Tài liệu Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của ubnd các cấp từ thực tiễn thành phố hồ chí minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ TẤN PHÁT THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TIẾP CÔNG DÂN CỦA UBND CÁC CẤP TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Hiến Pháp Và Luật Hành Chính Mã số: 8380102 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS LÊ BÍ BO HÀ NỘI, Năm 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả, số liệu nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả LÊ TẤN PHÁT DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN BCH Ban Chấp hành BTV Ban Thường vụ CT-XH Chính trị - xã hội HĐND Hội đồng nhân dân MTTQ Mặt trận Tổ quốc UBKT Ủy ban Kiểm tra UBND Ủy ban nhân dân MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................................................1 Chương 1 ............................................................................................................................................7 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN ..........................................................................................7 VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TIẾP CÔNG DÂN ......................................................................7 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa thực hiện pháp luật về tiếp công dân ...........7 1.2. Hình thức và nội dung thực hiện pháp luật về tiếp công dân ..........................................14 1.2.1. Hình thức thực hiện pháp luật về tiếp công dân ............................................................ 14 1.2.2. Nội dung thực hiện pháp luật về tiếp công dân .............................................................. 15 1.3. Điều kiện để đảm bảo thực hiện pháp luật về tiếp công dân ............................................20 1.3.1. Điều kiện về pháp luật.................................................................................................... 20 1.3.2. Điều kiện về chính trị ..................................................................................................... 21 1.3.3. Điều kiện về kinh tế - xã hội ........................................................................................... 22 1.3.4. Điều kiện về văn hóa ...................................................................................................... 22 Chương 2 ..........................................................................................................................................24 THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT .................................................24 VỀ TIẾP CÔNG DÂN CỦA UBND CÁC CẤP ...........................................................................24 TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..............................................................................................24 2.1. Thực trạng pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp..............................................24 2.1.1. Quy định của pháp luật về trách nhiệm tiếp công dân của UBND các cấp ................... 24 2.1.2. Quy định của pháp luật về trách nhiệm của Chủ tịch UBND các cấp và cán bộ, công chức .......................................................................................................................................... 25 2.1.3. Quy định của pháp luật về quy trình tiếp công dân ....................................................... 28 2.1.4. Quy định của pháp luật về các biện pháp bảo đảm cho hoạt động tiếp công dân ......... 29 2.1.5. Trình độ, năng lực, nhận thức của đội ngũ cán bộ, công chức thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp Thành phố Hồ Chí Minh .................................................... 30 2.1.6. Sự lãnh đạo của tổ chức Đảng về tiếp công dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh 31 2.1.7. Sự phối hợp giữa các cấp ủy, chính quyền, cơ quan, đơn vị trong tiếp công dân ......... 34 2.1.8. Ý thức pháp luật của người dân ..................................................................................... 35 2.2. Thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................36 2.2.1. Thực hiện pháp luật về tiếp công dân ............................................................................ 36 2.2.1.1. Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp và các sở, ban, ngành tại Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................... 