Bước vào đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát 24 trẻ và việc chuẩn bị của giáo viên cụ thể như sau: Kết quả khảo sát trên trẻ: 8/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá STT 1 2 3 Nội dung Kết quả Số lượng Tỷ lệ % Số trẻ hứng thú 5/24 21 Số trẻ chưa hứng thú 19/24 79 Tốt 4/24 17 Khá 7/24 29 Trung bình 11/24 46 Yếu 2/24 8 Tốt 5/24 21 Khá 6/24 25 Trung bình 10/24 42 Yếu 3/24 13 Khả năng khám phá Trẻ tích cực tự giác trong hoạt động Kết quả khảo sát của giáo viên STT Đối với giáo viên Nội dung áp dụng Trước khi áp dụng đề tài ĐYC Tốt Khá Giáo viên có khả năng lập kế hoạch, lựa chọn nội dung phù hợp. 0 1 0 Gây hứng thú cho trẻ hiệu quả. 0 1 0 Giáo viên biết tận dụng nguyên liệu sẵn có để tạo môi trường sinh động 0 1 0 0 1 0 Môi trường Cách sắp xếp môi trường trong và ngoài lớp giáo hợp lý, khoa học. dục 9/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá III. NHỮNG BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Biện pháp 1: Xây dựng môi trường khám phá lấy trẻ làm trung tâm . Với trẻ mầm non thì môi trường như “người giáo viên thứ hai” có thể khuấy động sự tò mò, ham thích khám phá của trẻ. Môi trường do giáo viên xây dựng sẽ đặt vào vị thế chủ thể tích cực của quá trình lĩnh hội, góp phần hình thành qua điểm, chính kiến riêng, sáng tạo của trẻ. Môi trường với nội dung hoạt động mang chất phát triển nhận thức luôn đặt ra cho trẻ sự tìm tòi khám phá trong các hình thức hoạt động khám phá hấp dẫn, lôi cuốn trẻ tích cực hứng thú tham gia hoạt động một cách tự nhiên. Môi trường xung quanh trẻ không chỉ là đối tượng hướng dẫn trẻ làm quen mà còn là phương tiện để giáo dục trẻ. Từ khi sinh ra, trẻ đã tiếp cận với các yếu tố của môi trường ( con người, không khí, nước, ánh sáng, động vật, thực vật). Theo quá trình lớn lên, phạm vi tiếp xúc của trẻ với các yếu tố này ngày càng rộng dần. Tuy nhiên, không phải tất cả các yếu tố của môi trường đều trở thành phương tiện để giáo dục trẻ, mà chỉ yếu tố nào gần gũi với trẻ, có quan hệ thân thiết với cuộc sống của chúng và được tiếp cận dưới hình thức phù hợp mới trở thành phương tiện hướng dẫn trẻ làm quen với môi trường xung quanh. Trong trường mầm non, cần phải tạo ra môi trường tự nhiên với không gian mở tạo điều kiện cho trẻ được tiếp xúc thường xuyên với môi trường tự nhiên. Xây dựng môi trường giáo dục, khung cảnh sư phạm thân thiện, sáng xanh - sạch - đẹp - an toàn, đảm bảo vệ sinh sạch sẽ. Đồ chơi trong lớp đa dạng được sắp xếp, bố trí khoa học, thẩm mỹ, đảm bảo an toàn an toàn cho trẻ khi sử dụng- Thiết kế và xây dựng môi trường sáng tạo, độc đáo, ấn tượng tạo nên phong cách riêng của nhà trường và hướng đến lấy trẻ làm trung tâm. Vì vậy tôi đã chú ý đến việc xây dựng môi trường trong và ngoài lớp học. *Tạo môi trường hoạt động trong lớp: Trong lớp học tôi luôn bố trí sao cho có một khoảng không gian hoạt động. Các góc chơi sắp xếp ngăn nắp, gọn gàng, sạch sẽ, khoa học, hợp lí, linh hoạt đảm bảo an toàn và thuận tiện cho trẻ và giáo viên sử dụng.Trang trí phòng lớp màu sắc trang nhã, thân thiện, phù hợp lứa tuổi, chiều cao phù hợp tầm nhìn của trẻ. Có đa dạng đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu cho trẻ hoạt động, kích thích sự phát triển của trẻ. Tạo được không khí giao tiếp tích cực, vui tươi giữa cô với trẻ gần gũi, yêu thương. Môi trường học tập là môi trường thật quan trọng cho hoạt động khám phá cho trẻ mầm non. Khi chuẩn bị cho trẻ tham gia hoạt động khám phá tôi phải kiểm soát và loại bỏ các mối nguy hiểm như đồ 10/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá nhọn, sắc, hạt nhỏ….