Tài liệu Skkn-một số biện pháp rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi làm đề tài của mình

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG ĐỌC DIỄN CẢM CHO TRẺ MẪU GIÁO 4 – 5 TUỔI LÀM ĐỀ TÀI CỦA MÌNH Mỗi chúng ta ai cũng biết “Trẻ em là tờ giấy trắng”.Chính vì vậy việc phát triển vốn từ cho trẻ là nhiệm vụ hàng đầu của giáo dục mầm non ,nhƣ BácHồ đã nói : “Dạy trẻ cũng giống nhƣ trồng cây non Trồng cây non đƣợc tốt thì sau này các cháu thành tốt” Một trong những bộ môn của ngành học mầm non mà tôi quan tâm để đầu tƣ thực hiện nhiệm vụ trên đó là bộ môn cho trẻ làm quen với văn học .Đặc biệt là việc giúp trẻ có vốn từphong phúvà khả năng diễn đạt mạch lạc đƣợc tôi quan tâm nhất khi cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học …. I. ĐẶT VẤN ĐỀ Mỗi chúng ta ai cũng biết “Trẻ em là tờ giấy trắng”.Chính vì vậy việc phát triển vốn từ cho trẻ là nhiệm vụ hàng đầu của giáo dục mầm non ,nhƣ BácHồ đã nói : “Dạy trẻ cũng giống nhƣ trồng cây non Trồng cây non đƣợc tốt thì sau này các cháu thành tốt” Một trong những bộ môn của ngành học mầm non mà tôi quan tâm để đầu tƣ thực hiện nhiệm vụ trên đó là bộ môn cho trẻ làm quen với văn học .Đặc biệt là việc giúp trẻ có vốn từphong phúvà khả năng diễn đạt mạch lạc đƣợc tôi quan tâm nhất khi cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học . Đối với tôithì việc đọc diễn cảm có nghệ thuật lại có ý nghĩa to lớn hơn nhằm giúp trẻ cảm thụtác phẩm một cách trọn vẹn và đầy đủ hơn. Qua đó trẻ tái tạo lại bằng hình ảnhnhững gì đã nghe đƣợc và gợi lên ở trẻ những tình cảmcảm xúc nhất định; trẻ chú ý say mê với cốt truyện và các hình tƣợng của tác phẩm tự sự với âm thanh nhịp điệu, nhạc vần của thơ ca. Điều đó là tiền đề cho sự hình thành và phát triển nhân cách , đạo đức cho trẻ thơ. Mặt khác đọc, kể tác phẩm văn học một cách diễn cảm là một trong những nội dung cơ bản của môn văn học và phƣơng pháp cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học ở lớp mẫu giáo. Vì vậy không những đọc, kể diễn cảm cho trẻ nghe mà còn phải rèn luyện cho trẻ kỹ năng đọc, kể diễn cảm tác phẩm văn học để tạo điều kiện cho trẻ phát triển vốn từ và thể hiện những kỹ năng, kiến thức mà mình đã học. Trong quá trình thực tiễn ở trƣờng mầm non tôi thấy kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ mẫu giáo chƣa đƣợc tốt và còn nhiều hạn chế: chỉ có một số ít trẻ biết đọc kể diễn cảm, việc đọc kể tác phẩm còn mang tính chất thuộc lòng chứ chƣa thể hiện một cách diễn cảm, thậm chí có trẻ còn đọc chƣa đúng, một số trẻ còn ngọng lắp… do đó gây rất nhiều khó khăn đối với việc luyện kỹ năng đọc- kể diễn cảm cho trẻ, từ đó dẫn đến kết quảgiáo dục chƣa cao. Từthực tiễn này nên tôi đã chọn đề tài : “Một số biện pháprèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo 4- 5tuổi” làm đề tài của mình . II.