Tài liệu Skkn sử dụng powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong sinh học 8

Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay tệ nạn Ma tuý đang lan rộng và ngày càng trở nên nghiêm trọng, nó là mối hiểm hoạ đối với con người, nó đang len lỏi vào các nhà trường. Sự phát triển nhanh chống tệ nạn ma tuý trong trường học đang là nỗi lo lắng của mỗi cán bộ giáo viên, của mỗi gia đình, của mọi người và của toàn xã hội. Nạn ma tuý không những tác động trực tiếp tới sức khoẻ, kết quả học tập, nòi giống, phẩm giá con người, hạnh phúc gia đình mà còn liên quan trực tiếp tới các vấn đề kinh tế, xã hội và an ninh quốc phòng. Trong tình hình diễn biến phức tạp của tệ nạn ma túy trong xã hội và của cộng đồng, Theo điều tra của liên ngành giáo dục – công an thì năm 2013 có 296 học sinh vi phạm tệ nạn ma túy ở nhiều độ tuổi, trình độ nhận thức và kinh nghiệm sống khác nhau với sự đa dạng, phức tạp về tâm lí là những đối tượng có nguy cơ cao để ma túy xâm nhập. Tuy số học sinh, sinh viên sử dụng ma túy gần đây có giảm nhưng nguy cơ những người trong độ tuổi này nghiện ma túy vẫn còn cao. Từ nghiện ma túy dẫn đến trộm cắp, buôn bán ma túy, gây rối trật tự không chỉ ở các trường đại học, cao đẳng, mà còn ở cả các trường trung học phổ thông và trung học cơ sở như hiện nay. Việc giáo dục phòng chống ma túy là cần thiết và cấp bách. Nó không chỉ góp phần thực hiện mục tiêu phấn đấu “nhà trường không có ma túy” mà còn ngăn chặn sự phát triển của hiểm họa ma túy trong toàn quốc gia. Phòng chống, ngăn ngừa và kiểm soát ma tuý là nhiệm vụ của tất cả mọi người, là mối quan tâm, lo lắng của nhân loại. Điều tra gần đây cho thấy phần lớn các thanh thiếu niên bị nghiện ma tuý đều không thấy được tác hại của nạn ma tuý. Trước thực trạng về tệ nạn ma tuý của xã hội, ở địa phương và trường sở tại thì giáo dục phòng, chống ma túy phải được tiến hành qua toàn bộ chương trình giáo dục ở nhà trường, được thực hiện thông qua các bài học trên lớp và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp cho học sinh có những hiểu biết cần thiết về ma túy và các chất gây nghiện, nguyên nhân và tác hại của việc sử dụng ma túy và các chất gây nghiện; các qui định của nhà trường, nhà nước liên quan đến ma túy và các chất gây nghiện. Hình thành cho các em kỹ năng phòng tránh ma túy và không lạm dụng các chất gây nghiện. Không tham gia và không bị lôi cuốn vào tệ nạn ma túy. Có trách nhiệm phòng chống ma túy và chất gây nghiện để bảo vệ sức khỏe của cá nhân, gia đình và cộng đồng. Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 1 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Giáo dục phòng, chống ma túy ở trường THCS đối với mỗi giáo viên là nhiệm vụ quan trọng. Nếu mỗi giáo viên chúng ta muốn giáo dục các em qua các bài học thì lại tương đối khó khăn vì nội dung chương trình của từng bộ môn, của từng khối phải tuân thủ theo đúng khung phân phối chương trình nếu giáo viên giáo dục lồng ghép không đúng thì sẽ mất hứng thú học của học sinh. Vì vậy trong môn Sinh học lớp 8 có một số bài cần lồng ghép tác hại của ma túy đối với cơ thể con người là rất phù hợp nhưng nếu giáo viên lồng ghép bằng các phương pháp truyền thụ thông thường thì học sinh khó có thể hiểu hết và nhận diện được một số chất ma túy có mặt trong thị trường hiện nay. Trong giới hạn của đề tài này, tôi chỉ dừng lại ở việc trình bày “Sử dụng PowerPoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài học trong Sinh học 8” nhằm giáo dục phòng, chống ma túy ở trường THCS giúp cho học sinh có hiểu rõ tác hại và có thể nhận biết được một số chất gây nghiện đang có mặt trên thị trường hiện nay. Qua các bài học đó giúp cho học sinh có thái độ và hành vi đúng đắn, sống lành mạnh, không sử dụng, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển và sản xuất ma túy. Vận động, giải thích cho người thân, cộng đồng về tác hại của nghiện hút, tiêm chích, buôn bán, tàng trữ, vận chuyển và sản xuất ma túy. Đồng thời, tích cực tham gia các phong trào hoạt động phòng chống ma túy và các chất gây nghiện ở trường và địa phương. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài * Mục tiêu: Đề tài chỉ ra một số cách lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện đối với cơ thể người đặc biệt là đối với cơ thể trong lứa tuổi học sinh. Bồi dưỡng kiến thức và rèn luyện kĩ năng, hình thức giảng dạy trong khi lồng ghép vào một số bài dạy trong môn sinh học 8 đồng thời để từ đó học sinh hiểu và phòng chống các kiến thức đó vào trong thực tế cuộc sống. * Nhiệm vụ: Nghiên cứu để nêu ra được một số hạn chế trong việc lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện đối với cơ thể người khi không sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy, đồng thời đưa ra một số cách lồng ghép vào một số bài dạy trong môn Sinh học 8 có hiệu quả cao. 3. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu về việc sử dụng PowerPoint để lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện trong học đường vào một số bài học trong sinh học 8. Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 2 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Nghiên cứu trình độ, mức độ tiếp thu và hoàn cảnh gia đình của học sinh lớp 8 trường THCS Buôn Trấp. Nghiên cứu các cách có thể lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện bằng PowerPoint để phát hiện những hạn chế khi không ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Phạm vi trong nhà trường THCS Buôn Trấp và kinh nghiệm của chúng tôi chỉ đề cập một vấn đề nhỏ trong việc lồng nghép giáo dục về tác hại của một chất gây nghiện trong học đường đổi với một số bài học ở môn sinh học 8 THCS bằng việc ứng dụng PowerPoint vào trong giảng dạy. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp điều tra quan sát. - Phương pháp thực nghiệm. - Theo dõi tìm hiểu học sinh, đánh giá, tổng hợp. - Nghiên cứu tài liệu, thông qua thông tin đại chúng. - Nghiên cứu tài liệu (sách bồi dưỡng thường xuyên) - Tìm hiểu thực trạng nhận thức của học sinh về môn sinh học trong trường THCS để rút ra kinh nghiệm giảng dạy . - Kết hợp nhiều phương pháp hỗ trợ khác. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Cơ sở lý luận Những năm qua, cùng với việc nâng cao chất lượng công tác chuyên môn, ngành Giáo dục và Đào tạo huyện Krông Ana đã không ngừng đẩy mạnh công tác tuyên truyền phòng, chống ma túy và chất gây nghiện trong các đơn vị trường học và xem đây là một trong những nội dung quan trọng trong chương trình hành động của mỗi đơn vị trường, nhằm góp phần nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, học sinh về tác hại của ma túy, chất gây nghiện và hiểm họa khôn lường của đại dịch HIV/AIDS. Với phương châm phòng ngừa là cơ bản, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là giải pháp chủ lực để loại bỏ ma túy và chất gây nghiện, tội phạm ra khỏi học đường, ngành giáo dục đã đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền nhằm nâng cao hiểu biết cho học sinh, sinh viên về ma túy, tệ nạn ma túy và đại dịch HIV/AIDS. Bên cạnh đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa phụ huynh học sinh, công an và các đoàn thể xã hội khác là rất cần thiết để từng bước đẩy lùi các tệ nạn xã hội ra khỏi trường học. Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 3 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Từ nhiều năm nay, công tác phòng, chống ma túy và chất gây nghiện đó trở thành một nhiệm vụ giáo dục quan trọng trong các nhà trường; nội dung, kiến thức về phòng, chống ma túy và chất gây nghiện đã được tích hợp vào chương trình các môn học liên quan và các hoạt động giáo dục ngoại khóa. 2. Thực trạng Nhiều năm liên tục được lãnh đạo nhà trường phân công dạy môn Sinh học lớp 8, tôi thường xuyên quan tâm đến chất lượng môn Sinh học 8 của các em. Dạy học môn Sinh học 8 là mô tô viê cô làm không nóng vô iô mà phải có biê nô pháp và kế hoạch cụ thể vì ở lứa tuổi này các em đang thay đổi tâm sinh lí mà môn Sinh học 8 lại khá trừu tượng và đôi chỗ có phần nhạy cảm. Đầu năm học, tôi rà soát lại chương trình học của môn Sinh học khối 8, sau đó tôi đã hệ thống lại những bài nào, phần nào trong bài cần được lồng ghép và lồng nghép như thế nào? Những lớp nào thuận lợi trông việc ứng dụng công nghệ thông tin, những lớp nào không được thuận lợi trong việc ứng dụng công nghệ thông tin.... Số phòng học được lắp thiết bị hỗ trợ cho việc giảng dạy là 2/8 lớp của khối 8 của trường mà lại là 2 lớp chọn (chọn 1 và lớp chọn 2). Tổng số học sinh của toàn khối là 316 em. Số liệu trên cho thấy số lượng lớp, số học sinh được học bằng công nghệ thông tin là khá ít, chưa được đồng đều giữa các lớp... 2.1. Thuận lợi - khó khăn a. Thuận lợi – khó khăn * Thuận lợi Công tác giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện cho học sinh trung học cơ sở có những thuận lợi sau: Trong chương trình sách giáo khoa mới thay đổi đả đề cập đến chương trình lồng nghép trong đó, chương trình thực hiện giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện, được đưa vào lồng ghép ở các môn học và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Bộ Giáo dục và Đào tạo có trách nhiệm ban hành và tổ chức thực hiện chương trình giáo dục phòng, chống ma túy; xây dựng, tổ chức thực hiện các dự án giáo dục phòng, chống ma túy trong nhà trường, các cơ sở giáo dục khác. Trường THCS Buôn Trấp luôn có sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo đúng đắn và tạo nhiều điều kiện thuận lợi của Ban giám hiệu nhà trường để các hoạt động của đoàn thể trong đó có Đoàn, đội luôn được tổ chức và hoạt động thường Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 4 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 xuyên, với sự tham gia mạnh mẽ của tất học sinh toàn trường mang nhiều ý nghĩa thiết thực. Trường có cơ sở vật chất tương đối tốt như đã có 4 phòng học được lắp sẵn thiết bị để giảng dạy bằng công nghệ thông tin. Nhiều giáo viên trong trường đã được tập huấn nên có kĩ năng và khả năng sử sụng công nghệ thông tin khá tốt. * Khó khăn Thanh thiếu niên là lứa tuổi chưa thật sự trưởng thành, có đặc điểm tâm lí lứa tuổi riêng, suy nghĩ non nớt, dễ bị lôi kéo, thích ăn chơi đua đòi “cho hợp thời đại”, dễ bị ảnh hưởng bởi lối sống gấp – lối sống hưởng thụ một cách cực đoan, thích thể hiện bản thân mình; đặc biệt đối với một số học sinh thiếu sự quan tâm chặt chẽ của gia đình, nhà trường. Nếu được cha mẹ quan tâm hỗ trợ đúng mức, các em có điều kiện và cơ hội phát huy bản năng “tìm tòi – khám phá - tự khẳng định mình” trong môi trường học tập tốt. Nhu cầu chơi lúc này cũng tập trung trong việc phát triển trí lực, thể lực. Ngược lại, khi các em không còn tin gia đình là điểm tựa, sự hụt hẫng tình cảm này sẽ dẫn tới các em mất thăng bằng trong học tập, nguy cơ bỏ học xuất hiện. Đó là những nguyên nhân xô đẩy các em tới con đường nghiện ngập ma túy và trở thành tội phạm ma túy. Nguyên nhân chủ yếu là do học sinh ở lứa tuổi thanh thiếu niên con nhà khá giả thiếu sự quản lí gia đình đã bị bọn tội phạm lôi kéo vào con đường nghiện ngập và buôn bán ma túy. Tuy nhiên, nhà trường cũng còn một số thiếu sót trong việc phòng chống ma túy và các chất gây nghiện. Một số các trường thiếu các biện pháp kiên quyết về việc làm trong sạch môi trường trong và ngoài nhà trường để loại trừ nguy cơ về ma túy và các chất gây nghiện, chưa nắm chắc tình hình và đánh giá đúng thực trạng học sinh nghiện ma túy và sử dụng các chất gây nghiện trong nhà trường để có các biện pháp phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn, có trường khi phát hiện học sinh nghiện ma túy còn giấu giếm hoặc đuổi học học sinh đó để giải