Tài liệu Skkn một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp 5 6 tuổi

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TAM ĐƯỜNG TRƯỜNG MẦM NON SÙNG PHÀI &! THUYẾT MINH SÁNG KIẾN Một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp MGL – Trung tâm, MGL – Sin Chải trường mầm non Sùng Phài huyện Tam Đường. Tên tác giả: Mai Thị Lan Phương – Vũ Thị Lý Chung Trình độ chuyên môn: Cao đẳng Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường mầm non Sùng Phài - Tam Đường - Lai Châu 1 Sùng Phài, ngày 25 tháng 3 năm 2016 I. THÔNG TIN CHUNG 1. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp MGL Trung tâm, MGL Sin Chải trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường” 2. Tên tác giả Họ và tên: Mai Thị Lan Phương Năm sinh: 1983 Nơi thường trú: Tổ 8, Phường Tân Phong, Thành Phố Lai Châu, Tỉnh Lai Châu. Trình độ chuyên môn: Cao Đẳng Sư Phạm Mầm Non. Chức vụ công tác: Giảng dạy. Nơi làm việc: Trường Mầm Non Sùng Phài. Điện thoại: 0912589018. Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 50% Họ và tên: Vũ Thị Lý Chung. Năm sinh: 1984. Nơi thường trú: Tổ 2 Phường Tân Phong, Thành Phố Lai Châu, Tỉnh Lai Châu. Trình độ chuyên môn: Cao Đẳng Sư Phạm Mầm Non. Chức vụ công tác: Giảng dạy. Nơi làm việc: Trường Mầm Non Sùng Phài. Điện thoại: 01646860880. Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 50% 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Chuyên môn mầm non. 4. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 01 tháng 09 năm 2015 đến ngày 25 tháng 03 năm 2016. 2 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: Trường Mầm Non Sùng Phài. Địa chỉ: Trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường, Tỉnh Lai Châu. Điện thoại: 02313751768. II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến: Như chúng ta đã biết tạo môi trường hoạt động của trẻ trong trường, lớp mẫu giáo có vai trò quan trọng đối với sự phát triển về thể chất, ngôn ngữ trí tuệ, tình cảm – xã hội, khả năng thẩm mỹ sáng tạo của trẻ. Vì vậy bố trí và tạo môi trường cho trẻ chơi và hoạt động cần đảm bảo trên nguyên tắc cho trẻ “chơi mà học”. Trong đó, lĩnh vực phát triển ngôn ngữ là một trong những nhiệm vụ vô cùng quan trọng đặc biệt là ở vùng miền núi, vùng dân tộc thiểu số ... Và một trong các mục tiêu của phát triển ngôn ngữ cho trẻ là: Hình thành và phát triển ở trẻ khả năng nghe, đọc, phát âm ... và một số kỹ năng cần thiết cho việc học đọc, học viết như: Cách lật giở sách, cách cầm bút tô, viết chữ, khả năng phối hợp tay, mắt và đọc từ trái sang phải, cách phát âm hoặc mô tả để nhận dạng chữ cái. Là giáo viên giảng dạy nhiều năm, chúng tôi nhận thấy việc tạo môi trường chữ viết phong phú xung quanh trẻ sẽ góp phần tích cực và có hiệu quả cao, để trẻ có những kỹ năng tốt học môn làm quen với chữ cái. Trên thực tế việc tạo môi trường chữ viết ở lớp mẫu giáo lớn Trung Tâm và lớp mẫu giáo lớn sin Chải đã được chúng tôi quan tâm như trang trí chủ đề, các góc bằng các chữ viết thường dễ nhìn, góc chữ cái chúng tôi đã chuẩn bị tranh ảnh có gắn các chữ cái để cho trẻ quan sát hoạt động. Xong việc tạo môi trường chữ viết chủ yếu là mang tính chất trang trí, còn nhiều góc chết chưa tạo được các góc mở cho trẻ hoạt động, các tuýp chữ còn nghèo nàn chưa phong phú. Chưa chú ý đến việc tạo môi trường chữ viết ngoài lớp học cho trẻ trải nghiệm. Vì vậy trẻ chỉ được tiếp xúc với các chữ cái chủ yếu trong hoạt động làm quen với chữ cái, quan sát phát âm các chữ cái trên các bảng biểu cô trang trí quanh lớp, trẻ chưa được thực hành trải nghiệm, trẻ không hứng thú với các hoạt động làm quen với chữ cái, phát âm chưa chuẩn, chưa nhận ra biết được các kiểu chữ khác nhau, kỹ năng tô viết 3 của trẻ còn nhiều hạn chế nên chất lượng trẻ trong môn làm quen với chữ cái chưa cao. Vậy muốn trẻ có kỹ năng đọc, viết thật tốt thì ngay ở tuổi mầm non, cô giáo cần trang bị cho trẻ những kỹ năng bổ trợ tốt nhất cho việc đọc, viết như: Kỹ năng phát âm, nhận dạng, cấu tạo…các chữ cái. Còn đối với trẻ 3,4 tuổi việc học chữ cái chưa phải là một nhiệm vụ bắt buộc nhưng việc cho trẻ 3,4 tuổi làm quen với chữ cái thông qua môi trường lớp học cũng rất cần thiết, tạo cho trẻ sự hứng thú, tiền đề đầu tiên giúp trẻ học tốt môn làm quen với chữ cái khi trẻ lên 5 tuổi. Nhưng làm sao để trẻ học tốt môn làm quen với chữ cái là điều không hề dễ đối với các cô giáo mầm non, đặc biệt là các cô giáo công tác tại vùng kinh tế xã hội đặc biệt khó khăn như trường mầm non Sùng Phài, khi mà các đối tượng các cháu 100% là con em dân tộc thiểu số.Thấy được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen với chữ cái là vô cùng quan trọng đặc biệt là trẻ 5 tuổi, lứa tuổi chuẩn bị bước vào trường tiểu học, chính vì vậy chúng tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp MGL Trung tâm, MGL Sin Chải trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường” Mục đích của việc thực hiện sáng kiến: Nghiên cứu thực trạng tìm ra nguyên nhân hạn chế, đề xuất các giải pháp mới khắc phục các hạn chế Giúp giáo viên linh hoạt, sáng tạo trong việc tạo môi trường chữ viết cho trẻ hoạt động . Giúp trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động, yêu thích môn làm quen với chữ cái, có một số kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái. Giúp phụ huynh hiểu rõ được vai trò của việc học chữ cái của con em mình, từ đó có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong việc tạo môi trường chữ cái, giúp trẻ học tốt môn làm quen với chữ cái. 2. Phạm vi triển khai thực hiện 18 trẻ 5 tuổi lớp Mẫu giáo lớn Trung Tâm trường mầm non Sùng Phài 8 trẻ 5 tuổi, 5 trẻ 4 tuổi, 5 trẻ 3 tuổi lớp MGL Sin Chải trường mầm non Sùng Phài. 4 3. Mô tả sáng kiến. 3.1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến. Trường Mầm non Sùng Phài là một trong những thuộc xã có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn của Huyện Tam đường với nhiều điểm bản lẻ, phần đông trẻ là con hộ nghèo, có điều kiện hoàn cảnh gia đình khó khăn nên chưa thực sự quan tâm đến con em mình trong việc chăm sóc giáo dục trẻ. Phụ huynh chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy chữ cái cho trẻ, chưa có phối hợp với giáo viên tạo môi trường chữ viết nhằm giúp trẻ học tốt môn làm quen với chữ cái, đặc biệt là ở lớp Mẫu giáo lớn Sin Chải một điểm bản ở xa trung tâm. Vì vậy chúng tôi đã tiến hành thực hiện một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ như: Tạo môi trường chữ cái trong lớp học. Dạy trẻ qua hoạt động làm quen với chữ cái. Phối hợp với phụ huynh trong việc cho trẻ làm quen với chữ cái tại nhà. Để thực hiện các giải pháp đó chúng tôi đã tiến hành trang lớp tương đối phù hợp, có tính thẩm mỹ, đã chú ý nhiều tới việc tạo môi trường chữ viết cho trẻ học môn làm quen với chữ cái. Bản thân chúng tôi khá linh hoạt trong việc trang trí lớp học tạo môi trường hoạt động cho trẻ trải nghiệm. Đã tổ chức các hoạt động cho trẻ làm quen với chữ cái, trẻ nhận dạng và phát âm chữ cái, nhận ra in chữ hoa, in thường, chữ viết hoa, viết thường. Phụ huynh đã quan tâm đến việc dạy trẻ học các chữ cái khi ở nhà thông qua các thẻ chữ cô yêu cầu. Phụ huynh đã vận động anh chị lớn trong gia đình tham gia vào việc dạy chữ cái cho trẻ. Giúp trẻ hiểu học chữ cái là rất cần thiết cho việc đọc và viết. Tuy nhiên khi thực hiện chương trình đổi mới hình thức tổ chức dạy trẻ chúng tôi thường quan tâm nhiều đến đồ dùng đồ chơi phục vụ cho hoạt động có chủ đích, chưa chú ý nhiều đến việc tạo môi trường chữ xung quanh