Tài liệu Skkn nâng cao chất lượng dạy và học ở nội dung âm nhạc thường thức trong môn âm nhạc ở thcs

PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ Trong các nhà trường nói chung và ở các trường THCS nói riêng. Âm nhạc là môn học mang tính nghệ thuật nhằm hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc của học sinh, tạo cho các em có trình độ văn hoá nhất định, góp phần giáo dục toàn diện và hài hoà nhân cách. Môn âm nhạc trong trường THCS không nhằm tạo ra những người làm nghề âm nhạc, những diễn viên, những nhạc sĩ, ca sĩ..... mà mục đích chính là thông qua môn học để tác động vào đời sống tinh thần của các em, góp phần cùng với môn học khác thực hiện mục tiêu của nhà trường phổ thông cũng như mục tiêu cấp học. Nhận thức này hết sức quan trọng để từ đó định ra nội dung học tập và phương pháp giảng dạy thích hợp. Trong chương trình âm nhạc THCS học sinh học hát là tiếp xúc với âm nhạc có lời, mỗi bài hát là một cảm xúc riêng, có nội dung cụ thể về sự vật hiện tượng, được diễn tả bằng âm nhạc và ngôn ngữ văn học, nhằm phát triển năng lực nhận thức của học sinh. Ngoài ra các em còn được học phân môn, đọc nhạc để phát triển năng lực âm nhạc, có cảm nhận về âm thanh và biết thể hiện về cao độ trường độ, tốc độ, sự ngắt nghỉ... trong phân môn nhạc lý và âm nhạc thường thức. Trong những năm qua cùng với việc ban hành chương trình giáo dục các sách giáo khoa ở tất cả các môn. Bên cạnh những đổi mới khá triệt để về nội dung giáo dục, những nỗ lực tích cực về đổi mới quá trình giáo dục đã được thúc đẩy, đặc biệt những đổi mới về phương pháp dạy học, tích hợp nội dung học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong môn âm nhạc. Tổ chức dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá theo chuẩn kiến thức kỹ năng. 1 Quan trọng là vậy, nhưng là giáo viên giảng dạy âm nhạc, đã nhiều năm tôi luôn băn khoăn và trăn trở, tôi thấy bản thân tôi, một vài đồng nghiệp và các em luôn chú trọng tới phân môn học hát và tập đọc nhạc nhiều hơn phân môn nhạc lý và âm nhạc thường thức. Do đó việc thực hiện dạy và học ở nội dung nhạc lý và âm nhạc thường thức giảng dạy chưa được khắc sâu và chưa thực sự được yêu tích. Chính vì thế tôi mạnh dạn đưa ra một vài kinh nghiệm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở nội dung âm nhạc thường thức trong môn âm nhạc ở THCS nhằm đảm bảo mục đích cho việc giảng dạy ở trường THCS Dữu Lâu năm học 2012 – 2013. 2 PHẦN 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ Người giáo viên bao giờ cũng muốn giờ dạy của mình đạt chât lượng và học trò của mình học tập tích cực, hứng thú và yêu môn học. Nhưng đó không phải là một việc dễ. Giờ học thành công là giờ học mà giáo viên phải truyền tải đủ và khắc sâu được nội dung bài học, học sinh học tập tích cực. Đối với phân môn học hát và tập đọc nhạc thì giờ học luôn sôi nổi nhưng với phân môn âm nhạc thường thức thì thật khó thành công nếu giáo viên không phối hợp tốt các phương pháp dạy học, chưa chuẩn bị chu đáo về thiết bị, phương tiện dạy học như đàn, băng đĩa nhạc, âm thanh, hình ảnh, máy chiếu.... Bởi tác phẩm âm nhạc nằm trên giấy chỉ là âm nhạc không có sức sống, nó cần phải được vang lên thành âm nhạc “sống”. Muốn vậy tác phẩm phải được trình bày, biểu diễn dưới các hình thức khác nhau nhằm khơi gợi, hấp dẫn, thuyết phục người học. Giai điệu vang lên sẽ gợi được cảm