để đảm bảo môi trường an toàn cho trẻ.Tận dụng môi trường, học liệu sẵn có, thế mạnh tại địa bàn để giúp trẻ học hiệu quả.Trong quá trình hoạt động trẻ được sử dụng linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả phương tiện đồ dùng, đồ chơi trong lớp Hình ảnh: Môi trường trong lớp học. *Tạo môi trường bên ngoài lớp học: Khi xây dựng môi trường góc thiên nhiên bên ngoài lớp học, khi lựa chọn đối tượng cần đảm bảo các điều kiện sau: Các đối tượng là động vật, thực vật phải là các đối tượng điển hình cho loài. Trong đó, cần hướng dẫn trẻ làm quen với những đặc điểm đặc trưng cơ bản của chúng, có khả năng thu hút sự chú ý của trẻ và duy trì hứng thú của trẻ trong thời gian dài. Việc bố trí các đối tượng trong góc thiên nhiên cần chú ý đến đặc điểm sinh lý và nhu cầu của nó: một số loại cây cần nhiều ánh sáng hơn một số loại cây khác, có một số loại chỉ sống ở nơi ẩm ướt,… 11/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Hình ảnh 2:Cô và trẻ cùng hoạt động khám phá tại góc thiên nhiên của lớp Hình ảnh :Trẻ tham gia hoạt động tập thể ngoài sân trường. Bên cạnh góc thiên nhiên thì vườn trường cũng là một môi trường không thể thiếu được trong quá trình tham gia hoạt động khám phá . Đây là nơi để trẻ có thể chơi, đi dạo, học, quan sát và đặc biệt là một số hoạt động tìm hiểu về sự vật. Việc lựa chọn đồ dùng và sắp xếp chúng có ý nghĩa to lớn trong quá trình giáo dục trẻ. Nắm được tầm ý nghĩa đó, trường tôi đã bố trí và quy hoạch vườn 12/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá trường theo hình thức mở để có thể tạo điều kiện cho trẻ được thường xuyên tham gia vào các hoạt động chăm sóc cây xanh và khám phá chúng. 2. Biện pháp 2: : Lựa chọn các nội dung khám phá dựa trên nhu cầu khả năng và sự hứng thú của trẻ. Trong hoạt động khám phá có rất nhiều các nội dung khám phá, mỗi nội dung đều có hình thức tổ chức khác nhau. Việc tổ chức cho trẻ trong các giờ học nếu giáo viên lựa chọn được chủ đề, đề tài, nội dung khám phá dựa trên mục tiêu khám phá, kinh nghiệm, nhu cầu, trình độ, khả năng của trẻ, phù hợp với thực tế của địa phương thì hiệu quả sẽ cao. Ví dụ: Ở thành phố có thể cho trẻ khám phá tìm hiểu cốm làng Vòng…..Tìm hiểu Đền Gióng. Ở địa phương tôi cho trẻ tìm hiểu về Đình làng, hạt đỗ, hạt lạc…………. Hình ảnh 3:Trẻ tìm hiểu về lễ hội Đình làng Thanh lũng, Ngoài ra khi lựa chon nội dung khám phá cần thể hiện rõ tính đồng tâm, phát triển giữa các độ tuổi. Ví dụ: Chủ đề:” Bản thân”.ở lứa tuổi nhà trẻ dạy trẻ tên của bé,nhận biết một vài bộ phận của cơ thể nhưa mái tóc, khuôn mặt, đôi mắt,tai, mũi, đôi bàn tay, đôi bàn chân(tên gọi và chức năng).Nhưng sang lứa tuổi mẫu giáo bé dạy trẻ nhận biết về bản thân, sở thích, một số trạng thái cảm xúc cơ bản của bé, tìm hiểu đặc điểm, chức năng, cấu tạo ngoài, cách giữ gìn, bảo vệ một số bộ phận của cơ thể. 13/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Khi lựa chọn nội dung giáo dục tôi mở rộng thêm các nội dung dựa vào phạm