quyết việc trong sạch trong nhà trường. Một nguyên nhân khác là công tác tuyên truyền cho cán bộ, giáo viên trong nhà trường, cho phụ huynh, học sinh để mọi phụ huynh, mọi tổ chức đoàn thể, học sinh nắm được pháp luật, tác hại của ma túy và các chất gây nghiện để chủ động phòng ngừa ở đa số các trường chưa được quan tâm đúng mức, hoặc Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 5 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 trong điều kiện thực tế của nhà trường hay tập quán địa phương nơi trường xây dựng còn có những khó khăn nhất định. Hiện nay, giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện cho học sinh bậc trung học cơ sở là một lĩnh vực giáo dục liên ngành, không được triển khai thành một môn học riêng mà tích hợp nội dung Giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện vào các môn học, đặc biệt các môn học có liên quan trực tiếp và gián tiếp như: Sinh học, Hóa học, Giáo dục công dân, Ngữ văn,… và các hoạt động ngoài giờ lên lớp. Nguyên nhân này dẫn tới những hạn chế và khó khăn trong việc lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện vào bài giảng do đặc thù của môn học, bài học, trình độ kiến thức và năng lực chuyên môn về lĩnh vực giáo dục phòng, chống ma túy và các chất gây nghiện của hầu hết giáo viên còn rất hạn chế. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hoạt động ngoài giờ lên lớp trong các nhà trường còn ít và phụ thuộc vào điều kiện thực tế của mỗi trường, … Chỉ có 4 phòng học/31 lớp được lắp sẵn thiết bị để giảng dạy bằng công nghệ thông tin nên một số lớp sẽ không được học bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin. 2.2. Thành công - hạn chế * Thành công: Vận dụng đề tài này giáo viên sẽ có thêm phương pháp giảng dạy học lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện trong học đường, qua đó nâng cao được chất lượng dạy học môn Sinh học đồng thười giúp các em dễ dàng nhận ra được một số chất gây nghiện và tác hại của chúng đới với cơ thể người qua hình ảnh. * Hạn chế: Một số thầy cô còn hạn chế trong việc sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy đồng thời nhiều lớp thường xuyên không đươc học bằng công nghệ thông tin nên khả năng nhận biết về các chất gây nghiện và tác hại của chúng còn ít. Số bài, số phần được lồng ghép trong chương trình Sinh học 8 không nhiều. 2.3. Mặt mạnh - mặt yếu * Mặt mạnh: Giáo viên có trình độ chuyên môn vững vàng, nhiệt tình, tâm huyết với việc dạy học. Đa số học sinh chăm chỉ học tập, được cha mẹ quan tâm. Thư viện nhà trường có nhiều loại sách, tài liệu phục vụ cho giáo viên và học sinh tham khảo, ứng dụng vào trong việc học và giảng dạy. Giáo viên lựa chọn bài dạy hay phần dạy cụ thể và trong tâm trong việc lồng ghép để học sinh dễ hiểu và đạt được hiệu quả cao nhất vì nếu không lựa Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 6 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 chọn thì dẫn tới học sinh sẽ bị nhàm chán, không gây hứng thú trong việc học của học sinh * Mặt yếu: Một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc lồng ghép và ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy của mình dẫn tới học sinh dễ cảm thấy chán và lười suy nghĩ, liên hệ thức tế,... 2.4. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động… * Nguyên nhân thành công: Việc dạy học lồng ghép là một trong những yếu tố để tạo điều kiện trong việc hình thành và phát triển óc sáng tạo, sự say mê tìm tòi, khám phá của học sinh. Hiện nay có rất nhiều cuộc thi dành cho học sinh trong việc lồng nghép những hiểu biết của học sinh nhằm bồi dưỡng, nâng cáo, phát triển năng lực của học sinh. Trên thực tế nhà trường đã có nhiều em đạt giải cao trong cuộc “Dựa vào kiến thức liên môn để giải quyết một số tình huống trong thực tế” ở nhiều nội dung khác nhau, đó là một trong những thành công của việc dạy học lồng ghép. Môn Sinh