Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo án - Bài giảng Sáng kiến kinh nghiệm Skkn một vài kinh nghiệm phát triển tư duy khai thác mở rộng kiến thức từ phư...

Tài liệu Skkn một vài kinh nghiệm phát triển tư duy khai thác mở rộng kiến thức từ phương trình hóa học cho học sinh lớp 8 (phí thị bích nguyệt thcs nguyễn văn cừ).

.DOC
22
1026
137

Mô tả:

TEÂN ÑEÀ TAØI: “Moät vaøi kinh nghieäm phaùt trieån tö duy khai thaùc môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc cho hoïc sinh lôùp 8” GV: Phí Thò Bích Nguyeät Tröôøng THCS Nguyeãn Vaên Cöø ÑAËT VAÁN ÑEÀ I.LÍ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI Theá kyû XXI ñoøi hoûi ôû moãi con ngöôøi phaûi coù naêng löïc töï chuû vaø xeùt ñoaùn cao hôn, gaén boù söï taêng tröôûng traùch nhieäm caù nhaân trong noã löïc coäng ñoàng nhaèm ñaït ñöôïc muïc ñích chung, vì vaäy giaùo duïc khoâng theå coi nheï baát kyø tieàm naêng naøo cuûa töøng caù nhaân: trí nhôù, laäp luaän, myõ caûm, theå löïc, kyõ naêng giao löu,... khoâng ñeå tieàm naêng naøo nhö moät kho baùu tieàm aån trong loøng moãi con ngöôøi maø khoâng ñöôïc khaùm phaù. Trong ñieàu kieän cuoäc caùch maïng khoa hoïc vaø coâng ngheä hieän ñaïi ñaõ vaø ñang taïo ra böôùc phaùt trieån môùi .Vì vaäy ñeå baét kòp söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa khoa hoïc kó thuaät, con ngöôøi phaûi coù ñaày ñuû kieán thöùc khoa hoïc. Ngay töø baây giôø phaûi trang bò cho hoïc sinh, nhöõng ngöôøi chuû töông lai cuûa ñaát nöôùc nhöõng kieán thöùc khoa hoïc caên baûn, coù ñaày ñuû khaû naêng tham gia vaøo coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc, phuïc vuï nhaân daân. Moãi giaùo vieân caàn phaûi truyeàn ñaït cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc trong saùch giaùo khoa moät caùch vöõng chaéc, chính xaùc giuùp caùc em hieåu saâu, hieåu roõ hôn baøi hoïc. Muoán vaäy ngoaøi vieäc giaûng daïy baøi giaùo vieân coøn caàn phaûi taïo ra söï höùng thuù cho caùc em trong vieäc hoïc taäp, taïo ñieàu kieän cho caùc em tham gia xaây döïng baøi hoïc moät caùch tích cöïc nhaát. Vì theá moãi giaùo vieân khi leân lôùp ngoaøi vieäc phaûi luoân tìm toøi suy nghó, tìm moïi caùch, moïi bieän phaùp ñeå naâng cao chaát löôïng cho moãi baøi giaûng giuùp hoïc sinh naém vöõng kieán thöùc, giaùo vieân coøn caàn phaûi tìm caùch giuùp hoïc sinh thaáy ñöôïc caùi hay caùi ñeïp, caùi caàn thieát cuûa kieán thöùc trong moãi baøi hoïc baèng caùch vaän duïng baøi hoïc vaøo thöïc teá, giaûi thích caùc hieän töôïng lieân quan gaàn guõi trong ñôøi soáng haèng ngaøy. Noäi dung hoïc taäp moân hoaù hoïc chöùa ñöïng caû moät kho taøng kieán thöùc sinh ñoäng, phong phuù, haáp daãn, deã kích thích tính toø moø, ham hieåu bieát cuûa hoïc sinh, taïo ñieàu kieän toát cho vieäc hình thaønh ñoäng cô, nhu caàu nhaän thöùc cuõng nhö höùng thuù hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñeå trang bò cho hoïc sinh nhöõng kieán thöùc hoaù hoïc moät caùch coù heä thoáng, töï giaùc vaø vöõng chaéc.Tö töôûng cô baûn cuûa vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc laø “Tích cöïc hoaù hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh theo höôùng toå chöùc cho hoïc sinh ñöôïc töï löïc, chuû ñoäng chieám lónh tri thöùc khoa hoïc, xaây döïng phöông phaùp töï hoïc ñeå hoïc sinh coù theå hoïc suoát ñôøi” 1 Hoaù hoïc laø moân khoa hoïc thöïc nghieäm nghieân cöùu caùc chaát, söï bieán ñoåi vaø öùng duïng cuûa chuùng . Boä moân hoùa hoïc ôû tröôøng phoå thoâng coù muïc ñích trang bò cho hoïc sinh heä thoáng kieán thöùc hoùa hoïc cô baûn bao goàm caùc kieán thöùc hoùa hoïc cô baûn veà caáu taïo chaát, caùc ñònh luaät hoùa hoïc cô baûn, caùc khaùi nieäm, caùc hoïc thuyeát phaân loaïi caùc chaát vaø tính chaát cuûa chaát.Vieäc naém vöõng caùc kieán thöùc hoùa hoïc goùp phaàn quan troïng trong vieäc naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ôû baäc phoå thoâng, chuaån bò cho hoïc sinh tham gia vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát vaø xaõ hoäi sau naøy.Ñoái vôùi hoïc sinh ôû tröôøng trung hoïc cô sôû yeâu caàu toái thieåu veà kieán thöùc hoaù hoïc sau khi hoïc xong töøng tieát, töøng baøi caùc em caàn naém vöõng caùc khaùi nieäm cô baûn cuûa hoaù hoïc…Nhöng thöïc teá ñeå naém vöõng caùc kieán thöùc treân khoâng phaûi laø ñôn giaûn vôùi hoïc sinh. Vì ña soá hoïc sinh cho raèng moân hoaù hoïc laø moân töông ñoái khoù vaø ñaëc bieät neáu caùc em khoâng chuù yù ngay töø nhöõng kieán thöùc cô baûn ñaàu tieân, khi leân lôùp caùc em bò maát goác thì vieäc hoïc taäp caøng theâm khoù. Moân hoùa hoïc ñöôïc baét ñaàu hoïc ôû lôùp 8vì tính tröøu töôïng cuûa noù phaûi döïa treân nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc cuûa toaùn hoïc, vaät lyù, neân hoïc sinh khoù tieáp thu vì kyõ naêng vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc tröôùc cuûa caùc em coøn yeáu vaø caùc em cho raèng moân hoùa hoïc laø moân hoïc phöùc taïp vaø khoù khaên neân caùc em chaùn hoïc vaø khoâng muoán hoïc.Maø söï thaät laø nhö vaäy, qua nhieàu naêm toâi tieán haønh khaûo saùt ñaàu naêm lôùp 9 vôùi caùc khaùi nieäm cô baûn nhö: nguyeân toá hoaù hoïc, nguyeân töû, phaân töû… ñeán caùch laäp phöông trình hoaù hoïc…thì haàu nhö thu ñöôïc keát quaû thaáp,ñaït khoaûng 40% treân trung bình. Ñeå naâng cao chaát löôïng hoïc taäp moân hoaù hoïc, phöông trình hoùa hoïc ñöôïc xem nhö laø moät trong nhöõng chìa khoùa, coâng cuï cho vieäc daïy vaø hoïc hoùa hoïc. Phöông trình hoùa hoïc nhaèm cuûng coá, khaéc saâu kieán thöùc hoïc trong chöông trình, reøn kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc vaøo ñôøi soáng, phöông trình hoùa hoïc laø phöông tieän phaùt trieån tö duy cho hoïc sinh. Bôûi vaäy khi laäp ñöôïc phöông trình hoùa hoïc,môû roäng kieán thöùc veà phöông trình hoaù hoïc thì hoïc sinh ñaõ lónh hoäi ñöôïc moät löôïng kieán thöùc lôùn trong quaù trình hoïc moân hoaù hoïc8. Kieán thöùc naøy luoân ñöôïc cuûng coá, ñaøo saâu vaø vaän duïng thöïc teá giaûng daïy hoùa hoïc ôû phoå thoâng. Nhöng vaän duïng vaøo ñeå laäp phöông trình hoaù hoïc, môû roäng kieán thöùc veà phöông trình hoaù hoïc cuõng coøn coù khoaûng caùch. 