36 2.2.1.2. Thực hiện pháp luật của người đứng đầu cấp ủy các cấp, tổ chức đảng, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, Chủ tịch UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh ............................ 37 2.2.1.3. Thực hiện pháp luật về tiếp công dân trong lĩnh vực tư pháp .................................... 37 2.2.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo....................................................... 38 2.2.2.1. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo của UBND các cấp, các sở - ban, ngành tại Thành phố Hồ Chí Minh: ......................................................................................... 38 2.2.2.2. Thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo của người đứng đầu cấp ủy các cấp, tổ chức đảng, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, Chủ tịch UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh: ................................................................................................................................. 39 2.2.2.3. Tthực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực tư pháp: ............ 40 2.3. Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh.........................................................................................................................40 2.2.1. Ưu điểm thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh ......................................................................................................................................... 40 2.2.2. Hạn chế trong thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh............................................................................................................................. 48 2.3. Nguyên nhân của ưu điểm và hạn chế trong thực hiện pháp luật về tiếp công dân tại Thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................................51 2.3.1. Nguyên nhân của những ưu điểm ................................................................................... 51 2.3.2. Nguyên nhân của hạn chế .............................................................................................. 52 Chương 3 ..........................................................................................................................................57 PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THỰC HIỆN ...............................................57 PHÁP LUẬT VỀ TIẾP CÔNG DÂN TỪ THỰC TIỄN ..............................................................57 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................................................................................................57 3.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh .....................................................................................................57 3.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh .....................................................................................................64 3.2.1. Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng ................................................................... 64 3.2.2. Hoàn thiện các văn bản pháp luật về tiếp công dân ...................................................... 65 3.2.3. Rà soát, quy định tiêu chuẩn, điều kiện cụ thể về trình độ chuyên môn, kinh nghiệm công tác, đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân ......... 67 3.3.1. Tăng cường trách nhiệm của Chủ tịch UBND các cấp trong chỉ đạo và thực hiện công tác tiếp công dân ...................................................................................................................... 68 3.3.2. Phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các cơ quan, đơn vị trong hoạt động tiếp công dân............................................................................................................................................ 70 3.3.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tiếp dân ....................... 70 3.3.4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động tiếp công dân .............................. 71 3.3.5. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của xã hội về tiếp công dân, về khiếu nại, tố cáo ........................................................................................................................................ 72 3.3.6. Đối với UBND cấp tỉnh .................................................................................................. 