trẻ. Giáo viên chưa chú ý dạy theo khả năng của trẻ, dạy đại trà theo chương trình kế hoạch, chưa cho trẻ thực hành trải nghiệm với môi trường chữ viết xung quanh lớp. Bản thân chúng tôi chưa được tham quan học hỏi nhiều ở những trường thuận lợi. Trang trí lớp học, chưa thật phù hợp, chưa gây được hứng thú cho trẻ. Trẻ còn phát âm ngọng, nhận biết các chữ cái chậm, hay quên, hay nhầm lẫn các chữ cái khó, khả năng 5 nhận biết các kiểu chữ cái, gạch chân chữ cái còn hạn chế. Việc dạy trẻ học làm quen với chữ cái của phụ huynh còn chưa thường xuyên, chưa chính xác đem lại hiệu quả chưa cao do chính phụ huynh cũng chưa nắm được cách thức, phương pháp dạy trẻ học chữ cái và thói quen phát âm chữ cái vẫn mang nặng tính địa phương như phát âm ngọng, phát âm không tròn vành… Năm học 2015 – 2016 chúng tôi đã tiến hành khảo sát trên 17 trẻ lớp mẫu giáo lớn Trung tâm và 18 trẻ tại lớp mẫu giáo lớn Sin Chải tại thời điểm tháng 9 năm 2015. Năm học Lứa tuổi Năm 2013- 5 2014 tuổi 4 tuổi 3 tuổi Năm 5 2014- tuổi 2015 4 tuổi Tổng Số trẻ số trẻ đạt Kiến thức của trẻ Nhận biết chữ cái trong từ và ghép đúng các chữ thành từ có 14 hình ảnh, nhận biết phân biệt chuẩn chữ in hoa, in thường, viết thường Biết gạch chân chữ cái trong từ, 14 kỹ năng tô trùng khít lên chữ cái chấm mờ. Nhận dạng một số chữ cái, phát âm một số chữ cái đơn giản, Kỹ năng tô chữ cái 17 đúng chiều theo khả năng Hứng thú tham gia các hoạt động làm quen với chữ cái, 19 kỹ năng cầm bút tô chữ cái theo khả năng Nhận biết chữ cái trong từ và ghép đúng các chữ thành từ có hình ảnh, nhận biết phân biệt 18 chuẩn chữ in hoa, in thường, viết thường Biết gạch chân chữ cái trong từ, kỹ năng tô trùng khít lên chữ 18 cái chấm mờ. Nhận dạng một số chữ cái, phát âm một số chữ cái đơn 16 giản, Kỹ năng tô chữ cái đúng chiều theo khả năng 6 Tỷ lệ (%) Số Tỷ trẻ lệ chưa (%) đạt 10 71,4 4 28,6 10 71,4 4 28,6 10 59 7 41 10 53 9 47 15 83 3 17 15 83 3 17 10 62,5 6 37,5 3 tuổi 5 tuổi Năm 20152016 4 tuổi 3 tuổi Hứng thú tham gia các hoạt 18 động làm quen với chữ cái, kỹ năng cầm bút tô chữ cái theo khả năng Nhận biết chữ cái trong từ và ghép đúng các chữ thành từ có 26 hình ảnh, nhận biết phân biệt chuẩn chữ in hoa, in thường, viết thường Biết gạch chân chữ cái trong từ, kỹ năng tô trùng khít lên chữ 26 cái chấm mờ. Nhận dạng một số chữ cái, phát âm một số chữ cái đơn 5 giản, Kỹ năng tô chữ cái đúng chiều theo khả năng Hứng thú tham gia các hoạt động làm quen với chữ cái, 6 kỹ năng cầm bút tô chữ cái theo khả năng 10 56 8 44 4 15,4 22 84,6 4 15,4 22 84,6 0 0 5 100 0 0 6 100 Từ những giải pháp đã thực hiện ở trên cho thấy việc cho trẻ làm quen với chữ cái chưa thực sự hiệu quả. Chính vì vậy chúng tôi nhận thấy cần đề xuất một số giải pháp để khắc phục hạn chế của giải pháp cũ như sau: 3.2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến * Tính mới Sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp MGL Trung tâm, MGL Sin Chải trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường” Đã tìm ra các giải pháp giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái. Giáo viên tích cực học hỏi sử dụng công nghệ thông tin, linh hoạt trong công tác tạo môi trường chữ viết cho trẻ hoạt động. Làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục, tận dụng nguồn lực từ phụ huynh học sinh tạo môi trường chữ viết phong phú đa dạng thu hút học sinh đến trường lớp, vận động phụ huynh tham gia công tác giáo dục trẻ đặc biệt là dạy chữ cái cho trẻ khi ở nhà. Trẻ hoạt động tích cực sáng tạo trong các hoạt động đặc biệt là hoạt động làm quen với chữ cái nhằm đạt mục tiêu giáo dục. 7 Giải pháp 1: Tạo môi trường chữ viết trong và ngoài lớp học. Như chúng ta đã biết, đối với trẻ mầm non lớp học chính là mái nhà thứ hai của trẻ. Cảm