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ A. Cơ sở lí luận 1. Ý nghĩa của việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo 4- 5 tuổi Nhƣ chúng ta đã biết trẻ mẫu giáo 4 -5tuổi còn nhiều hạn chế về khả năng diễn đạt và tƣ duy chƣa phát triển cao vì thế việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho chúng có ý nghĩarất to lớntrong phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ. Đọc diễn cảm giúp trẻ phát âm rõ ràng ( đảm bảo sự nghiêm ngặt chính âm) Phân biệt từ , cụm từ, câu,đoạn với cấu trúc chính xác ( chính tả và ngữ pháp) Tái tạo đầy đủ nội dung ý nghĩa tác phẩm trên cơ sở nắm vững sự thống nhất giữa cái biểu đạt ( hình thức nghệ thuật ) và cái đƣợc biểu đạt ( tƣ tƣởng nghệ thuật ) làm nên chỉnh thể toàn diện của tác phẩm. Đọc diễn cảm là giọng đọc hay đọc đúng, biết phối hợp giữa chất giọng tự nhiên với các nội dung tác phẩm . Biết làm chủ giọng đọc và kỹ thuật đọc phù hợp với giọng điệu cảm xúc của nhà văn và nghĩa của văn bản 2. Đặc điểm tâm lý của trẻ mẫu giáo 4 -5 tuổi -Tốc độ hình thành các phản xạ có điều kiện ở trẻ mẫu giáo 4 -5 tuổi chƣa tăng cao -Sự vận dụng ngôn ngữ diễn cảmvào cuộc sống sinh hoạt hàng ngày còn ít - Tƣ duycủa trẻ 4 – 5 tuổi chƣa cao điều đó giúp chúng ta hiểu rằng việc dạy kỹ năng đọc diễn cảm còn nhiều khó khăn. 3 ..Định nghĩa thế nào là đọc diễn cảm Đọc diễn cảmlà làm nổi bật đặc điểm, cảm xúc thẩm mỹ và đời sống tinh thần của tác phẩm, tạo ra mối quan hệ xúc động riêng tƣ của ngƣời đọc với tác phẩm. 4 .Những tiêu chí đánh giá năng lực đọc diễn cảm của trẻ a. Có khả năng đọc các loại thể văn học khác nhau Biết phát huy ƣu thế chất giọng với từng loại thể văn học phù hợp và ƣa thích. b. Đọc rõ ràng mạch lạc Đọc sáng hết mình, vang hết nhạc của ngôn ngữ nghệ thuật trong tác phẩm c. Đọc thể hiện đƣợc âm điệu chủ đạo của bài văn và đó cũng là tình cảm thẩm mỹ của tác phẩm d. Thể hiện sự hiều biết mối quan hệ giữa phƣơng diện hình thức thực nghiệm ( phƣơng tiện biểu đạt) và nội dung ý nghĩa tƣ tƣởng văn học ( cái biểu đạt) của bài văn. Biết ngắt giọng, nhấn trọng âm lô gic, đọc đúng ngữ điệu câu hỏi, khẳng định, phủ định nhấn giọng những sắc thái biểu cảm cần thiết nhƣ: vui sƣớng, buồn rầu, xúc động tự hào, truyền đạt đƣợc ý tƣởng tác giả. Biết nhấn mạnh tô đậm những yếu tố hình thức, nghệ thuật trung tâm và độc đáo của bài văn trong mối quan hệ làm sáng tỏ nội dung chủ đề và tƣ tƣởng nghệ thuật của tác phẩm . e.Đọc thể hiện đƣợc cảm xúc và sự hiểu biết riêng về tác phẩm và có những biểu hiện sáng tạo trong biện pháp đọc. g. Biết khai thác những ƣu điểm và hạn chế nhƣợc điểm của cá nhân trong khi đọc. Có giọng đọc chân thực, bảo tồn đƣợc mối quan hệ truyền cảm giao lƣu với ngƣời nghe. B. Cơ sở thực tiễn 1. Vài nét về trường mầm non Trƣờng mà tôi chọn là địa điểm tiến hành điều tra là trƣờng mầm non Yên Hoà – nơi tôi đang công tác . Trình độ phát triển cá nhân ở đây nói chung thuộc mức độ trung bình và có thể đại diện cho toàn bộ trẻ ở lứa tuổi này và đạt tiêu chuẩn khách quan của đối tƣợng đƣợc chọn nghiên cứu . ở đối tƣợng nghiên cứu , tôi chọn trẻ mẫu giáo nhỡ, 20 cháu 2. Điều tra vấn đề có liên quan đến đề tài Kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ mẫu giáo 4 -5 tuổi -Phƣơng pháp điều tra: Sử dụng phƣơng pháp đàm thoại -Nội dung điều tra: Dùng hệ thống các câu hỏi để đàm thoại cùng trẻ. Câu hỏi -Các con có thích nghe kể chuyện và đọc thơ không? -Lớp mình đã đƣợc cô giáo dạy những bài thơ gì? - Khi đọc thơ thì chúng mình phải đọc nhƣ thế nào? đọc nhanh hay đọc chậm - Các con thích bài thơ nào nhất? - Cháu Linh cho cô biết bài thơ “Gấu Qua Cầu”mà cháu thích nói về con gì và chúng làm gì ? - Linh đọc bài thơ này cho các bạn nghe nhé! - Còn bạn nào biết đọc thơ hay giống nhƣbạn Linh không? - Vậy còn kể chuyện thì sao? Bạn nào kể đƣợc chuyện - Các con đƣợc nghe truyện “ Dê con nhanh trí” chƣa? - Các con cho cô biết trong câu chuyện giọng Con Sói nhƣ thế nào ? -Vậy bạn dê conrụt rè hay dứt khoát - Dê con có nhanh tríkhông? - Cô mời một bạn thật giỏi kể cho cô và các bạn nghe câu chuyện “ Dê con nhanh trí” - Kết quả điều tra : Sau khi thực nghiệm nội dung điều tra, tôi đã thu đƣợc kết quả sau: 10/20 đọc đƣợc thơ, 4/20 trẻ chƣa biết ngắt nghỉ giọng. 