trù khoa học như: Chất nào tan trong nước, nước bốc hơi như thế nào,…Lựa chọn cách khai thác các nội dung đối với các độ tuổi khác nhau theo các khía cạnh khác nhau.Như nội dung tìm hiểu về động vật ở lứa tuổi mẫu giáo bé một số con vật sống dưới nước tôi cho trẻ khám phá sâu về một con vật để trẻ khắc sâu : Hình ảnh 4: Trẻ tham gia hoạt động khám phá con cá vàng. Ví dụ: Khám phá con cá vàng. Khi lựa chọn tôi đã đan xen nội dung khám phá vào các hoạt động trong chế độ sinh hoạt một ngày của trẻ một cách hợp lý: Họat động học, hoạt động chơi, Hoạt động mọi lúc mọi nơi. Ví dụ: Hoạt động khám phá về các bộ phận của cây . + Hoạt động học: Gợi ý trẻ bộc lộ kinh nghiệm về các bộ phận và một số đặc điểm đặc trưng rõ nét,sự đa dạng của các loại cây.Trẻ đặt câu hỏi những gì trẻ muốn biết về các bộ phận của cây. Quan sát, ghi chép về đặc điểm, chức năng của các bộ phận ở một cây tiêu biểu. + Hoạt động chơi: Tạo môi trường cho trẻ chơi,vẽ, nặn,xé dán các bộ phận cây. 14/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá + Hoạt động ngoài trời: Quan sát các bộ phận của các loại cây khác,liên hệ trải nghiệm bản thân. + Hoạt động mọi lúc mọi nơi: Tìm kiếm thông tin trong góc sách, tham gia chăm sóc cây, chia sẻ thông tin với cô, tìm kiếm thông tin từ cha mẹ. 3. Biện pháp 3: Sử dụng câu hỏi mở, câu hỏi kích thích trẻ tư duy. Với hoạt động khám phá giáo viên phải đặt được câu hỏi mang tính kích thích, tích cực, tạo điều kiện tối đa để phát huy năng lực tự học,tự nghiên cứu, tìm kiếm kiến thức của trẻ đòi hỏi người giáo viên phải sử dụng câu hỏi mở kích thích trẻ tìm tòi cách thức khám phá và tính tò mò. Khi đặt câu hỏi tôi đã đảm bảo yêu cầu sau: - Câu hỏi phải liên quan trực tiếp đến việc thực hiện mục tiêu bài học. - Câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu. - Phù hợp với trình độ của trẻ. - Không ghép nhiều câu hỏi thành một câu hỏi móc xích.Câu hỏi rõ ràng và đơn nghĩa để trẻ có thể trả lời được dễ dàng. - Câu hỏi được sử dụng hỏi trẻ có cấu trúc đúng ngữ pháp, nên thể hiện rõ mục đích muốn hỏi: Ví dụ: Ai đang nấu ăn?( Ở đây cần làm rõ là ai) Bé làm gì trên sân khấu? ( Bé khóc vì lại kẹp tay) Tại sao bé lại khóc? (Bé khóc vì bị kẹp tay) - Khuyến khích sử dụng câu hỏi mở. - Sau khi đặt một câu hỏi, chú ý tới thời gian ‘chờ đợi” - Khuyến khích sự tham gia của tất cả trẻ trong nhóm/ lớp. Với những trẻ nhút nhát, giáo viên có thể lôi kéo sự tham gia của cháu bằng những câu “Bây giờ chúng ta sẽ nghe một ai đó chưa phát biểu ý kiến”. - Khi trẻ có câu trả lời sai, không được chế giễu trẻ. Giáo viên gợi ý hoặc dẫn dắt trẻ tới câu trả lời đúng. - Khi trẻ có câu trả lời ngoài dự kiến, tôi đã không bác bỏ ý kiến của trẻ.Mà suy nghĩ về câu trả lời.Cố gắng hiểu xem trẻ nói gì và có thể diễn đạt lại ý của mình để kiểm tra xem mình có hiểu đúng hay không hoặc tìm hiểu xem sao trẻ lại có câu trả lời như vậy. Ví dụ: Hệ thống câu hỏi kích thích trẻ tìm tòi cách thức khám phá và tính tò mò của trẻ: + Có cách nào để biết chất này tan hay không tan trong nước? 15/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá + Muốn biết trong túi có gì chúng ta sẽ làm thế nào? * Câu hỏi kích thích trẻ tri giác: + Vật này trông như thế nào? + Vật này cứng hay mềm?nóng hay lạnh / nhẵn hay sần ? + Cái này có mùi gì? Cái nào