2 Ñeå cuoán huùt söï chuù yù, loâi cuoán caùc em vaøo baøi giaûng ñaûm baûo cho hoïc sinh hieåu saâu naém vöõng kieán thöùc hoùa hoïc cô baûn trong phöông phaùp hoïc hoùa hoïc laø hoïc sinh phaûi naém vöõng caùch laäp phöông trình hoùa hoïc, khai thaùc –môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc vaø ñöôïc cuûng coá qua töøng baøi hoïc, neân baûn thaân toâi ñaõ töøng söû duïng vieäc laäp phöông trình,khai thaùc-môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc ñeå cuûng coá, môû roäng kieán thöùc cho hoïc sinh. Chính vì vaäy,ñaây laø moät vaán ñeà raát böùc xuùc ñoái vôùi giaùo vieân vì moät naêm qua maø nhöõng kieán thöùc cô baûn khôûi ñaàu cho moân hoaù hoïc ôû tröôøng phoå thoâng hoïc sinh chöa naém vöõng(nhaát laø kieán thöùc veà phöông trình hoaù hoïc). Do ñoù trong quaù trình giaûng daïy chöông trình hoaù hoïc lôùp 8 toâi thaáy mình phaûi tìm ra caùch naøo ñoù ñeå hoïc sinh yeâu boä moân, haêng say hoïc taäp nghieân cöùu boä moân vaø laøm sao cho caùc em thi ñua nhau hoïc vöõng chaéc kieán thöùc ñaõ hoïc qua töøng tieát, töøng baøi hoïc. Chính vì vaäy vieäc khai thaùc –môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc…raát boå ích vaø lyù thuù ñoái vôùi hoïc sinh,noù giuùp hoïc sinh naém chaéc kieán thöùc, hieåu saâu kieán thöùc vaø taïo ñoäng löïc thuùc ñaåy hoïc sinh ham meâ hoïc taäp. Vaäy qua nhieàu laàn suy nghó,qua quaù trình hoïc hoûi ñoàng nghieäp,vôùi chuùt kinh nghieäm trong quaù trình giaûng daïy toâi maïnh daïn vieát neân moät vaøi kinh nghieäm phaùt trieån tö duy cho hoïc sinh lôùp 8 khai thaùc- môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc. Mong raèng qua ñoù giuùp caùc em hoïc sinh tieán boä hôn hoaït ñoäng hoïc taäp, vôùi hy voïng goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc, giaùo duïc trong ñieàu kieän hieän nay vaø trong töông lai. II/ MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI: - Baèng phöông phaùp quan saùt thöïc nghieäm sö phaïm keát hôïp vôùi ñieàu tra tri thöùc trong vieäc giaûng daïy hoaù hoïc lôùp 8, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng daïy hoïc, giaùo duïc ôû baäc trung hoïc cô sôû. - Ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu ñaøo taïo laø hình thaønh vaø phaùt trieån toaøn dieän nhaân caùch hoïc sinh, taïo nhöõng tieàn ñeà ñeå caùc em trôû thaønh Ngöôøi lao ñoäng coù tri thöùc vaø tay ngheà, coù naêng löïc thöïc haønh, töï chuû, naêng ñoäng vaø saùng taïo,.... III/ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU: Loaïi baøi laäp phöông trình hoaù hoïc,khai thaùc- môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc cuûa moân hoaù hoïc lôùp 8 ôû baäc trung hoïc cô sôû. IV/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU: 3 Laø hoïc sinh khoái lôùp 8 cuûa Tröôøng trung hoc cô sôû.Tö duy cuûa caùc em ôû löùa tuoåi naøy cuõng baét ñaàu phaùt trieån töø giai ñoaïn nhaän thöùc caûm tính, sang nhaän thöùc lyù tính ñieàu ñoù giaùo vieân phaûi coù söï pheâ phaùn, phaân tích, toång hôïp. V/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: 1. Phöông phaùp ñoïc taøi lieäu. 2. Phöông phaùp quan saùt vaø soaïn baøi theo höôùng tích cöïc hoaù hoaït ñoäng hoïc taäp. 3. Phöông phaùp troø chuyeän vaø phöông phaùp toång keát kinh nghieäm . GIAÛI QUYEÁT VAÁN ÑEÀ CHÖÔNG I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN I/ PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC: Phöông phaùp daïy hoïc: Laø caùch thöùc hoaït ñoäng phoái hôïp thoáng nhaát cuûa ngöôøi daïy vaø hoïc trong quaù trình daïy hoïc. Ñoù laø söï keát hôïp höõu cô vaø thoáng nhaát bieän chöùng giöõa hoaït ñoäng daïy vaø hoaït ñoäng hoïc trong quaù trình daïy hoïc.Phöông phaùp daïy hoïc laø toå hôïp caùc caùch thöùc hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh trong quaù trình daïy hoïc, ñöôïc tieán haønh döôùi vai troø chuû ñaïo vaø söï hoaït ñoäng tích cöïc töï giaùc cuûa hoïc sinh, nhaèm thöïc hieän toát caùc nhieäm vuï daïy hoïc theo höôùng cuûa muïc tieâu. Chöùc naêng cuûa phöông phaùp: Phöông phaùp daïy hoïc coù chöùc naêng nhaän thöùc, chöùc naêng phaùt trieån naêng löïc hoaït ñoäng trí tueä vaø chöùc naêng giaùo duïc. Thaät vaäy trong quaù trình daïy hoïc nhôø coù söï löïa choïn, vaän duïng hôïp lyù caùc phöông phaùp daïy hoïc, ngöôøi hoïc naém vöõng heä thoáng tri thöùc, kyõ naêng kyõ xaûo ôû möùc ñoä töø thaáp ñeán cao.Maët khaùc phöông phaùp daïy hoïc coøn coù khaû naêng hình thaønh, phaùt trieån nhöõng phaåm chaát nhaân caùch toát ñeïp cho ngöôøi hoïc. II/ HEÄ THOÁNG CAÙC PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC: 1. Phöông phaùp daïy hoïc truyeàn thoáng: - Nhoùm phöông phaùp duøng lôøi - Nhoùm phöông phaùp tröïc quan 2. Moät soá phöông phaùp daïy hoïc moân hoaù hoïc caàn ñöôïc chuù yù trong ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc: Ñeå thöïc hieän ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc moân hoaù hoïc caàn chuù troïng vaän duïng caùc phöông phaùp daïy hoïc ñaëc tröng cuûa hoaù hoïc theo höôùng tích cöïc hoaù hoaït ñoäng hoïc taäp cuûa hoïc sinh, phoái hôïp caùc phöông phaùp daïy hoïc theo lyù luaän daïy hoïc hieän ñaïi: Phöông phaùp quan saùt, tìm toøi; Phöông phaùp bieåu dieãn thí nghieäm nghieân cöùu; phöông phaùp thöïc haønh thí nghieäm... III/ CAÙC BIEÄN PHAÙP THÖÏC HIEÄN ÑOÅI MÔÙI PHÖÔNG PHAÙP DAÏY HOÏC HOAÙ HOÏC: 1. Soaïn baøi hoaù hoïc theo höôùng tích cöïc