73 3.3.7. Đối với Công an Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................... 75 3.3.8. Một số đề xuất, kiến nghị ............................................................................................... 75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................1 PHỤ LỤC ...........................................................................................................................................1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, văn bản quy phạm pháp luật về công tác tiếp công dân, như: Luật Tiếp công dân 2013; Chỉ thị số 35-CT/TW ngày 26/5/2014 của Bộ Chính trị về tăng cường lãnh đạo công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; Nghị định số 64/2014/NĐ-CP ngày 26/6/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật tiếp công dân; Công văn số 4983-CV/VPTW ngày 09/10/2017 của Văn phòng Trung ương Đảng truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thường trực Ban Bí thư về tăng cường công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo tại địa phương; Quy định số 11-QĐi/TW ngày 18/02/2019 của Bộ Chính trị về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý những phản ánh, kiến nghị của dân;… Nhằm cụ thể hóa các văn bản trên, UBND Thành phố ban hành Quyết định số 07/2014/QĐ-UBND ngày 11/02/2014 về quy trình giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; Thành ủy ban hành Quyết định số 935-QĐ/TU ngày 28/4/2017 Quy chế về tiếp xúc, đối thoại trực tiếp giữa người đứng đầu cấp ủy, người đứng đầu chính quyền các cấp với Nhân dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh; Quy định số 2405-QĐ/TU ngày 07/7/2019 về trách nhiệm của Bí thư Thành ủy; Bí thư Quận ủy, Huyện ủy và Bí thư Đảng ủy xã, phường, thị trấn trong việc tiếp dân, đối thoại trực tiếp với dân và xử lý, giải quyết những phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của dân. Từ những quy định của pháp luật về tiếp công dân nêu trên, là cơ sở pháp lý giúp công dân thực hiện các quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; đồng thời, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan nhà nước, người đứng đầu chính quyền, người có thẩm quyền trong hoạt động tiếp công 1 dân, giải quyết các khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị chính đáng của công dân; thông qua hoạt động tiếp công dân, cán bộ lãnh đạo tiếp xúc, gặp gỡ và nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của công dân, qua đó có biện pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, từng bước hoàn thiện chính sách, pháp luật nhằm chấn chỉnh những hạn chế, khuyết điểm trong công tác quản lý Nhà nước,… để từ đó củng cố, tạo niềm tin của nhân dân đối với các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, qua đó góp phần nâng cao trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội tại địa phương, đơn vị nói riêng và trong phạm vi cả nước nói chung, đồng thời phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Từ nhận định trên, để khắc phục những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong công tác tiếp dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian qua, nên học viên chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sỹ Luật học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính nhằm làm rõ các cơ sở lý luận trong hoạt động quản lý nhà nước về tiếp công dân, từ đó đánh giá đúng thực trạng và đề xuất các giải pháp thực hiện hiệu quả trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Trong những năm qua, nhiều công trình nghiên cứu về pháp luật tiếp công dân và thực tiễn hoạt động công tác tiếp công dân tại các địa phương (như Thành phố Hà Nội, Thành phố Đà Nẵng, tỉnh Hải Dương…) đã được nghiên cứu thực hiện cụ thể như sau: - Thanh tra Chính phủ, Nxb Hà Nội (năm 2006) về “Tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tình hình mới”; 2 - Tác giả Bùi Mạnh Cường và Nguyễn Thị Tố Uyên nghiên cứu, sưu tầm các bài viết, bài nói chuyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, Nxb Chính trị quốc gia (năm 2013); - Tạp chí Thanh tra, Thanh tra Chính phủ, Nxb Thanh niên (năm 2013) về “Quy trình tiếp công dân và xử lý đơn thư”; trong đó làm rõ các vấn đề về việc thực hiện tiếp công dân và những quy định của pháp luật hiện nay; - Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Hằng (năm 2015) về “Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn thành phố Hà Nội”; - Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Huệ (năm 2016) về “Thực hiện pháp luật về tiếp công dân từ thực tiễn huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương”; - Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Hữu Tiến (năm 2017) về “Tổ chức thực hiện pháp luật về tiếp công dân và xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh từ thực tiễn thành phố Đà Nẵng”; - Khoa Nhà nước và Pháp luật, Học viện chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (năm 2001) với đề tài “Giải quyết khiếu tố của nhân dân, thực trạng và những bài học kinh nghiệm’’; trong đó phân tích, làm rõ khái niệm về khiếu nại, tố cáo và việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan, đơn vị, địa phương; từ đó rút ra một số kinh nghiệm và kiến nghị, đề xuất một số giải pháp thực hiện hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của nhân dân. - Đề tài “Cải cách thủ tục hành chính trong tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo” của đồng chí Lê Đình Đấu, Vụ trưởng vụ xét khiếu tố; qua nghiên cứu việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo; từ đó đánh giá thực trạng và đề xuất 3 một số giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về cải cách thủ tục hành chính trong hoạt động tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Một số công trình nghiên cứu đã nêu ở trên có những mức độ khác nhau và có tập trung một số vấn đề về công tác tiếp công dân; tuy nhiên vẫn chưa có công trình nghiên cứu cụ thể về việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân tại Thành phố Hồ Chí Minh. Các bài biết chủ yếu tập trung vào một số vấn đề về công tác tiếp công dân; chưa làm rõ việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân của các cơ quan, đơn vị. Do đó, tác giả quan tâm nghiên cứu vấn đề “Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về tiếp công dân, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện pháp luật tiếp công dân, luận văn đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm tiếp tục hoàn thiện quy định của pháp luật về tiếp công dân và nâng cao hiệu quả hoạt động tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn tập trung phân tích, làm rõ các khái niệm, mục đích, yêu cầu, đặc điểm, hình thức và thực tiễn hoạt động công tác tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó đánh giá đúng thực chất các kết quả đã đạt được trong thời gian qua, đánh giá ưu điểm, hạn chế, khuyết điểm để từ đó đề ra các giải pháp khắc phục nhằm bảo đảm thực hiện hiệu quả việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân tại Thành phố Hồ Chí Minh. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2018. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về tổ chức và hoạt động tiếp công dân; đồng thời, sử dụng những phương pháp nghiên cứu cụ thể: logic - lịch sử, tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh và tổng kết thực tiễn… trong đó coi trọng phương pháp tổng kết thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình nghiên cứu tổng quát về pháp luật và việc thực hiện pháp luật tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần làm sáng tỏ một số nội dung như sau: - Làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của hoạt động tiếp công dân, đánh giá đúng thực trạng các quy định của pháp luật và thực tiễn tổ chức thực hiện pháp luật về các hoạt động này tại Thành phố Hồ Chí Minh; làm rõ những kết quả đạt được, ưu điểm, những hạn chế, khuyết điểm và nguyên nhân trong quá trình thực hiện những quy định của pháp luật về tiếp công dân tại Thành phố Hồ Chí Minh nhằm phát huy vai trò, trách nhiệm của cán bộ, công chức tiếp công dân. 5 - Đề xuất phương hướng, giải pháp thực hiện để nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về tiếp công dân nói chung và tiếp công dân trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận chung và kết luận các chương, một số danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm có 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về thực hiện pháp luật tiếp công dân. Chương 2: Thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Phương hướng, giải pháp hoàn thiện thực hiện pháp luật về tiếp công dân của UBND các cấp tại Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 6 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TIẾP CÔNG DÂN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, mục đích và ý nghĩa thực hiện pháp luật về tiếp công dân 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về tiếp công dân Tiếp công dân là một hiện tượng khách quan thông qua các lĩnh vực đời sống xã hội và là hoạt động mang tính xã hội, gắn với sự tồn tại của nhà nước. Nhà nước thực hiện chức