5/20 trẻ chƣa thể hiện đƣợc tình cảm qua giọng đọc. * Nhận xét chung: Khi đàm thoại với trẻ về bộ môn “ cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học” tôi thấy nhiều cháu đã biết đọc thơ, tuy nhiên xét về mặt diễn cảm thì chỉ có một vài trẻ có kỹ năng này. Phần lớn các cháu còn chƣa biết xác định giọng điệu của các câu thơ. Qua đó ta thấy rằng vấn đề đọc diễn cảm của trẻ mẫu giáo nhỡ chƣa đƣợc quan tâm nhiều. 3. Trao đổi với giáo viên, với phụ huynh: a. Trao đổi với giáo viên ( giáo viên chủ nhiệm lớp 4 -5 tuổi) Thời gian: 12/2008 Họ tên giáo viên : NguyễnThị Thanh Huyền * Nội dung trao đổi: Câu hỏi:Xin chị vui lòng cho biết việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 4 -5tuổi đƣợc thực hiện ở trƣờng ta lâu chƣa? Trả lời:Việc rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 4 -5tuổi đƣợc thực hiện chƣa lâu lắm, khoảng 3 năm trƣớc đây. Câu hỏi:Vậy chị có suy nghĩ gì về việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ? Trả lời: Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ, nhất là trẻ 4 -5tuổi là rất cần thiết. Nó không những giúp trẻ cảm thụtốt tác phẩm má còn giúp trẻ có tính mạnh dạn trong các hoạt động khác. Câu hỏi:Xin chị cho biết việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 4 -5 tuổi có những khó khăn gì? Trả lời: Với trẻ 4 -5tuổirèn kỹ năng đọc diễn cảm là rất khó khăn. Bởi vì tlứa tuổi này tƣ duy của trẻ chƣa cao vì vậy việc trẻ thuộc đƣợc thơ, truyện đã là khó khăn. đề rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ phải cần nhiều thời gian vàphải rèn luyện thƣờng xuyên thì mới đạt kết quả cao. Câu hỏi: Trong khi giảng dạy chị có những phƣơng pháp gí để giúp trẻ đọc diễn cảm tác phẩm văn học, chị vui lòng cho tôi biết đƣợc không? Trả lời: Tôi cũng sử dụng các phƣơng pháp chung nhƣ: phƣơng pháp sử dụng đồ dùng trực quan, phƣơng pháp trao đổi, gợi mở, phƣơng pháp đọc kể tác phẩm một cách nghệ thuật … Ngoài ra trƣờng còn tổ chức nhiểu buổi văn gnhệ, ngày lễ, ngày tết để tạo điều kiện cho trẻ đọc kể diễn cảm các tác phẩm văn học . * Nhận xét: Qua cuộc trao đổi với giáo viên chủ nhiệm lớp 4 -5ở trƣờng mầm non Yên Hòa, tôi thấy việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ đã đƣợc quan tâm nhiều biểu hiệnlà sự nhận thức sâu sắc của giáo viên ở đây về việc rèn luyện kỹ năng đọc- kể diễn cảm và nhà trƣờng đã áp dụng các phƣơng pháp dạy học phù hợp, đồng thời tạo mọi điều kiện để trẻ rèn kỹ năng đọc – kể diễn cảm có vai trò rất cần thiết và quan trọng đối với sự hình thành và phát triểnđạo đức, nhân cách của trẻ. b. Trao đổi với trẻ: -Thời gian: 12/2008 - Họ và tên trẻ: Nguyễn Trần Phƣơng Linh -Lớp MGN B3. -Nội dung trao đổi: Sử dụng câu hỏi đàm thoại Câu hỏi Câu trả lời - Cháu có thích nghe cô kể chuyện và đọc thơ không? - Cháu thấy các cô kể chuyện và đọc thơ có hay không? - Vậy cháu có biết kể chuyện không? Cháu biết kể những