học 8 là một môn học tương đối trừu tượng nhưng nhiều nội dung hay, có tác dụng rất tốt trong việc lĩnh hội kiến và ứng dụng kiến thức đó vào việc bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân các em và mỗi người thân của mình. Nhà trường cũng đã tổ chức nhiều chuyên đề về tác hại của một số chất gây nghiện đối với cơ thể người và đặc biệt là đối với lứa tuổi học sinh. Những chuyên đề này đã giúp cho học sinh và giáo viên có thêm được nhiều kiến thức để hỗ trợ thêm trong việc dạy và học trong nhà trường. * Nguyên nhân hạn chế: Do một số thầy cô lớn tuổi, ít tiếp xúc hay sử công nghệ thông tin nên không tự tin vận dụng vào trong giảng dạy. Nhiều học sinh không được học nên không được quan sát nhiều về hình ảnh và tác hại của các chất gây nghiện đối với cơ thể nên lượng kiến thức các em có được sẽ không nhiều. Cấu trúc chương trình Sinh học 8 là: khái quát cơ thể người, cấu tạo của từng hệ cơ quan, từng cơ quan, vệ sinh hệ cơ quan nên việc lồng ghép khó khăn. Sự lồng ghép không cả bài mà chỉ ở một phần nào đó trong một số bài của chương trình nên các em dễ quên kiến thức. 2.5. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra Cũng như nhiều môn học khác mỗi bộ môn có một đặc thù riêng, trong môn Sinh học thì mỗi khối học lại tìm hiểu về các lĩnh vực khác nhau, có khối có thể nhận biết hay lĩnh hội được kiến thức qua việc quan sát mẫu vật thật, hay trong một số tiết thực hành trên lớp hay về nhà,... nhưng đối với môn sinh học 8 thì khó lĩnh hội kiến thức qua một số phương phương pháp đó. Môn Sinh học 8 thì mức độ trừu tượng cao hơn, lại rất ít được thực hành để lĩnh hội kiến thức Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 7 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 mới (vì nghiên cứu về cơ thể người) đồng thời số tiết học trên tuần lại ít (2 tiết trên tuần) vì vậy lại càng khó khăn trong việc lồng ghép, sự lồng ghép đôi khi chỉ cho là có. Một số giáo viên giảng dạy để làm rõ một số nội dung còn khá lúng túng và đặc biệt là chưa thật đi sâu vào trong việc lồng ghép giáo dục tác hại của một số chất gây nghiện đối với cơ thể chưa thật linh hoạt đôi khi còn cứng nhắc hay còn gượng ép, chưa thật logic, không chặt chẽ. Một số giáo viên còn chưa hiểu hết tác hại của một số chất gây nghiện, nhận diện các chất gây nghiện chưa nhiều nên phần nào đó đã ảnh hưởng trong quá trình giảng dạy. Đối với trường THCS Buôn Trấp, tuy phần lớn giáo viên đã giảng dạy nhiệt tình nhưng về nhà một số cha mẹ học sinh ít quan tâm đến việc học tập của con và sự thay đổi tâm sinh lí của con em mình em nên một số em dễ bị lôi kéo, rủ rê để sử dụng các chất gây nghiện. Một số giáo viên chưa được tham gia vào các chuyên đề về dạy học lồng ghép và một số chất gây nghiện vào trong môn học nên đa số trong các bài soạn và việc lồng ghép còn qua loa, sơ sài, chưa có sự sáng tạo và phát triển thêm các cách lồng ghép. Bản thân tôi trực tiếp giảng dạy Sinh học 8 nhiều năm để biết được nhưng tác hại của các chất gây nghiện thì chủ yều là tự tìm hiểu qua sách báo, qua internet, qua một số chuyên đề do nhà trường tổ chức cho học sinh,...nên việc lồng ghép còn gặp nhiều khó khăn. 3. Giải pháp, biện pháp 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp Giải pháp, biện pháp được nêu trong đề tài nhằm giúp giáo viên dạy học lồng ghép trong khi sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy được thuận lợi và đạt hiệu quả cao. Qua đó tạo điều kiện để các em thể hiện khả năng vận dụng sáng tạo các kiến thức đã học trong chương trình vào việc tự bảo vệ cho cơ thể mình tránh tác hại của các chất gây nghiện đồng thời có thể tuyên truyền tới bạn bè và người thân, ngoài ra các em còn có thể vận dụng kiến thức, sự hiểu biết của bản thân để ứng dụng vào trong một số cuộc thi. Giúp cho giáo viên nhận thấy hiêụ quả rõ nét trong việc ững dụng công nghệ thông tin của mình vào trong