năng quản lý và hoạt động quản lý nhà nước chủ yếu thông qua các cơ quan, đơn vị trong hệ thống hành chính nhà nước từ trung ương đến cơ sở (đặt biệt là UBND các cấp) để thực hiện những mục tiêu, chức năng và nhiệm vụ của nhà nước. Nhà nước thực hiện quyền lực của mình thông qua các quy định của pháp luật để có sự tác động, điều chỉnh trực tiếp đến hành vi, hoạt động của công dân và có sự tác động trực tiếp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân thông qua các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính. Do đó, trong hoạt động quản lý của nhà nước nói chung và của UBND các cấp nói riêng luôn tìm ẩn những nguy cơ phát sinh làm ảnh hưởng đến lợi ích giữa một bên là các cơ quan nhà nước là chủ thể của quản lý nhà nước với một bên là cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự quản lý của nhà nước. Trong một xã hội dân chủ, nhà nước không chỉ ban hành các quy định bắt buộc các đối tượng được quản lý phải tuân theo mà trong quá trình quản lý nhà nước cũng luôn cần có sự đóng góp, lấy ý kiến từ phía các cơ quan, tổ chức và người dân nhằm kịp thời khắc phục những hạn chế, hoàn thiện về cơ cấu tổ chức và các chính sách, pháp luật chưa phù hợp, còn mâu thuẫn và hạn chế. Việc quản lý đạt hiệu quả hay chưa đạt hiệu quả cũng được đánh giá vào mức độ đồng thuận giữa nhà nước và nhân dân, từ đó, thông qua việc tiếp xúc 7 giữa các cơ quan quản lý nhà nước với các cơ quan, tổ chức, cá nhân là yêu cầu tất yếu khách quan. Nhà nước thực hiện việc tiếp nhận những khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh từ phía nhân dân về những quyết định, hành vi của cơ quan nhà nước, của cán bộ, công chức nhà nước, đó là một sự phản ứng tự nhiên của con người khi quyết định, hành vi quản lý của nhà nước đã được ban hành hoặc thực hiện mà người dân thấy rằng nó không phù hợp, hoặc không đúng, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của xã hội. Nhà nước có trách nhiệm tổ chức gặp gỡ, tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân. Đây chính là hoạt động tiếp công dân của cơ quan nhà nước, đặc biệt là cơ quan hành chính nhà nước. Thông qua việc tiếp công dân, các cơ quan Nhà nước nói chung và UBND các cấp nói riêng thực hiện việc tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân đối với các quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước, của cán bộ, công chức, nhà nước, đó là một sự phản ứng tự nhiên của con người khi quyết định, hành vi quản lý của nhà nước đã được ban hành hoặc thực hiện mà công dân cho rằng các quyết định, hành vi đó chưa phù hợp, hoặc chưa đúng, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Các cơ quan Nhà nước nói chung và UBND các cấp nói riêng có trách nhiệm tiếp xúc, gặp gỡ, tiếp nhận và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân theo quy định. Đây chính là hoạt động tiếp công dân của cơ quan Đảng và Nhà nước, đặc biệt là cơ quan hành chính nhà nước. Trường Đại học Luật Hà Nội có quan điểm cho rằng: “Thực hiện pháp luật là hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hoá các quy định của pháp luật, làm cho chúng đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật”. 8 Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội có quan điểm cho rằng: “Thực hiện pháp luật là hiện tượng, quá trình có mục đích làm cho những quy định pháp luật trở thành hoạt động thực tế của các chủ thể pháp luật”. Từ những quan điểm nêu trên, tác giả nhận thấy pháp luật có vai trò rất quan trọng trên tất cả lĩnh vực trong đời sống xã hội và được thực thi khi mọi chủ thể tuân thủ, chấp hành đúng quy định của pháp luật. Việc thực hiện pháp luật còn được thể hiện qua 04 hình thức (cụ thể như: tuân thủ, chấp hành, sử dụng và áp dụng pháp luật) nhằm đưa các quy phạm pháp luật đi vào thực tiễn cuộc sống của các tầng lớp Nhân dân. Trên cơ sở phân tích những nhận định nêu trên, ta có khái niệm: Thực hiện pháp luật về tiếp công dân là quá trình hoạt động có mục đích, có chủ định của các cơ quan Nhà nước, các cá nhân, tổ chức, nhằm làm cho các quy phạm pháp luật về tiếp công dân được thực hiện trong thực tế, đảm bảo cho các cá nhân có thẩm quyền lắng nghe, tiếp nhận khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân; giải thích, hướng dẫn cho công dân về việc thực hiện khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật, giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. 1.