hoaù hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh. 2. Quy trình thöïc hieän moät tieát leân lôùp vaø moät soá thuû thuaät sö phaïm: 4 - Kieåm tra söï chuaån bò cuûa hoïc sinh: Vieäc kieåm tra seõ giuùp giaùo vieân coù theå chuû ñoäng thöïc hieän baøi soaïn, kòp thôøi boå sung phaàn hoïc sinh chuaån bò thieáu hoaëc ñieàu chænh hình thöùc hoaït ñoäng daïy hoïc cho phuø hôïp. Caàn ñoäng vieân nhöõng öu ñieåm vaø nghieâm khaéc nhaéc nhôû nhöõng thieáu soùt ñeå taïo cho hoïc sinh thoùi quen chuaån bò ñaày ñuû ñoà duøng hoïc taäp cho tieát hoïc. - Neâu vaán ñeà vaøo baøi hoïc: Neâu vaán ñeà haáp daãn seõ kích thích tính toø moø, ham hieåu bieát cuûa hoïc sinh, taïo ra cho caùc em nhu caàu muoán tìm toøi phaùt hieän tri thöùc, töø ñoù hoïc sinh seõ tham gia tích cöïc, töï giaùc vaøo caùc hoaït ñoäng hoïc taäp. Nhöõng vaán ñeà vaø caâu hoûi do giaùo vieân neâu ra coù taùc duïng kích thích hoïc sinh haøo höùng tham gia thaûo luaän, töø ñoù tìm ra tri thöùc cuûa baøi hoïc. - Höôùng daãn hoïc sinh thöïc hieän caùc hoaït ñoäng hoïc taäp ñeå tìm toøi tri thöùc môùi. Baèng lôøi giaûi thích ngaén goïn, giaùo vieân caàn neâu roõ: Thöù töï caùc loaïi hoaït ñoäng maø hoïc sinh phaûi thöïc hieän, muïc ñích cuûa hoaït ñoäng vaø yeâu caàu cuûa saûn phaåm caàn ñaït, hình thöùc toå chöùc ñeå thöïc hieän caùc hoaït ñoäng, caùch boá trí choã ngoài vaø thôøi gian thöïc hieän caùc hoaït ñoäng. - Theo doõi, höôùng daãn hoïc sinh thöïc hieän caùc hoaït ñoäng hoïc taäp. Yeâu caàu caàn ñaït cuûa vieäc theo doõi: + Baûo ñaûm cho hoïc sinh ñöôïc töï löïc, chuû ñoäng hoaït ñoäng, töï boäc loä khaû naêng nhaän thöùc cho duø coù sai soùt. Giaùo vieân chæ gôïi yù trong tröôøng hôïp hoïc sinh toû ra thaät söï luùng tuùng hoaëc ñaõ ñi laïc höôùng. + Giaùo vieân caàn bao quaùt lôùp ñeå naém ñöôïc trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh qua hoaït ñoäng hoïc taäp, sôùm phaùt hieän nhöõng thaéc maéc vaø nhöõng tình huoáng môùi naûy sinh ñeå coù theå chuû ñoäng khi toång keát hoaït ñoäng. - Höôùng daãn hoïc sinh trao ñoåi thaûo luaän keát quaû cuûa caùc hoaït ñoäng hoïc taäp. Giaùo vieân caàn chuù yù khi thöïc hieän: + Caàn taïo ñieàu kieän ñeå hoïc sinh phaùt bieåu heát caùc loaïi yù kieán khaùc nhau, ñaëc bieät öu tieân cho caùc em yeáu keùm ñöôïc phaùt bieåu tröôùc. + Baûo ñaûm söï coâng baèng cho moïi yù kieán tham gia trao ñoåi, ngay caû khi yù kieán ñoù sai hoaëc coøn thieáu. Muoán vaäy, giaùo vieân khoâng neân voäi vaõ pheâ phaùn khi coù yù kieán sai hoaëc coù keát luaän khi coù yù kieán ñuùng. + Caàn höôùng hoïc sinh vaøo vieäc trao ñoåi kyõ nhöõng khía caïnh coøn sai, coøn thieáu cuûa caùc yù kieán vaø naém ñöôïc thaùi ñoä cuûa hoïc sinh vôùi moãi loaïi yù kieán ñoù. + Giaùo vieân chæ laøm troïng taøi cuûa cuoäc trao ñoåi sau khi hoïc sinh ñaõ baøn baïc, thaûo luaän. Vieäc nhaán maïnh, toùm taét yù kieán ñuùng cuûa giaùo vieân cuoái cuøng seõ giuùp hoïc sinh töï söûa chöõa nhöõng sai soùt, hoaøn thieän caùc keát luaän trong nhaän thöùc cuûa mình. 5 + Nhöõng yù kieán ñuùng cuûa hoïc sinh vaø nhöõng yù kieán saùng taïo caàn ñöôïc cho ñieåm ñaùnh giaù ngay trong vaø sau khi thaûo luaän. Ñaëc bieät caàn khuyeán khích hoïc sinh yeáu keùm moãi khi coù yù kieán ñuùng. - Moãi tieát hoïc caàn daønh ñuû thôøi gian cho caùc coâng vieäc keát luaän cuûa baøi, ñaùnh giaù cuoái tieát hoïc, chuaån bò cho tieát hoïc sau. Vieäc kieåm tra cuoái tieát giuùp hoïc sinh töï ñaùnh giaù ñöôïc trình ñoä nhaän thöùc cuûa mình ñoàng thôøi giaùo vieân phaùt hieän nhöõng khieám khuyeát ñeå coù theå tieáp tuïc giuùp caùc em boå sung trong tieát sau hoaëc nhöõng ñieåm giaùo vieân caàn töï khaéc phuïc trong phöông phaùp daïy hoïc. CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG DAÏY HOÏC MOÂN HOAÙ HOÏC ÔÛ TRÖÔØNG THCS HIEÄN NAY 1/ Öu ñieåm: Caùc giaùo vieân daïy moân hoaÙ hoïc ñaõ chuù yù ñeán tính khoa hoïc, chính xaùc, tính thöïc tieãn cuûa caùc kieán thöùc, nhaát laø ñaõ coá gaéng ñaûm baûo tính heä thoáng vaø khoái löôïng kieán thöùc ñaõ ñöôïc quy ñònh trong saùch giaùo khoa. Gaàn ñaây khi vaán ñeà ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc ñöôïc ñaët ra, Giaùo vieân ôû nhieàu ñòa phöông ñaõ coù coá gaéng caûi tieán phöông phaùp: Chuù yù söû duïng caùc thí nghieäm, caùc phöông tieän daïy hoïc trong baøi hoïc, chuù yù phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh qua heä thoáng caâu hoûi ñaøm thoaïi, gôïi môû daãn daét tö duy cuûa hoïc sinh… 2/ Nhöôïc ñieåm: - Moät soá tieát daïy moân hoaù hoïc ít söû duïng thí nghieäm vaø caùc hoaït ñoäng thöïc haønh. Tình traïng phoå bieán laø giaùo vieân daïy chay vôùi lôøi thuyeát giaûng trieàn mieân laøm tieát hoïc keùm haáp daãn, maát tính sinh ñoäng. Tröïc quan chæ nhö laø moät bieän phaùp ñeå daïy hoïc, duøng ñeå minh hoïa chöa ñaùp öùng ñöôïc baøi daïy hoaëc giaùo vieân chöa phaùt huy ñöôïc tính tích cöïc cuûa hoïc sinh qua caùc phöông tieän daïy hoïc. - Chæ moät soá giaùo vieân trong caùc tieát thao giaûng ñaõ chuù yù söû duïng phöông phaùp ñaøm thoaïi vôùi heä thoáng caâu hoûi daãn daét gôïi môû. Veà maët hình thöùc caùc giôø hoïc ñoù coù veû sinh ñoäng vì hoïc sinh luoân luoân tích cöïc phaùt bieåu yù kieán. Xong thöïc chaát ñoù vaãn chæ laø söï tích cöïc thuï ñoäng vì hoïc sinh vaãn phuï thuoäc vaøo söï daãn daét cuûa giaùo vieân qua heä thoáng caâu hoûi ñöa ra. Ñoù chöa phaûi laø hoaït ñoäng chuû ñoäng, ñoäc laäp cuûa hoïc sinh nhaèm phaùt hieän, tìm hieåu, giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra döïa treân caùc kieán thöùc cuõ, treân kinh nghieäm cuoäc soáng ñeå ñi ñeán kieán thöùc môùi; chöa phaûi laø vaán ñeà maø hoïc sinh phaùt hieän khi tieáp caän tri thöùc môùi, chöa taïo ra cho hoïc sinh nhu caàu böùc xuùc phaûi töï giaûi ñaùp ñeå naém chaéc kieán thöùc hôn. - Trong daïy hoïc moân hoaù hoïc, giaùo vieân môùi chæ quan taâm chuû yeáu ñeán quaù trình daïy neân taâm theá cuûa hoïc sinh trong giôø hoïc laø chôø ñoùn kieán thöùc do 6 giaùo vieân truyeàn thuï vaø chæ quan taâm ghi nhôù nhöõng kieán thöùc naøo caàn phaûi hoïc thuoäc. Hoïc sinh hoaøn toaøn chöa coù thoùi quen ñoùn nhaän nhöõng coâng vieäc, caùc nhieäm vuï caàn hoaøn thaønh trong giôø hoïc ñeå töï tìm ra kieán thöùc môùi. - Vaøi naêm gaàn ñaây giaùo vieân ñaõ chuù yù ñeán vieäc ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc theo tinh thaàn “laáy hoïc sinh laøm trung taâm”, tuy nhieân vieäc chuaån bò cho moät tieát leân lôùp coøn haïn cheá, phöông tieän daïy hoïc chöa ñaùp öùng ñöôïc muïc tieâu cuûa baøi daïy. Phöông phaùp kieåm tra truyeàn thoáng cuõng coù nhieàu öu ñieåm song noù toán nhieàu thôøi gian maø haïn cheá kieán thöùc, chöa gaây ñöôïc höùng thuù cho hoïc sinh khi kieåm tra. CHÖÔNG III: THÖÏC NGHIEÄM SÖ PHAÏM I/ MUÏC ÑÍCH THÖÏC NGHIEÄM: Treân cô sôû nhöõng lyù luaän ñaõ ñeà xuaát trong caùc phaàn treân vaø nhöõng kinh nghieäm ñaõ thöïc nghieäm sö phaïm. Nghieân cöùu ñeå tìm ra phöông phaùp toái öu giuùp cho vieäc giaûng daïy ñaït keát quaû cao nhaát qua ñoù boài döôõng theâm vaøo voán kieán thöùc cuûa mình cuøng vôùi ñoàng nghieäp toång keát ñuùc ruùt kinh nghieäm hoaøn chænh phöông phaùp giaùo duïc cho caùc naêm tieáp theo ñaït keát quaû cao hôn. II/ NOÄI DUNG VAØ BIEÄN PHAÙP THÖÏC NGHIEÄM: 1.Noäi dung:Hoaø vaøo xu theá phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi thì neàn giaùo duïc hieän nay cuûa Vieät nam cuõng ñang trong thôøi kì caûi caùch, ñoåi môùi phöông phaùp ñöôïc coi laø vaán ñeà caáp baùch ñoái vôùi caùc nhaø giaùo duïc nhaèm ñaùp öùng söï phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi. Ñoái vôùi toâi laø moät giaùo vien tröïc tieáp giaûng daïy trong nhaø tröôøng, toâi thaáy raèng caàn phaûie laøm nhö theáù naøo ñeå loâi cuoán hoïc sinh yeâu thích moân hoïc, töø ñoù taïo ra cho hoïc sinh caûm giaùc höùng thuù, thích tìm toøi, khaùm phaù ñeå tìm ra nhöõng kieán thöùc bí hieåm. Ñeå thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc ñoåi môùi trong daïy hoïc ñoù laø phöông phaùp hoïc taäp tích cöïc laáy hoïc sinh laøm trung taâm.Trong caùc giôø daïy ,phaûi laøm sao cuoán huùt ñöôïc hoïc sinh tích cöïc laøm vieäc,taùi hieän ñöôïc caùc kieán thöùc coù lieân quan vaø phaùt hieän,tìm hieåu kieán thöùc môùi. Muoán nhö vaäy,giaùo vieân phaûi luoân luoân ñöa ra caùctình huoáng ñeå hoïc sinh suy nghó,giaûi quyeát.Nhöng ñeå taïo ra cho hoïc sinh moät thoùi quen ñeå tö duy laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc laø vaán ñeàcoát loõi ñeå caùc em naém chaéc kieán thöùc boä moân. Do vaäy toâi ñaõ laáy phöông trình 7 hoaù hoïc laøm trung taâm ñeå phaùt trieån tö duy vaø khai thaùc, môû roäng kieán thöùc boä moân. Vì theo toâi moãi phöông trình hoaù hoïcchöùa ñöïng raát nhieàu kieán thöùc vaø nhieàu ñieàu bí aån trong ñoù. Vì qua moãi baøi coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc theå hieän ôû caùc baøi hoïc trong chöông 2,3,4,5,6 trong chöông trình hoaù hoïc lôùp 8, caùc em laïi tích luyõ theâm voán kieán thöùc cho mình. Ñeå kieán thöùc cuõ ñöôïc thöôøng xuyeân taùi hieän vaø ñeå khai thaùc nhöõng kieán thöùc môùi töø phöông trình hoaù hoïc, toâi ñaõ tieán haønh caùc böôùc nhö sau: Böôùc1:Laäp phöông trình hoaù hoïc,phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc hoaù hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc. Böôùc 2: Traû lôøi nhöõng kieán thöùc hoaù hoïc coù lieân quan ñeâùn phöông trình hoaù hoïc. Böôùc 3:Phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc. Böôùc 4: Töï ñaët ra nhöõng caâu hoûi, baøi taäp töø phöông trình hoaù hoïc vaø töï giaûi quyeát caâu hoûi töø baøi taäp ñoù. 2. Bieän phaùp thöïc hieän a.Böôùc 1:Laäp phöông trình hoaù hoïc, phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc hoaù hoïc coù lieân quan ñeán phöông tình hoaù hoïc. Theo caáu taïo cuûa Sgk baøi “Phöông trình hoùa hoïc” ñöôïc hoïc sau khi hoïc sinh ñaõ hoïc xong chöông I: Chaát – Nguyeân töû – Phaân töû vaø baøi “Söï bieán ñoåi chaát” “Phaûn öùng hoùa hoïc” “Ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng” Nhö vaäy ñeå laäp ñöôïc phöông trình hoùa hoïc hoïc sinh phaûi coù nhöõng kieán thöùc cô sôû ban ñaàu veà chaát, nguyeân töû, phaân töû vaø söï bieán ñoåi cuûa chaát. Thaáy ñöôïc trong phaûn öùng hoùa hoïc caùc nguyeân töû ñöôïc baûo toaøn neân khoái löôïng cuûa saûn phaåm baèng khoái löôïng caùc chaát tham gia ñaây laø cô sôû ñeå hoïc sinh caân baèng phöông trình vaø töø ñaây trôû ñi phöông trình hoùa hoïc theo caùc em suoát chaëng ñöôøng coøn laïi treân con ñöôøng hoïc vaán cuûa caùc em coù laäp ñöôïc phöông trình ñöôïc chính xaùc thì hoïc sinh môùi tieáp thu ñöôïc kieán thöùc hoùa hoïc vaø giaûi phaùp toát caùc baøi toaùn hoùa. Laäp phöông trình hoaù hoïc laø moät vieäc khoù vôùi raát nhieàu hoïc sinh maø ñoái vôùi hoïc sinh neáu khoâng laäp ñöôïc phöông trình hoaù hoïc thì coi nhö kieán thöùc veà moân hoaù hoïc baèng khoâng,vaán ñeà naøy giaùo vieân ñaõ giaûng raát kyõ qua baøi 8 16: Phöông trình hoaù hoïc.Vieäc höôùng daãn laäp phöông trình trong suoát quaù trình daïy – hoïc hoùa hoïc nhaèm thöïc hieän caùc vaán ñeà sau: - Ñi töø deã ñeán khoù - Ñaûm baûo tính tích cöïc vaø töï löïc cuûa hoïc sinh. - Ñaït ñoä beàn kieán thöùc vaø reøn kyõ naêng vaän duïng kieán thöùc. - Thöïc hieän gaén lieàn vieäc daïy – hoïc hoùa vôùi thöïc tieãn haøng ngaøy vaø neàn saûn xuaát, ñaët bieät laø saûn xuaát hoùa hoïc. Heä thoáng caùc phöông trình hoùa hoïc phaûi ñöôïc löïa choïn phuø hôïp vôùi thôøi gian coù theå ñöôïc cuûa thaày vaø troø ôû treân lôùp cuõng nhö ôû nhaø traùnh gaây