xúc và mang đến những yếu tố thẩm mỹ. Do đó tôi thấy cần phải tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra giải pháp tốt giúp học sinh hứng thú học tập. Qua thời gian tìm tòi và vận dụng, cho đến nay tôi đã tìm được cho mình một cách làm mang lại hiệu quả cao, trong cách làm đó vấn đề đổi mới phương pháp, tích hợp có vai trò rất quan trọng. Đó cũng là yêu cầu day học âm nhạc hiện nay, nhất là đối với phân môn âm nhạc thường thức với nhiều dạng bài. - Giới thiệu nhạc cụ - Giới thiệu tác giả, tác phẩm - Các hình thức biểu diễn - Một số vấn đề của đời sống âm nhạc 3 II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ - Về phía người giáo viên, trước đây khi dạy phân môn âm nhạc thường thức, tôi mới chỉ giúp các em nắm bắt được những nội dung cơ bản trong SGK với việc học bài nhận biết qua tranh ảnh. Trong quá trình dạy phân môn âm nhạc thường thức ở nội dung tìm hiểu tác phẩm hay sơ lược về một số loại nhạc cụ chưa khắc sâu, chưa biến các tác phẩm trên giấy vang lên thành nhạc “sống”. - Về phía học sinh do đời sống còn nhiều khó khăn, đa số các em phải lao động hàng ngày ở ngoài đồng ruộng nên ít có thời gian để nghe và tiếp xúc với một số tác phẩm âm nhạc hay một số nhạc cụ phổ biến, cũng một phần do các em còn chưa chú trọng học tập bộ môn này. Xa trung tâm, nhà trường lại chưa đủ cơ sở vật chất để phục vụ việc dạy học nên không đủ tài liệu tham khảo, chưa có phòng học bộ môn. Vì vậy chỉ có thể nắm bắt được những gì SGK cung cấp. Với những khó khăn như vậy, mỗi giáo viên dạy âm nhạc phải tìm biện pháp giúp học sinh cảm thụ âm nhạc, tiếp thu tác phẩm hay hình dáng, cấu tạo, âm sắc của một số loại nhạc cụ góp phần quan trọng vào giáo dục thẩm mỹ tạo nên một trình độ văn hoá nhất định. Cũng chính từ sự băn khoăn, trăn trở: “Làm sao giúp học sinh thực sự say mê, ham thích đối với nghệ thuật âm nhạc”. Sau đây tôi xin trình bày “một vài kinh nghiệm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phân môn âm nhạc thường thức ở THCS. Những biện pháp này được áp dụng ở các khối lớp 6, 7, 8. 4 III. CÁC BIỆN PHÁP Đà TIẾN HÀNH ĐỂ THỰC HIỆN GIẢI PHÁP MỚI 1. Quy trình tiến hành 1.1. Quy cách dạy giới thiệu tác giả, tác phẩm Giới thiệu tác giả là nội dung trọng tâm, chiếm 2/3 thời lượng khi dạy giới thiệu về tác giả tác phẩm. Mục tiêu của phần này giúp học sinh nắm được một số thông tin về tác giả như: thân thế, sự nghiệp âm nhạc, tác phẩm nổi bật, phong cách hoặc bút pháp sáng tác, ghi nhận sự đóng góp của nghệ sỹ. Có nhiều cách dạy giới thiệu về tác giả. Cách thứ nhất giáo viên yêu cầu học sinh đọc SGK để trả lời một số câu hỏi về tác giả, qua đó nắm được những thông tin cần thiết như: Sơ lược tiểu sử, tác phẩm nổi bật, đặc điểm âm nhạc và nghe một vài tác phẩm tiêu biểu của nhạc sỹ. VD: Giới thiệu về nhạc sỹ Bét – tô - ven, giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách rồi đặt một số câu hỏi. - Bét – tô - ven là ai? - Những sáng tác nổi bật của Bét – tô - ven? - Đặc điểm âm nhạc trong những sáng tác của Bét – tô - ven là gì? Giáo viên kết luận: Bét-tô-ven là nhạc sỹ thiên tài người nước Đức, ông sinh nă 1770 và mất năm 1827. Ông sáng tác hàng trăm tác phẩm, trong đó nổi bật nhất là 9 bản giao hưởng và 32 xô-nát viết cho piano. Hàng trăm năm nay, âm nhạc của Bét –tô-ven đã được phổ biến trên khắp thế giới, tác phẩm của ông được xếp vào hàng kinh điển, mẫu