1
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Trêng ®¹i häc vinh
---------------------
NguyÔn thÞ minh th¬ng
T¸ch vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc mét sè hîp chÊt tõ
hoa
c©y sim (rhodomyrtus tomentosa ait. Hassk)
ë hµ tÜnh
Chuyªn ngµnh: Ho¸ h÷u c¬
M· sè
: 60.44.27
Tãm t¾t LuËn v¨n th¹c SÜ ho¸ häc
Ngêi híng dÉn khoa häc:
Pgs. TS. Hoµng v¨n lùu
Vinh - 2008
Lêi c¶m ¬n!
LuËn v¨n ®îc thùc hiÖn t¹i phßng thÝ nghiÖm chuyªn ®Ò Ho¸ h÷u c¬, khoa
Ho¸ Trêng §¹i häc Vinh, ViÖn Ho¸ Häc – ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ
ViÖt Nam
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n:
PGS. TS Hoµng V¨n Lùu - khoa Ho¸ - Trêng §¹i Häc Vinh lµ ngêi
thÇy ®· giao ®Ò tµi vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc
hiÖn luËn v¨n nµy.
2
PGS. TS Lª V¨n H¹c, TS NguyÔn Xu©n – khoa Ho¸ - Trêng §¹i häc
Vinh ®· ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u ®Ó b¶n luËn v¨n ®îc hoµn thiÖn h¬n.
TS NguyÔn Xu©n – khoa Ho¸ - Trêng §¹i häc Vinh ®· ®ãng gãp
nhiÒu ý kiÕn quý b¸u ®Ó b¶n luËn v¨n ®îc hoµn thiÖn h¬n.
TS TrÇn §×nh Th¾ng ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn, chØ b¶o gióp ®ì t«i trong
thêi gian lµm thÝ nghiÖm t¹i Phßng thÝ nghiÖm chuyªn ®Ò Ho¸ h÷u c¬ - Trêng
§¹i häc Vinh.
Nh©n dÞp nµy, t«i còng xin göi lêi c¶m ¬n ®Õn c¸c thÇy c«, c¸n
bé khoa Ho¸, khoa Sau ®¹i häc, c¸c b¹n ®ång nghiÖp, gia ®×nh vµ b¹n bÌ
®· t¹o ®iÒu kiÖn, ®éng viªn vµ gióp ®ì t«i hoµn thµnh luËn v¨n nµy.
Vinh, ngµy th¸ng 12 n¨m 2007.
T¸c gi¶
NguyÔn ThÞ Minh Th¬ng.
3
Môc lôc
Lêi c¶m ¬n
Môc lôc
Danh môc b¶ng
Danh môc h×nh
Më ®Çu
Ch¬ng 1. Tæng quan
1.1. Hä Sim
1.1.1. §Æc ®iÓm thùc vËt
1.1.2. Thµnh phÇn ho¸ häc c¸c c©y hä Sim
1.1.2.1. C©y vèi
1.1.2.2. C©y gioi
1.1.2.3. C©y chæi xuÓ
1.1.2.4. C©y b¹ch ®µn
1.1.3. øng dông cña c¸c c©y hä Sim
1.2 C©y sim (Rhodomyrtus tomentosa)
1.2.1. §Æc ®iÓm thùc vËt
1.2.2. Thµnh phÇn hãa häc cña c©y sim
1.2.3. øng dông cña c©y sim
Ch¬ng 2. C¸c PH¦¥NG PH¸p nghiªn cøu vµ thùc
nghiÖm
2.1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. 1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1.2. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph©n t¸ch c¸c hçn hîp vµ ph©n lËp c¸c chÊt
2.1.3. Ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t cÊu tróc c¸c hîp chÊt
2.2. Thùc nghiÖm
2.2.1. ThiÕt bÞ vµ ph¬ng ph¸p ph©n lËp, x¸c ®Þnh cÊu tróc mét sè hîp
chÊt tõ hoa sim
2.2.1.1. Hãa chÊt
2.2.1.2 C¸c ph¬ng ph¸p s¾c ký
2.2.1.3. Dông cô vµ thiÕt bÞ
2.2.2. Nghiªn cøu c¸c hîp chÊt tõ hoa sim
2.2.2.1. Ph©n lËp c¸c hîp chÊt
2.2.2.2. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh s¾c ký cét cao etylaxetat
2.2.2.3. Ph¬ng ph¸p s¾c ký b¶n máng c¸c ph©n ®o¹n cao etylaxetat
Ch¬ng 3. kÕt qu¶ vµ th¶o luËn
3.1 x¸c ®Þnh cÊu t¹o cña hîp chÊt A1
3.1.1. Phæ khèi lîng EI- MS cña hîp chÊt A1
3.1.2. Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n 1H- NMR cña hîp chÊt A1
3.1.3. Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n 13C - NMR cña hîp chÊt A1
