Tài liệu Skkn sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12.

Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI TRƯỜNG THPT XUÂN THỌ  Mã số:………………… (Do HĐKH Sở GD - ĐT ghi) …………………………………….. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “SƠ ĐỒ HOÁ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GÓP PHẦN CỦNG CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12” Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Tổ chuyên môn: Sử - Địa - GDCD Lĩnh vực nghiên cứu: - Quản lí giáo dục: - Phương pháp dạy học bộ môn: - Phương pháp giáo dục: - Lĩnh vực khác:............................... Có đính kèm: Mô hình Phần mềm Phim ảnh Hiện vật khác Năm học: 2012 - 2013 0 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… SƠ LƯỢC LÝ LỊCH KHOA HỌC I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN - Họ và tên: Nguyễn Thành Trung - Ngày, tháng, năm sinh: 18.08.1987 - Giới tính: Nữ - Địa chỉ: Ấp Phượng Vỹ - Suối Cao – Xuân lộc – Đồng Nai - Điện thoại: 0985 064 162 - Email: [email protected] - Chức vụ: Giáo viên - Đơn vị công tác: Trường THPT Xuân Thọ II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO - Học vị cao nhất: Cử nhân - Năm nhận bằng: 2009 - Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm Lịch sử III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC - Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm: Dạy học môn Lịch sử - Số năm có kinh nghiệm: 3 năm - Sáng kiến kinh nghiệm đã có trong thời gian gần đây: + Tạo hứng thú học tập lịch sử cho học sinh thông qua cách dẫn nhập bài học lịch sử - 2012 1 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… MỤC LỤC Mục lục........................................................................................................................... Trang 1 Lời giới thiệu............................................................................................................................. 2 A. ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................................... 3 1. Lý do chọn đề tài..............................................................................................................4 2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài........................................................4 2.1 Thuận lợi..................................................................................................................... 4 2.2 Khó Khăn...................................................................................................................4 3. Mục đích chọn đề tài........................................................................................................5 4. Nhiệm vụ của đề tài.......................................................................................................... 6 5. Phạm vi nghiên cứu đề tài...............................................................................................6 6. Phương pháp nghiên cứu đề tài......................................................................................6 B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.......................................................................................................7 1. Cơ sở lý luận..................................................................................................................... 7 2. Cơ sở thực tiễn.................................................................................................................7 3. Thực trạng dạy – học bộ môn lịch sử tại trường THPT Xuân Thọ..............................8 3.1 Ưu điểm.....................................................................................................................8 3.2 Hạn chế...................................................................................................................... 8 3.3 Điều tra cụ thể...........................................................................................................9 4. Giải pháp thực hiện sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12.......................................................................10 4.1 Những yêu cầu đối với giáo viên và học sinh.........................................................10 4.2 Một số giải pháp thực hiện.....................................................................................10 5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài..........................................................14 6. Bài học kinh nghiệm......................................................................................................15 C. KẾT LUẬN......................................................................................................................... 16 1. Kết luận.......................................................................................................................... 16 2. Một số kiến nghị.............................................................................................................16 TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................18 2 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… LỜI GIỚI THIỆU Lịch sử là môn học cung cấp cho học sinh những kiến thức phổ thông, cơ bản nhất, cần thiết về lịch sử xã hội loài người, giúp cho học sinh có thể hệ thống hoá, khái quát hoá những hiểu biết căn bản nhất về lịch sử; đồng thời qua những bài học lịch sử, người giáo viên bên cạnh truyền đạt những kiến thức sử học cho học sinh thì phải giáo dục tư tưởng tình cảm đúng đắn; rèn luyện cho học sinh các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống… Môn lịch sử có nhiều khả năng bồi dưỡng tư duy (khắc hoạ biểu tượng lịch sử, hình thành khái niệm lịch sử, hệ thống hoá các sự kiện lịch sử…); rèn luyện cho học sinh những kỹ năng có thể áp dụng vào thực tiễn cuộc sống. Cùng với các môn học khác, bộ môn lịch sử trong trường THPT góp phần bồi dưỡng cho học sinh ý thức, trách nhiệm, tự giác tìm hiểu, khám phá khoa học; giáo dục lòng tự hào dân tộc, tình yêu thiên nhiên, con người, tình yêu quê hương đất nước. Vì vậy, có thể nói môn học lịch sử là một bộ môn không thể thiếu trong các trường THPT. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy – học bộ môn lịch sử đang gặp nhiều vấn đề nan giải, nhất là đối với việc học tập bộ môn lịch sử của học sinh khối 12 khi đây là một trong những môn có khả năng thi tốt nghiệp THPT. Việc dạy – học lịch sử 12 hiện nay đang phải đứng trước những áp lực từ nhiều phía: yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, sự xuống cấp chất lượng bộ môn và cả áp lực từ xã hội, phụ huynh học sinh cũng như thi cử,…Chính vì thế, việc làm sao để học sinh khối 12 có thể tiếp thu kiến thức trọng tâm bộ môn lịch sử một cách chủ động và khắc sâu được kiến thức là yêu cầu đầu tiên đặt ra cho người giáo viên bộ môn. Sau thời gian giảng dạy tại trường THPT Xuân Thọ, mặc dù chỉ mới được một thời gian ngắn (4 năm) nhưng trong suốt quá trình giảng dạy, tiếp xúc với nhiều học sinh khác nhau và được sự chỉ bảo, giúp đỡ của các thầy cô đồng nghiệp đi trước, tôi cũng đúc kết cho mình một vài kinh nghiệm trong việc giảng dạy bộ môn lịch sử trong trường THPT theo hướng tích cực hơn. Trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu có liên quan và qua kinh nghiệm thực tế bản thân, tôi mạnh dạn đề xuất một yếu tố có thể góp phần giúp cho học sinh có thể củng cố, khắc sâu nội dung bài học lịch sử một cách chủ động và nhẹ nhàng hơn, nhất là đối với học sinh 12, đó là “Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12”. Trong quá trình thực hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình, tôi không tránh khỏi những thiếu sót, mong nhận được sự góp ý từ quý thầy cô đồng nghiệp và tập thể sư phạm nhà trường. Tôi chân thành cảm ơn! 3 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: “SƠ ĐỒ HOÁ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GÓP PHẦN CỦNG CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12” ……………………………… A. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, việc dạy – học lịch sử đang thu hút sự quan tâm chú ý của toàn xã hội. Tuy nhiên, trong hầu hết tất cả các trường học thuộc các cấp học mà nhất là cấp THPT, cả thầy và trò dần gặp nhiều vấn đề khó khăn trong việc dạy – học bộ môn lịch sử. Một câu hỏi mà các giáo viên luôn bâng khuâng là “làm thế nào để dạy tốt - học tốt môn lịch sử?”, “làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử?, làm sao để các em học sinh yêu thích môn lịch sử và học môn lịch sử ngày càng có hiệu quả hơn?”. Đặc biệt đối với học sinh 12, việc học tập bộ môn lịch sử là cả một vấn đề lớn khi đây là một trong những môn có thể các em sẽ phải thi tốt nghiệp THPT, trong khi đó các em đã bắt đầu có định hướng cho ngành học trong tương lai, điều này đã tác động không nhỏ đến việc học tập của các em, nhất là những học sinh không chọn khối C: Văn – Sử - Địa (mà số học sinh không chọn khối này lại chiếm một tỷ lệ lớn ở hầu hết tất cả các trường THPT trên toàn quốc), vậy làm sao để giúp học sinh 12 có thể nắm được kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài học một cách chủ động, nhẹ nhàng, không tạo sự uể oải, áp lực từ sự khô khan, dài dòng của nội dung bài học lịch sử nhằm giúp các em tự tin hơn trong kỳ thi tốt nghiệp THPT là một câu hỏi lớn mà bất kỳ giáo viên nào dạy lịch sử 12 đều bâng khuâng, trăn trở. Có thể nói phương pháp dạy học bao giờ cũng là yếu tố quan trọng nhất quyết định đến sự thành công hay thất bại của một tiết học, vấn đề quan trọng là người giáo viên phải biết vận dụng phương pháp sao cho phù hợp với nội dung bài học để mang lại hiệu quả cao trong hoạt động dạy – học lịch sử. Không phải cứ học sinh làm việc nhiều, trả lời nhiều câu hỏi của giáo viên là đã có thể nắm được nội dung bài học, là phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh; trên thực tế tính tích cực, chủ động tiếp thu kiến thức của học sinh phải được phản ánh trên nhiều mặt từ sự tập trung chú ý theo dõi bài giảng đến suy nghĩ, tiếp thu kiến thức, ghi chép hợp lý, tự điều khiển được quá trình nhận thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên bộ môn. Vì vậy, tôi nghĩ rằng để dạy tốt – học tốt bộ môn lịch sử THPT, giúp học sinh nắm vững được kiến thức, nhất là đối với học sinh 12 thì không chỉ riêng việc các giáo viên áp dụng hợp lý đổi mới phương pháp dạy học mà một vấn đề quan trọng đầu tiên yêu cầu đặt ra ở đây là giáo viên làm sao có thể giúp các em đỡ được phần nào áp lực từ sự khô khan, dài dòng vốn là đặc trưng của bộ môn lịch sử, từ đó dẫn đến hứng thú ham học hỏi, tìm tòi, khám phá của học sinh. Có như vậy sẽ giúp học sinh chủ động hơn trong việc tiếp thu kiến thức. Tôi nghĩ việc người giáo 4 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… viên áp dụng thuần thục, hợp lý các phương pháp dạy học và có một cách tóm tắt được nội dung bài học qua dạng sơ đồ hình học cơ bản thích hợp với nội dung bài học thì hiệu quả của tiết học sử sẽ tăng lên rất nhiều. Sơ đồ nhằm