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về tiếp công dân Bên cạnh những đặc điểm chung về thực hiện pháp luật thì còn có những đặc điểm riêng căn cứ vào chức năng, vị trí, vai trò của việc thực hiện pháp luật trong đời sống xã hội. Qua đó cho thấy việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân có những đặc điểm cụ thể như sau: Thứ nhất, các cơ quan hành chính nhà nước, thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập và công dân là các chủ thể thực hiện pháp luật về tiếp công dân. 9 Thứ hai, trụ sở làm việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị là địa điểm thực hiện pháp luật về tiếp công dân và có trách nhiệm tổ chức thực hiện tiếp công dân theo quy định pháp luật; đồng thời, tạo mọi điều kiện thuận lợi khi công dân đến liên hệ và đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất khác nhằm phục vụ hiệu quả hoạt động tiếp công dân. Thứ ba, công dân có quyền được khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo Luật tiếp công dân 2013; được cán bộ, công chức tiếp công dân giải thích, hướng dẫn việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho công dân. Thứ tư, kết quả thực hiện pháp luật về tiếp công dân là việc ban hành những văn bản hành chính cá biệt theo quy định, tùy theo tính chất nội dung từng vụ việc khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân và từng trường hợp cụ thể mà bộ phận tiếp công dân sẽ ban hành một trong các loại văn bản như sau: phiếu chuyển, phiếu hẹn, phiếu đề xuất, hướng dẫn, công văn, báo cáo, thông báo. Thứ năm, hoạt động của các cơ quan Nhà nước nói chung và của UBND các cấp nói riêng có vị trí và vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân. Do đó, UBND các cấp, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị cần tăng cường công tác tiếp công dân, tổ chức gặp gỡ, đối thoại, tiếp xúc với công dân theo quy định nhằm nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của công dân, qua đó kịp thời giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân và hướng dẫn công dân bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng theo quy định pháp luật. 10 1.1.3. Mục đích tiếp công dân Mục đích tiếp công dân của Nhà nước nói chung và của UBND các cấp nói riêng được quy định tại Điều 3 Thông tư 06/2014/TT-TTCP quy định quy trình tiếp công dân, cụ thể như sau: Thứ nhất, các cơ quan quản lý Nhà nước nói chung và của UBND các cấp nói riêng, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân có trách nhiệm hướng dẫn công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước, qua đó tăng cường công tác tuyên truyền, vận động, giải thích cho công dân nắm và hiểu rõ các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Thứ hai, các cơ quan quản lý Nhà nước nói chung và của UBND các cấp nói riêng, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân thực hiện tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân thuộc thẩm quyền theo quy định của pháp luật, qua đó kịp thời xem xét, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân và có ban hành các văn bản trả lời (thông báo, công văn, quyết định…) cho công dân biết kết quả giải quyết theo quy định. 1.1.4. Ý nghĩa của việc tiếp công dân Trong hoạt động tiếp công dân của UBND các cấp chủ yếu thực hiện đảm bảo quyền làm chủ của công dân, quyền công dân, quyền con người thì hoạt động tiếp công dân của UBND các cấp là một trong những hoạt động thường xuyên, có ý nghĩa và vai trò rất quan trọng trong đời sống xã hội để tiếp xúc, lắng nghe, tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân; trường hợp tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân đúng thẩm quyền thì xem xét, giải quyết theo đúng quy định; trường hợp tiếp nhận các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của 11 công dân không đúng thẩm quyền thì giải thích, hướng dẫn cho công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh theo đúng quy định của pháp luật. Theo đó, tiếp công dân là một biện pháp quan trọng và thiết thực để củng cố mối quan hệ giữa công dân với Đảng, Nhà nước và của UBND các cấp. Thông qua công tác tiếp công dân của UBND các cấp, tạo điều kiện cho công dân thực hiện quyền tự do, dân chủ, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của công dân, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội, giảm bức xúc, xung đột trong xã hội. Thực hiện tốt công tác tiếp công dân, sẽ góp phần huy động sự tham gia rộng rãi của công dân vào hoạt động quản lý của nhà nước, quản lý xã hội, tạo động lực thúc đẩy hoàn thiện công tác quản lý nhà nước nói chung và hoạt động quản lý hành chính nói riêng. Ngoài ra, còn giúp các cơ quan, đơn vị có điều kiện kiểm tra, đánh giá lại cơ chế chính sách, công