giác đầu tiên khi bé bước vào cửa lớp, phản xạ tự nhiên của bé là nhìn xung quanh xem có những gì và có đẹp không, đặc biệt những gì mới lạ. Nắm chắc được đặc điểm tâm lý của trẻ chúng tôi tiến hành ngay việc tạo môi trường chữ cái trong lớp, nghiên cứu, bố trí các vị trí cho phù hợp, lựa chọn các khu vực thuận lợi cho việc sử dụng của cô và trẻ đảm bảo theo nguyên tắc. Phòng học luôn đảm bảo thoáng mát, sạch sẽ có nhiều không gian mở cho trẻ hoạt động. Bô trí tranh ảnh trong lớp đảm bảo tính thẩm mĩ, mang tính mở, khuyến khích trẻ sử dụng một cách thích hợp các tranh, ảnh là sản phẩm của cô và trẻ cùng làm trong quá trình triển khai các chủ đề tạo sự mới mẻ hấp dẫn kích thích trẻ hoạt động. Các góc cần được tổ chức với môi trường chữ viết phong phúc tạo điều kiện cho trẻ tiếp xúc làm quen với chữ cái, chữ viết. Tên gọi của các góc với hình ảnh ngỗ nghĩnh phù hợp, sẽ giúp trẻ nhận biết các góc chơi một cách rõ ràng, thẻ tên các góc phải rõ ràng, dễ nhìn, dễ nhận biết bố trí ngang với tầm nhìn của trẻ gần gũi dễ hiểu với trẻ: Ví dụ như góc phân vai chúng tôi đánh chữ “Bé đóng vai nào” rõ ràng kết hợp lồng vào những bông hoa, hay những con vật ngỗ nghĩnh đáng yêu để thu hút sự tập chung của trẻ. Đặc biệt là ở góc chữ cái chúng tôi gắn những hình ảnh có chứa những chữ cái mới học hoặc những chữ cái sắp cho trẻ làm quen tạo cho trẻ không gian để trẻ được thực hành trải nghiệm. Ví dụ: Chủ đề gia đình: Cô và trẻ cùng trò chuyện về chủ đề gia đình, sau đó hướng trẻ vào câu chuyện: Tại cửa hàng búp bê có rất nhiều đồ dùng: Ti vi, tủ lạnh, đồ dùng để ăn, đồ dùng để uống … các con hãy cùng suy nghĩ và giúp bạn búp bê đặt tên cho cửa hàng của bạn ấy. Trẻ 5 tuổi lắng nghe, suy nghĩ và đưa ra ý kiến của mình, trẻ 3,4 tuổi lắng nghe ý kiến của các anh chị rồi nhắc lại hay đóng góp thêm ý kiến như: Cửa hàng của búp bê, siêu thị mi ni, siêu thị của búp bê, búp bê bán hàng …với nhiều cái tên ngộ nghĩnh như vậy, cô cùng trẻ 5 tuổi tìm và ghép các chữ cái trở thành các từ đó, trẻ 4 tuổi cùng tìm kiếm chữ cái và giúp đỡ cô, anh chị lớn theo khả năng. Hay với các góc khác cũng vậy, cô và 8 trẻ cùng đàm thoại, thoải mái trao đổi để đặt tên như: Kiến trúc sư tí hon, bé tập làm thợ xây, ngôi nhà mơ ước, thành phố tương lai sau đó cô cùng trẻ tìm và ghép các chữ cái thành các từ phù hợp. Từ những tên gọi gần gũi với trẻ mà chính cô và trẻ đặt tên, đã kích thích trẻ ghi nhớ từ đó lâu hơn, và trẻ đã phần nào hiểu về từ đó, chữ cái đó. Khi trang trí tên gọi các góc, tôi thường lựa chọn cỡ chữ cho phù hợp với góc, dán chữ ở độ cao vừa tầm nhìn của trẻ để trẻ dễ nhìn thấy. Đặc biệt kiểu chữ phải chuẩn, hầu hết các chữ này tôi thường để ở dạng chữ in thường, với màu sắc đẹp phù hợp với mảng hoạt động và hình ảnh minh hoạ của góc. Còn mảng hoạt động của trẻ ở phía dưới tôi thường gài nhựa trong, các chữ rời với mẫu chữ khác nhau như chữ in thường viết thường, chữ in hoa để trẻ cùng bắt chước cô ghép tên góc. Khi chơi, tôi thường hỏi chữ cái đầu tiên của từ là chữ gì? Chữ cái nào trong từ đã học rồi? Làm như vậy trẻ nhớ các từ đó rất lâu và lại một lần nữa trẻ được luyện phát âm, đặc biệt có trẻ đã thao tác ghép chữ nhiều lần thành quen và đã tự ghép mà không cần mẫu của cô. Ngoài ra tôi thường thay đổi tên gọi hình ảnh và các góc cho phù hợp với từng chủ điểm và tạo sự mới mẻ khoảng không gian hấp dẫn mỗi khi trẻ đến lớp: Ví dụ: Góc gia đình: Tôi thống nhất với trẻ đặt tên góc: “Tổ ấm gia đình. Trẻ được làm quen với từ "Tổ ấm”, và biết được từ “Tổ ấm” có chữ cái đầu tiên là chữ T, chữ đã học là chữ: ô, a… Nhưng với chủ đề ngành nghề: Tôi và trẻ lại thoả thuận nhất trí đưa ra tên: “Bé tập làm nội trợ, bé nấu ăn”... Ở đây, trẻ được cung cấp thêm từ: “nội trợ” và từ; “nấu ăn”. Trẻ 5 tuổi được ghép hoặc chép từ, được biết chữ cái đầu tiên của từ mới đó, biết thứ tự trong từ và ghép hoàn chỉnh các từ mới đó. Trẻ 3,4 tuổi được phát âm chữ cái, đọc theo cô và các anh chị 5 tuổi các từ mới. Như vậy, qua mỗi chủ điểm tôi lại cung cấp thêm cho trẻ nhớ và tự viết được nhiều từ mới và ôn luyện nhiều chữ cái đã học. Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm lý của trẻ mầm non là “Dễ nhớ dễ quên”. Vì vậy, các kiến thức mới cung cấp cho trẻ, nếu không thường xuyên ôn luyện trẻ sẽ nhanh chóng quên ngay khi lĩnh hội kiến thức khác. 9 Mặt khác, khi trẻ hoạt động trẻ thường cất đồ dùng đồ chơi nhanh nhưng không ngăn nắp, giáo viên thường mất nhiều thời gian sắp xếp lại đồ chơi cho trẻ sau khi chơi. Như vậy rất vất vả cho cô mà trẻ lại không có thói quen lao động tự phục vụ. Đặc biệt không được làm quen với tên gọi các từ, hay các chữ cái Tiếng Việt ghép thành từ đó. Để khắc phục tình trạng này, tôi xếp đồ dùng đồ chơi trên giá góc gọn, đẹp, khoa học, sao cho trẻ dễ lấy, dễ cất, các đồ dùng trên giá phải tuân theo một trật tự nhất định. Ví dụ: Trong chủ điểm gia đình: Cô dạy trẻ làm quen chữ: a, ă, â. Khi tổ chức hoạt động có chủ đích, tôi cho trẻ ôn bằng cách: Tôi chuẩn bị các đồ vật có gắn từ tương ứng như: Cái làn, cái bàn, ấm pha trà … Tôi yêu cầu trẻ 5 tuổi tìm chữ vừa học (a, ă, â) trong các từ gắn với đồ vật ở xung quanh lớp, giúp đỡ các em 3,4 tuổi tìm và ghép đúng yêu cầu. Và như vậy trẻ hoạt động rất tích cực, vận động thoải mái và tập chung chú ý cao độ để trẻ tìm thấy chữ đã học trong “thế giới của người lớn". Ra ngoài cuộc sống gặp những hình ảnh, băng zôn, các từ, các chữ … trên đường phố trẻ sẽ tự tin hơn, mở rộng hiểu biết hơn về từ, chữ Tiếng Việt cho trẻ. Qua các chủ điểm, mỗi khi thay đổi đồ dùng đồ chơi, thay đổi các tiêu đề trên giá đồ chơi, tôi lại giới thiệu cho trẻ đồ dùng đồ chơi mới, giới thiệu chữ mơi, từ mới. Kết hợp áp dụng thực tế bên ngoài xã hội, cùng với việc giới thiệu chữ cái của cô, trẻ có thể đọc được nhiều từ trong sách báo và thực tế. Ngay từ đầu năm học, khi đã ổn định danh sách lớp, tôi tạo cơ hội để trẻ tiếp xúc với chữ, với từ, tên của mình bằng cách: Viết các danh sách của 3 tổ có kèm theo ký hiệu để trẻ biết tên mình ở tổ nào, có những bạn nào trong tổ của mình. Chữ của trẻ tôi thường viết ở dạng chữ in thường và chữ viết hoa (vì đây là tên riêng). Trẻ được khắc sâu hình ảnh tên của mình và được làm quen với chữ viết thường và chữ viết hoa, trẻ 5 tuổi có thể quan sát tập chép theo mẫu vào giờ hoạt động góc và giờ đón trẻ. Và trẻ nhận ra tên mình trong các ký hiệu sách của vở toán, tập tô, khăn mặt, ca, cốc túi đựng sản phẩm… Với các bảng biểu tôi nghĩ đây cũng là khoảng không gian không nhỏ tác động đến trẻ. Vì vậy tôi đã trang trí tên gọi bằng chữ cái Tiếng Việt cơ bản để 10 hàng ngày trẻ nhìn thấy, trẻ nhận mặt chữ và ghi nhớ các từ trong bảng và biết bảng đó là bảng gì có chữ gì, từ gì. Ví dụ: "Lịch của bé" trẻ biết hôm nay là thứ mấy? Ngày bao nhiêu? Thời tiết như thế nào?... Để phát huy tính tích cực của trẻ trong góc chơi, đặc biệt là góc thư viện. Đây là nơi trẻ được tiếp xúc nhiều với chữ cái, và rèn luyện kỹ năng tiền biết đọc, biết viết của trẻ như: cách lật giở sách, cách đưa mắt từ trái sang phải khi đọc, hoặc các từ mới như: Tên truyện, tên các trang bìa, tên các album tự tạo….với các mẫu chữ khác nhau. Ví dụ : Cô tổ chức cho trẻ cùng làm album và truyện tranh chữ to theo chủ đề. Nếu là chủ đề “Thế giới động vật” cô và trẻ sưu tầm album về các con vật như: chó mèo, gà, vịt,…Tôi yêu cầu trẻ 5 tuổi tìm các chữ trong hoạ báo cắt và ghép từ “con mèo”, “con chó”… dán dưới hình ảnh các con vật tương ứng. Một đều tôi luôn lưu ý nhắc trẻ là phải ghép chữ lần lượt từ trái sang