cụ thể hoá nội dung sự kiện bằng những ký hiệu hình học đơn giản, diễn tả một tổ chức cơ cấu xã hội, một chế độ chính trị, mối quan hệ giữa các sự kiện lịch sử. Trên cơ sở những luận cứ đó, tôi mạnh dạn đề xuất ý kiến của mình về việc “SƠ ĐỒ HOÁ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GÓP PHẦN CỦNG CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12”, lấy thực nghiệm trong chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954, thuộc phần hai: Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 của chương trình lịch sử 12 – cơ bản. Hy vọng với phần trình bày của tôi cũng góp phần làm phong phú thêm kho tàng kinh nghiệm trong việc giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường THPT, góp phần nâng cao hiệu quả của việc dạy – học bộ môn. 2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài 2.1 Thuận lợi Giáo viên bộ môn chúng tôi luôn cố gắng thay đổi phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học như: ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng dồ dùng trực quan, phương pháp giải quyết vấn đề, thuyết trình…. Tích cực hướng dẫn học sinh thảo luận nhóm, hỗ trợ kiến thức cho nhau, thông qua hoạt động này những học sinh yếu kém sẽ nhận được sự hướng dẫn của giáo viên và các học sinh khá giỏi, học sinh sẽ nắm chắc kiến thức và hiểu sâu hơn về bản chất của sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử. Trường là trường mới, cơ sở vật chất tương đối đáp ứng đầy đủ cho việc dạy – học bộ môn như hệ thống phòng máy chiếu, tranh ảnh, tư liệu, tập bản đồ… Trong quá trình giảng dạy, giáo viên kết hợp và khai thác triệt để các đồ dùng và phương tiện dạy học như tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, mô hình, ứng dụng công nghệ thông tin… Đa số học sinh có chú ý nghe giảng, tập trung suy nghĩ trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra, một số em có chuẩn bị bài mới ở nhà, tham gia tích cực trong việc thảo luận nhóm và đạt hiệu quả cao trong quá trình lĩnh hội kiến thức Đồng thời, hiện nay, phương tiện thông tin rất gần, rất phổ biến đó chính là Internet, giáo viên và học sinh đều có thể dễ dàng tìm hiểu nhiều thông tin lịch sử thú vị liên quan đến bài học lịch sử. 2.2. Khó khăn Do xu thế phát triển của xã hội hiện nay đã tạo tâm lý cho đa phần học sinh và kể cả phụ huynh thường xem bộ môn lịch sử trong trường phổ thông là môn phụ nên ít quan tâm đến. 5 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Về khách quan mà nói, tình hình học tập của học sinh chưa có sự đồng bộ, tỷ lệ học sinh yếu kém vẫn còn nhiều, học sinh lười tìm tòi, học hỏi. Do đó việc dạy - học lịch sử theo hướng tích cực vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Đối với học sinh 12, vì đây là năm học cuối cấp việc định hướng lựa chọn khối học phù hợp với khả năng và nghề nghiệp tương lai của các em sau này là điều tất yếu và đa số các em đều không chọn khối học có bộ môn lịch sử nên việc học lệch là khó tránh khỏi. Bên cạnh đó, giáo viên vẫn chưa phát huy tính tích cực hoạt động của học sinh tạo điều kiện cho các em suy nghĩ, nắm vững kiến thức, vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học một chiều. Giáo viên chỉ nêu câu hỏi và gọi một số học sinh khá, giỏi hay phát biểu để trả lời, chưa chú ý nhiều đến đối tượng học sinh yếu, kém, làm cho đối tượng không tham gia hoạt động. Điều này làm cho các em một phần lơ là việc học tập bộ môn, một phần cảm thấy tự ti về năng lực của mình, các em càng cảm thấy chán nản và không yêu thích môn lịch sử. Đa số học sinh chưa có tinh thần học tập, một số em vừa học vừa làm việc riêng, việc tiếp thu bài chậm nên từ đó học sinh chưa thể xác định nội dung trọng tâm, cơ bản của bài học, tiếp thu bài một cách máy móc, khó khăn. 3. Mục đích chọn đề tài Cũng như các môn học khác, môn học lịch sử có nhiệm vụ và khả năng góp phần vào việc thể hiện mục tiêu đào tạo của trường phổ thông nói chung. Bộ môn lịch sử cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ sở của khoa học lịch sử, nên đòi hỏi học sinh không chỉ nhớ mà còn phải hiểu và vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Cho nên, cùng với các môn học khác, việc học tập lịch sử cũng đòi hỏi khả năng phát triển tư duy, thông minh và sáng tạo của học sinh. Việc dùng sơ đồ hoá bài học lịch sử một cách phù hợp với nội dung bài học cùng với việc giáo viên vận dụng tốt các phương pháp dạy học và các khâu lên lớp hợp lý, giáo viên sẽ dẫn dắt học sinh học tập một cách tích cực, chủ động, sáng tạo, nắm vững những kiến thức cơ bản, từ đó có thể góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức lịch sử cho học sinh ngay trên lớp, đồng thời xóa dần cái tâm lí chán nản khi học lịch sử, học sinh không còn cảm thấy lịch sử là một bộ môn học quá khô khan, “khó nuốt”, không còn mơ hồ về kiến thức lịch sử. Đó là cơ sở giúp người học chủ động hơn trong việc học tập bộ môn của mình. Giúp giáo viên có sự nhìn nhận đúng về tầm quan trọng của việc phải cần có một phương pháp dạy học bộ môn phù hợp đối với từng khối lớp, từng đối tượng học sinh và từng bài học lịch sử, có như vậy thì mới tạo nên sự hứng thú học tập cho học sinh trong việc học tập lịch sử của chương trình phổ thông. Nhưng quan trong hơn hết là giúp học sinh dễ hiểu bài, nắm vững kiến thức trọng tâm, cơ bản ngay trên lớp, từ đó giúp các em ham học và nhất là càng yêu mến bộ môn lịch sử hơn. 6 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… 4. Nhiệm vụ của đề tài Nghiên cứu, tìm hiểu và áp dụng sáng kiến, tôi