chuyện gì? - Linh rất giỏi đúng không nào? Thế ở nhà cháu có đƣợc ông bà hay bố mẹ kể chuyện cho nghe không? - Vậy Linh có kể chuyện cho ông bà, bố mẹ nghe không? -ở lớp cháu có đƣợc kể chuyện theo tranh không? - Cháu có thích các nhân vật trong tranh không? -Vì sao cháu thích? * Nhận xét: Sau khi trò chuyện với bé Linh, tôi thấy bé rất ham thích các bài thơ, câu chuyện đặc biệt là đƣợc xem tranh truyện . Qua đó ta thấy đƣợc rằng trẻ có nhu cầu rất lớn về bộ môn văn, trẻ luôn mong muốn đƣợc nhge và thể hiện tác phẩm văn học. Vì vậy ngƣời lớn cần phải truyền đạt các tác phẩm đó một cách có nghệ thuật đề trẻ lĩnh hội đƣợc tri thức tốt hơn. 4. Dự giờ của giáo viên a. Tiết 1: - Thời gian: Ngày1/2009 - Lớp :Mẫu giáo nhỡ( 4 -5tuổi) - Môn: Cho trẻ làm qen với tác phẩm văn học . -Bài : Hoa Cúc Vàng -Ngƣời dạy : Phùng Minh Thuỳ - Giáo viên trƣờng mầm non Yên Hoà – Quận Cầu Giấy * Tiến trình thực hiện nhƣ sau: 1. ổ định tổ chức : -Cho trẻ hát một bài: “ Màu Hoa ” 2. Bài mới : - Cô hỏi trẻ ; Các cháu có biết trong bài hát có những mầu hoa gì không? - Đúng rồi ! Có rất nhiều màu hoa đẹp và những màu hoa ấy khiến cho cuộc sống của chúng ta tƣơi đẹp hơn rất nhiều .Hôm naycô sẽ dạy lớp mình đọc lại bài thơ “ Hoa Cúc Vàng”, lớp mình có thích không? -Cô đọc mẫu bài thơ 2-3 lần -Cô giảng bài + ong và bƣớm gặp nhau trong một khu vƣờn: “ Con bƣớm trắng Lƣợn vƣờn hồng Gặp con ong Đang bay vội” + Bƣớm đang chơi nên rủ ong đi chơi cùng “Bƣớm liền gọi Rủ đi chơi” + Nhƣng ong rất chăm chỉ hút nhụy hoa làm mật ngọt, thơm cho mọi ngƣời, cong bƣớm chỉ thích rong chơi trong vƣờn hoa đề khoe đôi cách sặc sỡ. Vì thế ong và bƣớm cùng bay vào vƣờn hoa nhƣng ong vần lời mẹ dặn làm việc chăm chỉ. Còn bƣớm chỉ mải chơi “ ong trả lời tôi còn bận Mẹ tôi dặn Việc chƣa xong Đi chơi rong Mẹ không thích” + Các cháu thấy bài thơ có hay không? + Bài thơ nói về những con gì? + ong và bƣớm gặp nhau ở đâu? + Bƣớm muốn rủ ong đi đâu? + ong trả lời bƣớm nhƣ thế nào? + Trong thơ các con thích nhân vật nào? - Bây giờ lớp mình cùng cô đọc bài thơ này nhé! “ Con bƣớm trắng…” -> Cho từng trẻ, cá nhân đọc => Giáo dục trẻ biết vâng lời cha mẹ không rong chơi, la cà… 3.Nhận xét- củng cố – tuyên dƣơng: -Củng cố lại tên bài thơ -Tyuên dƣơng trẻ học ngoan -Nhắc nhở trẻ chƣa chú ý học. b. Nhân xét, đánh giá giờ dạy. + Ƣu điểm: Thực hiện đủ các bƣớc tiến hành dạy trẻ đọc thơ, sử dụng kết hợp các phƣơng pháp tốt, giọng đọc của cô diễn cảm . + Hạn chế: Cô chƣa chú ý dạt trẻ cách ngắt nghỉ câu thơ cách nhấn giọng từ và sử dụng cƣờng độ trong khi đọc. Vì vậy trẻ chƣa biết cách đọc diễn cảm bài thơ. c. Tiết 2: -Thời gian: 1/2009 -Lớp mẫu giáoNhỡ -Môn văn học -Bài: Truyện“Ba cô tiên ” -Ngƣời dạy: Lê Thị Hồng - Giáo viên trƣờng mầm non Yên Hòa- Cầu Giấy * Tiến trình thực hiện nhƣ sau: 1. Ổn định tổ chức lớp - Cho trẻ hát 1 bài 2. Bài mới : - Cô nói: Ngày xƣa, có một cậu bé đã lên 6 tuổi rồi mà vẫn bé tí ti, bé chỉ bằng ngón tay cái mọi ngƣời thôi, cho nên ai cũng gọi là cậu bế tí hon. Do vậy để biết đƣợc tí hon có giúp đỡ bố mệ hay không, cô sẽ kể cho lớp mình nghe câu chuyện “ 3 cô tiên” lớp mình có thích không nào? Cô kể diễn cảm câu chuyện hai lần ( lần 2 kết hợp kể theo tranh)-> khi kể đến câu “ Bố mẹ phải đi chăn trâu cho địa chủ” .Cô giải thích từ “ Địa chủ” cho trẻ hiểu ( Địa chủ là ngƣời