meät moûi, laøm maát höùng thuù cuûa caùc em caàn chuù yù tôùi töøng ñoái töôïng, phaûi coù keá hoaïch kieåm tra ñaùnh giaù hoïc sinh. Sau khi caùc em hoïc xong baøi “Phöông trình hoùa hoïc” Caùc em naém ñöôïc caùc böôùc laäp phöông trình hoaù hoïc: Böôùc 1: Laäp sô ñoà phaûn öùng. Böôùc 2: Caân baèng nguyeân töû cuûa moãi nguyeân toá:tìm heä soá thich hôïp ñaët tröôùc caùc coâng thöùc. Böôùc 3: Vieát phöông trình hoùa hoïc. Vaø hoïc sinh nghieân cöùu kyõ chuù yù giaùo vieân cuûng coá ngay baèng caùch vieát vaøo sô ñoà yeâu caàu hoïc sinh caân baèng Ví duï: Na + O2 --> Na2O Giaùo vieân ñaët caâu hoûi: Döïa vaøo nguyeân toá naøo ñeå caân baèng? Hoïc sinh coù theå hôi luùng tuùng, vì tæ leä caùc nguyeân töû töông töï nhau. Giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh caùch choïn nguyeân toá ñeå caân baèng. Ñoái vôùi phöông trình naøy ta choïn oxi ñeå caân baèng. Muoán cho 2 veá baèng nhau ta choïn heä soá baèng caùch tìm BCNN cuûa nguyeân toá ta choïn trong 2 veá (tg : 2; sp 1) = 2. Ta tìm heä soá töông töï caùch QÑMS ôû ñaïi soá ta tìm thöøa soá phuï (heä soá caàn tìm). Vaäy heä soá veá tham gia 2 : 2 = 1 neân ta khoâng ñieàn ôû veá tham gia, veá saûn phaåm 2 : 1 = 2 neân ta ñieàn tröôùc Na2O (hôïp chaát coù nguyeân toá ta löïa ñeå caân baèng) Na + O2 --> 2 Na2O. Xeùt nguyeân töû Na ôû 2 veá tham gia 1 veá saûn phaåm laø 4 (heä soá 2 nhaân chæ soá 2) vaäy BCNN laø 4 xeùt veá tham gia 4 : 1 = 4 vaäy ñieàn 4 vaøo tröôùc Na ta ñöôïc: 4 Na + O2  2Na2O 9 Vaäy 2 veá ñoù caân baèng ta hoaøn thaønh neùt thaønh “” Sau ñoù yeâu caàu hoïc sinh caân baèng phöông trình ôû möùc cao hôn nhö t0 Fe2O3 + CO ----> Fe + CO2 Giaùo vieân? Döïa vaøo nguyeân toá naøo ñeå caân baèng phöông trình treân, coù theå hoïc sinh döa vaøo phöông trình treân traû lôøi döïa vaøo nguyeân toá oxi ñeå caân baèng BCNN cuûa chæ soá caùc chaát chöùa oxi {3, 1, 2} = 6. Vaäy ta ñieàn laøm sao ñeå 2 veá coù nguyeân töû oxi. Hoïc sinh deã daøng laáy 6 : 2 = 3 ñieàn 3 laøm heä soá vaøo saûn phaåm chöùa oxi (CO2) vaø 6 – 3 = 3 ñieàn vaøo CO vaø 2 vaøo Fe. Böôùc cuoái cuøng hoïc sinh hoaøn thaønh baèng caùch noái caùch noái caùc neùt khaùc laïi ñeå hoaøn chænh phöông trình: 0 t Fe2O3 + 3CO  3CO2 + 2 Fe Vôùi phöông trình: Fe2O3 + HCl ----> FeCl2 + FeCl3 + H2O Töông töï döïa vaøo oxi (vì oxi coù soá nguyeân töû cao maø 2 veá khoâng baèng nhau) BCNN {4, 1} = 4 ñieàn 4 vaøo H2O  Soá nguyeân töû H = 8  Ñieàn 8 vaøo HCl vaø ñieàn 2 vaøo FeCl3 ñeå 2 veá coù 8Cl. Fe2O3 + 8HCl  FeCl2 + 2FeCl3 + 4H2O Ñoái vôùi hoïc0 sinh khaù gioûi yeâu caàu hoïc sinh caân baèng sô ñoà: t FeS2 + O2 ----> SO2 + Fe2O3 Hoïc sinh gaëp luùng tuùng giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh caùch choïn nguyeân toá ñeå caân baèng, nhö vaäy khoâng nhaát thieát phaûi choïn nguyeân toá coù soá nguyeân töû cao maø 2 veá khoâng baèng nhau maø phaûi choïn nguyeân toá maø deã caân baèng nhaát. Vaäy ñoái vôùi phöông trình naøy ta neân choïn nguyeân toá naøo? Caùc em coù theå choïn nguyeân toá Fe ñeå caân vaèng vaäy BCNNN (1,2) laø: 2. Neáu caân baèng cho 2 veá thì soá oxi ôû 2 veá leû gaây khoù khaên cho caùc em ôû löùa tuoåi naøy, neân ta duøng soá lieàn sau cuûa BCNN (1,2) laø 4; 4 : 1 = 4 ñieàn vaøo FeS 2 vaø 4 : 2 = 2  Ñieàn vaøo 2Fe2O3 ta thaáy veá tg coù 8 S neân ñieàn 8 vaøo S ôû Sp 8SO2. Tính toång soá oxi ôû SP: (8.2) + (2.3) = 22 ñieàn 11O2 (22 : 2 = 11) 0 t Ta ñöôïc: 4 FeS2 + 11O2  4SO2 + 2Fe2O3 Hoaëc caân baèng0 phöông trình: t Fe + H2SO4 ñaëc  Fe2(SO4)3 + SO2 + H2O 10 Hoïc sinh bôõ ngôõ vì saûn phaåm coù nhoùm SO 4 giaùo vieân gôïi yù nhoùm nguyeân töû cuõng ñöôïc xem nhö laø 1 nguyeân toá töông töï nhö laäp CTHH. Vaø yeâu caàu hoïc sinh choïn nguyeân toá ñeå caân baèng. Hoïc sinh döïa vaøo kieán thöùc ñaõ coù saün seõ choïn nhoùm SO4 ñeå caân baèng BCNN (1, 3, 1) = 3 nhöng saûn phaåm coù 2 hôïp chaát chöùa S neân laáy soá lieàn sau cuûa BCNN laø 6: Ñieàn cho H 2SO4 baèng caùch 6 : 1 = 6  Ñieàn heä soá 6 cho H2SO4 vaø ñieàn 3 cho SO2 vaø veá tham gia coù 12H vì saûn phaåm phaûi ñieàn heä soá 6 cho H 2O vaø ñieàn 2 Fe ôû veá tham gia ta ñöôïc PT ñaõ caân baèng: t o 2Fe + 6H2SO4 ñaëc  Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O Töông töï yeâu caàu hoïc sinh caân baèng phöông trình Fe2(SO4)3 + NaOH --> Fe(OH)3 + Na2SO4 Yeâu caàu hoïc sinh nhaän xeùt veà tham gia saûn phaåm coù ñieåm gì ñaëc bieät Hoïc sinh: - Veá tham gia coù 3 nhoùm SO4 sp’ 1 nhoùm SO4 - Veá tham gia coù 1 nhoùm OH sp’ 3 nhoùm OH ? Ta neân choïn nhoùm naøo ñeå caân baèng? Hoïc sinh coù theå choïn 1 trong 2 nhoùm caân baèng Giaùo vieân coù theå phaân tích choïn SO4 (vì deã caân baèng hôn giuùp hoïc sinh coù caùch phaùn ñoaùn toát hôn khi caân baèng phöông trình vaø sau naøy vaän duïng vaøo cuoäc soáng neân choïn con ñöôøng ñi ngaén nhaát ñeå vöôn tôùi thaønh coâng trong coâng vieäc). Vaäy ôû ñaây BCNN (3, 1) = 3 ñieàn 3 vaøo veá sp’, sp’ coù 6Na  ñieàn veá tham gia 6 NaOH, ñieàn 2 vaøo Fe(OH)3. Vaäy nhoùm nguyeân töû cuøng ñöôïc xem nhö laø 1 nguyeân toá trong quaù trình choïn nguyeân toá ñeå caân baèng phöông trình. Sô ñoà: P + O2 ----> P2O5 Caân baèng oxi tröôùc:neân baét ñaàu töø nhöõng nguyeân toá maø soá nguyeân töû nhieàu vaø khoâng baèng nhau ôû 2 veá:“ ñaët 5vaøo tröôùc O 2 (5O2) vaø ñaët 2 vaøo tröôùc P2O5(2P2O5)” (chuù yù:coù theå ñaûo: O2 P2O5) Caân baèng phot pho:theâm 4 vaøo tröôùcP(4P) 0 t Phöông trình hoaù hoïc: : 4P +5 O2   2 P2O5 11 Töø baøi luyeän taäp 3 trôû ñi qua töøng baøi giaùo vieân reøn theâm veà kyõ naêng laäp phöông trình. Hoïc sinh seõ coù caùch nhìn khaùi quaùt vaø vieäc caân baèng phöông trình seõ dieãn ra 1 caùch deã daøng vaø cô baûn nhaát laø nhöõng baøi toaùn tính theo phöông trình. Giaùo vieân höôùng daãn baèng caùch gôïi yù hoïc sinh xaùc