tác chỉ đạo điều hành, từ đó có biện pháp chấn chỉnh, có những quyết sách đúng đắn, hợp lòng dân hơn. Mặt khác, thông qua công tác tiếp công dân, phần nào người dân cũng nhìn nhận, đánh giá được trình độ năng lực, thái độ phẩm chất đạo đức, lối sống của đội ngũ cán bộ, công chức trực tiếp với mình, qua đó kịp thời nắm bắt những thông tin phản ánh của công dân để thông tin đến các cơ quan, đơn vị có thẩm quyền giải quyết theo quy định. Do đó, trong hoạt động quản lý nhà nước nói chung và hoạt động quản lý hành chính nhà nước nói riêng, nhất là hoạt động của UBND các cấp không thể thiếu hoạt động tiếp công dân, đồng thời, thông qua hoạt động tiếp công dân các UBND các cấp tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân được phát huy hiệu quả, kịp thời giải quyết khiếu 12 nại, tố cáo của nhân dân, góp phần xây dựng tổ chức Đảng và tổ chức chính quyền ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn. Từ những nhận định trên, có thể nhận thấy việc quy định cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị trực tiếp thực hiện tiếp công dân được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, quan trọng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động tiếp công dân, xử lý đơn thư và giải quyết khiếu nại, tố cáo; đồng thời phát huy dân chủ, hướng tới bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Việc nhận thức rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác tiếp công dân, một số bộ, ban, ngành và địa phương đã tích cực, chủ động triển khai thực hiện để đưa các quy định của Luật và Nghị định vào cuộc sống. Theo phản ánh của các phương tiện thông tin đại chúng, người dân được tiếp rất phấn khởi vui mừng và bày tỏ sự tin tưởng vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tin cậy và tôn trọng việc giải quyết của người đứng đầu cấp ủy, chính quyền; đồng thời, cũng phản ánh tâm tư, nguyện vọng của bản thân về những vụ việc mà chính quyền và người dân còn chưa có tiếng nói chung. Ngoài ra, theo quy định của pháp luật về khiếu nại và tố cáo, thẩm quyền giải quyết khiếu nại và tố cáo là của người đứng đầu, cán bộ, công chức, bộ phận chuyên trách tiếp công dân chỉ có trách nhiệm tham mưu. Do đó, bên cạnh quy định về trực tiếp thực hiện việc tiếp công dân, Luật Tiếp công dân còn quy định khi tiếp công dân, người đứng đầu cơ quan phải có ý kiến trả lời về việc giải quyết vụ việc cho công dân. Trường hợp chưa trả lời ngay được, thì chỉ đạo cơ quan, tổ chức, đơn vị, công chức, viên chức thuộc quyền quản lý của mình kịp thời xem xét, giải quyết và thông báo thời gian trả lời cho công dân. 13 1.2. Hình thức và nội dung thực hiện pháp luật về tiếp công dân 1.2.1. Hình thức thực hiện pháp luật về tiếp công dân Qua nghiên cứu thực hiện pháp luật về tiếp công dân, tác giả nhận thấy có những hình thức thực hiện cụ thể như sau: (1) Tuân thủ pháp luật, (2) Chấp hành pháp luật, (3) Sử dụng pháp luật và (4) Áp dụng pháp luật. Trong đó: Tuân thủ pháp luật về tiếp công dân là một trong những hình thức thực hiện pháp luật về tiếp công dân, trong đó các chủ thể (được quy định tại Điều 4 Luật Tiếp công dân 2013) thực hiện pháp luật về tiếp công dân không thực hiện những hành vi bị nghiêm cấm (cụ thể như: Đối với cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân không được thực hiện các hành vi như: Gây phiền hà, sách nhiễu hoặc cản trở người đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; Thiếu trách nhiệm trong việc tiếp công dân; làm mất hoặc làm sai lệch thông tin, tài liệu do người hiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh cung cấp; Phân biệt đối xử trong khi tiếp công dân. Đối với công dân, pháp luật nghiêm cấm các hành vi sau: Lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh để gây rối trật tự công cộng; xuyên tạc, vu khống, gây thiệt hại cho cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân; đe dọa, xúc phạm cơ quan, tổ chức, đơn vị, người tiếp công dân, người thi hành công vụ; kích động, cưỡng ép, dụ dỗ, lôi kéo, mua chuộc người khác tập trung đông người tại nơi tiếp công dân; vi phạm các quy định khác trong nội quy, quy chế tiếp công dân) được quy định tại Điều 6, Luật Tiếp công dân 2013 [7]. Chấp hành pháp luật về tiếp công dân là cũng là một trong những hình thức thực hiện pháp luật về tiếp công dân; trong đó các chủ thể (được quy định tại Điều 4 Luật Tiếp công dân 2013) thực hiện pháp luật về tiếp công dân căn cứ chức năng, nhiệm vụ được phân công thực hiện nhiệm vụ của mình thông qua hành động. Pháp luật về tiếp công dân có nhiều quy định cho 14