3.1.4. Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n mét chiÒu DEPT cña hîp chÊt A1
3. 2. X¸c ®Þnh cÊu t¹o cña hîp chÊt A2
3.2.1. Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n 1H - NMR cña hîp chÊt A2
3.2.1. Phæ céng hëng tõ h¹t nh©n 13C- NMR cña hîp chÊt A2
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
i
ii
iv
v
1
3
3
3
4
4
10
14
15
23
24
24
25
31
32
32
32
32
32
33
33
33
33
33
34
34
35
36
38
38
38
39
40
40
57
57
57
63
64
4
danh môc b¶ng
B¶ng 1.1 : Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ vèi ë Vinh
B¶ng 1.2: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu nô vèi
B¶ng 1.3: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu hoa vèi
B¶ng 1.4: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ gioi
B¶ng 1.5: Thµnh phÇn hãa häc dÞch chiÕt ete dÇu háa hoa gioi
B¶ng 1.6: Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn tr¾ng
B¶ng 1.7: Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn liÔu ë ViÖt
Nam
B¶ng 1.8: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn chanh
B¶ng 1.9: Thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn l¸ mÝt
B¶ng 1.10: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ trµm
B¶ng 1.11: Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu rÔ sim ë NghÖ An
B¶ng 1.12: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu hoa sim
B¶ng 2.1: C¸c ph©n ®o¹n thu ®îc cña qu¸ tr×nh s¾c ký cét cao
etylaxetat
B¶ng 2.2: C¸c ph©n ®o¹n thu ®îc cña qu¸ tr×nh s¾c ký b¶n máng
B¶ng 3.1: Sè liÖu phæ 13C - NMR vµ 1H - NMR cña hîp chÊt A1
B¶ng 3.2: Sè liÖu phæ 13C - NMR cña hîp chÊt A2
4
6
9
10
12
15
17
18
20
21
26
27
36
37
40
57
5
danh môc h×nh
H×nh 1.1: ¶nh c©y sim
H×nh 3.1 : Phæ khèi lîng cña hîp chÊt A1
H×nh 3.2: Phæ 1H -NMR cña hîp chÊt A1
H×nh 3.3: Phæ 13 C- NMR cña hîp chÊt A1
H×nh 3.4: Phæ 13 C- NMR cña hîp chÊt A1
H×nh 3.5: Phæ DEPT cña hîp chÊt A1
H×nh 3.6: Phæ DEPT cña hîp chÊt A1
H×nh 3.7: Phæ HMBC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.8: Phæ HMBC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.9: Phæ HMBC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.10: Phæ HMBC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.11: Phæ HSQC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.12: Phæ HSQC cña hîp chÊt A1
H×nh 3.13: Phæ m« pháng cña hîp chÊt A1
H×nh 3.14: Phæ m« pháng cña hîp chÊt A1
H×nh 3.15: Phæ m« pháng cña hîp chÊt A1
H×nh 3.16: Phæ 1H- NMR cña hîp chÊt A2
H×nh 3.17: Phæ 13C- NMR cña hîp chÊt A2
H×nh 3.18: Phæ 13C- NMR cña hîp chÊt A2
24
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
59
60
61
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
C¸c hîp chÊt thiªn nhiªn nãi chung, c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn cã ho¹t
tÝnh sinh häc nãi riªng ®ang ®ãng vai trß ngµy cµng quan träng trong ®êi
sèng, lµ nguån cung cÊp nguyªn liÖu phong phó cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp,
n«ng nghiÖp, dîc phÈm, mü phÈm, thùc phÈm… ®Æc biÖt lµ trong y häc.