giảng dạy ở tất cả các môn học, bài học, các phương pháp dạy học hiện có không phải chỉ sử dụng khi cần lồng ghép 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp Bước 1: Giáo viên khái quát được khối lượng kiến thức, sự logic của việc lồng ghép liên quan đến kiến thức bài học và giúp cho học sinh dễ dàng thu nhận được kiến thức. Trong những bài đầu của các chương thường là những bài về cấu tạo của hệ cơ quan và cấu tạo của các cơ quan nên không cần thiết phải lồng ghép nhiều nhưng những bài cuối của một số chương ta có thể đễ dàng lồng ghép về tác hại của một số chất gây nghiện trong học đường ví dụ như: bài vệ Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 8 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 sinh hệ hô hấp, vệ sinh tiêu hóa, vệ sinh hệ bài tiết nước tiếu, vệ sinh da, vệ sinh hệ thần kinh… Bước 2: Tìm hiểu về hình ảnh cũng như tác hại của một số chất gây nghiện để giáo viên nắm vững được kiến thức để thuận lợi cho việc lồng ghép cụ thể như: * Một số chất gây nghiện - Ma túy là tên gọi chung chỉ những chất kích thích khi dùng một lần có thể gây nghiện có nguồn gốc tự nhiên hay nhân tạo. Những chất này khi đưa vào cơ thể sống sẽ làm thay đổi trạng thái nhận thức và sinh lý. Gồm có 2 loại + Ma túy tự nhiên: Ví dụ thuốc phiện, cần sa... Đây là các chất ma túy có sẵn trong tự nhiên, là những ancaloit của một số loài thực vật như: thuốc phiện, cần sa, coca... + Ma túy tổng hợp: Các loại ma túy tổng hợp từ hóa chất độc hại thuốc nhóm amphetamin, ketamin,methamphetamin... Các chất ma túy tổng hợp thường độc hại hơn thuốc phiện 500 lần. Dựa theo tác động lâm sàng tới tâm sinh lý người sử dụng Các dạng: ectasy, ma túy đá (hay là crystal meth), Morphine, Lysergic acid diethylamide (viên giấy, bùa lưỡi), bánh lười, cỏ Mỹ - Chất gây nghiện nói chung là bất kỳ chất nào khi hấp thụ vào cơ thể của một sinh vật sống có thể làm thay đổi chức năng bình thường của cơ thể, một số chất gây nghiện như thuốc lá, bồ đà (còn gọi là cây gai dầu, cây lanh mèo, cây gai mèo, cây đại ma…), ma túy (cây thuốc phiện), heroin, thuốc lá, ma túy đá… Cây gai mèo, họ Cần sa Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc Cây gai dầu 9 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Cây Anh túc Ma túy đá + Cây thuốc phiện (cây Anh túc) là loại cây thân cỏ, thẳng đứng, hoa nhiều màu sắc, có quả. Nhựa từ quả gọi là thuốc phiện sống. + Thuốc lá loại sản phẩm được làm từ nguyên liệu lá thuốc lá đã thái sợi, được cuốn hay nhồi định hình bằng giấy, có dạng hình trụ được làm từ một số loại thực vật khác (cây gai dầu...) Các loại ma túy dạng viên Thuốc lá - Chất Morphin trong y học, được dùng làm chất giảm đau và nguyên liệu bán tổng hợp để sản xuất thuốc, có tác dụng chọn lọc và trực tiếp tới tế bào thần kinh trung ương và các trung tâm bị kích thích gây nôn, co đồng tử, chậm nhịp tim... + Heroin được chia thành 02 loại: Loại bột trắng hồng, xốp như bông là bạch phiến dùng để chích vào tĩnh mạch. Loại bột màu nâu hồng là " Heroin 3" dùng để hút, hít. Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 10 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 - Cây cần sa còn gọi là cây Gai dầu, cây Gai mèo, cây Đại ma, Bồ đà... Là thực vật với bản địa ở Trung Á và các khu vực xung quanh có tác dụng chữa bệnh mất ngủ... - Shisha xuất phát từ chữ shishe trong tiếng Ba Tư hay ống nước là một thiết bị có một hoặc nhiều thân (thường làm bằng thủy tinh) dùng để hút thuốc lá, trong đó khói được lọc và làm lạnh bằng cách đi qua nước. Xuất phát từ Ấn Độ, shisha đã trở nên phổ biến, đặc biệt tại Trung Đông và dần dần được biết đến ngày càng nhiều ở Bắc Mỹ, Châu Âu, Úc và Brasil. Và hiện nay đã có mặt ở Việt Nam Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 11 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 * Tác hại của chúng đối với con người + Thuốc phiện Người hút thuốc