thơm, không thơm? + Cái này có vị gì? Chua hay ngọt? * Hệ thống câu hỏi nhằm kích thích trẻ phán đoán, dự đoán: + Điều gì sẽ xảy ra khi cho đường vào trong nước? + Cái này sẽ như thế nào nếu không được tưới nước? * Hệ thống câu hỏi nhằm khơi gợi kinh nghiệm của trẻ: +Với những loại thức ăn này thì con thỏ sẽ ăn loại thức ăn nào? + Trong dịp Tết Trung thu sẽ có bánh gì? * Hệ thống câu hỏi kích thích trẻ phân biệt, so sánh,khái quát hóa,suy luận: + Hai cái này cái nào nặng hơn/ nhẹ hơn.? + Những đồ chơi này có điểm gì giống nhau/khác nhau? + Vì sao con biết? + Bạn nào có ý kiến khác không? Ví dụ: Hoạt động khám phá con cá vàng: Các con hãy quan sát xem cô có con gì đây?(Cô bỏ tấm khăn che bể cá). Để trẻ tự quan sát, trao đổi, chia sẻ, bộc lộ cảm xúc, thông tin với nhau khi giao nhiêm vụ quan sát.cho trẻ. Hướng sự tập trung chú ý của trẻ vào đối tượng quan sát và đặt câu hỏi về đăc điểm mà trẻ cần phát hiện. - Các con quan sát thật kỹ, thật tinh xem con cá vàng nó như thế nào? Nó dùng vây, đuôi để làm gì? Mồm để làm gì? Đưa tình huống có vấn đề để trẻ suy nghĩ và tìm cách giải quyết và duy trì sự hứng thú, chú ý của trẻ vào đối tượng quan sát. - Không biết con cá vàng này thích ăn gì nhất nhỉ? Làm thế nào để biết bây giờ? Tùy vào từng đối tượng quan sát mà tôi có thể kết hợp cho trẻ phân biệt, so sánh: - Mắt con cá với mắt của chúng mình có giống nhau không? Khác nhau ở chỗ nào? 16/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Khi trẻ đưa ra các phương án giải quyết tôi tổ chức cho trẻ trải nghiệm: - Trẻ tự tay thả thức ăn cho cá và quan sát xem cá ăn cái gì? Cho trẻ thực hiện một số hành động, vận động đơn giản nhằm mô phỏng đối tượng quan sát . Trẻ dùng tay hoặc miệng mô phỏng động tác đớp mồi của con cá. 4. Biện pháp 4: Gây hứng thú cho trẻ trong giờ hoạt động khám phá. * Sử dụng các trò chơi : Đối với trẻ mầm non thì việc “Chơi mà học, học mà chơi” sẽ giúp trẻ tiếp thu một cách dễ dàng và sâu sắc nhất. Sau thời gian trò chuyện, đàm thoại với cô trẻ được hoạt động, được tham gia vào các trò chơi hứng thú. Qua đó trẻ không chỉ ngồi nghe cô nói và trả lời các câu hỏi của cô mà trẻ còn có cơ hội để bộc lộ các hiểu biết của mình thông qua các trò chơi. Ngoài ra trò chơi còn có tác dụng củng cố, bổ sung và phát triển thêm các tri thức mà trẻ vừa lĩnh hội, tái tạo lại biểu tượng đã học thông qua các hoạt động thực tiễn đồng thời thỏa mãn nhu cầu chơi của trẻ, giúp trẻ có hứng thú, tích cực tham gia vào trò chơi để nắm bắt kiến thức một cách chắc chắn hơn. Do đó trò chơi cũng cố trong giờ hoạt động khám phá môi trường xung quanh là rất quan trọng. Trò chơi càng phong phú đa dạng bao nhiêu thì các tri thức trẻ lĩnh hội càng sâu sắc và trẻ càng nhớ lâu bấy nhiêu. Trong các giờ hoạt động khám phá tôi đã tổ chức một số trò chơi để trẻ được trực tiếp tham gia và gây được sự hứng thú của trẻ vào tiết học và thu kết quả tốt 17/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Hình ảnh chơi trò chơi: “Bé khám phá với dòng chảy của nước” * Ví dụ : Trò chơi: “Bé tập làm các bác nông dân” - Sử dụng trong tiết Khám phá xã hội: Tìm hiểu nghề nông. - Chuẩn bị : Rau các loại,mẹt,dây buộc,gầu tát nước,thùng tưới nước,vồ đập đất, rau trồng trong thùng xốp. - Cách tiến hành: + Sau khi khám phá tìm hiểu về nghề