ñònh chaát tham gia laø nhöõng chaát naøo? Saûn phaåm coù nhöõng chaát naøo ñeå hoïc sinh laäp phöông trình. Ví duï baøi soá 4a/75 giaùo vieân ñaët caâu hoûi. Chaát tham gia laø chaát naøo? Saûn phaåm laø nhöõng chaát naøo? Vò trí cuûa chaát tham gia? Saûn phaåm laø nhöõng chaát naøo? Vò trí cuûa noù? Töø ñoù hoïc sinh vieát ñöôïc: t0 CO + O2 ---> CO2 Vaø deã daøng ñieàn soá vaø caân baèng baèng caùch tìm BCNN (1;2) = 2 veá tham gia coù 2 hôïp chaát chöùa oxi neân tìm soá lieàn sau BCNN cuûa noù laø 4 vaø caân baèng: 0 t 2CO+O2   2CO2 Vôùi chöông trình hoùa hoïc 8 ñeå laäp phöông trình hoïc sinh caàn xaùc ñònh chaát tham gia vaø saûn phaåm ñeå laäp phöông trình laø chính vaø coù theå laäp ñöôïc vaøi phöông trình ñôn giaûn döïa vaøo ñònh nghóa cuûa phaûn öùng hoùa hôïp, phaûn öùng theá, phaûn öùng phaân huûy, söï oxi hoùa cuûa 1 chaát, phaûn öùng oxi hoùa khi döïa vaøo söï cho nhaän oxi. Ví duï: Döïa vaøo ñònh nghóa phaûn öùng hoùa hôïp vaø söï oxi hoùa cuûa 1 chaát, yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình phaûn öùng giöõa nhoâm vaø oxi, hoïc sinh deã daøng vieát: Sô ñoà: Al + O2 ---> Al2O3 Vaø caân baèng döïa vaøo nguyeân toá oxi tìm BCNN (3, 2) = 6; 6 : 3 = 2 ñieàn 2 vaøo veá saûn phaåm 6 : 2 = 3 ñieàn 3 vaøo O2 saûn phaåm laø 4 nguyeân töû nhoâm vaäy ñieàn 4 vaøo Al tham gia: 0 t 4Al + 3O2   2Al2O3 Ñeå vieát ñuùng phöông trình hoùa hoïc yeáu toá coâng thöùc hoùa hoïc ñoùng vai troø khoâng nhoû. Do ñoù ñeå coù 1 coâng thöùc ñuùng giaùo vieân caàn gôïi yù hoïc sinh naém ñöôïc noù thuoäc loaïi hôïp chaát naøo? Thaønh phaàn cuûa noù ra sao? Moät coâng thöùc hoùa hoïc chæ ñuùng khi naøo? 12 Vaäy trong khi laäp phöông trình hoùa hoïc caàn chuù yù ñeán chaát tham gia vaø chaát taïo thaønh döïa treân tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát ngaønh hoùa hoïc nghieân cöùu veà chaát vaø söï bieán ñoåi cuûa chaát, chaát vaø söï bieán ñoåi cuûa chaát ñöôïc xem xeùt caû veà maët ñònh tính vaø ñònh löôïng. Neáu thieáu hieåu bieát hoùa hoïc thì khoâng theå laäp ñuùng phöông trình hoùa hoïc ñöôïc. Do ñoù söï thoáng nhaát giöõa 2 maët ñònh tính va ñònh löôïng cuûa caùc hieän töôïng hoùa hoïc laø cô sôû phöông phaùp luaän cuûa vieäc laäp phöông trình hoùa hoïc ñeå giaûi 1 baøi toaùn hoùa hoïc baát kyø naøo? Kinh nghieäm ruùt ra töø thöïc teá giaûng daïy hoùa hoïc ôû tröôøng phoå thoâng ñaõ chæ roõ raèng. Khi hoïc sinh laäp ñuùng phöông trình hoùa hoïc thì keát quaû hoïc taäp boä moân ñaït töø khaù trôû leân. Töø phöông trình hoaù hoïc, giaùo vieân höôùng daãn cho caùc em phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc. Nhuõng kieán thöùc naøy phuï thuoâïc vaøo trình töï soá tieát ñöôïc daïy trong chöông trình,vì qua moãi kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc laïi ñöôïc boå sung theâm do vaäy tôùi thôøi ñieåm naøo thì hoïc sinh phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc tôùi thôøi ñieåm ñoù. Caøng veà sau, thì hoïc sinh laïi tieáp tuïc ñöôïc boå sung theâm nhöõng kieán thöùc ñaõ bieát vaø ñeán cuoái naêm, taäp hôïp laïi nhöõng vaán ñeà cô baûn caàn bieát töø phöông trình hoaù hoïc ñeå laøm noäi dung caùc em töï oân taäp. Caùc phöông trình hoaù hoïc treân ñöôïc giao cho hoïc sinh vaøo thôøi ñieåm kieåm tra baøi cuõ hoaëc cuûng coá trong töøng tieát hoïc. Nhieäm vuï cuûa hoïc sinh haõy lieät keâ nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc vaø thoâng qua keát quaû ñaït ñöôïc cuûa mình vaøo thôøi gian thích hôïp naøo ñoù nhö ñaàu giôø cuûa caùc tieát hoïc döôiù söï ñieàu khieån cuûa giaùo vieân. Vaø sau ñaây laø keát quaû taäp hôïp ñöôïc veà nhöõng ñieàu ñaõ bieát coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc cuûa hoïc sinh nhö sau: ñònh nghóa veà phöông trình hoaù hoïc,caùch laäp phöông trình hoaù hoïc,yù nghóa cuûa phöông trình hoaù hoïc, ñònh nghóa veà phaûn öùng hoaù hoïc, phaân bieät caùc chaát tham gia phaûn öùng, chaát taïo thaønh sau phaûn öùng, ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng, coâng thöùc hoaù hoïc(ñôn chaát, hôïp chaát), caùch xaùc ñònh hoaù trò cuûa caùc nguyeân toá trong hôïp chaát,quy taéc hoaù trò, laäp coâng thöùc hoaù hoïc, yù nghóa cuûa coâng thöùc hoaù hoïc,khaùi nieäm nguyeân toá hoaù hoïc, nguyeân töû, phaân töû, chaát… 13 Sau khi nghe vaø thoáng keâ yù kieán cuûa caùc em ñaõ coù nhieàu coá gaéng ñeå tìm ra kieán thöùc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc vaø giaùo vieân tieáp tuïc gôïi yù theâm nhö :Nhìn vaøo coâng thöùc hoaù hoïc vaø caùc heä soá cuûa coâng thöùc hoaù hoïc traû lôøi caâu hoûi:Nhöõng coâng thöùc hoaù hoïc treân gôïi cho caùc em bieát theâm ñieàu gì? Hoïc sinh traû lôøi: coâng thöùc Fe2O3 cho ta bieát 1 mol Fe2O3 coù khoái löôïng mol laø:M=56.2+16.3=160 gam 3CO2 cho ta bieát ñaây laø 3 mol CO2 vaø coù toång khoái löôïng mol laø:M=3. (12+16.2)=132 gam Ôû ÑKTC 3 mol CO2 chieám theå tích laø: V CO2 =3.22,4l=67,2lít Vaø nhö vaäy,töø phöông trình hoaù hoïc,caùc em coøn bieát theâm veà mol nguyeân töû, phaân töû,theå tích mol cuûa chaát khí, caùch tính khoái löôïng mol… b.Böôùc 2:Traû lôøi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc. Vôùi nhöõng kieán thöùc ñaõ bieát coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïcvöøa keå treân,nhieäm vuï cuûa hoïc sinh laø tieáp tuïc oân taäp naém roõ caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giôø sau giaùo vieân tieáp tuïc kieåm tra baèng caùch nhaéc ñeán kieán thöùc naøo thì hoïc sinh traû lôøi nhöõng kieán thöùc ñoù. Vaø cöù nhö vaäy, tuyø vaøo löôïng thôøi gian thích hôïp ñeå giaùo vieân kieåm tra ,ñaùnh giaù. Baèng caùch naøy ñaõù giuùp hoïc sinh coù yù thöùc töï oân baøi roõ reät vaø kieán thöùc ñaõ hoïc cuûa chöông trình ñöôïc em thöôøng xuyeân nhaéc laïi tröôùc lôùp. Sau ñaây laø