HÖ thùc vËt ViÖt Nam rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. HiÖn nay cã kho¶ng
10368 loµi thùc vËt bËc cao, vµ dù ®o¸n cã thÓ lµ 12000 loµi, trong ®ã c©y lµm
thuèc cã kho¶ng 600 loµi. Níc ta n»m ë vïng §«ng Nam ¸ khÝ hËu nhiÖt ®íi
giã mïa, th¶m thùc vËt phong phó, ®Æc biÖt lµ c¸c c©y hä Sim ( Myrtaceae)
nh c©y sim, c©y vèi, c©y ®inh h¬ng, c©y gioi,…
Sim lµ mét loµi rÊt phæ biÕn ë ViÖt Nam, nã ®îc sö dông nhiÒu trong
c¸c vÞ thuèc d©n gian nh dïng bóp vµ l¸ sim s¾c uèng ch÷a bÖnh tiªu ch¶y,
kiÕt lÞ, hoÆc dïng ®Ó röa vÕt th¬ng, vÕt loÐt, qu¶ sim sÊy kh« dïng lµm thuèc…
Cho ®Õn nay trªn thÕ giíi ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ thµnh
ho¸ häc cña tinh dÇu rÔ sim, thµnh phÇn ho¸ häc cña hoa c©y sim, cña tinh dÇu
hoa sim,… TiÕp tôc nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña hoa c©y sim, chóng
t«i chän ®Ò tµi: “T¸ch vµ x¸c ®Þnh cÊu tróc mét sè hîp chÊt tõ hoa c©y sim
6
(Rhodomyrtus tomentosa Ait. Hassk) ë Hµ TÜnh“, nh»m ®iÒu tra c¬ b¶n gãp
phÇn t×m ra nguån nguyªn liÖu cho ho¸ dîc, h¬ng liÖu, mü phÈm…
2. NhiÖm vô nghiªn cøu
- Thu thËp hoa c©y sim.
- Ng©m hoa c©y sim trong dung m«i chän läc.
- Chng cÊt thu håi dung m«i, thu phÇn cao ®Æc.
- ChiÕt phÇn cao ®Æc trong dung m«i thÝch hîp ®Ó thu ®îc c¸c hçn hîp
trong dÞch chiÕt t¬ng øng.
- Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p s¾c ký vµ kÕt tinh ph©n ®o¹n ®Ó ph©n lËp c¸c
hîp chÊt tõ c¸c dÞch chiÕt.
- Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p phæ ®Ó x¸c ®Þnh cÊu tróc c¸c hîp chÊt thu ®îc.
3. §èi tîng nghiªn cøu
§èi tîng nghiªn cøu lµ hoa c©y sim (Rhodomyrtus tomentosa Ait.
Hassk) thuéc hä Sim ( Myrtaceae) ë Hµ TÜnh.
7
Ch¬ng 1
Tæng quan
1.1. Hä Sim
1.1.1. §Æc ®iÓm thùc vËt
Trªn thÕ giíi hä Sim gåm 90 chi, 3000 loµi ph©n bè ë c¸c vïng nhiÖt
®íi vµ ¸ nhiÖt ®íi, chñ yÕu lµ ë ch©u Mü vµ ch©u óc [9]. ë níc ta hä Sim gåm
12 chi, 60 loµi ph©n bè kh¾p ba miÒn B¾c, Trung, Nam. C¸c c©y thuéc hä Sim
cã thÓ lµ c©y gç lín, c©y nhì, hay c©y bôi, ®îc trång trong vên nhµ cho qu¶
¨n, cho tinh dÇu, hay mäc hoang d¹i ë ®ång b»ng trung du hay miÒn nói.
Chi lín nhÊt lµ Eugenia (trªn thÕ giíi cã kho¶ng 600 loµi, ë níc ta cã 26
loµi nhiÒu loµi ®îc chuyÓn vµo chi Syzygium). Nh÷ng c©y trong chi nµy phÇn
lín lµ c©y gç trung b×nh vµ ®a sè lµ c©y hoang d¹i. C©y thuèc quý ë chi nµy lµ
c©y ®inh h¬ng (E. caryophyllata Thunb = Syzygium aromaticum Merr. et
Perry), cã nô dïng lµm thuèc vµ gia vÞ. Mét sè loµi thuéc chi Eugenia ®· ®îc
t¸ch ra vµ ®Æt vµo chi míi nh c©y gioi (Syzygium jambos (L.) Alston =
Eugenia jambos L.), cã qu¶ ¨n ngon, c©y vèi (Cleislocalyx operculatus
(Roxb.) Merr. et Perry = E. operculata Roxb) trång lÊy l¸ vµ nô ®Ó uèng níc.
Däc theo bê biÓn miÒn Trung cã c©y trµm hay chÌ ®ång (Melaleuca
leucadendron L.) lµ c©y to cã vá xèp, bong tõng m¶ng rÊt dÔ bãc. L¸ h×nh
m¸c nhän, cuèng ng¾n, g©n h×nh cung, hoa cã mµu vµng nh¹t mäc thµnh
b«ng. C©y mäc thµnh rõng thuÇn lo¹i ë ®Êt phÌn ven biÓn, còng cã trång ë
vïng biÓn phÝa B¾c Qu¶ng Ninh. Cßn gÆp mäc hoang d¹i trªn ®åi c©y bôi ë
B¾c Th¸i. Vá c©y dïng ®Ó x¶m thuyÒn, l¸ dïng cÊt tinh dÇu.