phiện còn xuất hiện các biến chứng như: viêm dạ dày, viêm ruột mãn tính, táo bón dai dẳng, phát ban ngoài da, tiểu tiện ra abumin, thường hay bị sưng phổi, mạch đập chậm và không đều. Nguy hiểm hơn là khi không có thuốc, người sử dụng ma tuý phải nạo xái trong ống thuốc ra để hút. + Morphin. Rất nguy hiểm với trẻ em dưới 5 tuổi: trẻ bị gù, vẹo, thương tổn sọ, hen phế quản, thận mãn tính...Người sử dụng phù mắt, móng tay và môi thâm tím; bị rối loạn tâm lý, lười biếng, ít chú ý đến vệ sinh thân thể, thường hay ngáp vặt, co đồng tử, thiếu máu, sút cân, đau thắt ngực, thần kinh bị kích thích. + Dùng Heroin. Lần đầu sẽ có cảm giác mơ màng, khoan khoái, quên mọi khổ đau... Khi lên cơn nghiện người đau co thắt. Nếu dùng quá liều sẽ bị tê liệt thần kinh, hôn mê và có thể chết sau vài phút. Bộ môn Giáo Dục Công Dân cho biết nghiện Heroin làm cho con người thay đổi về tính cách, mất khả năng sinh dục, dễ gây ra các hành vi vi phạm pháp luật. Người ta sau khi hút cần sa thường có những thay đổi tâm lý đột ngột như: cười to, khóc than vãn... làm cho con người ta có những ảo giác và những cơn ác mộng. Sau đó là sự mệt mỏi, buồn ngủ. Người trở nên gầy gò ốm yếu, ủ dột, có thể loạn thần kinh... + Shisha: Nhiều người lầm tưởng là khói từ shisha ít nguy hiểm hơn nhiều so với khói thuốc lá. Hơi nước do shisha tạo ra làm cho khói bớt khó chịu và gây ra cảm giác an toàn giả tạo, bớt lo lắng về tác hại thực sự đối với sức khỏe. Các bác sĩ tại nhiều bệnh viện trong đó có phòng khám Mayo đã nói rằng việc hút shisha Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 12 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 cũng tàn phá sức khỏe y như hút thuốc lá và một nghiên cứu của tổ chức Y tế Thế giới cũng xác nhận kết quả này. Mỗi lượt hút shisha thường kéo dài hơn 40 phút, và gồm từ 50 đến 200 lần hít, mỗi lần từ 0,15 đến 0,5 lít khói. Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và Hội Ung thư Hoa Kỳ cho thấy, trong một lượt hút shisha kéo dài một giờ, một người có thể sẽ hít nhiều gấp 100 đến 200 lượng khói và nhiều hơn 70% lượng nicotine so với hút một điếu thuốc lá. Một nghiên cứu vào năm 2005 cũng cho thấy người hút shisha có nguy cơ mắc bệnh răng miệng gấp 5 lần người không hút. Người hút shisha cũng có nguy cơ bị ung thư phổi cao gấp 5 lần người không hút.[ + Ma tuý tổng hợp (ATS). Nếu dùng ATS thời gian dài sẽ gây nghiện. Người sử dụng ATS thường thiếu ngủ, chán ăn, đánh trống ngực, chóng mặt và các dấu hiệu cường giao cảm như: tăng huyết áp, tăng thân nhiệt và rối loạn tâm thần, rối loạn nội tiết, rối loạn tâm sinh lý và nhiều chức năng khác của cơ thể. - Những người nghiện thường bị rối loạn sinh lý (tiêu hóa, thần kinh, tuần hoàn, hô hấp…) Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 13 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Hình ảnh “Choáng” với tác hại thật của thuốc lá số 1 Những người sử dụng các chất gây nghiện thường bị bệnh tim mạch, huyết áp; các bệnh thần kinh; mục răng, mắc HIV/AIDS (Theo báo cáo của Bộ Y tế, hết tháng 6/2008, Việt Nam có 129.722 người nhiễm HIV, 26.840 bệnh nhân AIDS và 39.664 bệnh nhân tử vong do AIDS) - Người nghiện thường mắc các bệnh kèm theo như , mục răng, ghẻ lở, hắc Bước 3: Để đạt hiệu quả và giúp học sinh dễ nhớ, dễ hiểu thì giáo viên phải lựa chọn để sử dụng tác hại của một số chất gây nghiện phù hợp với nội dung của từng bài cần lồng ghép, không nhất thiết là bài nào cũng phải lấy đầy đủ các chất gây nghiện dẫn tới dễ dàng bị lặp mà không có sự liên quan gây mất hứng thú cho học sinh. Ví dụ: bài « Vệ sinh hệ hô hấp » thì ta nên lấy tác hại của của Shisa, thuốc lá, thuốc lào,…Bài « Vệ sinh hệ thần kinh » ta có thế lấy tác hại của ma túy, heroin,… Bước 4: Lồng ghép vào một vài bài cụ thể Ví dụ 1 bài: Vệ sinh hệ thần kinh : Tôi lồng ghép cụ thể vào mục III – Tránh lạm dụng các chất kích thích và ức chế đối