mực, chúng luôn được sử dụng trong các cuộc thi âm nhạc, dùng để biểu diễn, để nghiên cứu và học tập tác các nhạc viện. Đặc điểm chung trong tác phẩm âm nhạc của Bét –tôven là sự bùng nổ, mới lạ, giàu tính chiến đấu. Tuy vậy, bên cạnh những sáng tác mang tính mạnh mẽ, bùng nổ, ông sáng tác cả những số tác phẩm 5 rất sâu sắc và trữ tình, để phản ánh nỗi bất hạnh và sự trăn trở trong cuộc đời mình. Sau đó giáo viên cho học sinh nghe trích đoạn những tác phẩm minh hoạ cho đặc điểm âm nhạc bùng nổ, mới lạ, giàu tính chiến đấu như: giao hưởng số 5- Định Mệnh; giao hưởng số 9- Bài ca hoà bình. Nghe những tác phẩm minh hoạ cho đặc điểm âm nhạc trữ tình như: Thư gửi Ê-li-dơ; Sô-nát ánh trăng.... Cách thứ hai, các nhóm học sinh nghiên cứu sách giáo khoa và trình bày những thông tin về tác giả. Cách thứ ba, giáo viên giới thi ệu v ề chân dung nhạc sỹ, cung cấp cho các em biét những điều cần thiết, có thể bổ sung những thông tin ngoài sách giáo khoa, rồi đưa ra một bảng dữ liệu để học sinh khẳng định hiểu biết của mình về nhạc sỹ đó. Ví dụ giáo viên yêu cầu học sinh đánh dấu vào ô Đúng hoặc Sai cho phù h ợp v ới thông tin về nhạc sỹ Trai-cốp-xki. Thông tin về nhạc sỹ Trai-cốp-xki Đúng Sai Trai-cốp-xki sinh năm 1840, mất năm 1893 Trai-cốp-xki là người nước Nga Trai-cốp-xki bắt đầu sáng tác âm nhạc từ năm 7 tuổi Trai-cốp-xki là giác giả bài hát Cô giá miền đồng cỏ Trai-cốp-xki là tác giả của 41 bản giao hưởng Điểm chung của những cách giới thiệu trên, sau khi học sinh nắm được một số thông tin về tác giả, giáo viên cần cho các em nghe một số tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ đó, bởi vì điều quan trọng nhất đối với nhạc sĩ sáng tác là giá trị của những tác phẩm. Việc cho các em nghe những tác phẩm nổi bật của họ là điều cần thiết nhất, giá trị hơn mọi lời giới thiệu hoặc phân tích. Để học sinh hiểu và đánh giá đúng vai trò của tác giả, việc lựa chọn tác phẩm cho các em nghe cần được tính toán cho phù hợp và hiệu quả. Ví dụ khi giới thiệu về Mô-da, giáo viên không cần thiết phải cho học sinh nghe nhiều tác phẩm, các em chỉ nghe khoảng 2-3 sáng tác nổi bật (ví dụ đoạn trích trong các bản Hành 6 khúc Thổ-nhĩ-kì, Waltz Favorit, Giao hưởng số 40) với thời lượng 5 – 7 phút là thích hợp. Giáo viên sưu tầm và kể một vài mẩu chuyện về cuộc đời của nhạc sĩ cũng là một cách dạy học được nhiều giáo viên áp dụng. Tuy nhiên, cũng không nên lạm dùng vì thời gian thường không đủ để giáo viên kể cho học sinh nghe những câu chuyện dài. Một ví dụ khác về cách dạy bài giới thiệu về tác giả, nhạc sĩ Trầ Hoàn. - Giáo viên giới thiệu một vài bức ảnh về nhạc sĩ Trần Hoàn: Chân dung nhạc sĩ, quê ông ở Quảng Trị, ảnh ông chụp cùng một số ca sĩ, nghệ sĩ.... - Giáo viên chỉ định học sinh đọc phần giới thiệu về nhạc sĩ Trần Hoàn trong sách giáo khoa. - Giáo viên dùng phương pháp phát vấn: Giáo viên: Hãy giới thiệu sơ lược về tiểu sử nhạc sĩ Trần Hoàn? Học sinh: Tên thật của ông là Nguyễn Tăng Hích, ông sinh năm 1928 ở Quảng Trị, mất năm 2003 ở Hà Nội. Giáo viên: Như vậy ông mất khi bao nhiêu tuổi? Học sinh: Khi ông 75 tuổi Giáo viên: Ông đã từng được Nhà nước giao cho trọng trách gì? Học sinh: Ông từng là Bộ trưởng Bộ văn hoá - thông tin Giáo viên: Kể tên một số sáng tác âm nhạc của ông? Học sinh: Sơn nữ ca, Lời người ra đi, Lời ru trên nương..... Giáo viên: Những sáng tác thành công nhất của ông là viết về đề tài nào? Học sinh: Đề tài Bác Hồ, với các các khúc như: Giữa Mạc-tư –khoa nghe câu hò ví dặm, Thăm bến Nhà Rồng, Lời Bác dặn trước lúc đi xa..... 7 Giáo viên: Nhà nước đã ghi nhận những đóng góp của ông cho nền âm nhạc Việt Nam như thế nào? Học sinh: Ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – nghệ thuật. - Giáo viên minh hoạ về tác phẩm của nhạc sĩ Trần Hoàn : + Giáo viên đàn và hát một đoạn của bài Sơn nữ ca (hoặc bài khác). Giáo viên tiếp tục minh hoạ một vài ca khúc khác của nhạc sĩ Trần Hoàn. Giới thiệu tác phẩm Đây chỉ là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ vì thế thời lượng dạy học sẽ ngắn gọn hơn so với phần giới thiệu tác giả. Cách giới thiệu về tác phẩm có thể thực hiện gồm 4 bước: Giới thiệu bản nhạc; nghe nhạc lần thứ nhất; trao đổi về bản nhạc; nghe nhạc lần thứ hai. Bước 1: Giới thiệu bản nhạc - Giáo viên giới thiệu khái quát về tên bản nhạc, xuất xứ, đặc điểm riêng của bản nhạc. - Giáo viên quy định thời gian nghe khoảng bao lâu. Bước 2: Nghe nhạc lần thứ nhất - Giáo viên tự trình bày hoặc mở băng, đĩa nhạc. - Học sinh nghe nhạc có thể kết hợp các hoạt động như gõ nhịp, vận động nhẹ nàng.... Bước 3: Trao đổi về bản nhạc - Học sinh nói cảm nhận của mình như: Bản nhạc sôi nổi hay tha thiết, nhanh hay chậm, vui hay buồn, đã từng nghe, từng đàn hoặc hát... - Giáo viên đặt câu hỏi và yêu cầu, ví dụ: + Em yêu thích nét nhạc nào trong bản nhạc, hình ảnh nào trong bài hát? + Giọng hát trong băng, đĩa nhạc là giọng nam hay nữ (nếu là bài hát)? 8 + Hình thức trình bày đơn ca, song ca hay tốp ca (nếu là bài hát)? + Diễn tả lại một nét nhạc nào đó (huýt sáo hoặc đọc bằng nguyên âm)? - Giáo viên kết luận về nội dung, tính chất của bản nhạc. giáo dục thái độ tập trung khi nghe nhạc hoặc khuyến khích học sinh thường xuyên tìm hiểu và nghe những bản nhạc hay. Bước 4: Nghe nhạc lần thứ hai. - Giáo viên tự trình bày hoặc mở băng, đĩa nhạc. - Học sinh lần thứ hai để cảm nhận sâu sắc hơn về bản nhạc, các em có thể kết hợp các hoạt động như gõ nhịp, vận động nhẹ nhàng, vẽ tranh diễn tả cảm nhận về bản nhạc, hát hoà theo. Lỗi cần tránh khi dạy nghe nhạc là giáo viên cho học sinh nghe bài hát rồi dạy các em bài hát đó. Giáo viên hướng dẫn các em tập hát từng câu, yêu cầu học sinh hát đúng giai điệu kết hợp gõ đệm hoặc vận động. Điều này là sai trọng tâm và không đúng mục tiêu, mục tiêu nghe nhạc chỉ để các em hiểu biết về bài hát chứ không phải hát đúng giai điệu bài hát đó. 1.2. Cách dạy giới thiệu nhạc cụ Môn Âm nhạc ở Trung học cơ sở không dạy học sinh cách sử dụng nhạc cụ, giới thiệu một số loại nhạc cụ của Việt Nam và thế giới, để các em có hiểu biết sơ lược những phương tiện biểu diễn âm nhạc. Bước 1: Giới thiệu tên, hình dáng, đặc điểm của từng nhạc cụ - Sẽ rất tốt nếu giáo viên có nhạc cụ thật để giới thiệu với học sinh (với những phổ biến, dễ tìm kiếm). Nếu không có nhạc cụ thật, giáo viên nên sử dụng tranh ảnh để giới thiệu tên, hình dáng, cấu tạo sơ lược hoặc đặc điểm của từng nhạc cụ. - Giáo viên mô tả tư thế trình diễn nhạc cụ. - Giáo viên giới thiệu vai trò của nhạc cụ, ví dụ: hay biểu diễn ở dàn nhạc nào, thuộc đảm nhận vai trò độc tấu hay hoà tấu.... 9 Bước 2: Nghe âm sắc - Giáo viên mô tả âm sắc của nhạc cụ - Giáo viên cho học sinh nghe âm sắc của nhạc cụ (nghe qua nhạc cụ thật, qua âm đàn phím điện tử hoặc qua băng đĩa nhạc). Giáo viên có thể kết hợp với nội dung trong các câu chuyện, bài thơ hoặc bài hát nói về âm sắc các nhạc cụ. Ví dụ :Tiếng đàn được mô tả trong câu chuyện Thạch Sanh: Đàn kêu tích tịnh tình tang Ai mang công chúa dưới hang lên trần. Tiếng đàn trong Truyện Kiều của Nguyễn Du: “Trong như tiếng hạc bay qua Đục như nước suối mới sa nửa vời. Tiếng khoan như gió thoảng ngoài Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa” Bài hát “Cộc cách tùng cheng” (Phan Trần Bảng) đã mô tả âm sắc của sênh, thanh la, mõ, trống: Senh kêu nghe tiếng vui nhất cách cách cách cách cách cách. Thanh la kêu tiếng rất vang cheng cheng cheng cheng cheng cheng . Mõ kêu nghe sao đĩnh đạc cộc cộc cộc cộc cộc cộc Trống kêu rộn rã tưng bừng. tùng tùng tùng tùng tùng tùng Bài “Một mùa xuân nho nhỏ” (Trần Hoàn) để nhắc đến phách tiền: Nước non ngàn dặm tình, nước non ngàn dặm mình, đất Huế nhịp phách tiền. Bước 3: Củng cố Có thể chọn một trong các cách sau. - Giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu từng nhạc cụ theo tranh ảnh. 10 - Tổ chức trò chơi, ví dục học sinh nghe âm sắc rồi đoán tên nhạc cụ hoặc giáo viên mở băng đĩa âm sắc nhạc cụ nào, học sinh thể hiện tư thế trình diễn nhạc cụ đó. - Nghe hoặc xem dàn nhạc biểu diễn có sự tham gia của nhạc cụ. Ngoài cách dạy trên, giáo viên có thể dạy kết hợp giữa bước 1 với bước 2. Theo cách này, giáo viên sẽ giới thiệu riêng từng loại nhạc nhạc cụ: tên, hình dáng, đặc điểm, tư thế biểu diễn rồi cho học sinh nghe âm sắc. Giới thiệu xong nhạc cụ này mới chuyển sang nhạc cụ khác. Với học sinh THCS, để phát huy tính tích cực, năng lực tự học và khả năng làm việc theo nhóm, giáo viên có thể chia lớp thành một vài nhóm, giao cho mỗi nhóm giới thiệu một loại nhạc cụ. Tuy nhiên, cần hướng dẫn và tổ chức thật chặt chẽ mới đảm bảo về thời gian và hiệu quả. Ví dụ cách tổ chức cho học sinh lớp 8 giới thiệu về các nhạc cụ là cồng, chiêng, đàn t’rưng và đàn đá. Nhóm 1 giới thiệu về cồng, chiêng, nếu có các nhạc cụ thật thì rất tốt, nếu không thì học sinh phải chuẩn bị tranh ảnh. Trong khoảng 4 – 5 phút các em cần giới thiệu được về chất liệu của cồng, chiêng, kích thước, cách sử dụng, vai trò, sau đó cho mọi người nghe âm thanh của cồng, chiêng. Tương tự như vậy, nhóm 2 sẽ giới thiệu về đàn t’rưng và nhóm 3 giới thiệu về đàn đá. Giáo viên đánh giá về kết quả công việc của từng nhóm rồi bổ sung thông tin cần thiết cho bài học thêm sinh động. 1.3. Cách dạy bài về các hình thức biểu diễn Dạng bài giới thiệu các hình thức biểu diễn gồm nội dụng: - Sơ lược về nhạc hát và nhạc đàn - Hát bè - Sơ lược về một vài thể loại nhạc đàn. 11 Về mục tiêu, dạng bài này giới thiệu để học sinh nắm bắt được một vài hình thức biểu diễn âm nhạc, giúp các em nhận biết được vai trò và đặc điểm của từng hình thức. Bước 1: Giới thiệu kiến thức (tên, đặc điểm, tính chất) giúp học sinh nắm bắt được khát quát về vấn đề, giáo viên nên kết hợp sử dụng phương pháp thuyết trình, đàm thoại, trực quan.... Bước 2: Minh hoạ kiến thức trên bản nhạc giúp học sinh được quan sát bản nhạc hoặc tranh ảnh trực quan giới thiệu về kiến thức. Giáo viên có thể yêu cầu các em tìm trong sách giáo khoa những bản nhạc, bài hát có sử dụng kiến thức. Bước 3: Minh hoạ kiến thức bằng âm thanh, giúp học sinh được nghe hoặc xem băng đĩa nhạc, băng đĩa hình về các hình thức biểu diẽn. Đôi khi, giáo viên có thể tự trình bày bản nhạc hoặc chỉ định một vài em cùng trình bày. Bước 4: Củng cố, học sinh trả lời một vài câu hỏi để nhắc lại và khắc sâu về kiến thức vừa học. 1.4. Cách dạy các bài về một số vấn đề của đời sống âm nhạc Dạng bài một số vấn đề của đời sống âm nhạc giới thiệu với học sinh những kiến thức như: - Sơ lược về dân ca Việt Nam, dân ca dân tộc it người, những bài hát mang âm hưởng dân ca. - Một số thể loại bài hát - Đôi nét về ca khúc thiếu nhi - Giới thiệu về những bài hát thiếu nhi phổ thơ; những nhạc sĩ Việt Nam có tác phẩm cho thiếu nhi. Về mục tiêu, dạng bài này cung cấp cho học sinh những kiến thức âm nhạc phổ biến và cần thiết, giáo dục các em có ý thức tìm hiểu và trân trọng nền âm nhạc Việt Nam, cùng các phân môn khác góp phần xây dựng cho học 12 sinh có một trình độ văn hoá âm nhạc nhất định mang tính phổ thông, góp phần giáo dục toàn diện. Thời lượng dạy về một số vấn đề của đời sống âm nhạc khoảng 20 – 25 phút. Giáo viên cần giúp học sinh hiểu về những điểm nổi bật của nội dung này, điều quan trọng là các em phải được nghe rồi phân tích, so sánh, cảm nhận qua một số tác phẩm cụ thể. Quy trình và cách dạy tương tự với dạng bài các hình thức biểu diễn. 1.5. Giáo án minh hoạ Ngày soạn: Ngày giảng: TRÍCH GIÁO ÁN TIẾT 3 (Lớp 8) ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC: NHẠC SĨ TRẦN HOÀN VÀ BÀI HÁT MỘT MÙA XUÂN NHO NHỎ I. Mục tiêu bài học: Học sinh biết một số nét về sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Hoàn qua tác phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”. II. Tài liệu và phương tiện: + Đàn Oóc gan + Tập trình bày để giới thiệu vài bài hát của nhạc sỹ Trần Hoàn * Dự kiến kiểm tra : - Em hãy nêu vài nét về nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu và bài hát Bóng cây Kơnia? 1. Giới thiệu bài học: 2. Dạy học bài mới: - Hoạt động 1 : +) Mục tiêu : Học sinh biết một số nét về sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Hoàn qua tác phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”. +) Cách tiến hành : Hoạt động của GV và HS Nội dung 13 Ôn lại một vài kiến thức trong nội dung âm nhạc thường thức lớp 7 (Bản giao hưởng quê hương của Bản giao hưởng đầu tiên là gì? Nhạc sỹ Hoàng Việt ) Ai là tác giả? Vở nhạc kịch đầu tiên của Việt Nam (Vở nhạc “Cô sao” của Đỗ Nhuận) là gì? Ai là tác giả? -Ai là tác giả của bài “Đường chúng ta đi” ( Nhạc sỹ Hoàng Việt) III.Âm nhạc thường thức: Nhạc sĩ Trần Hoàn và bài hát “Một mùa xuân nho nhỏ ” 1,Nhạc sĩ Trần Hoàn HS đọc SGK phần giới thiệu nhạc sĩ Trần Hoàn . - Chân dung nhạc sĩ trần Hoàn . Nhạc sĩ Trần Hoàn tên thật của ông Hãy giới thiệu sơ lược về tiểu sử là Nguyễn Tăng Hích,ông sinh năm nhạc sĩ Trần Hoàn ? 1928 ở Quảng Trị ,măt năm 2003 ở Hà Nội. Như vậy ông mất khi ông bao nhiêu (Khi ông 75 tuổi ) tuổi ? Ông đã từng được nhà nước giao cho Ông từng là Bộ trưởng Bộ văn hoá trọng trách gì ? -Thông tin. Hãy kể tên một số sáng tác âm nhạc Sơn nữ ca, lời người ra đi ,lời ru trên của ông ? nương,thăm bến nhà rồng .... Nhà nước đã ghi nhận những đóng Ông đã được nhà nước trao tặnh giải 14 góp của ông cho nền âm nhạc Việt thưởng Hồ Chí Minh về văn học Nam như thế nào ? nghệ thuật. Gọi HS xung phong trình bày 1 câu Giáo viên minh hoạ về tác phẩm của hay một đoạn của 1 bài hát của nhạc nhạc sĩ Trần Hoàn (GV tự trình bày sĩ Trần Hoàn mà em thuộc ? kết hợp mở video clip có hình thức biểu diễn) 2,Bài hát “Một mùa xuân nho nhỏ”. - Giới thiệu bản nhạc Bài hát Một mùa xuân nho nhỏ được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc từ bài thơ của nhà thơ Thanh Hải. Bài hát viết ở nhip 6/8,với chất liệu Trình bày tác phẩm "Một mùa xuân trữ tình của dân ca Huế . nho nhỏ " (lần 1 ) Em có cảm nhận gì về bài hát ? Bài hát có giai điệu phóng khoáng,trong sáng và sâu lắng. Em yêu thích nét nhạc nào trong bản nhạc ? Hình ảnh nào trong bài hát ? HS Diễn tả một nét nhạc nào đó(huýt sáo hoặc bằng nguyên âm ) Kết luận : Bài hát một mùa xuân nho nhỏ viết theo nhịp 6/8 giai điệu có lúc mềm mại ,duyên dáng ,lúcđược đẩy dần lên cao trào rồi đọng lại như khắc 15 hoạ một mùa xuân với nhiều cảm xúc chan chứa tình người . Cho HS Nghe bài hát lần thứ 2 qua đoạn video clip . Bài hát được trình bày ở hình thức Hình thức song ca . nào? +) Kết luận: - HS nhËn biÕt một số nét về sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Trần Hoàn qua tác phẩm “Một mùa xuân nho nhỏ”. 3. Luyện tập, củng cố * Em hãy khoanh vào đap án đúng nhất . Bài hát nào là của nhạc sĩ Trần Hoàn : A.Hò kéo pháo C. Một mùa xuân nho nhỏ B.Tuổi hồng D.Lí dĩa bánh bò * Nhạc sĩ Trần Hoàn Sinh năm: A.1928 C.1926 B.1927 D.1930 4. Hoạt động tiếp nối Học bài và sưu tâm một số tác phẩm của nhạc sĩ Trần Hoàn.5. Dự kiến kiểm tra đánh giá (thực hiện linh hoạt Ngày soạn: 16 Ngày giảng: TRÍCH GIÁO ÁN TIẾT 14 : LỚP 8 ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC: MỘT SỐ NHẠC CỤ DÂN TỘC I. Mục tiêu bài học: *Kiến thức: - HS nhËn biÕt ®îc 1 sè nh¹c cô d©n téc *Kĩ năng: Biết ®îc chÊt liÖu cña tõng lo¹i nh¹c cô * Thái độ : Biết giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc qua nội dung ANTT một số nhạc cụ dân tộc đó là di sản văn hóa quý giá cần được giữ gìn và bảo vệ, II. Tài liệu và phương tiện: -§àn - Chuẩn bị một số tranh ảnh, băng âm thanh, băng hình hoặc hiện vật về 3 loại nhạc cụ dân tộc để giới thiệu trong tiết học III. Tiến trình dạy học : * ổn định tổ chức: 1. Giới thiệu bài học: Nhạc cụ là phương tiện để diễn tả âm nhạc. Những nhạc cụ đầu tiên xuất hiện từ thời xa xưa và có nguồn gốc từ các công cụ lao động. Mỗi dân tộc trên thế giới đều có những loại nhạc cụ riêng cho mình. Đó là di sản văn hóa quí giá cần được gìn giữ và bảo vệ. Người Việt Nam đã chế tạo và sử dụng nhiều loại nhạc cụ độc đáo bằng nhiều chất liệu khác nhau. Bài học này chúng ta sẽ có dịp tìm hiểu kĩ hơn về một vài nhạc cụ trong số đó. Đó là cồng, chiêng, đàn t’rưng và đàn đá. 2. Dạy học bài mới: - Hoạt động 3 : Âm nhạc thường thức: Mét sè nh¹c cô d©n téc +) Mục tiêu : - HS nhËn biÕt ®îc 1 sè nh¹c cô d©n téc +) Cách tiến hành : Hoạt động của GV và HS Nội dung GV ghi bảng 3,Âm nhạc thường thức: Mét sè nh¹c cô d©n téc Nhạc cụ là phương tiện để diễn tả GV thực hiện âm nhạc. Những nhạc cụ đầu tiên xuất hiện từ thời xa xưa và có nguồn gốc từ các công cụ lao động. Mỗi dân tộc trên thế giới đều có những loại nhạc cụ riêng cho mình. Đó là di sản 17 văn hóa quí giá cần được gìn giữ và bảo vệ. Người Việt Nam đã chế tạo và sử dụng nhiều loại nhạc cụ độc đáo bằng nhiều chất liệu khác nhau. Bài học này chúng ta sẽ có dịp tìm hiểu kĩ hơn về một vài nhạc cụ trong số đó. Đó là cồng, chiêng, đàn t’rưng và đàn đá. GV treo trảnh ảnh về ba loại nhạc cụ này lên bảng. - Em nào cho biết, người ta dùng những chất liệu nào để làm các nhạc cụ? Gồm các chất liệu( trang 8): + Đá: ví dụ như đàn đá. + Đất: ví dụ như trống đất. + Sắt: nhạc cụ có dây bằng sắt. + Gỗ: nhạc cụ gõ như mõ, song loan. + Trúc: ví dụ như sáo, tiêu. + Dây tơ: ví dụ như nhị. + Vỏ quả bầu: ví dụ đàn bầu, tính tẩu. Da: dung làm mặt trống. - Cồng chiêng (SGK) GV giải thích: Ở mỗi dân tộc, hình thức của cồng và chiêng có sự khác biệt. Dân tộc này làm cồng có núm, dân tộc khác thì ngược lại. Chúng ta gọi chung là cồng và chiêng cho cả hai loại. - Đàn T’rưng (SGK) - Em nào xung phong lên bảng, chỉ vào hình vẽ và giới thiệu về cồng chiêng? - Em nào có thể lên bảng, giới thiệu về đàn T’rưng? - Em nào có thể lên bảng, giới thiệu về đàn đá? GV giải thích GV thực hiện - Đàn đá (SGK) - GV mở băng, đĩa nhạc giới thiệu về hình dáng và âm sắc của các loại nhạc cụ.( đặc biệt là sinh hoạt văn hóa cồng chiêng Tây 18 Nguyên)một nhạc cụ được công nhận là một di sản văn hóa. +) Kết luận: - HS nhËn biÕt ®îc 1 sè nh¹c cô d©n téc 3. Luyện tập, củng cố - HS nh¾c l¹i tªn 1 sè nh¹c cô d©n téc võa häc vµ cho biÕt chÊt liÖu ®Ó lµm ra nh÷ng lo¹i nh¹c cô ®ã. 4. Hoạt động tiếp nối - Học bài và làm bài tập về nhà, chuẩn bị bài mới,... 5. Dự kiến kiểm tra đánh giá (thực hiện linh hoạt Ngày soạn: Ngày giảng: TRÍCH GIÁO ÁN TIẾT 12 : LỚP 6 ÂM NHẠC THƯỜNG THỨC : SƠ LƯỢC VỀ DÂN CA VIỆT NAM I. Mục tiêu bài học: *Kiến thức :- HS cã thªm hiÓu biÕt vÒ d©n caViÖt Nam. Biết đươc dân ca là di sản văn hóa mà ông cha ta để lại. Häc sinh ®îc nghe 1 sè bµi d©n ca tiªu biÓu cña 3 miÒn ®Êt níc. *Kĩ năng : - Biết cách trình bày 1 sè bài d©n ca. * Thái độ :- Gi¸o dôc häc sinh cã ý thøc gi÷ g×n vµ ph¸t huy c¸c lµn ®iÖu d©n ca mét s¶n phÈm tinh thÇn quý gi¸ mµ cha «ng ta ®Ó l¹i. II. Tài liệu và phương tiện: - §µn ooc gan - §µi, ®Üa nh¹c mét sè lµn ®iÖu d©n ca c¸c d©n téc ViÖt Nam III. Tiến trình dạy học : * ổn định tổ chức: 1. Giới thiệu bài học: 2. Dạy học bài mới: - Hoạt động 3 : ¢m nh¹c thêng thøc : S¬ lîc vÒ d©n ca ViÖt Nam 19 +) Mục tiêu : HS cã thªm hiÓu biÕt vÒ d©n caViÖt Nam. Biết đươc dân ca là di sản văn hóa mà ông cha ta để lại. Häc sinh ®îc nghe 1 sè bµi d©n ca tiªu biÓ cña 3 miÒn ®Êt níc. +) Cách tiến hành : Hoạt động của GV và HS Nội dung 3. ¢m nh¹c thêng thøc: S¬ lîc vÒ d©n ca ViÖt Nam - GV yêu cầu HS đọc bài - Cho HS nghe ®Üa mét sè lµn ®iÖu d©n ca tiªu biÓu - D©n ca do ai s¸ng t¸c? - HS đọc bài - HS nghe ®Üa c¸c bµi: Trèng c¬m, Ru con, VÝ dÆm ( Do nh©n d©n s¸ng t¸c, kh«ng cã t¸c gi¶, thêng rÊt ng¾n) - Dân ca có nguồ gốc từ đâu? - Dân ca được truyền miệng từ người này qua người khác, từ đời này qua đời khác - (Phong phó, ®a d¹ng lu«n g¾n liÒn víi ®Æc ®iÓm riªng cña tõng vïng, miÒn) ( D©n ca lu«n g¾n bã víi ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña céng ®éng c¸c d©n téc trªn kh¾p d¶i ®Êt ViÖt Nam) - D©n ca cã ®Æc ®iÓm g×? - V× sao ph¶i gi÷ g×n vµ pt nÒn d©n ca? - GV Cho HS nghe thêm 1 số bài dân - §i cÊy, §i c¾t lóa, BÌo d¹t m©y ca khác. tr«i, Hoa th¬m bím lîn, bu«ng ¸o T¹i sao d©n ca l¹i cã sù kh¸c nhau em ra... nh thÕ? *Sù kh¸c nhau nµy phô thuéc vµo hoµn c¶nh ®Þa lÝ , ®Æc biÖt lµ ng«n ng÷ (VÝ dô: D©n ca d©n téc T©y Nguyªn kh¸c víi d©n d©n ca c¸c d©n téc miÒn nói phia B¾c, d©n ca ®ång b»ng b¾c - Em có thuộc bài dân ca nào của bé dÔ ph©n biÖt víi d©n ca Nam phú Thọ không? Em hãy thể h¸t tặng Bé.vv.... cả lớp nghe ? - Ru em, đố hoa, xẻ ván bắc cầu...... 20