Trªn c¸c ®åi ®Êt laterit ë vïng trung du, thêng gÆp mäc xen lÉn víi sim,
mua cã c©y chæi xuÓ (Baeckea frutescens L.) lµ c©y bôi thÊp, ph©n nh¸nh
nhiÒu, cã l¸ h×nh sîi dÔ rông, c©y cã l¸ dïng ®Ó cÊt dÇu th¬m gäi lµ dÇu chæi
®Ó xoa bãp, khi pha víi rîu th× thµnh rîu chæi.
Trªn c¸c ®åi träc, trong c¸c c«ng viªn, c¸c vên vµ ®êng c¸i cã trång
nhiÒu loµi thuéc chi Eucalyptus. Chóng lµ c©y nhËp néi, trªn thÕ giíi cã h¬n
300 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë ch©u óc vµ Malaysia, sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
sinh th¸i kh¸c nhau. HÇu hÕt lµ c©y lín, cã thÓ cao tíi 100m (E. globulus
Labill.). NhiÒu loµi cho tinh dÇu kh¸c nhau. Gç cña chóng còng tèt, cøng
8
dïng ®îc nhiÒu viÖc. ë níc ta hiÖn cã trång nhiÒu loµi nh b¹ch ®µn tr¾ng, long
duyªn, b¹ch ®µn xanh...
1.1.2. Thµnh phÇn ho¸ häc c¸c c©y hä Sim
1.1.2.1. C©y vèi
B»ng ph¬ng ph¸p s¾c ký khÝ ph©n gi¶i cao, s¾c ký khÝ- khèi phæ ký liªn
hîp, t¸c gi¶ Hoµng V¨n Lùu [6] ®· ph©n tÝch ®îc thµnh phÇn hãa häc cña tinh
dÇu l¸ vèi ë Vinh. KÕt qu¶ thu ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.1.
B¶ng 1.1 : Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ vèi ë Vinh
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
3,7
α-pinen
2
sabinen
vÕt
3
0,6
β-pinen
4
myrcen
24,6
5
p- cymen
vÕt
6
limonen
0,3
7
32,1
(Z)-β-ocimen
8
9,4
(E)-β-ocimen
9
terpinolen
vÕt
10 linalool
0,5
11 perillen
vÕt
12 allo-ocimen
1,0
13 nerylaxetat
0,2
14 genarylaxetat
0,7
15 α-copaen
vÕt
16 α-gurjunen
vÕt
17 β-caryophyllen
14,5
18 α-humullen
2,7
19 allo-aromadendren
0,3
20 germacrenD
0,4
21 β-selinen
0,1
22 lenden
1,0
23 α-murolen
vÕt
24 γ-cadinen
0,3
25 calamenen
vÕt
26 δ-cadinen
0,6
27 (Z)-nerolidol
0,2
28 caryophyllen oxid
2,9
29 Hîp chÊt cha x¸c ®Þnh
3,8
KÕt qu¶ nµy chØ ra 4 thµnh phÇn chÝnh lµ myrcen( 24,6%), (Z)-β-ocimen
(32,1%), (E)-β-ocimen (9,4%), β-caryophyllen(14,5%) chiÕm kho¶ng 80%
9
tinh dÇu. C¸c axetat nh nerylaxetat, genarylaxetat ®ãng gãp cho mïi th¬m dÏ
chÞu cña tinh dÇu l¸ vèi.
Tinh dÇu hoa vèi ®îc t¸c gi¶ Hoµng V¨n Lùu [6] ph©n tÝch b»ng ph¬ng
ph¸p s¾c ký khÝ ph©n gi¶i cao vµ kiÓm tra l¹i b»ng ph¬ng ph¸p GC/MS t¹i
Eindhoven - Hµ Lan. KÕt qu¶ cho thÊy thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu hoa vèi
lµ myrcen (32,3%), (Z)-β-ocimen (29,1%), (E)-β-ocimen (12%) , thµnh phÇn
t¬ng tù nh tinh dÇu l¸ vèi vµ nô vèi.
Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu nô vèi ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.2.