phải, hết chữ này đến chữ khác, hết từ này đến từ khác bên cạnh phía phải, và sau đó tôi yêu cầu trẻ phát âm các chữ, "đọc" các từ . Để trẻ hứng thú tích cực tham gia vào hoạt động tạo hình tôi cho trẻ làm tranh: như cho trẻ sưu tầm các chữ có trong hoạ báo, lịch cũ,…trẻ cắt, tô màu và cùng ghép chữ với cô để tạo thành các tuýp chữ, các tiêu đề xung quanh lớp mỗi khi thay đổi chủ đề. Trong suốt quá trình hoạt động tích cực như vậy, bản thân trẻ lại một lần nữa khắc sâu chữ cái và từ. Trẻ được tham gia hoạt động tích cực như vậy, trẻ rất hứng thú và biết trân trọng những sản phẩm mình là ra. Đặc biệt các chữ, các từ mà trẻ tự tay sưu tầm được, thực tế cho tháy trẻ nhớ chữ nhớ từ rất lâu. Từ việc tạo môi trường chữ trong trong lớp học trẻ được thực hành trải nghiệm nhận dạng, phát âm mọi lúc mọi nơi. Với môi trường ngoài lớp như: Góc thiên nhiên, mảng tuyên truyền, khu vực để đồ dùng cá nhân của trẻ là nơi trẻ thường xuyên hoạt động nên có tác dụng ôn tập củng cố chữ cái và từ rất tốt. Vì vậy nơi để đồ dùng cá nhân của trẻ như: Mũ, ba lô, giầy dép, khăn mặt,…Tôi luôn gắn kí hiệu của từng trẻ, bên 11 cạnh đó tôi gắn tờ giấy nhỏ viết sẵn tên của trẻ, tôi yêu cầu trẻ 5 tuổi tự nhận ra và phát âm các chữ cái trong từ có gắn tên của mình, còn đối với trẻ 3,4 tuổi tôi hướng dẫn trẻ phát âm các chữ cái đầu tiên của tên cho trẻ nhớ. Như vậy, hàng ngày trẻ cất đồ dùng hoặc sử dụng đồ dùng vừa đúng qui định, vừa biết tên của mình (của bạn), biết tên của mình có chữ gì, biết thứ tự của từng chữ từ trái sang phải của các chữ như thế nào. Mỗi một môi trường hoạt động của trẻ, tôi đều chủ động tạo môi trường để trẻ có cơ hội được luyện phát âm, ôn luyện chữ đã biết, làm quen chữ mới và làm quen từ một cách rất tự nhiên thoải mái không gò bó áp đặt trẻ. Khu vực tuyên truyền ngoài lớp học của trẻ là nơi không những tạo môi trường chữ cho trẻ mà còn mang tính tuyên truyền đến các bậc phụ huynh để phụ huynh hiểu biết về chữ mà con em mình đang học. Và từ đó phối kết hợp ôn luyện tại gia đình. Tránh trường hợp cô dạy chữ đúng phụ huynh lại dạy chữ chưa đúng: Ví dụ: Chữ x đọc là “xờ”, chữ s đọc là “sờ”, nhưng có ông bà lại dạy là “ích xì” và “ét xì”. Hay chữ l, n, lại đọc là “e lờ” và “e nờ”… Và nếu không thống nhất trẻ sẽ giao động không biết như thế nào là đúng, hơn nữa nếu đã đọc sai thì rất khó sửa. Xác định được điều đó, mỗi tuyên truyền tôi đều có hình ảmh kèm theo chữ in hoa, in thường, viết thường (chủ yếu là chữ in thường), tuyệt đối không viết chữ cách điệu chữ bay. Hay tên chủ đề viết dạng: “Thế giới thực vật”, các tranh ảnh cỏ cây hoa lá. …có kèm theo từ để trẻ có thể phát âm, tự đọc. Ngoài ra tôi cho trẻ một mảng hoạt động để hàng ngày trẻ tập ghi số điện thoại, chép tên mình và địa chỉ cá nhân của mình…Từ đó trẻ ghi nhớ các từ, chữ, tên của mình của bạn, biết nhà bạn hoặc nhà mình ở đâu?.. * Góc thiên nhiên ngoài trời: Đây là nơi trẻ được tiếp xúc mọi lúc mọi nơi, mọi thời điểm trong ngày. Tạo môi trường chữ có kèm hình ảnh không những cho trẻ hiểu về thế giới các loài cây, loài hoa, biết các giai đoạn phát triển của cây, hiện tượng thử nghiệm khoa học…mà còn có thể ghi chép hiện tượng mà trẻ theo dõi hàng ngày. 12 Ví dụ: Tôi gắn tiêu đề cho góc: “vườn ươm cây cảnh” và tôi làm các biển cắm có chữ ghi tên cây Khi cho trẻ tri giác chữ từ dưới mỗi hình ảnh trong biển cắm tôi đều yêu cầu trẻ tìm đúng từ “Cây hoa cúc” gắn vào cây hoa cúc, và các loại cây khác cũng vậy, trẻ biết tên, chữ, từ, của cây đó, tập "đọc" tên các cây mà trẻ đã tìm đúng. Giải pháp 2: Tạo môi trường giúp trẻ làm quen với chữ cái thông qua việc làm quen công nghệ thông tin. Để đáp ứng nhu cầu nhận thức của trẻ, đồng thời thực hiện mục tiêu nhiệm vụ của nhà trường giao. Đó là việc ứng dụng công