xác định những nhiệm vụ của đề tài cụ thể sau: - Xác định cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng “sơ đồ hoá” cho từng bài học lịch sử cụ thể thuộc chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954 (thuộc phần hai: Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 – chương trình lịch sử lớp 12 – cơ bản) nhằm rèn luyện kỹ năng hệ thống hoá kiến thức cho học sinh lớp 12 để có được một tiết dạy – học lịch sử hiệu quả, giúp học sinh củng cố và khắc sâu kiến thức ngay trên lớp. - Xây dựng quy trình chung và các biện pháp cụ thể trong việc sử dụng “sơ đồ hoá bài học lịch sử” nhằm góp phần giúp củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn năm 1945 đến năm 1954 ở lớp 12 THPT. - Xác định được những nội dung trọng tâm, cơ bản của từng bài học lịch sử trong phạm vi nghiên cứu để áp dụng hợp lý việc “sơ đồ hoá” nhằm hệ thống kiến thức cho học sinh. - Thực nghiệm sư phạm với đối tượng học sinh cụ thể tại trường THPT Xuân Thọ - Xuân Lộc – Đồng Nai nhằm kiểm tra tính khả thi và phù hợp của đề tài đã nêu. 5. Phạm vi nghiên cứu đề tài Với thời gian có hạn, sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12” của tôi có giới hạn phạm vi nghiên cứu là chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954 (thuộc phần hai: Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 2000 – chương trình lịch sử lớp 12 – ban cơ bản) 6. Phương pháp nghiên cứu đề tài Thao giảng, dự giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm giữa các đồng nghiệp với nhau trong quá trình giảng dạy môn lịch sử. Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học lịch sử nhằm nâng cao khả năng vận dụng hợp lý đổi mới phương pháp vào quá trình dạy –học bộ môn lịch sử. Trang bị đầy đủ sách giáo khoa, sách bài tập, sách giáo viên lịch sử lớp 12. Sử dụng các câu hỏi điều tra có thể đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của việc đánh giá khả năng lĩnh hội kiến thức của học sinh trong việc giảng dạy môn lịch sử lớp 12, để khắc phục nhược điểm trong phương pháp kiểm tra đánh giá cần phối hợp các phương pháp hiện đại. Tăng cường kiểm tra đánh giá kết quả học sinh học để từ đó có điều chỉnh hợp lí hơn. 7 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 1. Cơ sở lý luận Môn học nào cũng có đặc điểm riêng của nó. Nói đến học tập lịch sử là cả một quá trình nhận thức lâu dài từ quá khứ đến hiện tại và chuẩn bị cho tương lai. Vấn đề tồn tại của lịch sử là sự kiện lịch sử quá nhiều làm cho người học khó nhớ, nhiều khái niệm trừu tượng, khó hiểu, xa lạ với học sinh và rất dễ dẫn đến tình trạng nhàm chán, từ đó đâm ra lười học sử, nhát học sử, thậm chí là sợ học sử. Vì vậy, làm thế nào để học sinh cảm thấy rằng học sử không phải là một “sự tra tấn” mà ngược lại, các em cảm thấy thật thú vị khi được tìm hiểu về những gì thuộc về các em và xã hội của các em. Đặc biệt, với học sinh 12, việc làm sao để tiếp thu kiến thức lịch sử một cách dễ hiểu, dễ nhớ, có khả năng khắc sâu kiến thức là rất quan trọng. Do đó, việc “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12” là rất cần thiết, người giáo viên cần thiết kế được những sơ đồ bài học lịch sử dạng hình học đơn giản, dễ hiểu tạo được khả năng tiếp thu kiến thức một cách chủ động, hứng thú ở học sinh. Giáo sư Nguyễn Thị Côi trong cuốn “các con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông (2006) đã khẳng định “…Trên cơ sở những sự kiện lịch sử cụ thể đã học, hình thành cho học sinh một bức tranh toàn diện về các hiện tượng hoặc khoá trình lịch sử đã học và hệ thống hoá, khái quát hoá kiến thức đã tiếp thu…” Trong cuốn “phương pháp dạy học lịch sử” của giáo sư Phan Ngọc Liên – Trần Văn Trị (2001) cũng đã trình bày “…Trong mỗi tiết dạy, mỗi chương hay mỗi một khoá trình lịch sử, chúng ta bắt gặp rất nhiều sự kiện lịch sử. Người giáo viên phải biết chọn lọc sự kiện cơ bản để khắc sâu cho học sinh…Trên cơ sở cung cấp những sự kiện lịch sử, chúng ta nâng sự hiểu biết của học sinh lên trình độ khái quát lý luận…Những kiến thức lịch sử đó còn phải đảm bảo tính hệ thống…” Và còn nhiều tác phẩm, công trình nghiên cứu khác đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau của việc khái quát hoá, hệ thống hoá kiến thức trong đó việc “sơ đồ hoá bài học lịch sử” là một trong những biện pháp đáp ứng yêu cầu trên. 2. Cở sở thực tiễn Ngày nay, đa phần học sinh vốn dĩ đã áp đặt suy nghĩ rằng “sử là một bộ môn quá khô khan, quá dài vá khó học” cho nên tiết dạy – học lịch sử của cả thầy và trò đều rất nặng nề, căng thẳng, giáo viên gặp quá nhiều áp lực trong việc dạy sử, trong khi đó thái độ học tập lịch sử của học sinh chưa đúng với yêu cầu và vị trí của nó, nhất là học sinh khối 12, các em phải học nhiều, áp lực từ việc học là rất lớn. Vì vậy, tôi cho rằng làm cách nào để giúp học sinh 12 tiếp thu kiến thức lịch sử một cách dễ hiểu nhất, dễ nhớ nhất là rất quan trọng. Người giáo viên chúng ta cần biết thiết kế những khâu lên lớp khác nhau, hệ thống được những kiến thức cơ bản nhất, trọng tâm nhất của một bài học lịch sử để giúp học sinh nắm được kiến thức ngay tại lớp, đồng thời, chúng ta cần tạo 8 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… ra một không khí thật sự thoải mái để học sinh cảm thấy không bị ép buộc mà các em tự ý thức, chủ động, tích cực lĩnh hội kiến thức. Như vậy, tiết dạy – học sử của cả thầy và trò sẽ trở nên thật thú vị và dễ dàng hơn. Từ đây, có thể kết luận rằng việc áp dụng thiết kế “sơ đồ hoá bài học lịch sử” phù hợp với nội dung kiến thức theo hướng tích cực nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh là yếu tố quan trọng và cần thiết đối với mỗi người giáo viên dạy lịch sử, nhất là chương trình dành cho học sinh khối 12. 