B¶ng 1.2: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu nô vèi
STT
Thµnh phÇn hãa häc
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
α-thujen
α-pinen
camphen
β-pinen
β-myrcen
p-cymen
limonen
(Z)-β-ocimen
(E)-β-ocimen
linalool
perillen
neo-allocimen
α-terpineol
nerylacetat
genarylacetat
α-copaen
α-gurumen
β-caryophyllen
bergamoten hoÆc β-gurmen
α-humulen
alloaromadendren
germacren D
β-selinen
ledren
muurolen
γ-cadinen
calamen
δ-cadinen
Tû lÖ % trong tinh Tû lÖ % trong tinh
dÇu nô vèi non
dÇu nô vèi giµ
vÕt
vÕt
3,2
2,4
vÕt
vÕt
0,3
0,2
35,1
38,0
vÕt
vÕt
0,2
vÕt
34,6
32,5
13,3
12,3
0,1
0,5
vÕt
0,1
1,4
0,5
vÕt
0,3
vÕt
vÕt
0,2
0,1
vÕt
0,2
vÕt
0,2
4,6
4,2
1,2
2,0
1,0
0,6
vÕt
vÕt
0,3
0,1
0,4
vÕt
1,0
0,1
vÕt
vÕt
vÕt
vÕt
vÕt
vÕt
0,3
vÕt
10
29
30
31
32
33
34
35
36
epiglobulol
(E)-nerolidol
caryophyllen oxit
globulol
Cha x¸c ®Þnh
cembren
Cha x¸c ®Þnh
C¸c chÊt kh¸c
0,1
0,4
0,5
vÕt
0,5
0,3
0,2
0,7
0,1
0,2
1,2
vÕt
0,1
0,3
0,2
3,5
Tõ nô vèi kh« b»ng ph¬ng ph¸p chiÕt víi metanol, cÆn metanol ®îc t¸ch
b»ng s¾c ký cét trªn silicagel 60, cì h¹t 63 - 200 µm, hÖ dung m«i röa gi¶i ete
dÇu háa/ cloroform, Zhang Fengxia [21] ®· x¸c ®Þnh ®îc cÊu t¹o c¸c hîp chÊt
(1), (2), (3) t¸ch ra tõ nô vèi b»ng c¸c ph¬ng ph¸p phæ : khèi phæ, 1H-NMR,
13C-NMR. Trong ®ã (1) 2',4'- dihydroxy- 6'- metoxy- 3', 5'- dimetylchalcon,
(2) 5,7- dihydroxy- 6,8- dimetyl flavanon, (3) 7- hydroxy- 5- metoxy- 6,8dimetyl flavanon.
CH3
HO
OH
H3C
OCH3 O
(1) 2',4'- dihydroxy- 6'- metoxy- 3', 5'- dimetylchalcon.
CH3
HO
O
H3C
OH
O
(2) 5,7- dihydroxy- 6,8- dimetyl flavanon.
11
CH3
HO
O
H3C
OCH3 O
(3) 7- hydroxy- 5- metoxy- 6,8- dimetyl flavanon
Tõ vá c©y vèi ®· t¸ch vµ x¸c ®Þnh cÊu t¹o cña (4) β-sitosterol vµ (5) axit
oleanic
HO
(4) β-sitosterol
COOH
HO
(5) Axit oleanic
T¸c gi¶ Hoµng V¨n Lùu [6] ®· nghiªn cøu thµnh phÇn hãa häc cña tinh
dÇu hoa vèi ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.3.
B¶ng 1.3: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu hoa vèi
STT
Thµnh phÇn hãa häc
Tû lÖ %
1
0,1
α-thujen
2
1,8
α-pinen
3
camphen
vÕt
4
sabinen
0,2
5
2,9
β-pinen
6
32,3
β-myrcen
7
p-cymen
0,1
8
limonen
2,4
12
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
(Z)-β-ocimen
(E)-β-ocimen
terpinolen
linalool
perillen
neo-allocimen
terpinen-4-ol
α-terpineol
neryl acetat
genaryl acetat
α-copaen
α-gurumen
β-caryophyllen
bergamoten hoÆc β-gurumen
α-humulen
allo-aromadendren
germacen D
β-selinen
ledrenen
muurolen
γ-cadinen
calamen
δ-cadinen
epiglobulol
(Z)-nerolidol
caryophylen oxit
globulol
cembren(MW = 272)
C¸c chÊt kh¸c
29,1
12,0
0,1
0,7
vÕt
0,9
vÕt
0,1
vÕt
0,2
vÕt
vÕt
5,3
1,5
1,1
0,3
0,4
0,8
vÕt
vÕt
0,1
vÕt
0,4
0,1
0,3
1,8
0,2
0,5
4,2
1.1.2.2. C©y gioi
T¸c gi¶ NguyÔn Quang TuÖ ®· nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu
l¸ gioi ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh cã h¬n 30 hîp chÊt, trong ®ã ®· x¸c ®Þnh ®îc 18 hîp
chÊt, thµnh phÇn chÝnh lµ α-pinen (16,8 –18,8%), β-pinen (5,3 –11,0%), βocimen (26,5 –14,0%), γ-terpinen (26,5 –14,5%) [7].
Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ gioi ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.4.
B¶ng 1.4: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ gioi
STT
Hîp chÊt
Tû lÖ %
1,1
1
α-thujen
16,8
2
α-pinen
3
camphen
0,8
5,3
4
β-pinen
13
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
myrcen
α-phellandren
α-terpinen
p-cymen
(Z)-β-ocimen
(E)-β-ocimen
γ-terpinen
linalool
camphor
borneol
terpinen-1-ol
α-terpineol
safrol
β-caryophyllen
α-humulen
trans-nerolidol
0,3
0,5
0,1
0,1
23,0
3,4
26,5
3,2
0,6
0,2
0,8
2,6
3,3
2,8
0,2
0,3
Thµnh phÇn tinh dÇu bét gç c©y gioi lµ α-pinen ( 0,4% ), β-pinen(1,0%),
nerolidol (16,4%), β-caryophyllen (9,8%), α-humulen (7,1%), terpinol (1,3%).
Tõ dÞch chiÕt ete dÇu ho¶ cña hoa gioi cã hai flavonoit chiÕm hµm lîng kh¸
cao lµ (6) 8-hydroxy,6-metoxy flavanon (14,5%) vµ (7) 5,7-dimetoxy flavanon
(9,59%), phÇn chÝnh cßn l¹i lµ c¸c este axit bÐo nh (8) 9,12-octadecadienoic
metyl este (8,31%) vµ (9) hexadecanoic metyl este (8,20%).
Thµnh phÇn hãa häc dÞch chiÕt ete dÇu háa hoa gioi ®îc thÓ hiÖn ë b¶ng
1.5.
B¶ng 1.5: Thµnh phÇn hãa häc dÞch chiÕt ete dÇu háa hoa gioi
STT
Hîp chÊt
Tû lÖ %
1
0,3
α-pinen
2
0,5
β-pinen
3
p-cymen
0,3
4
terpinen-4-ol
0,3
5
0,8
α-terpineol
6
caryophyllen
7,8
7
epi-bicyclo sesquiphellandre
0,3
8
humulen
0,4
9
§ång ph©n cadinen
1,1
10
germacren D
0,1
11
eudesma-4(14),11-dien
3,0
14
12
12
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
§ång ph©n cadinen
§ång ph©n cadinen
§ång ph©n cadinen
germacren B
α-cadinol
metyl tetra decanoat
hexa decanoic metyl este
Axit n-hexadecanoic
heptadecanoic metyl este
hexadecanoic etyl este
9,12-octa decadienoic metyl este
9-octa decenoic metyl este
heptadecanoic-16-metyl metyl este
Axit 9,12-octa decadienoic
eicosanoic metyl este
8-hydroxy- 6- metoxy flavanon
5,7-dimetoxy flavanon
tetracosan
3,2
3,2
1,2
0,7
0,9
0,5
8,2
1,4
0,4
0,3
8,3
3,8
1,9
1,8
1,6
14,5
9,6
1,9
Thµnh phÇn chÝnh cña dÞch chiÕt metanol cña hoa gioi lµ flavonoit gåm
cã c¸c hîp chÊt (10), (11), (12), (13).
OH
O
H 3C O
O
(10) 8-hydroxy, 6-metoxy flavanon (19,84%)
HO
O
OH
O
(11) 5,7 - dihydroxy flavanon (16,65%)
15
OH
O
HO
CH3
O
(12) 6,8 - dihydroxy, 5-metyl flavanon (4,45%)
CH3
H3CO
O
H3C
OH
O
(13) 5-hydroxy, 7-metoxy-6,8-dimetyl-flavanon (1,8%)
Ngoµi ra cßn x¸c ®Þnh mét ancaloit (14) lµ xetone phenyl-2 phenylpyaolo [1,5-a] pyridin-3-yl.
1.1.2.3. C©y chæi xuÓ
T¸c gi¶ Phan Tèng S¬n vµ céng sù [10] ®· nghiªn cøu tinh dÇu c©y chæi
xuÓ (B. frutescens L.) ë §«ng TriÒu - Qu¶ng Ninh. Hµm lîng tinh dÇu (0,5%)
cã thµnh phÇn hãa häc chÝnh lµ: 1,8-cineol (15%); α-pinen vµ α-thujen (35%);
limonen (4%); ylangen (14%); linalool(14%)
Tinh dÇu cña c©y chæi xuÓ thu ë Qu¶ng B×nh. L¸ t¬i vµ cµnh nhá ®îc
chng cÊt l«i cuèn h¬i níc thu ®îc tinh dÇu víi hµm lîng 0,94%. Thµnh phÇn
ho¸ häc ®îc ph©n tÝch b»ng ph¬ng ph¸p GC, GC/ MS, IR vµ 1H-NMR.