giàu có nhƣng keo kiệt và độc ác) - Dùng câu hỏi đàm thoại để giúp trẻ hiểu nội dung truyện kết hợp kể trích dẫn theo tranh: + Tại sao mọi ngƣời lại gọi cậu bé là “ bé tí hon”? -> vì tí hon chỉ bé bằng ngón tay cái của mọi ngƣời. + Ai dã giúp đỡ tí hon? ->Ba cô tiên áo đỏ, áo vàng và áo xanh đã giúp đỡ Tí hon và bố mẹ của tí hon có nhà cửa đẹp, có ruộng và nhiều quần áo đẹp. + Vì sao tí hon đƣợc các cô tiên giúp -> Vì tí hon chăm chỉ và yêu thƣơng bố mẹ. Thấy vậy các cô tiên rất cảm động nên đã giúp gia đình tí hon. 3. Kết thúc tiết học - Kể lại câu chuyện 1 lần nữa -Giáo dục trẻ biết giúp đỡ yêu thƣơng cha mẹ. *. Nhận xét – củng cố – tuyên dƣơng. - Củng cố lại tên chuyện, nhận xét gìơ học. Tuyên dƣơng những trẻ học ngoan, nhắc nhở trẻ chƣa chú ý * Nhận xét đánh giá giờ dậy. - Ƣu điểm:Thực hiện đủ các bƣớc dạy trẻ kể chuyện biết kết hợp sử dụng tranh chuyện để giảng giải nội dung câu chuyện. - Tồn tại: Giọng kể của cô chƣa đƣợc diễn cảm, chƣa thể hiện rõ giọng của các nhân vật. Vì vậy chƣa thu hút trẻ vào nội dung câu chuyện. 5. Đánh giá tình hình, tìm hiểu nguyên nhân : a. Những điểm tốt: - ở các trƣờng mầm non, phần lớn trẻ rất thông minh ham thích học môn văn ( kể chuyện, đọc thơ) - Cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học phục vụ cho môn văn học tƣơng đối đầy dủ. b.Những điểm hạn chế: - Giáo viênsử dụng các phƣơng pháp dạy học môn văn chƣa đƣợc nhuyễn . Số trẻ biết đọc diễn cảm rất ít. - cô chƣa quan tâm nhiều đến việc rèn đọc diễn cảm cho trẻ. 6.Xác định nguyên nhân của tình hình. Theo tôi việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ 4 -5tuổi ởcác trƣờng mầm nonchƣa đạt hiệu quả cao bởi nhiều nguyên nhân: Thứ nhất: đó là việc giáo viên chƣa thê hiện rõ ngữ điệu, cƣờng điệu của âm thanh ngôn ngữ khi đọc tác phẩm cho trẻ nghe Thứ hai: là do giáo viên sử dụng chƣa hợp lý các phƣơng pháp dạy học và những đồ dùng trực quan khi giảng dạy. Thứ ba: là chƣa chú ý rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua các môn học và dƣới các hình thức khác nhau C . Một số biện pháp thực hiện đề tài Sau khi tìm hiểu nguyên nhân của việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mẫu giáo nhỡ( trƣờng mầm non Yên Hoà ). Tôi xin đề xuất một số biện pháp sau: 1.Giáo viên phải nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc đọc diễn cảm. Nhận thức đúng về việc đọc diễn cảm là phải có sự hiểu biết sâu sắc về kiến thức văn học, nghiên cứu kỹ từng tác phẩm để hiểu đƣợc rằng muốn truyền thụ các tác phẩm văn học đến trẻ một cách tốt nhất cần phải sử dụng ngôn ngữ đọc một cách tốt nhất cần phải sử dụng ngôn ngữ đọc một cách có nghệ thuật . Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ có tác dụng phát triển ngôn ngữ , hình thành những tình cảm đạo đức cho trẻ đối với sự vật, con ngƣời ở môi trƣờng xung quanh. Ví dụ: khi dạy trẻ đọc bài thơ “ Dán hoa tặng mẹ” – Khai Minh, trẻ học đƣợc cách nói với mẹ khi tặng hoa cho mẹ đồng thời có tình cảm yêu thƣơng, kính trọng mẹ qua ngôn ngữ đọc diễn cảm của cô. Rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ mầm non là cơ sở ban đầu cho việc cảm thụ các tác phẩm văn học của trẻ ở các cấp học tiếp theo. Vì vậy việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ là hết sức quan trọng. 