nhöõng ví duï veà hình thöùc kieåm tra. Ví duï1 :Phaùt bieåu nhöõng ñieàu ñaõ bieát veà laäp phöông trình hoaù hoïc. Vôùi caâu hoûi naøy, hoïc sinh phaûi traû lôøi ñöôïc caùch laäp phöông trình hoaù hoïc phaûi qua 3 böôùc nhö ñaõ neâu ôû treân. Ví duï 2:Neâu nhöõng ñieàu ñaõ bieát veà ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng. Hoïc sinh caàn neâu ñöôïc noäi dung ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng: “Trong moät phaûn öùng hoaù hoïc,toång khoái löôïng cuûa caùc saûn phaåm baèng toång khoái löôïng cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng” Laäp phöông trình hoaù hoïc döïa vaøo ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng. 14 Neáu hoïc sinh traû lôøi thì vieát noäi dung ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng thaønh bieåu thöùc vaø aùp duïng vieát bieåu thöùc ñoái vôùi töøng phaûn öùng hoaù hoïc VD:A + B  C + D -Bieåu thöùc chung:mA+mB =mc+mD -Phöông trình hoaù hoïc cuûa nhoùm 1 laø P2O5 +3H2O -> 2H3PO4 -Aùp duïng ñònh luaät ta coù:m P2O5 +m H O = m H PO 2 3 4 Ví duï 3:Nhöõng ñieàu ñaõ bieát veà nguyeân toá hoaù hoïc. Chaúng haïn ñoái vôùi phöông trình hoaù hoïc cuûa nhoùm 2laø: 0 t H2 +CuO   H2O + Cu Hoïc sinh bieát ñöôïc phöông trình hoaù hoïc : 0 t Ví duï : vôùi phöông trình:H2 +CuO   H2O + Cu Hoïc sinh vieát ñöôïc phöông trình hoaù hoïc nhoùm mình coù ba nguyeân toá hoaù hoïc laø H,Cu,O trong ñoù H vaø O laø nguyeân toá phi kim vaø coøn Cu laø nguyeân toá kim loaïi vaø neáu bieát ñöôïc nguyeân töû khoái cuûa H baèng 1; Cu baèng 64; O baèng 16 thì caøng toát.Vaø cuoái cuøng quan troïng nhaát laø naém ñöôïc ñònh nghóa veà nguyeân toá hoaù hoïc: “Nguyeân toá hoaù hoïc laø taäp hôïp nhöõng nguyeân töû cuøng loaïi,coù cuøng soá Proâton trong haït nhaân”. Cöù nhö vaäy nhöõng noäi dung kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc ñöôïc hoïc sinh phaùt hieän vaø boå sung hoaøn chænh,ñaây cuõng chính laø ñieàu raát caàn thieát ñeå caùc em thöôøng xuyeân oân laïi kieán thöùc cuõ moät caùch haøo höùng,soâi noåi,nhôù laâu,khoâng bò nhaøm chaùn.Vì caùc nhoùm hoïc sinh phaûi luoân luoân thi ñua vôùi nhau. c.Böôùc 3:Phaùt hieän ra nhöõng kieán thöùc môùi töø phöông trình hoaù hoïc. Ñaây laø moät böôùc töông ñoái khoù ñoái vôùi hoïc sinh,vôùi böôùc naøy giaùo vieân höôùng daãn cho caùc em höôùng tö duy , tìm vaø khai thaùc caùc kieán thöùc môùi töø phöông trình hoaù hoïc nhö:Caùc em so saùnh caùc chaát trong phöông trình hoaù hoïc xem chuùng gioáng nhau ôû ñieåm naøo,khaùc nhau ôû ñieåm naøo,chuùng thuoäc ñôn chaát hay hôïp chaát; tìm söï khaùc nhau veà thaønh phaàn giöõa caùc hôïp chaát… vaø tieáp tuïc khai thaùc xem nhöõng chaát ñoù coù nhöõng tính chaát vaät lí,hoaù hoïc naøo? 15 öùng duïng?Caùch ñieàu cheá. . .vaø moái quan heä giöõa caùc chaát , töø ñoù hình thaønh cho caùc em daïng toaùn thöïc hieän daõy bieán hoaù; hoaøn thaønh phöông trình phaûn öùng; nhaän bieát caùc chaát baèng phöông phaùp hoaù hoïc;phöông trình hoaù hoïc ñoù thuoäc loaïi phaûn öùng hoaù hoïc naøo. . . Ñeå thöïc hieän thaønh coâng böôùc naøy, giaùo vieân cung caáp cho caùc em , gôïi yù cho caùc em nhôù laïi nhöõng ñaëc ñieåm veà tính chaát vaät lí nhö traïng thaùi, maøu saéc ,muøi vò, tính tan trong nöôùc,nhieät ñoä noùng chaûy,nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä ñoâng ñaëc, tæ khoái,tính deûo,ñoä cöùng, tính daãn ñieän, daãn nhieät. . .vaø caùc ñaëc ñieåm veà tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát ñoù vôùi caùc chaát khaùc. Vì kieán thöùc môùi raát roäng vaø nhieàu nhö vaäy, giaùo vieân caên cöù vaøo thôøi gian xem chöông trình ñaõ thöïc hieän tôùi ñaâu vaø ñeà ra nhöõng kieán thöùc môùi maø caùc em caàn bieát töø phöông trình hoaù hoïc trong caùc baøi tôùi hoaëc chöông tôùi.Ví duï sau khi keát thuùc kì I baét ñaàu chöông trình kì II vôùi chöông IV laø Oxi – Khoâng khí. Vaäy caùc em khai thaùc xem caùc phöông trình hoaù hoïc ñaõ cho, phöông trình hoaù hoïc naøo lieân quan ñeán ñôn chaát khí O 2 , phaùt hieän xem O2 coù nhöõng tính chaát hoaù hoïcgì?Öùng duïng vaø ñieàu cheá ra sao? Nhöõng hôïp chaát thaønh phaàn goàm hai nguyeân toá trong ñoù coù moät nguyeân toá laø oxi thuoäc loaïi hôïp chaát gì? Nhöõng phaûn öùng coù lieân quan ñeán tính chaát hoaù hoïc cuûa O 2 thuoäc loaïi phaûn öùng gì?..vaø ñeå giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà ñoù caùc em seõ ñöôïc hoïc ôû caùc baøi sau vôùi nhöõng noäi dung cuï theå, vôùi caùch tung ra vaán ñeà nhö vaäy giaùo vieân ñaõ höôùng daãn caùc em coù thoùi quen töï nghieân cöùu taøi lieäu, töï chuaån bò kieán thöùc ñeå hoïc baøi môùi raát chuû ñoäng. d.Böôùc 4. Töï ñaët ra caâu hoûi, baøi taäp töø phöông trình hoaù hoïc vaø töï giaûi quyeát caâu hoûi vaø baøi taäp ñoù. Ñaây laø moät böôùc raát khoù ñoái vôùi caùc em hoïc sinh nhöng laïi coù yù nghóa raát lôùn, noù giuùp cho caùc em naém vöõng caùch laøm caùc baøi toaùn tính theo phöông trình hoaù hoïc. Ñeå laøm thaønh coâng böôùc naøy giaùo vieân phaûi coù nhöõng bieän phaùp höôùng daãn cho caùc em naém chaéc caùc vaán ñeà sau: -Naém chaéc caùc böôùc tính theo phöông trình hoaù hoïc. -Naém vöõng caùch tính khoái löôïng mol. 16 -Naém vöõng caùc coâng thöùc tính khoái löôïng chaát. m m = n . M; soá mol chaát: n = M ; theå tích chaát khí ôû ÑKTC: V = 22,4 .n -Naém vöõng ñöôïc caùc baøi toaùn maãu, nhöõng baøi ñaõ ñöôïc chöõa. . . -Vaän duïng caùc ñeà maãu ñoù, caùc em thay theá caùc soá lieäu sao cho phuø hôïp ñeå ñöôïc baøi toaùn môùi hoaëc tính noát caùc chaát tham gia vaø caùc saûn phaåm maø ñeà baøi khoâng coù. . . Ñeå thaønh coâng böôùc naøy thì caùc thaønh vieân trong nhoùm phaûi coù söï coäng taùc chaët cheõ vôùi nhau vaø laøm thaønh thaïo caùch ñoåi töø khoái löôïng ra soá mol vaø ngöôïc laïi … caùc