3. Thực trạng dạy – học bộ môn lịch sử trường THPT Xuân Thọ 3.1 Ưu điểm 3.1.1 Về phía giáo viên Cả 4 giáo viên giảng dạy lịch sử đều còn rất trẻ, nhiệt tình và tâm huyết trong việc truyền đạt kiến thức lịch sử cho học sinh. Các giáo viên luôn cố gắng tìm tòi và học hỏi kinh nghiệm trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực của học sinh trong việc học tập lịch sử. Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cố gắng kết hợp tốt, hợp lý những phương pháp dạy học mới theo hướng tích cực giúp học sinh chủ động tiếp thu kiến thức… 3.1.2 Về phía học sinh Đa số học sinh chú ý nghe giảng, chịu khó tiếp thu bài mới, cố gắng trả lời những câu hỏi mà giáo viên đưa ra. Học sinh tham gia tích cực những tiết thảo luận nhóm, cố gắng nắm vững được những kiến thức trọng tâm, cơ bản của bài học. 3.2 Hạn chế 3.2.1 Về phía giáo viên Xét ở một góc độ nào đó, việc thay đổi phương pháp dạy học của giáo viên vẫn chưa hoàn toàn phát huy được tính tích cực của học sinh. Giáo viên chịu áp lực về thành tích môn học từ đó luôn suy nghĩ phải bắt buộc học sinh học sử, thuộc sử một cách cứng nhắc, giáo khoa, mà chưa tìm ra được nhiều biện pháp, hướng khắc phục khó khăn của việc dạy – học sử thật sự phát huy được hiệu quả, vì vậy đã gây nhiều khó khăn trong việc giúp học sinh khắc sâu kiến thức. Cả 4 giáo viên đều còn rất trẻ nên kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều, nhiều tình huống sư phạm không xử lý hợp lý khiến học sinh càng lúc càng cảm thấy chán học sử, căng thẳng khi học tiết sử… 9 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… 3.2.1 Về phía học sinh Vì là học sinh lớp 12, các em đã bắt đầu định hướng con đường nghề nghiệp tương lai của mình nên xuất hiện tư tưởng “học lệch”, xem bộ môn lịch sử là một môn phụ, nên không thật sự chịu tìm hiểu, học tập một cách nghiêm túc. Học sinh yếu kém đạt tỷ lệ tương đối cao nên chỉ có khả năng trả lời các câu hỏi của giáo viên như đọc lại bài trong sách giáo khoa, khả năng tư duy của các em còn rất hạn chế. Đa số học sinh luôn áp đặt cho mình suy nghĩ rằng sử là một môn học quá dài dòng, khô khan và khó nhớ, khó thuộc nên việc học tập bộ môn của các em trở nên vô cùng khó khăn. 3.3 Điều tra cụ thể Tôi được phân công trực tiếp đứng lớp giảng dạy 5 lớp 12 từ 12C1 đến 12C5. Trong quá trình vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu đặc điểm tình hình học tập bộ môn của học sinh, vừa tiến hành rút kinh nghiệm qua mỗi tiết dạy. Việc điều tra của tôi được thực hiện thông qua kiểm tra 15 phút. Qua điều tra, đa số học sinh làm bài chưa tốt, chưa biết vận dụng và liên hệ kiến thức đã học, chưa nắm rõ các sự kiện lịch sử qua các giai đoạn hay lẫn lộn giữa sự kiện này với sự kiện khác. Từ đó chất lượng bộ môn lịch sử chưa cao, còn nhiều điểm dưới trung bình. BẢNG ĐIỀU TRA KẾT QUẢ BÀI KIỂM TRA 15 PHÚT TRƯỚC KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI Lớp Sĩ số 12C1 12C2 12C3 12C4 12C5 45 44 44 44 44 Giỏi SL % 8 17.8 6 13.6 11 25.0 9 20.5 6 13.6 Khá SL % 10 22.2 11 25.0 9 20.5 11 25.0 14 31.8 Trung bình SL % 19 42.3 17 38.6 19 43.2 20 45.5 16 36.4 Yếu SL % 6 13.3 9 20.5 5 11.3 4 9.0 6 13.6 Kém SL % 2 4.5 1 2.3 0 0.0 0 0.0 2 4.6 4. Giải pháp thực hiện sáng kiến “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12”. Để góp phần củng cố cũng như khắc sâu kiến thức cơ bản, trọng tâm cho học sinh lớp 12 của từng bài học lịch sử ngay trên lớp, giáo viên cần thiết kế một cách thuần thục, hợp lý, phù hợp với nội dung mỗi bài học những sơ đồ kiến thức dưới dạng hình học đơn giản, giúp học sinh dễ hình dung, dễ hiểu được vấn đề mà giáo viên đề cập trong sơ đồ, từ đó sẽ tiếp thu được kiến thức lịch sử một cách tích cực, chủ động, đồng thời làm cho tiết dạy – học sử trở nên nhẹ nhàng hơn với cả giáo viên và học sinh. 4.1 Những yêu cầu đối với giáo viên và học sinh 4.1.1 Đối với giáo viên 10 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Chuẩn bị tất cả đồ dùng dạy học khi lên lớp: giáo án, bản đồ tranh ảnh phục vụ bài dạy (nếu có), sơ đồ hệ thống kiến thức… Khi dạy, giáo viên phải kết hợp nhiều phương pháp dạy học phù hợp, thực hiện thuần thục các khâu lên lớp, đồng thời phải liên hệ kiến thức cũ. Không nên đưa ra những câu hỏi quá đơn giản mang tính trắc nghiệm khách quan như: có, đúng, không, sai. Nếu đặt câu hỏi như vậy phải kèm theo vế sau như vì sao? Tại sao? Để học sinh giải thích được quan điểm lựa chọn đáp án của mình trên cơ sở hiểu biết kiến thức chứ không phải lựa chọn mang tính ngẫu nhiên. Khi đặt câu hỏi phải đi từ dễ đến khó, vì nếu đặt câu hỏi quá khó sẽ làm cho học sinh căng thẳng. Với câu hỏi khó, giáo viên nên gợi ý cho học sinh trả lời, không nên cho học sinh suy nghĩ quá lâu làm không khí lớp nặng nề và mất nhiều thời gian. Trong lúc học sinh suy nghĩ trả lời, giáo viên nên tránh việc hối thúc học sinh, mà cần nêu gợi ý giúp học sinh trả lời đúng ý được hỏi, tạo cho học sinh không khí thoải mái. Khi học sinh trả lời giáo viên phải nhận xét câu trả lời của học sinh, nếu thiếu có thể cho một học sinh khác bổ sung hoặc giáo viên trình bày cụ thể. Cố gắng truyền tải đến học sinh nội dung bài học thật ngắn gọn, cô động nhưng phải đảm bảo nội dung cơ bản, cần nhấn mạnh ý chính của bài. 4.1.2 Đối với học sinh: Học sinh cần phải đọc trước bài mới, chuẩn bị câu hỏi trong sách giáo khoa. Trong giờ học phải chú ý nghe giảng, tích cực phát biểu ý kiến, xây dựng bài, không tiếp thu máy móc mà phải có suy nghĩ. Học sinh tự giác học tập, dựa vào kiến thức giáo viên truyền đạt, học sinh phải biết tự tìm tòi, sáng tạo, phân tích sự kiện hoặc so sánh sự kiện này với sự kiện khác. Học sinh biết sử dụng bản đồ, lược đồ, trình bày diễn biến một cuộc khởi nghĩa hoặc một giai đoạn lịch sử (nếu có) dựa trên bản đồ, lược đồ. 4.2 Một số giải pháp thực hiện việc “sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12” Chương trình lịch sử Việt Nam lớp 12 gồm 5 chương, ứng với 5 giai đoạn: 1919 – 1930, 1930 – 1945, 1945 – 1954, 1954 – 1975, 1975 – 2000. Đây là một tiến trình lịch sử kế tiếp nhau, nó đòi hỏi học sinh khi học bài mới thì phải nhớ được kiến thức cũ, tìm hiểu để thấy được mối quan hệ giữa các bài, các chương với nhau, phải biết sử dụng kiến thức đã học để tiếp nhận kiến thức mới, biết quá khứ để tìm hiểu hiện tại. Chính vì vậy, một yêu cầu cơ bản đặt ra cho học sinh là các em cần phải nắm được những kiến thức trọng tâm nhất của bài học trước để dễ dàng tiếp nhận kiến thức bài học tiếp theo. Điều này đòi hỏi ở người giáo viên phải cố gắng làm sao để có 11 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… thể củng cố, khắc sâu được những kiến thức trọng tâm của bài học lịch sử cho học sinh, giúp các em nhanh nhớ và nhớ lâu kiến thức dưới dạng cơ bản nhất, ngắn gọn nhất. 4.2.1 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài trình bày tình hình lịch sử Có thể nói đây là dạng bài học lịch sử có nội dung tương đối dài, khó nhớ bởi nó yêu cầu học sinh phải trình bày được tình hình lịch sử của một quốc gia, khu vực hay thế giới trong một giai đoạn lịch sử cụ thể, nó bao gồm nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội… Chính vì vậy, đối với học sinh để nhớ tất cả những ý trên theo như yêu cầu của bài học là vô cùng khó khăn nếu như các em cứ học bài một cách máy móc như trước. Nhưng nếu giáo viên biết dùng một dạng sơ đồ hình học đơn giải để hệ thống lại kiến thức một cách ngắn gọn, đơn giản nhất thì việc học sinh nhớ bài sẽ dễ dàng hơn. Ví dụ: Trong bài 17 – chương III: NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ TỪ SAU NGÀY 2.9.1945 ĐẾN TRƯỚC NGÀY 19.12.1946, khi trình bày về mục 1 – Tình hình nước ta sau cách mạng tháng Tám năm 1945, giáo viên có thể sử dụng sơ đồ sau: - Có chính quyền mới - Có Đảng, do chủ tịch HCM đứng đầu, lãnh đạo - Hệ thống XHCN hình thành, PTCM thế giới dâng cao - Ngoại xâm: + Miền Nam: Pháp + Anh + Miền Bắc: TH dân quốc - Nội phản - Chính trị: + Chính quyền CM non trẻ + Lực lượng vũ trang yếu - Văn hoá – xã hội: + Di sản văn hoá lạc hậu của chế độ cũ để lại + Hơn 90% dân số mù chữ NGÀN CÂN TREO SỢI TÓC - Tài chính: + Ngân sách trống rỗng + Chính quyền chưa quản lý ngân hàng Đông Dương - Kinh tế: + Nạn đói 1944 – 1945 chưa khắc phục + Thiên tai, mất mùa, đói kém… + Đời sống nhân dân khó khăn SƠ ĐỒ “TÌNH HÌNH NƯỚC TA SAU CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945” 4.2.2 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài diễn biến lịch sử 12 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Đây là dạng bài học lịch sử có nhiều số liệu, sự kiện, mốc thời gian đòi hỏi học sinh cần nhớ chính xác về hoàn cảnh, diễn biến, kết quả, ý nghĩa, chính vì vậy nó rất dễ làm cho học sinh nhầm lẫn từ sự kiện, mốc thời gian này sang sự kiện mốc thời gian khác. Để giúp học sinh khắc sâu kiến thức đối với dạng bài diễn biến lịch sử, giáo viên có thể áp dụng việc dạy bài học thông qua lược đồ, bản đồ, đồng thời hệ thống kiến thức chung bằng một sơ đồ. Ví dụ 1: Trong bài 18 – chương III: NHỮNG NĂM ĐẦU CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1946 – 1950), khi trình bày về mục III.1 – Chiến dịch Việt Bắc thu – đông năm 1947, giáo viên có thể hệ thống kiến thức bài học bằng sơ đồ sau: - Cuộc tiến công của Pháp lên Việt Bắc: + 3.1947, Bôlae cử làm cao uỷ Đông Dương  tiến công Việt Bắc. + 7.10.1947, 12 000 quân Pháp tiến công lên Việt Bắc - Chủ trương của ta: “Phải phá tan cuộc tiến công mùa đông của giặc Pháp” Chiến dịch Việt Bắc thu – đông 1947 - Ta bao vây, tiến công địch ở Chợ Đồn, Chợ Mới, Chợ Rã  Cuối 11.1947, Pháp rút khỏi Chợ Đồn, Chợ Rã. - Đông: Đánh địch trên đường số 4 (Đèo Bông Lau – 30.10.1947) - Tây: Đánh địch trên sông Lô (Đoan Hùng, Khe Lau) - Hai gọng kìm của Pháp bị bẻ gãy - 19.12.1947, Pháp rút khỏi Việt Bắc - Cơ quan đầu não được bảo vệ - Bộ đội chủ lực trưởng thành - Kháng chiến chuyển sang giai đoạn mới - Buộc Pháp chuyển từ đánh nhanh – thắng nhanh sang đánh lâu dài Ví dụ 2: Trong bài 20 – chương III: CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP KẾT THÚC (1953 – 1954), khi trình bày về mục II.1 – Cuộc tiến công chiến lược đông – xuân 1953 – 1954, ngoài việc giáo viên hướng dẫn học sinh trình bày theo lược đồ thì giáo viên có thể sử dụng sơ đồ hệ thống hoá kiến thức dưới dạng bảng thống kê sau: Thời gian 12.1953 12.1953 1.1954 13 Cuộc tiến công của ta Kết quả Tiến công thị xã Lai Giải phóng Lai Châu Châu Uy hiếp Điện Biên Phủ Tiến công Trung Lào Giải phóng Thà Khẹt Uy hiếp Xênô và Xavanakhét Tiến công Thượng Lào Giải phóng khu vực S. Hành động của Pháp Điều quân cho ĐBP – nơi tập trung binh lực thứ 2 Điều quân cho Xênô – nơi tập trung binh lực thứ 3 Điều quân cho Luông Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ 2.1954 Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Nậm Hu, Phongxalì Uy hiếp Luông Phabăng và Mường Sài Tiến công Bắc Tây Giải phóng Kontum Nguyên Uy hiếp Plâyku Phabăng và Mường Sài – nơi tập trung binh lực thứ 4 Điều quân cho Plâyky – nơi tập trung binh lực thứ 5 4.2.3 Sơ đồ hoá nhằm hệ thống kiến thức đối với dạng bài trình bày nội dung sự kiện lịch sử Đây là một dạng bài lịch sử có yếu tố lặp lại những vấn đề cơ bản nên học sinh rất dễ nhầm lẫn từ nội dung của sự kiện này sang nội dung của sự kiện khác, vì vậy việc khắc sâu nội dung từng sự kiện lịch sử cho học sinh để tránh sự nhầm lẫn trong quá trình học của các em là rất cần thiết. Đặc biệt với chương trình lịch sử lớp 12, học sinh được học rất nhiều bài học lịch sử ở dạng này như trình bày nội dung của các đại hội toàn quốc, hội nghị ban chấp hành Trung ương đảng… Do đó việc giáo viên dùng sơ đồ để hệ thống kiến thức từng sự kiện sẽ góp phần giúp học sinh ít nhầm lẫn nội dung của các sự kiện lịch sử khác nhau. Ví dụ 1: Trong bài 19 – chương III: BƯỚC PHÁT TRIỂN CỦA CUỘC KHÁNG CHIÊN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP, khi trình bày về mục II – Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng (2.1951), giáo viên có thể sử dụng sơ đồ sau: Thời gian: 11 – 19.2.1951 Hoàn cảnh Địa điểm: Xã Vinh Quang (Chiêm Hoá – Tuyên Quang) Thông qua báo cáo chính trị - Hồ Chí Minh Thông qua báo cáo bàn về cách mạng Việt Nam – Trường Chinh Đại hội đại biểu lần II của Đảng (2.1951) Tách Đảng Cộng sản Đông Dương Nội dung Ở Việt Nam - Đảng Lao động Việt Nam Thông qua tuyên ngôn, chính cương, điều lệ Đảng Xuất bản báo Nhân Dân Bầu BCH: HCM – chủ tịch Đảng, Trường Chinh – Tổng bí thư Đánh dấu bước phát triển mới của Đảng Ý nghĩa Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Là “Đại hội kháng chiến thắng lợi” Ví dụ 2: Trong bài 20 – chương III: CUỘC KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC CHỐNG THỰC DÂN PHÁP KẾT THÚC (1953 – 1954), khi trình bày về mục I – Âm mưu mới của Pháp – Mỹ Kế hoạch Nava, giáo viên cũng có thể trình bày dưới dạng sơ đồ như ví dụ 1: Sau 8 năm chiến tranh, Pháp ngày càng gặp nhiều khó khăn 14 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Hoàn cảnh Mỹ ngày càng can thiệp sâu vào chiến tranh Đông Dương 7.1953, Nava – tổng chỉ huy quân Pháp ở Đông Dương Phòng ngự ở Bắc bộ Kế hoạch Nava Bình định Trung bộ và Nam Đông Dương Xây dựng lực lượng cơ động chiến lược mạnh Nội dung Chuyển lực lượng ra Bắc bộ Tiến công chiến lược  giành thắng lợi quyết định Buộc ta đàm phán có lợi cho Pháp Tác động Thu – đông 1953, Pháp tập trung 44 tiểu đoàn ở Bắc bộ Tiến công Ninh Bình, Thanh Hoá… 5. Những kết quả đạt được sau khi áp dụng đề tài (sáng kiến kinh nghiệm) Mặc dù thời gian cho một tiết học lịch sử trên lớp là rất hạn chế nhưng sau khi áp dụng đề tài này vào thực tiễn giảng dạy của mình, tôi cũng đã đạt được một kết quả khả quan. Trước hết bản thân tôi nhận thấy rằng đây là những kinh nghiệm rất phù hợp với việc dạy – học sử đối với đối tượng là học sinh THPT, nhất là học sinh lớp 12, nó góp phần giúp các em vừa hệ thống lại được kiến thức trọng tâm vừa củng cố cũng như nhớ được những nội dung cơ bản nhất của bài học ngay tại lớp, chính vì vậy đây cũng có thể xem là một biện pháp góp phần phát huy tính tích cực, chủ động học tập bộ môn của học sinh. Từ đây cũng nhận thấy được rằng kết quả học tập của học sinh khối 12 đã có những dấu hiệu chuyển biến theo hướng khả quan, khả năng ghi nhớ bài học của các em nhanh hơn, dễ hơn, nhờ đó điểm số của các em trong bài kiểm tra cũng được cải thiện đáng kể. BẢNG ĐIỀU TRA KẾT QUẢ BÀI KIỂM TRA 15 PHÚT SAU KHI ÁP DỤNG ĐỀ TÀI Lớp Sĩ số 12C1 12C2 12C3 12C4 12C5 45 44 44 44 44 Giỏi SL % 13 28.9 12 27.3 15 34.1 13 29.5 11 25.0 Khá SL % 21 46.7 23 52.3 19 43.2 20 45.5 21 47.7 Trung bình SL % 8 17.8 6 13.6 6 13.6 8 18.2 7 15.9 Yếu SL % 3 6.6 3 6.8 4 9.1 3 6.8 5 11.4 Kém SL % 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 0 0.0 6. Bài học kinh nghiệm Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này vào bài dạy lịch sử, bản thân tôi đã rút được một số bài học: 15 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… - Thứ nhất, với mỗi tiết dạy, giáo viên cần nêu rõ yêu cầu mục tiêu của bài học lịch sử, từ đó biết được đâu là kiến thức trọng tâm để đưa ra những hướng nhằm hệ thống hoá kiến thức một cách hợp lý, góp phần củng cố và khắc sâu kiến thức cho học sinh ngay trên lớp. - Thứ hai, tiết học sử có thời lượng rất ngắn (45’) nhưng lượng kiến thức thì tương đối nhiều, vì vậy khi dạy – học bài mới, giáo viên phải cố gắng làm sao luôn giành ít nhất 5 – 7 phút cuối giờ để hệ thống lại những kiến thức trọng tâm cho học sinh. - Thứ ba, giáo viên cần nghiên cứu kỹ sách giáo khoa, tìm hiểu thêm các thông tin bên ngoài nhất là về phim, ảnh để tạo không khí sinh động cho một tiết học lịch sử. - Thứ tư, giáo viên luôn có được những cái mới, những cái hay trong việc dùng sơ đồ để hệ thống lại kiến thức bài học lịch sử, tránh sự lập đi lập lại của một kiểu sơ đồ như thế rất dễ dẫn đến tình trạng học sinh bị nhầm lẫn kiến thức từ phần này sang phần khác, hay của bài này sang bài khác. - Thứ năm, bên cạnh việc sử dụng sơ đồ hoá bài học lịch sử thì trong quá trình dạy – học lịch sử, giáo viên cần phải biết áp dụng hợp lý đổi mới phương pháp dạy học lịch sử, có nhiều nội dung bài học không phù hợp dùng sơ đồ để hệ thống kiến thức thì giáo viên tuyệt đối không áp dụng mà phải tìm ra phương pháp nào phù hợp hơn, có như thế mới phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập lịch sử, đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục hiện nay. 16 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… C. KẾT LUẬN 1. Kết luận Với sáng kiến “Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu kiến thức cho học sinh lớp 12” (thực nghiệm chương III: VIỆT NAM TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1954 thuộc phần lịch sử Việt Nam – chương trình lịch sử lớp 12 – cơ bản), giáo viên có thể dùng trong khi dạy – học cả phần lịch sử thế giới, đặc biệt việc sử dụng sơ đồ để hệ thống kiến thức cho học sinh rất phù hợp trong các bài ôn tập, tổng kết chương, đặc biệt giáo viên có thể áp dụng trong quá trình ôn tập cho học sinh khối 12 thi tốt nghiệp THPT. Bên cạnh việc áp dụng sáng kiến này vào bài dạy lịch sử thì người giáo viên dạy sử phải luôn biết rèn luyện, trao dồi thêm kiến thức lịch sử. Luôn chủ động tìm hiểu và nắm bắt những thông tin mới có liên quan đến lịch sử. Tích cực trong việc trao đổi và học hỏi những kinh nghiệm giảng dạy của các đồng nghiệp khác. Có như thế người giáo viên mới dần tự hoàn thiện bản thân về chuyên môn, nghiệp vụ, kinh nghiệm dạy học tích luỹ ngày càng nhiều. Đó sẽ là những kinh nghiệm đáng quý cho tất cả những giáo viên dạy bộ môn lịch sử trong suốt quá trình giáo dục học sinh của mình. 2. Một số kiến nghị Thứ nhất, một thực tế rất rõ ràng là hiện nay nhà trường vẫn chưa đáp ứng đủ hệ thống phòng máy chiếu phục vụ cho việc dạy – học nhiều bộ môn, nếu áp dụng đề tài trên cùng với việc phối hợp sử dụng công nghệ thông tin thì tiết học sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Và cũng chính vì vậy nên việc áp dụng đề tài vào dạy học lịch sử vẫn còn rất hạn chế. Thứ hai, vì kiến thức lịch sử tương đối dài, đa số giáo viên đều sợ “cháy giáo án” nên thường không có nhiều thời gian để củng cố lại kiến thức bài học cho học sinh ngay trên lớp, điều này làm cho việc nắm được phần nào kiến thức trọng tâm của học sinh ngay trên lớp là rất khó khăn. Cho nên, tôi nhận thấy rằng với một bài học lịch sử, người giáo viên cần đặt ra được đâu là kiến thức trọng tâm, cơ bản buộc phải giảng dạy cho học sinh hiểu, đâu là kiến thức bổ trợ học sinh có thể tự tìm hiểu, từ đó phân bổ thời gian thật hợp lý cho một tiết dạy – học lịch sử, không quá nặng nề về việc phải làm sao dạy cho đủ, cho đúng chương trình, vì như thế cả giáo viên và học sinh đều cảm thấy căng thẳng, nó làm cho tiết dạy – học sử trở nên nặng nề và nhàm chán. Thứ ba, giáo viên khi lên lớp luôn phải chuẩn bị thật tốt bài giảng của mình, nắm vững kiến thức, luôn biết tìm tòi những thông tin mới, chính xác liên quan đến bài học để truyền đạt thêm cho học sinh, tạo không khí thoải mái cho các em trong tiết học sử. Thứ tư, người giáo viên luôn biết vận dụng tốt các phương pháp dạy học lịch sử, có những tình huống ứng xử sư phạm phù hợp, và nhất là luôn có sự đổi mới trong từng tiết học để không gây tâm lý nhàm chán ở học sinh. 17 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… Thứ năm, Sở cũng nên tổ chức nhiều chuyên đề cấp tỉnh về việc nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn lịch sử để giáo viên trong tỉnh có dịp giao lưu, trao đổi và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình giảng dạy bộ môn lịch sử ở trường THPT Xuân Thọ, hiểu biết và kinh nghiệm chắc chắn không tránh khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý đồng nghiệp. Cuối cùng tôi chân thành cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trường THPT Xuân Thọ đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành “sáng kiến kinh nghiệm” của mình. Xuân thọ, ngày 14 tháng 05 năm 2013 Người thực hiện đề tài Nguyễn Thành Trung 18 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung Trường THPT Xuân Thọ SỞ GD & ĐT ĐỒNG NAI Trường THPT Xuân Thọ Sơ đồ hoá bài học lịch sử nhằm góp phần củng cố, khắc sâu… CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc Xuân Thọ, ngày tháng năm 2013 PHIẾU NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Năm học: 2012 – 2013 Tên sáng kiến kinh nghiệm: "SƠ ĐỒ HOÁ BÀI HỌC LỊCH SỬ NHẰM GÓP PHẦN CỦNG CỐ, KHẮC SÂU KIẾN THỨC CHO HỌC SINH LỚP 12” Họ và tên tác giả: Nguyễn Thành Trung. Chức vụ: Giáo viên Lịch sử Đơn vị: Trường THPT Xuân Thọ Lĩnh vực nghiên cứu: -Quản lí giáo dục: - Phương pháp dạy học bộ môn: - Phương pháp giáo dục: - Lĩnh vực khác:................................ Sáng kiến kinh nghiệm đã được triển khai: - Tại đơn vị - Trong ngành 1.Tính mới: - Có giải pháp hoàn toàn mới. - Có giải pháp cải tiến, đổi mới từ giải pháp đã có. 2. Hiệu quả: - Hoàn toàn mới và triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao. - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng trong toàn ngành có hiệu quả cao. - Hoàn toàn mới và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả cao. - Có tính cải tiến hoặc đổi mới từ giải pháp đã có và đã triển khai áp dụng tại đơn vị có hiệu quả. 3. Khả năng áp dụng: - Cung cấp được các luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chính sách: Tốt Khá Đạt -Đưa ra các giải pháp khuyến nghị có khả năng ứng dụng thực tiễn dễ thực hiện và dễ đi vào cuộc sống: Tốt Khá Đạt -Đã được áp dụng trong thực tế đạt hiệu quả hoặc có khả năng áp dụng đạt hiệu quả trong phạm vi rộng. Tốt Khá Đạt XÁC NHẬN CỦA TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN (Ký và ghi rõ họ tên) THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ (Ký và ghi rõ họ tên) NHẬN XÉT – KÍ DUYỆT CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ 19 Người thực hiện: Nguyễn Thành Trung