2. Giáo viên phải tự rèn luyện cho mình các thủ thuật ngữ âm khi đọc tác phẩm văn học : Để truyền thụ một tác phẩm văn học đến trẻ một cách trọn vẹn, dễ dàng thì ngƣời giáo viên mầm non cân phải rèn luyện nắm đƣợc các thủ thuật đọc, kể, có đƣợc kỹ năng, thậm chí kỹ xảo đọc diễn cảm. Việc rèn luyện này đòi hỏi ngƣời giáo viên phải đọc kĩ tác phẩm văn học và phân tích từng chi tiết nhỏ của tác phẩm để từ đó xác định và sử dụng đúng giọng điệu cơ bản, ngữ điệu, ngắt giọng theo đúng nhịp điệu, cƣờng độ của âm thanh ngôn ngữ của mình. Giọng điệu cơ bản là tính chất chung của giọng đọc, giọng kể khi trình bày một tác phẩm văn học nghệ thuật, giọng điệu cơ bản phụ thuộc vào thể loại, nội dung tƣ tƣởng phong cách ngôn ngữ của tác phẩm . ví dụ:với bài thơ “ Tết đang vào nhà” cần đọc với giọng điệu rộn ràng vui vẻ để khắc họa cảnh vật và hoạt động của con ngƣời rất sáng sủa, sinh động thực sự gợi tâm trạng vui sƣớng, yêu đời với mùa xuân đang tới Hoa đào trƣớc ngõ Cƣời vui sáng hồng Hoa mai trong vƣờn Rung rinh cánh trắng Sân nhà đầy nắng Mẹ phơi áo hoa Em dán tranh gà Ông treo câu đối Tết đang vào nhà Với bài thơ “ Gà mẹ đếm con” giọng điệu khi đọc phải hồn nhiên, trong trẻo để thể hiện bức tranh thiên nhiên đẹp, tƣơi sáng mà giản dị, có pha chút tinh nghịch nhƣ cái nhìn của trẻ thơ. Cục… cục… gà mẹ đếm Một, hai, ba…và nhiều Đàn gà con vừa nở Chẳng biết là bao nhiêu Có hạt nắng bé xíu Vừa rơi trên nền nhà Thế là cả đản gà ùa lên tranh nhau nhặt Gà mẹ sợ con lạc Cục cục đuổi theo sau Phải bắt đầu đếm lại Một, hai, ba và nhiều Việc lựa chọn và thể hiện giọng điệu cơ bản có ý nghĩa quan trọng trong việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ, bởi vì một trong những yêu cầu của việc rèn kỹ năngđọc diễn cảm cho trẻ cũng là viẹc giúp trẻ cảm nhận và thể hiện các giọng điệu khác nhau khi trình bày: trang trọng hay vui vẻ, êm dịu hay hóm hỉnh… Trên nền của giọng điệu cơ bản, ngƣời đọc còn phải sử dụng các sắc thái khác nhau tùy theo diễn biến nội dung để trình bày trọn vẹn tác phẩm . Một trong những sắc thái của giọng đọc đƣợc thể hiện ở yếu tố ngữ điệu. Ngữ điệu là những thay đổi chủ yếu về độ cao của giọng khi đọc, nó có thể miêu tả lại đƣợc tâm trạng hành động, cá tính của các nhân vật, bộc lộ thái độ của mình trƣớc các nhân vật đó Ví dụ: với câu chuyện “ Quả táo của ai” giọng điệu cơ bản là trong sáng, sôi nổi thẻ hiện nội dung là thỏ, quạ, nhím, cùng muốn nhận một quả táo và cuối cùng quả táo đó về ai. Trong câu chuyện này, ngữ điệu khi thể hiện ngôn ngữ của thỏ, nhím, quạ, cần phải cao, thậm chí có phần gay gắt thể hiện đƣợc ý thức tranh chấp của các con vật này. Nhƣ giọng điệu của nhím phải có tính chất khẳng định: “Quả táo chín rụng, tôi bắt đƣợc mà”. Giọng của thỏ đòi hỏi khẳng định hơn “ Tôi tìm thấy quả táo chứ! Quả táo này của tôi” Còn giọng của quạ đen quyết liệt không kém “quả táo này tôi hái đấy”. Đối lập với ngữ điệu cao, có tính gay gắt đó là ngữ điệu trầm, ôn hòa của gấu, thể hiện một tính cách chậm rãi, sáng suốt: “Các cháu đừng tranh cãi nữa ! Cả ba cùng nói đúng, song không nên tranh giành nhau nhƣ vậy, hãy bổ quả táo ra làm ba phần, mỗi cháu một phần”. Ngoài yếu tố ngữ điệu ra, sắc thái của giọng đọc còn thể hiện ở yếu tố nhịp điệu, cƣờng độ, nhịp điệu chính là tốc độ của giọng đọc, cƣờng độ giọng đọc là độ vang, độ mạnh đối với lứa tuổi trẻ mầm non cần đọc những tác phẩm