thaønh vieân trong nhoùm phaûi naém chaéc caùch tính theo phöông trình hoaù hoïc. Neáu caùc nhoùm hoaëc caù nhaân maø laøm ñöôïc böôùc naøy thì thaät tuyeät vôøi, vì laøm ñöôïc ñieàu naøy laø caùc em ñaõ naém raát chaéc kieán thöùc veà tính theo phöông trình hoaù hoïc. Ví duï:Khi nhieät phaân Fe(OH)3 thu ñöôïc Fe2O3 vaø H2O. a)Em haõy laäp phöông trình hoaù hoïc? b)Haõy tính khoái löôïng Fe2O3 thu ñöôïc khi nhieät phaân 321 gam Fe(OH)3? Baøi laøm Tìm soá mol Fe(OH)3 tham gia phaûn öùng: mFe ( OH )3 n Fe (OH ) = 3 M Fe (OH )3 321 = 107 =3(mol) a)Laäp phöông trình hoaù hoïc: 2Fe(OH)3 0  t Fe2O3 + 3H2O Tìm soá mol Fe2O3 thu ñöôïc. Theo phöông trình hoaù hoïc ta coù 2 mol Fe(OH)3 tham gia phaûn öùng thu ñöôïc 1 mol Fe2O3. Vaäy 3 mol Fe(OH)3 tham gia phaûn öùng thu ñöôïc n mol Fe2O3. n Fe2O3 3.1 = 2 =1,5(mol) Tìm khoái löôïng Fe2O3 thu ñöôïc: 17 m Fe O =n Fe O .M Fe O =1.5.160=240( gam). 2 3 2 3 2 3 Sau ñoù giaùo vieân giôùi thieäu cho caùc em caùch ra ñeà toaùn môùi döïa vaøo phöông trình hoaù hoïc treân. *Thay soá lieäu 321 gam Fe(OH)3 baèng caùc soá lieäu khaùc ñeå choïn ñöôïc soá lieäu phuø hôïp tính toaùn khoâng bò leäch nhieàu thì caùc em phaûi tính ñöôïc M Fe (OH ) =56 +(16+1).3=107 gam 3 Vaäy caùc em coù theå laáy 107 nhaân hoaëc chia vôùi soá naøo ñoù seõ ra ñöôïc khoái löôïng caàn duøng ñeå ra coâng thöùc nhö: 107 .1,5 hoaëc 107:2 107 .2 hoaëc 107:10 Sau ñoù duøng caùc keát quaû tính ñöôïc ôû treân thay vaøo soá 321 gam Fe(OH) 3 cuûa ñeà baøi treân ta seõ coù baøi toaùn môùi. *Giöõ nguyeân ñeà treân nhöng tính khoái löôïng cuûa H2O taïo thaønh. *Hoaëc caùc em coù theå tính M Fe2O3 = 56 . 2 + 16 . 3 =160 gam, roài laáy soá lieäu 160 gam hoaëc boäi hoaëc öôùc cuûa 160 gam laø saûn phaåm taïo thaønh ñeå tìm khoái löôïng cuûa Fe(OH)3 ñem nhieät phaân. Ví duï:Khi nhieät phaân Fe(OH)3 ta thu ñöôïc 320 gam Fe2O3 vaø H2O. a)Laäp phöông trình. b)Tính khoái löôïng Fe(OH)3 ñem nhieät phaân. *Vôùi caùch laøm nhö vaäy xung quanh moät baøi toaùn coù phaûn öùng hoaù hoïc caùc em coù theå töï thay ñoåi soá lieäu, döõ kieän ñeå ra ñöôïc nhieàu baøi toaùn môùi khaùc nhau. Vôùi phöông phaùp naøy giuùp caùc em naém raát vöõng veà caùc daïng toaùn tính theo phöông trình hoaù hoïc. Ngoaøi ra giaùo vieân coøn höôùng daãn cho caùc em laøm vaø ra nhöõng ñeà toaùn tính thaønh phaàn phaàn traêm caùc nguyeân toá hoaù hoïc trong hôïp chaát coù hai hay nhieàu nguyeân toá. Vôùi nhöõng böôùc nhö treân cöù töøng baøi töøng chöông caùc kieán thöùc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc ñöôïc boå sung theâm nhöõng ñieàu ñaõ bieát vaøo khoái kieán thöùc cuûa mình vaø nhö vaäy vôùi moãi phöông trình hoaù hoïc laïi gôïi nhôù cho caùc em nhöõng kieán thöùc ñaõ ñöôïc hoïc vaø khaùm phaù khai thaùc nhöõng kieán thöùc môùi, nhöõng baøi toaùn môùi. 18 Khi keát thuùc chöông IV: Hiñroâ – Nöôùc, giaùo vieân cuøng hoïc sinh thoáng nhaát laïi nhöõng kieán thöùc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc nhö sau: *Nhöõng khaùi nieäm, ñònh nghóa, ñònh luaät cô baûn (nhö nguyeân toá hoaù hoïc, nguyeân töû, phaân töû, ñôn chaát, hôïp chaát, coâng thöùc hoaù hoïc, qui taéc hoaù trò, phaûn öùng hoaù hoïc, ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng, phöông trình hoaù hoïc . . .) *Naém ñöôïc caùch tính khoái löôïng mol, coâng thöùc chuyeån ñoåi giöõa khoái löôïng, theå tích, löôïng chaát. Naém ñöôïc caùc böôùc tính theo coâng thöùc hoaù hoïc, tính theo phöông trình hoaù hoïc. *Nhöõng kieán thöùc veà hai chaát oxi vaø hiñroâ (tính chaát lí hoïc, tính chaát hoaù hoïc, öùng duïng, ñieàu cheá . . .) *Caùc ñònh nghóa veà caùc phaûn öùng hoaù hoïc, phaân huyû, oxi hoaù khöû, phaûn öùng theá. Nhaän bieát ñöôïc caùc phaûn öùng treân töø phöông trình hoaù hoïc. *Caùc khaùi nieäm veà oxit, axit, bazô, muoái (nhö ñònh nghóa, coâng thöùc, teân goïi . . .) 19 KEÁT THUÙC VAÁN ÑEÀ Qua caùch phaùt trieån tö duy hoïc sinh ñeà taøi veà khai thaùc, môû roäng kieán thöùc töø phöông trình hoaù hoïc toâi thaáy raèng muoán laøm cho hoaït ñoäng coù hieäu quaû hoïc sinh phaûi hoïc taäp coù neà neáp tuaân theo söï höôùng daãn chæ ñaïo cuûa thaày giaùo. Ví duï sau khi hoïc sinh ñaõ ñöôïc hoïc veà phöông trình hoaù hoïc thì giaùo vieân phaûi höôùng daãn vaø giao cho hoïc sinh hoaøn thaønh böôùc 1 laø bieát caùch laäp phöông trình hoaù hoïc vaø tìm ra caùc kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc. Sau khi hoïc sinh trình baøy caùc kieán thöùc cuûa mình giaùo vieân thoáng nhaát cho caû lôùp, caù nhaân hoïc sinh coù soå rieâng ñeå ghi caùc phöông trình hoaù hoïc cuøng vôùi nhöõng ñieàu ñaõ bieát veà kieán thöùc coù lieân quan ñeán phöông trình hoaù hoïc maø caùc em ñaõ ñöôïc hoïc. Sau ñoù giaùo vieân thoáng nhaát ra nhieäm vuï cho hoïc sinh thöïc hieän caùc böôùc coøn laïi. Ñeå laøm toát caùc böôùc naøy moãi caù nhaân hoïc sinh töï nghieân cöùu, töï tìm hieåu caùc kieán thöùc roài thoáng nhaát vôùi nhoùm mình, sau khi thoáng nhaát thì môùi ghi vaøo soå cuûa mình vaø trình baøy caùc noäi dung khi giaùo vieân kieåm tra. Vì thôøi gian hoïc treân lôùp raát haïn heïp do vaäy giaùo vieân giuùp caùc em caùch thöùc tieán haønh caùc böôùc coøn laïi sao cho phuø hôïp nhöõng böôùc naøo laøm tröôùc,laøm sau.Vaø giaùo vieân xen keõ kieåm tra vaøo thôøi gian 15 phuùt kieåm tra baøi cuõ cuûa caùc tieát hoïc, hoaëc cho caùc em trình baøy tranh luaän trong giôø hoïc moân töï choïn ( vôùi moân hoaù). Vôùi saùng kieán kinh nghieäm treân toâi ñaõ aùp duïng trong naêm hoïc 2007-2008 vôùi hoïc sinh lôùp 8 toâi ñaõ taïo ra khoâng khí hoïc taäp cuûa boä moân raát soâi noåi. Qua ñoù giuùp caùc em chòu khoù oân taäp caùc kieán thöùc cuõ laïi haêng say tìm toøi kieán thöùc môùi, keát quaû thu ñöôïc: 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng