Tài liệu Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn tây nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ LINH GIANG THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TÂY NGUYÊN LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ LINH GIANG THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN TÂY NGUYÊN Chuyên ngành : Quản lý công Mã số : 62 34 04 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS Lưu Kiếm Thanh 2. PGS.TS Lê Văn Đính HÀ NỘI, 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận án Nguyễn Thị Linh Giang MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC BIỂU ĐỒ DANH MỤC HÌNH PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .................................................................. 11 1.1. Nghiên cứu về chính sách công và thực thi chính sách công ....................... 11 1.2. Nghiên cứu về an sinh xã hội và thực thi chính sách an sinh xã hội .......... 14 1.3. Công trình nghiên cứu về thực thi an sinh xã hội ở Tây Nguyên ................. 22 1.4. Những vấn đề đặt ra cần phải tiếp tục nghiên cứu......................................... 26 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI VÀ THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI .................................. 29 2.1. Lý luận chung về an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội ..................... 29 2.2. Tổ chức thực thi chính sách an sinh xã hội .................................................... 46 2.3. Kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam và bài học cho Tây Nguyên về thực hiện chính sách an sinh xã hội .................................................................................................. 62 CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG THỰC THI MỘT SỐ CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI Ở CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN .......................................... 75 3.1. Các điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và hành chính có ảnh hưởng đến thực thi chính sách an sinh xã hội ở Tây Nguyên ............................................................. 75 3.2. Thực thi một số chính sách an sinh xã hội vùng Tây Nguyên ...................... 84 3.3. Đánh giá thực trạng thực thi một số chính sách an sinh xã hội ở Tây Nguyên hiện nay.................................................................................................................. 101 CHƯƠNG 4. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI Ở TÂY NGUYÊN ............................ 125 4.1. Quan điểm và yêu cầu đảm bảo thực thi chính sách an sinh xã hội ở Tây Nguyên................................................................................................................... 125 4.2. Giải pháp đảm bảo thực thi chính sách an sinh xã hội ở Tây Nguyên ........... 131 4.3. Một số kiến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước ................................ 157 KẾT LUẬN .................................................................................................. 161 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 164 PHỤ LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Từ viết tắt ASXH BHXH BHYT BHTN CBCC CT-XH CSC DTTS DCTD ĐBKK HĐND KT-XH THCS THPT TTg TGXH UBND ƯĐXH QĐ VPCP Nguyên nghĩa An sinh xã hội Bảo hiểm xã hội Bảo hiểm y tế Bảo hiểm thất nghiệp Cán bộ, công chức Chính trị - Xã hội Chính sách công Dân tộc thiểu số Di cư tự do Đặc biệt khó khăn Hội đồng nhân dân Kinh tế - Xã hội Trung học cơ sở Trung học phổ thông Thủ tướng chính phủ Trợ giúp xã hội Ủy ban nhân dân Ưu đãi xã hội Quyết định Văn phòng chính phủ DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Diện tích, dân số các tỉnh Tây Nguyên đến năm 2015 ................. 76 Bảng 3.2. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của nam giới và nữ giới từ 18-60 tuổi ................................................................................................ 79 Bảng 3.3. Tình hình dân di cư tự do và công tác ổn định dân di cư tự do giai đoạn 2005-2013 ............................................................................ 81 Bảng 3.4. Tổng hợp kết quả rà soát và thực hiện một số hạng mục theo Quyết định số 755/QĐ-TTg .......................................................... 93 Bảng 3.5. Tỷ lệ số xã đạt tiêu chí nông thôn mới (tính đến tháng 6/2014) .. 95 Bảng 3.6. Trình độ đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ................................ 