nông, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Bé tập làm các bác nông dân ” để củng cố kiến thức cho trẻ. + Tôi cho trẻ chơi theo bốn nhóm, mỗi nhóm có nhiệm vụ mô phỏng các công việc của bác nông dân. Ví dụ: Bác nông dân tưới nước cho rau…. Thông qua trò chơi kích thích được lòng ham muốn, say mê khám phá và trẻ tiếp thu bài một cách dễ dàng hơn. 18/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Hình 7: Trẻ chơi trò chơi học tập Qua sự biểu hiện của nét mặt rạng ngời, đôi mắt mở to tròn nhìn ngắm, và thái độ chăm chú, hào hứng, tích cực tham gia trò chơi khiến tôi biết rằng: việc thiết kế, sử dụng và tổ chức trò chơi hấp dẫn trong hoạt động khám phá là việc làm rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng hoạt động khám phá môi trường xung quanh và khơi gợi được sự hứng thú, niềm đam mê khám phá ở mỗi trẻ. Trong số các hoạt động vui chơi dành cho trẻ, thì cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên thông qua hoạt động ngoài trời là hoạt động trẻ rất thích. Bởi trong khi dạo chơi ngoài trời, trẻ có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với môi trường thiên nhiên và môi trường xã hội; từ đó góp phần hình thành cho trẻ những biểu tượng ban đầu chân thực về thế giới khách quan, giúp trẻ tích lũy kiến thức và ứng dụng vào thực tiễn, phát triển và rèn luyện cho trẻ các kỹ năng nhận thức như so sánh, quan sát, nhận xét…Với mong muốn cho các con được trải nghiệm học tập từ thiên nhiên với những cơ hội tuyệt vời để học về những loại cây khác nhau từ cây cảnh, cây hoa, cây ăn quả đến những vườn rau xanh mướt. 19/32 Một số biện pháp nâng cao tính tích cực cho trẻ 3- 4 tuổi tham gia hoạt động khám phá Hình 9: Trẻ quan sát hoa, cây cảnh trên sân trường Giờ hoạt động ngoài trời trẻ còn tích lũy thêm được nhiều kiến thức về các hiện tượng tự nhiên như: Mây, mưa, nắng, gió… bầu trời thay đổi như thế nào? Thời tiết ra sao? Tại sao lại có gió? Sau đó cho trẻ tìm xem những cây con lớn lên từ hạt mọc ở đâu? Ở những bồn cây có cỏ mọc thì cho trẻ nhổ cỏ bỏ vào thùng rác. Qua hoạt động này không chỉ cung cấp kiến thức cho trẻ mà còn hình thành ở trẻ những ấn tượng cảm xúc tích cực, tạo điều kiện cho việc giáo dục trẻ ý thức chăm sóc, yêu cây xanh và bảo vệ cây xanh. *Sử dụng đồng dao, ca dao, câu đố bài hát để trẻ phán đoán suy luận để giáo viên giới thiệu vào hoạt động khám phá…… * Sử dụng đồ dùng trực quan, kết hợp xem phim,xem tranh. Trẻ 3 - 4 tuổi trí tưởng tượng chưa phong phú, kinh nghiệm sống của trẻ còn ít nên tôi thường xuyên sử dụng các vật thật để dạy trẻ, để trẻ được ngắm nhìn, sờ, ngửi, nếm,được quan sát các sự vật hiện tượng đang chuyển động. Khi cho trẻ được tiếp xúc với vật thật tôi nhận thấy trẻ rất hào hứng, chăm chú vào hoạt động và trẻ nắm bắt kiến thức một cách rõ ràng nhất. Để khơi dạy tính tò mò tự nhiên và tạo cơ hội cho trẻ khám phá về điểm nổi bật và lợi ích của cây cối, một vài mối liên hệ đơn giản giữa cây với môi trường sống, cách chăm sóc và bảo vệ chúng, đồng thời trau rồi óc quan sát,so sánh, nhận xét và phán đoán của trẻ,hình thành ở trẻ tình cảm,thái độ đugs đắn với cây cỏ,hoa lá Ví dụ: Trong giờ hoạt động “Tìm hiểu một số loại rau”, khi tìm hiểu về quả dứa tôi dùng quả dứa thật để cho trẻ quan sát và trải nghiệm. Tôi đặt ra các 20/32