Monoterpenoit lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña tinh dÇu. Hîp chÊt chÝnh cña tinh
dÇu c©y chæi xuÓ lµ: α- thujen (5,9%); (+) – limonen (11,1%); 1,8 – cineol
(10,1%); ngoµi ra cßn cã γ- terpineol (2,2%); β - caryophyllen (1,1%); αhumulen (1,5%). Ngoµi c¸c thµnh phÇn chÝnh cßn cã c¸c chÊt kh¸c linalol oxit
furanoit A; linalool oxit furanoit B; exo–fenchol; endo-fenchol; trans–
pinocarveol; δ- terpineol; α-copaen; cyperen; γ-muurolen; δ-cadinen; βelemol; caryophyllen oxit; humulen epoxit I; humulen epoxit II; β - eudesmol;
α - eudesmol; γ - eudesmol.
16
T¸c gi¶ NguyÔn Xu©n Dòng, Lª Thanh vµ céng sù [12] ®· nghiªn cøu
tinh dÇu hoa chæi xuÓ mäc hoang ë vïng c¸t Thõa Thiªn HuÕ. B»ng ph¬ng
ph¸p s¾c ký ph©n gi¶i cao, s¾c ký khÝ- khèi phæ ký liªn hîp (GC/MS) ®· x¸c
®Þnh ®îc thµnh phÇn chÝnh nh sau: α-thujen (2,4%); α-pinen (3,0%);
β-pinen (5,5%); β-caryophyllen (10,0%); α-caryophyllen hoÆc α-humulen
(13,7%); isobackeol (10,1%).
1.1.2.4. C©y b¹ch ®µn
Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn tr¾ng (Eucalypus
camaldulesis Petford.) ë ViÖt Nam [11] ®îc dÉn ra ë b¶ng 1.6.
B¶ng 1.6: Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn tr¾ng
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
vÕt
α-thujen
2
6,91
α-pinen
3
camphen
0,22
4
7,67
β-pinen
5
0,38
β-myrcen
6
0,17
α-phellandren
7
p – cymen
1,20
8
1,8-cineol
64,79
9
MW = 154
vÕt
10
4,50
γ-terpinen
11
fenchon
0,12
12
linalool
1,47
13
fenchol
0,07
14
(Z)-p-menthen – 2 – ol
0,43
15
(E)-p-menthen – 2 – ol
0,31
16
camphor
0,09
17
borneol
0,08
18
crypton
0,27
19
terpinen – 4 – ol
1,67
20
1,99
α-terpineol
21
citronelol
vÕt
22
nerol
0,09
23
cuminal
0,90
24
geraniol
vÕt
25
cinnamic alcohol
vÕt
26
piperiton
vÕt
27
terpinyl acetat
0,83
28
aromadendren
vÕt
29
0,29
γ-elemen
30
0,25
β-caryophyllen
31
vÕt
β-bergamoten
17
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
α-humulen
sesquiterpenMW=204
sesquiterpenMW=204
elemol
spathulenol
β-caryophyllen oxid
globulol
γ-eudesmol
β- eudesmol
(Z) – cadinol
Hîp chÊt kh¸c
0,13
1,68
0,35
vÕt
0,36
0,07
0,15
0,35
0,24
0,20
1,77
Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn liÔu (Eucalypus
exserta) ë ViÖt Nam ®îc dÉn ra ë b¶ng 1.7.
B¶ng 1.7: Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn liÔu ë ViÖt Nam.
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
isovaleric aldehyt
vÕt
2
vÕt
α -thujen
3
8,80
α-pinen
4
0,13
α-fenchen
5
camphen
0,41
6
2,73
β-pinen
7
sabinen
vÕt
8
myrcen
vÕt
9
vÕt
α-phellandren
10
limonen
2,24
11
1,8 – cineol
50,16
12
(E)-b -ocimen
vÕt
13
vÕt
γ-terpinen
14
p – cymen
0,69
15
(E) – linalool oxit
vÕt
16
pinocarvon
vÕt
17
fenchon
vÕt
18
terpinen - 4 - ol
1,59
19
vÕt
β-caryophyllen
20
aromadendren
2,79
21
0,19
α-humulen
22
alloaromadendren
0,40
23
(E) – pinocarveol
5,56
24
4,04
α-terpineol
18
25
26
27
28
29
30
31
32
borneol
geraniol
myrtenal
myrtenol
globulol
viridiflorol
spathulenol
C¸c hîp chÊt kh¸c
2,72
0,24
0,45
1,93
1,43
0,74
vÕt
12,46
Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn chanh ë ViÖt Nam ®îc dÉn ra ë b¶ng 1.8.