nghệ thông tin, giáo án điện tử vào giảng dạy thông qua việc khai thác trò chơi Kidsmart và Happykids, các nguồn dữ liệu thiết kế trên máy tính: Đối với lớp mẫu giáo lớn Trung tâm tôi lấy ý tưởng từ ngôi nhà sách của Bailey’s, trong chương trình Kisdmart, tôi tổ chức cho trẻ được ôn luyện chữ bằng cách tìm tranh chứa chữ cái cô vừa dạy, tự in và gạch chân chữ vừa tìm được. Còn đối với lớp mẫu giáo lớn bản Sin Chải do chưa được cấp phát bộ máy tính Kisdmart chúng tôi sử dụng máy tính cá nhân, đao tải các phền mềm ứng dụng thích hợp phục vụ cho việc dạy chữ cái cho trẻ. Cũng ý tưởng từ ngôi nhà sách của Bailey’s, trong chương trình Kisdmart, tôi cho trẻ ôn chữ đã học thông qua trò chơi: "Đuổi hình bắt chữ”. Tôi thết kế các hình ảnh ngộ nghĩnh phù hợp với các chủ điểm, các chữ minh hoạ cho các hình ảnh, yêu cầu khi chơi trẻ phải tìm đúng chữ với hình ảnh. Ví dụ: Hình ảnh hoa hồng (trong chủ điểm thế giới thực vật), trẻ phải quan sát và ghi nhớ hình ảnh hoa hồng, từ "hoa hồng" có 7 chữ cái bắt đầu là chữ h, sau đó là o,…trẻ tập phát âm chữ cái đó, từ đó, trẻ càng chơi nhiều lần càng nhớ lâu chữ đã học. Hay với các giờ dạy trẻ tô chữ, tôi tận dụng chương trình Happykis, bằng cách cho trẻ 5 tuổi thực hành điều khiển chuột trên máy tính để quan sát thao tác tô chữ trên máy tính với 3 kiểu chữ in hoa in thường và viết thường. Trẻ được khắc sâu thao tác tô theo qui luật nhất định là tô từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, trùng khít lên nét chấm mờ. Đối với trẻ 3,4 tuổi tôi cho trẻ quan sát, lắng 13 nghe cô và các anh chị 5 tuổi thực hiện, sau đó có thể cho trẻ thực hành theo một số thao tác đơn giản theo khả năng của trẻ. Ngoài ra, tôi chủ động thiết kế tạo nguồn dữ liệu: Dữ liệu chữ in thường, in hoa, viết thường chuẩn của 29 chữ cái được thiết kế trên Powerpoint có màu sắc khác nhau: Tất cả chữ in thường màu xanh, chữ in hoa màu đỏ, chữ viết thường màu vàng để trẻ dễ phân biệt. Hàng ngày giờ chơi hoạt động góc, giờ đón trả trẻ…Trẻ 5 tuổi tự vào góc chơi theo ý thích của mình, tự dùng chuột điều khiển trò chơi: “tìm chữ”, tìm được chữ nào đọc to chữ ấy, hoặc tìm chữ theo yêu cầu của cô, của bạn, trẻ trao đổi và sửa cho nhau. Hay tôi thiết kế trò chơi: “Bù chỗ còn thiếu”, “sắp xếp lô zích”…các đối tượng là các chữ cái mà trẻ đã được học trong các chủ đề chủ điểm . Trẻ 3,4 tuổi quan sát và thực hiện theo các anh chị 5 tuổi. Như vậy trẻ được cùng chơi, cùng ôn luyện nhẹ nhàng thoải mái. Dữ liệu từ: sưu tầm tranh ảnh động trên mạng, các loại tranh ảnh tự vẽ hoặc mua đưa vào máy, phân loại theo từng chủ đề chủ điểm khác nhau. Ví dụ: Chủ điểm: "Quê hương - Đất nước - Bác Hồ", tôi thiết kế trên máy tính các loại tranh ảnh về địa danh của Lai Châu như: Tượng đài Bác hồ với các dân tộc Lai Châu, Động Tiên Sơn, động Pusamcap, Hồ Thủy Sơn, nhà thiếu nhi... Tranh ảnh về Đất nước như: Phong cảnh Hà Nội, Huế, TP Hồ Chí Minh, Đà Lạt...Tranh ảnh về Bác Hồ như: Chân dung, Bác Hồ với các cháu, Bác Hồ đang trồng cây... có các từ tương ứng kèm theo. Trẻ được chơi dưới hình thức chọn tranh theo yêu cầu của cô hoặc của bạn, trẻ quan sát phát âm chữ, "đọc" các từ dưới tranh, và ngẫu nhiên trẻ được ôn luyện, phát triển ngôn ngữ rất nhẹ nhàng thông qua trò chơi này. Giải pháp 3: Phối hợp với phụ huynh trong việc cho trẻ làm quen với chữ cái tại nhà. Ngoài việc tạo môi trường trong và ngoài lớp, thu hút trẻ tham gia tạo môi trường chữ viết, giúp trẻ làm quen với chữ cái thông qua việc làm quen với công nghệ thông tin. Chúng tôi còn tích cực phối kết hợp với phụ huynh trong việc tạo môi trường chữ viết cho trẻ như vận động phụ huynh đóng góp các nguyên vật liệu sẵn có dễ tìm như vỏ chai, lọ các hộp nhựa, hộp giấy, cùng với cô giáo 14 tạ nên những đồ dùng đồ chơi phục vụ cho môn làm quen với chữ cái. Vận động phụ huynh tạo môi trường chữ viết ở nhà. Đối với các phụ huỵnh quan tâm đến con, thường xuyên đưa đón trẻ đến lớp tôi tuyên truyền vận động phụ huynh mua bộ thẻ chữ cái, bảng chữ cái,các loại vở, bút chì cho trẻ tô, viết cho trẻ khi ở nhà. Đối với những gia đình chưa thực sự quan tâm, ít đưa con đến lớp, nhà xa lớp học hay không có điều kiện mua các đồ dùng cho con học tập chúng tôi tranh thủ thời gian đến tận nhà trao đổi, tuyên truyền thuyết phục, vận động các phụ huynh quan dành thời gian, cố gắng khắc phục khó khăn quan tâm nhiều hơn đến con em mình. 4. Hiệu quả do sáng kiến đem lại Sau khi áp dụng những giải pháp mới trong việc tạo môi trường chữ viết Năm Lứa học tuổi 2015 2016 5 4 Nội dung Trẻ nhận biết chữ cái trong từ và ghép đúng các chữ thành từ có hình ảnh, nhận biết phân biệt chuẩn chữ in hoa, in thường, viết thường. Biết gạch chân chữ cái trong từ, kỹ năng tô trùng khít chữ cái chấm mờ Trẻ nhận dạng một số chữ cái, phát âm một số chữ cái đơn giản, Kỹ năng tô chữ cái đúng chiều theo khả năng Tổng số trẻ giúp trẻ có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái đạt hiệu quả như sau: Kết quả khảo sát trước khi thực hiện sáng kiến Số Tỷ Số Tỷ trẻ lệ trẻ lệ đạt (%) chưa (%) đạt Kết quả khảo sát sau khi thực hiện sáng kiến Số trẻ đạt Tỷ lệ (%) Số trẻ chưa đạt Tỷ lệ (%) Tăng/ giảm (%) 26 4 15,4 22 84,6 26 100 0 0 Tăng 84,6 26 4 15,4 22 84,6 26 100 0 0 Tăng 84,6 5 0 0 5 100 4 80 1 20 15 Tăng 80 3 Trẻ hứng thú tham gia các hoạt động làm quen với chữ cái, kỹ năng cầm bút tô chữ cái theo khả năng 6 0 0 6 100 4 66 2 34 Tăng 66 Sau khi áp dụng sáng kiến số trẻ 5 tuổi nhận biết và phát âm đúng các chữ cái Tiếng Việt đạt, trẻ nhận biết chữ cái trong từ và ghép đúng các chữ thành từ có hình ảnh, nhận biết phân biệt chữ in hoa, in thường, viết thường .Trẻ biết gạch chân chữ cái trong từ, tô chữ cái in mờ .Trẻ 4 tuổi nhận dạng một số chữ cái, phát âm một số chữ cái đơn giản, tô chữ cái theo khả năng. Trẻ 3 tuổi trẻ hứng thú tham gia các hoạt động làm quen với chữ cái, tô chữ cái theo khả năng 5. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến Với sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp tạo môi trường chữ viết giúp trẻ mẫu giáo có kỹ năng học tốt môn làm quen với chữ cái tại lớp MGL Trung tâm, MGL Sin Chải trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường” mà tôi đã thực hiện tại lớp mẫu giáo lớn trung tâm, mẫu giáo lớn bản Sin Chải tôi nhận thấy: Sáng kiến đã được áp dụng tại lớp MGL Trung tâm, MGL Sin Chải của trường ...Sáng kiến có thể áp dụng đại trà cho các lớp mẫu giáo độc lập có con em đồng bào các dân tộc thiểu số trong trường mầm non trong toàn trường, toàn huyện. 6. Các thông tin cần được bảo mật: Không. 7. Kiến nghị, đề xuất * Đối với nhà trường Nhà trường cần phối hợp với ban đại diện cha mẹ học sinh để hỗ trợ giáo viên trong công tác xã hội hóa giáo dục tại các lớp. Cần cung cấp thêm tranh ảnh minh hoạ phục vụ cho chương trình giáo dục. * Đối với chính quyền địa phương xã Sùng Phài Có chính sách ưu tiên và hỗ trợ phần nào kinh phí cho hoạt động tạo môi trường học tập, huy động các nguồn lực xã hội giúp đỡ những trẻ có hoàn cảnh khó khăn. * Đối với Phòng Giáo dục 16 - Tạo điều kiện cho giáo viên đi tham quan mô hình các trường điểm trong tỉnh, các trường có điều kiện giống với trường Mầm non Sùng Phài. 8. Tài liệu kèm: Không. Trên đây là nội dung, hiệu quả của tác giả do chính tôi thực hiện không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ ĐỒNG TÁC GIẢ SÁNG KIẾN ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Hiệu trưởng ................ Mai Thị Lan Phương Vũ Thị Thanh .................Vũ Thị Lý Chung XÁC NNHẬN CỦA HỘI ĐỒNG TĐKT HUYỆN 17