với nhịp điệu, cƣờng độ vừa phải, phù hợp với ngữ điệu giọng điệu cơ bản của tác phẩm. Ví dụ khi kể chuyện cổ tích “Cóc kiện trời” cần kể với giọng điệu sôi nổi, rõ ràng, có pha chút cảm phục. Đoạn đầu sẽ đƣợc kể với giọng điệu chậm rãi, với mục đích giới thiệu bối cảnh câu chuyện và các nhân vật “ Thủa xa xƣa, Ngọc hoàng cai quản tất cả các việc trên trời, dƣới đất. Ngọc Hoàng ra lệnh cho thần mƣa làm mƣa cho tất cả các con vật và cây cỏ có nƣớc uống. Nhƣng đã ba năm nay không có một giọt mƣa nào. Khắp nơi đất đai nứt nẻ, cây cỏ khát nƣớc chết rụi, các con thú cũng chết dần chết mòn vì khát. Muôn loài đều kêu than ai oán, vậy mà trời có thấu. Một hôm các con vật họp bàn nhau lại chúng quyết định cử Cóc lên gặp Ngọc Hoàng. Cùng đi với Cóc có Cáo, Gấu và Cọp…” Đến đoạn miêu tả cuộc chiến giữa các nhân vật và tay chân của Ngọc Hoàng lại cần một nhịp điệu nhanh hơn cƣờng độ mạnh hơn thể hiện tính chất căng thẳng cuộc chiến đấu: “ Bầy gà vừa ló khỏi cửa, Cóc ra lệnh cho Cáo xông ra vồ gà. Biết gà bị vồ mất Ngọc Hoàng liền sai chó ra giữ Cáo. Chó chạy ra chỉ kịp sủa lên mấy tiếng đã bị Gấu ra chộp lấy tha đi. Ngọc Hoàng lại sai một toán lính ra giữ Gấu. Lần này Cọp xông ra quật chết từng lính không sót ngƣời nào…” Liên quan đến cƣờng điệu và cƣờng độ phải kể đến ngắt giọng. Quãng ngắt giọng ngắn thƣờng ở trong nhịp điệu nhanh, cƣờng độ mạnh, thể hiện tính chất náo nhiệt hoặc căng thẳng. Quãng ngắt dài thƣờng trong nhịp điệu chậm, cƣờng độ nhẹ, thể hiện tính chất buồn bi thƣơng. Nhƣ vậy là các thủ thuật về ngữ âmcó vai trò rất quan trọngđối với việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ tác phẩm văn học có cuốc hút đƣợc trẻ và trẻ có cảm thụđầy đủ những giá trị nghệ thuật hay không là phụ thuộc vào cách đọc của cô. Do đó, giáo viên cần phải trang bị cho mình các thủ thuật đọc diễn cảm tác phẩm văn học 3. Sử dụng yếu tố phi ngôn ngữ khi đọc tác phẩm văn học như: Tƣ thế, nét mặt, ánh mắt cử chỉ…để tăng thêm sức biểu cảm cho lời nói là cần thiết. Những cử chỉ đơn giản, chân thực coa nội dung sâu sắc sẽ tăng thêm sức diễn cảm cho tác phẩm ; Vì thế khi truyền đạt một tác phẩm đến với trẻ ngƣời giáo viên cần chú ý đến điều này. Vd: Khi trình bày bài thơ “ Chim chích bông” Giáo viên phải đọc với giọng vui tƣơi, hồn nhiên. Ngữ điệu của 6 câu đầu là miêu tả hơi trầm. Đoạn sau là đối thoại, ngữ điệu cần cao hơn có thể kết hợp cử chỉ giơ tay lên vẫy khi đọc đoạn: “ Em hãy gọi ! Chích bông ơi! Chim xuống nhé Có thích không?” Và có thể cúi xuống gật gậtđầu kết hợp nét mặt tƣơi vui khi đọc đoạn: “ Chú chích bông Liền xà xuống Bắt sâu cùng Và luôn mồn Thích! Thích! Thích! Việc kết hợp các tƣ thế nét mặt, cử chỉ… với những thủ thuật ngữ âm sẽ có tƣ duy truyền thụ rất lớn tới ngƣời nghe. Nết mặt, ánh mắtƣởng tƣợngƣơi nếu là tác phẩm vui, diễn biến coa hậu có tình tiết ngộ nghĩnh. Nét mặt buồn nếu tác phẩm có tính chất bi thƣơng. Sự giao cảm giữa ngƣời đọc, ngƣời kể với ngƣời nghe chính là thể hiện ở nết mặt, ánh mắt, cử chỉ. Tuy nhiên tƣ thế cử chỉ sẽ mất đi sức biểu cảm mạnh mẽ nếu lạm dụng nó. Vì thế cần sử dụng có mức độ để trẻ khỏi bị phân tán bởi những ấn tƣợng bên ngoài tác phẩm . 4.Tổ chức rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ dưới nhiềuhình thức khác nhau. Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ có thể đƣợc diễn ra linh hoạt theo hai hình thức chính: hình thức trong giờ học và hình thức ngoài giờ học. Hình thức trong giờ học là cô rèn kỹ năngđọc diễn cảm cho trẻ trong tiết học văn học mà trong đó cô dọc diễn cảm các bài thơ, câu chuyện đã đƣợc phân phối theo chƣơng trình qui định. Vd: khi dạy bài thơ “ Cây đào”- Nhƣợc Thủy, cô cho trẻ đọc bài thơ nhiều lầnvàchú ý dạy trẻ cách ngắt nghỉ lên giọng, xuống giọng… Cho hợp lý. Còn về hình thức ngoài giờ thì ít đƣợc áp dụng vì vậy cần lƣu ý quan tâm đến vấn đề này hiều hơn hình thức ngoài giờ học có ý nghĩa là trong lúc dạo chơi ngoài trời. Trong giờ chuẩn bị cơm trƣa, sau lúc ngủ dậy kể cả giờ chơi tự do… Cô đều có thể rèn cho trẻ kỹ năng đọc diễn cảm . Vd: Trong lúc dạo chơi ngoài trời, ở lớp mẫu giáo bé cô có thể đọc cho trẻ đọc diễn cảm bài tthơ “ Đi nắng” tác giả – Nhƣợc Thủy. Hay trong giờ chuẩn bị cơm trƣa cô cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ “ Nhớ ơn” Hoặc trƣớc khi đi ngủ cô cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ: “ Giờ đi ngủ” Hình thức ngoài giờ học là hình thứcơn, giúp trẻ nhớ lại các bài thơ, câu chuyện đã đƣợc nghe và đặc biệtlà rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ một cách tự nhiên nhất. Vì vậy giáo viên cần chú ý tăng cƣờng việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ dƣới hình thức ngoài tiết học. 5. Rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua các môn học khác Việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ không chỉ diễn ra ở tiết học văn học mà còn đƣợc diễn ra trong cáchoạt động hoạc tập khác nhƣ: Môn làn quen với môi trƣờng xung quanh Chơi vận động Môn tạo hình… Vì thế các bài thơ trong các bộ môn đó không hề mất đi ý nghĩa văn học của nó mà còn giúp trẻ hiểu một cách dẽ dàng nội dung của tác phẩm, đặc biệt là kỹ năng đọc diễn cảm của trẻ dần phát triển . Ví dụ : khi dạy môn: Môi trƣờng xung quanh về “ một số vật nuôi trong gia đình” cô có thể kết hợp cho trẻ đọc diễn cảm bài thơ “ Đàn gà con” ( Phạm Hổ) để rèn luyện kỹ năng đọc diễn cảmcho trẻ. Đàn gà con Mƣời quả trứng tròn Mẹ gà ấp ủ Mƣời chú gà con Hôm nay ra đủ Lòng trắng lòng đỏ Thành mỏ, thành chân Cái mỏ tí hon Cái chân bé xíu Lông vàng mát dịu Mắt đen sáng ngời Ơi chú gà ơi Ta yêu chú lắm Hoặc khi chơi vận động trò chơi: “ Kéo cƣa lừa sẻ” cô cho trẻđọc diễn cảm bài đồng dao “ kéo cƣa lừa sẻ” Tuy nhiên việc rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho trẻ qua môn văn vẫn là chính. Những biện pháp trên tôi đã tiến hành thực hiện trên lớp học mà tôi đang chủ nhiệm (Lớp MGN B3 – trƣờng mầm non Yên Hoà – Quận Cầu Giấy) thì đã thực sự thu đƣợc kết quả đáng kể trên trẻ cụ thểnhƣ sau : Nội dung Số trẻ Yêu thích tác phẩm Đọc kể diễn cảm tác Giáo dục lễ giáo qua phẩm tác phẩm Đ CĐ Đ CĐ Đ CĐ Trƣớc khi sử dụng 20 5 15 2 18 7 13 Sau khi sử dụng 20 16 4 15 5 19 1 * Kết quả chung Sau khi tác động một số biện pháp đề xuất nhƣ trên tôi thấy trẻ có hứng thú hơn với bài học, mạnh dạn phát biểu và đặc biệtkỹ năng đọc diễn cảm của trẻ tăng lên nhiều so với trƣớc. Cụ thể là nhiều trẻ chƣa biết ngắt nghỉ đúng nhịp các câu thơ thì hay từ chỗ trẻ không đọc đúng ngữ điệu của bài thơ thì nay đã biết cách thể hiện tâm trạng , hành động của nhân vật, nhất là sự tiến bộ của một số trẻ về cách thể hiện tình cảm của mình qua giọng đọc .