B¶ng 1.8: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn chanh
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
vÕt
α-thujen
2
camphen
vÕt
3
sabinen
vÕt
4
0,35
β-pinen
5
0,17
α-phellandren
6
vÕt
α-terpinen
7
p – cymen
0,07
8
1,8 – cineol
0,63
9
0,06
γ-terpinen
10
MW = 140
0,22
11
terpinolen
0,18
12
linalool
0,12
13
allo-ocimen
0,17
14
isopulegol
12,50
15
citronellal
72,53
16
neo-isopulegol
1,63
17
terpinen – 4 – ol
0,38
18
0,14
α-terpineol
19
citronellol
5,61
20
curminal
0,20
21
geraniol
0,55
22
terpinylacetat
vÕt
23
citronellyl acetat
0,85
24
geranyl acetat
0,09
25
0,08
γ-elemen
26
1,16
β-caryophyllen
27
0,09
β-bergamoten
28
0,07
β-humulen
29
sesquiterpen MW = 204
vÕt
30
sesquiterpen MW = 204
0,09
31
sesquiterpen MW = 204
vÕt
32
sesquiterpen MW = 204
0,07
19
33
34
35
γ-eudesmol
(E) – cadinol
Hîp chÊt kh¸c
0,13
vÕt
1,86
Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn l¸ mÝt ë ViÖt Nam ®îc dÉn ra ë b¶ng 1.9.
B¶ng 1.9: Thµnh phÇn chÝnh cña tinh dÇu l¸ c©y b¹ch ®µn l¸ mÝt
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
12,42
α-pinen
2
camphen
0,21
3
sabinen
0,19
4
1,29
β-pinen
5
phellandren
0,46
0,34
6
α-terpinen
7
p – cymen
21,25
8
1,8 – cineol
32,70
9
(E) – b - ocimen
vÕt
10
0,34
γ-terpinen
11
fenchol
0,40
12
pinocarveol
0,34
13
Cha x¸c ®Þnh
0,97
14
myrtenol
0,55
15
pinocarvon
0,27
16
camphor
1,39
17
terpine – 4 –ol
3,78
18
9,25
α-terpineol
19
pinocarvyl axetat
0,49
20
MW = 154
0,32
21
0,29
α-copaen
22
caryophyllen
0,45
23
sesquiterpen MW = 204
vÕt
24
0,23
α-humulen hoÆc selinen
25
sesquiterpen alcohol (MW=222)
0,50
26
sesquiterpen alcohol (MW=222)
0,23
27
aromadendren
0,32
28
spathulenol
vÕt
29
globulol
2,00
30
sesquiterpen MW = 204
0,43
31
sesquiterpen MW = 204
0,23
20
32
33
34
35
sesquiterpen MW = 204
β-eudesmol
(E)-cadinol
C15H26O
0,30
1,42
0,04
4,71
Thµnh phÇn ho¸ häc cña tinh dÇu l¸ trµm ë ViÖt Nam ®îc dÉn ra ë b¶ng
1.10.
B¶ng 1.10: Thµnh phÇn hãa häc cña tinh dÇu l¸ trµm
STT
Hîp chÊt
TØ lÖ %
1
3,8
α-pinen
2
1,0
α-thujen
3
2,6
β-pinen
4
l – limonen
4,8
5
1,8 – cineol
48,0
6
p –cymen
13,2
7
vÕt
α-terpinen
8
0,2
α-dimetyl styren
9
vÕt
δ-elemen
10
linalool
3,4
11
2,1
β-caryophyllen
12
vÕt
β-elemen
13
terpinen - 4 – ol
1,6
14
aromadendren
vÕt
15
vÕt
α-bisabolen
16
1,3
α-humulen
17
allo – aromadendren
1,5
18
1,4
δ-maalien
19
9,8
α-terpineol
20
C15H24
vÕt
21
0,4
δ-cadinen
22
geraniol
0,3
23
C15H24
0,3
24
C10H17OH
vÕt
25
p- cymen
0,4
26
C15H22
0,2
27
C15H21OH
vÕt
28
C15H21OH
vÕt
29
0,5
β-maaliol
30
guaiol
0,2
31
C15H21OH
vÕt
31
C15H21OH
vÕt
32
bulnesol
0,2
33
C15H21OH
0,9
34
eudesmol
0,9
- Xem thêm -
.DOC 
62 
488 
130 