với hệ thần kinh. Dưới đây là một phần của giáo án dạy bằng Powerpoint: Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 14 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Slide 11 Slide 12 Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 15 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Slide 13 Slide 14 Slide 15 Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 16 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Slide 16 Slide 17 Slide 18 Slide 19 Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 17 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Dưới đây là một phần của giáo án dạy không dùng Powerpoint trong phần III trong bài “Vệ sinh hệ thần kinh” Hoat động 3: Tránh lạm dụng các chất kích thích và ức chế đối với hệ thần kinh - GV yêu cầu HS quan sát tranh kết hợp sự hiểu biết của bản thân-> thảo luận -> hoàn thành bảng 54 - GV kẻ bảng 54 -> gọi HS lên điền - GV yêu cầu các nhóm lấy VD cụ thể - GV giúp HS hoàn thiện kiến thức - Gv: Từ nội dung trong bảng, phân tích rõ cho hs thấy được hậu quả việc sử dụng các chất kích thích và chất gây nghiện. trong đó có ma túy, thuốc lá, rượu - Gv: Liên hệ thực tế. Từ đó giáo dục hs ý thức bảo vệ sức khỏe, tránh lạm dụng các chất kích thích. Đặc biệt là ma túy (“không thử, dù chỉ có 1 lần”) - Gv: Y/c hs tự rút ra kết luận: - HS vận dụng những hiểu biết thông qua phương tiện thông tin -> thảo luận nhóm -> thống nhất câu trả lời - Đại diện các nhóm lên điền -> các nhóm khác bổ sung KẾT LUẬN: Nội dung trong bảng Bảng 54 Loại chất - Chất kích thích Tên chất - Rượu Tác hại - Hoạt động của vỏ não bị rối loạn, trí nhớ kém - Nước chè, cà - Kích thích hệ thần kinh, gây khó ngủ phê Chất gây - Thuốc lá - Cơ thể suy yếu, dễ mắc bệnh ung thư, Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 18 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 nghiện - Ma túy khả năng làm việc trí óc giảm, trí nhớ kém - Suy yếu nòi giống, cạn kiệt kinh tế, lây nhiễm HIV, mất nhân cách… 5. Thực hành/luyện tập - Nêu rõ ý nghĩa sinh học của giấc ngủ - Muốn đảm bảo được một giấc ngủ tốt, cần có những điều kiện gì? - Nêu những yếu ảnh hưởng đến giấc ngủ? - Tại sao không nên làm việc quá sức thức quá khuya? - Theo em để bảo vệ tốt hệ thần kinh, cần chú ý những điều gì? - Nêu tác hại của rượu, thuốc lá, ma túy 6. Vận dụng - Trả lời các câu hỏi trong SGK - Tìm hiểu thêm các chất kích gây tác hại tới hệ thần kinh. Như vậy chúng ta có thể nhận thấy rõ nếu trong bài “Vệ sinh hệ thần kinh” thông thường trong quá trình dạy học bình thường (không sử dụng Powerpoint) thì mỗi giáo viên cũng sẽ lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện, chất kích thích ảnh hưởng tới hệ thần kinh theo như chuẩn kiến thức kĩ năng nhưng như vậy học sinh sẽ khó hình dung và nhận diện được một số chất gây nghiện như các loại ma túy nhưng qua việc sử dụng Powerpoint thì học sinh sẽ không những hiểu rõ hơn về tác hại của các loại chất đó đối với hệ thần kinh mà còn dễ dàng nhận diện được một số ma túy ở các dạng, trạng thái khác nhau. Đồng thời trong giảng dạy bằng giáo án thông thường thì phần luyện tập, củng cố thì giáo viên cũng rất khó đưa ra một số bài tập để khắc sâu kiến thức nhưng khi chúng ta dạy bằng giáo án Powerpoint thì học sinh có thể dễ nhớ, dễ hiểu, dễ khắc sâu, ghi nhớ kiến thức khi được quan sát qua tranh ảnh có màu sắc rõ ràng để từ đó học sinh có thể áp dụng vào làm một số bài tập trong phần củng cố để khắc sâu kiến thức cho bản thân. Ví dụ 2: Bài “Vệ sinh hệ hô hấp” tôi lồng ghép tác hại của thuốc là và Shisha vào mục I - Cần bảo vệ hệ hô hấp khỏi các tác nhân có hại: Dưới đây là một phần của giáo án dạy bằng Powerpoint. Slide 4 Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 19 Sử dụng Powerpoint để lồng ghép tác hại của một số chất gây nghiện vào một số bài trong Sinh học 8 Slide 5 Nguyễn Thị Sen – Lê Đăng Bắc 20