115 Bảng 3.7. Đội ngũ những người hoạt động không chuyên trách cấp xã và thôn, buôn (tính đến tháng 9-2014) ............................................ 116 Bảng 3.8. Kết quả huy động các nguồn lực xây dựng Nông thôn mới từ năm 2011 đến năm 2013 ..................................................................... 119 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Cơ cấu tổng sản phẩm (GDP) của 5 tỉnh Tây Nguyên ........... 77 Biều đồ 3.2: Trình độ học vấn của đội ngũ cán bộ chủ chốt cấp cơ sở vùng Tây Nguyên............................................................................. 83 Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ hộ nghèo các vùng giai đoạn 2010-2014....................... 86 Biều đồ 3.5: Một số chỉ tiêu về Thông tin - Truyền thông năm 2015......... 99 Biều đồ 3.4: Số lượng Bưu điện văn hóa xã năm 2013............................. 100 Biểu đồ 3.6: Mức độ tham gia họp, thảo luận về xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách của đối tượng thụ hưởng ............. 102 Biểu đồ 3.7: So sánh nhận định việc chồng chéo trong thực hiện các chính sách an sinh xã hội của các đối tượng .................................. 104 Biểu đồ 3.8: Ý kiến phản hồi về cách thức tổ chức thực hiện chính sách ASXH từ trên xuống ở Tây Nguyên ..................................... 105 Biểu đồ 3.9. Đánh giá hiệu quả của các kênh phổ biến chính sách tại các tỉnh Tây Nguyên ................................................................... 107 Biểu đồ 3.10. Tổng hợp ý kiến đánh giá của cán bộ, công chức về chất lượng công tác tuyên truyền ............................................................ 108 Biều đồ 3.11: Đánh giá về hoạt động phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong thực hiện chính sách ............................................................. 113 Biều đồ 3.12: Đánh giá mức độ tham gia kiểm tra, giám sát của cán bộ, công chức khi triển khai thực hiện chính sách ASXH .................. 121 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Hệ thống an sinh xã hội Việt Nam giai đoạn 2012-2020 ............... 33 Hình 2.2: Sơ đồ mô tả quy trình thực thi chính sách ASXH .......................... 62 Hình 3.1: Mô hình tổ chức bộ máy và mối quan hệ phối hợp trong triển khai thực hiện chính sách ASXH ở Tây Nguyên ................................. 110 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thiếu tiếp cận với an sinh xã hội (ASXH) là một trở ngại lớn cho phát triển kinh tế và xã hội. ASXH không đầy đủ hoặc không tồn tại dẫn đến tăng mức độ nghèo đói, làm mất an ninh và tính bền vững về kinh tế, gia tăng mức độ bất bình đẳng, thiếu nguồn vốn tài chính và vốn con người, và tổng cầu yếu trong giai đoạn suy thoái và tăng trưởng thấp. Với những lợi ích quan trọng của nó, ASXH là một trong những mục tiêu ưu tiên của phát triển. ASXH là một phần thiết yếu của chiến lược quốc gia để thúc đẩy phát triển con người, sự ổn định chính trị và tăng trưởng toàn diện. Ở một góc nhìn nào đó, có thể xem ASXH là thước đo quan trọng đối với mọi hệ thống, mô hình quản lý công của mọi thời đại. Chính vì vậy, trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển và hội nhập, sự phân hóa giàu nghèo và các vấn đề xã hội phát sinh ngày càng gia tăng. Nghị quyết Trung ương 5, khóa XI đã khẳng định “Hệ thống an sinh xã hội phải đa dạng, toàn diện, có tính chia sẻ giữa Nhà nước, xã hội và người dân, giữa các nhóm dân cư trong một thế hệ và giữa các thế hệ, bảo đảm bền vững, công bằng” [30]. Và tại Đại hội lần thứ XII của Đảng, Đảng ta một lần nữa nhấn mạnh:“Mở rộng đối tượng và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội đến mọi người dân; tạo điều kiện để trợ giúp có hiệu quả cho tầng lớp yếu thế, dễ tổn thương hoặc những người gặp rủi ro trong cuộc sống”[32]. Để đảm bảo sự ổn định và công bằng xã hội, vấn đề hoàn thiện và thực thi chính sách ASXH cần được quan tâm chú trọng đặc biệt. Dựa trên quan điểm và chủ trương của Đảng, Nhà nước thực hiện xây dựng và ban hành các chính sách ASXH và triển khai thực hiện chúng hướng đến bảo đảm trợ giúp có hiệu quả cho người dân về thu nhập, tiếp cận dịch vụ công và khắc phục các rủi ro trong cuộc sống. 1 Có thể nhận định chính sách được xem như là một trong những công cụ mà nhà nước sử dụng để điều hành xã hội. Là một bước trong toàn bộ chu trình chính sách công, việc thực thi chính sách ASXH đóng vai trò vô cùng quan trọng để đưa chính sách sau ban hành đi vào thực tiễn, quá trình thực thi chính sách sẽ phản ánh được năng lực và cam kết biến mục tiêu thành hành động thực tiễn, năng lực thiết kế và thực thi hành động mang tính thích ứng với các yêu cầu và đầu ra để thực hiện sứ mệnh của quản lý công. Ngoài ra, đối với một số vùng đặc thù thì việc nghiên cứu và đưa ra những hình thức, cách làm để chính sách phát huy được vai trò, giải quyết được vấn đề đặt ra càng hết sức cần thiết. Tây Nguyên được xem là vùng kinh tế có tính đặc thù của Việt Nam và có vai trò vô cùng quan trọng trong thực hiện các chiến lược kinh tế - xã hội. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta đã dành không ít nguồn lực để triển khai nhiều chính sách phát triển KT-XH và quốc phòng an ninh, đảm bảo ASXH. Đă ̣c biêt,̣ sau 10 năm thực hiê ̣n Nghi ̣ quyế t số 10/NQ-TW của Bô ̣ Chiń h tri ̣ khóa IX về phát triể n KT-XH, bảo đảm quố c phòng, an ninh vùng Tây Nguyên thời kỳ 2001-2010, KT-XH vùng Tây Nguyên đã có bước phát triể n vươ ̣t bâ ̣c: Tố c đô ̣ tăng trưởng kinh tế bin ̀ h quân hàng năm đa ̣t 11,9%; thu nhâ ̣p GDP biǹ h quân đầ u người đa ̣t trên 20 triêụ đồ ng; đầ u tư xây dựng kế t cấ u ha ̣ tầ ng, giao thông, thủy lơ ̣i có nhiề u kế t quả; quố c phòng, an ninh đươ ̣c tăng cường và trâ ̣t tự an toàn xã hô ̣i đươ ̣c giữ vững, phu ̣c vu ̣ có hiêụ quả cho công cuô ̣c phát triể n kinh tế - xã hô ̣i; Hê ̣ thố ng chính tri ̣các cấ p, nhấ t là cấ p cơ sở, buôn, làng đươ ̣c quan tâm củng cố , kiêṇ toàn và đầ u tư toàn diên, ̣ đô ̣i ngũ cán bô ̣ cơ sở từng bước đươ ̣c chuẩ n hóa, chấ t lươ ̣ng lañ h đa ̣o và quản lý điề u hành của cấ p ủy, chính quyề n đã đáp ứng yêu cầ u nhiêm ̣ vu ̣ đă ̣t ra;...[1, tr.6-11]. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện nay, Tây Nguyên vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng vốn có, vẫn là vùng có thu nhập bình quân đầu người thấp, kinh tế - xã hội còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức lớn: đời sống, đất đai, công ăn việc làm, thu nhập, tỷ lê ̣ hô ̣ nghèo còn cao 2 (nhấ t là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồ ng bào DTTS). Với những nét đặt thù của Tây Nguyên như có nhiều dân tộc ít người sinh sống, tình trạng di cư và đặc biệt là di cư tự do diễn ra khá lớn, nguy cơ về bất ổn chính trị từ các thế lực thù dịch và các vùng gáp biên giới phức tạp, vì vậy, vấn đề an sinh xã hội đối với người dân vùng Tây Nguyên đặt ra những yêu cầu, thách thức đối với Nhà nước và các cấp chính quyền Tây Nguyên. Để thúc đẩy sự phát triển của Tây Nguyên, Nhà nước có vai trò quyết định trong việc tạo ra các điều kiện cũng như có sự hỗ trợ thích đáng để bảo đảm an sinh xã hội ở Tây Nguyên. Do đó, lựa chọn đề tài “Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn Tây Nguyên” làm luận án tiến sĩ Hành chính công, chuyên ngành Quản lý công để tìm kiếm luận cứ khoa học cho việc thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên, đề xuất giải pháp đưa các chính sách ASXH đã ban hành được triển khai thành công nhằm đảm bảo “xây dựng Tây Nguyên thành vùng kinh tế tro ̣ng điể m, có lực lươ ̣ng sản xuấ t phát triể n ở mức trung bình của cả nước, có tố c đô ̣ tăng trưởng và chuyể n dich ̣ cơ cấ u kinh tế vững chắ c. Nâng cao đời số ng văn hóa, trình đô ̣ dân trí của đồ ng bào các dân tô ̣c; bảo đảm ASXH; sớm đưa nông thôn Tây Nguyên thoát khỏi tiǹ h tra ̣ng nghèo nàn, la ̣c hâ ̣u để phát triể n bề n vững” theo tinh thần tại Kế t luâ ̣n số 12/KL-TW, ngày 24-10-2011 của Bô ̣ Chiń h tri ̣khóa XI về tiế p tu ̣c thực hiêṇ Nghi ̣ quyế t số 10/NQ-TW của Bô ̣ Chính tri ̣khóa IX, phát triể n vùng Tây Nguyên thời kỳ 2011-2020 [11]. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài luận án được nghiên cứu nhằm mục đích làm rõ và góp phần hoàn thiện lý luận về thực thi chính sách công, thực thi chính sách an sinh xã hội, trong đó, lựa chọn một số chính sách ASXH cụ thể ở Tây Nguyên để tiến hành khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng thực thi một số chính sách ASXH để làm rõ thực tiễn hoạt động này. Trên cơ sở đó, đưa ra quan điểm, phương hướng và đề xuất các giải pháp đảm bảo tổ chức thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên trong thời gian tới. 3 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được các mục đích trên, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ - Nghiên cứu tổng quan về tình hình nghiên cứu của các học giả, tác giả trong và ngoài nước về những vấn đề liên quan đến đề tài luận án. - Làm rõ cơ sở khoa học về ASXH, đặc biệt, tập trung làm rõ khung lý thuyết thực thi chính sách ASXH ở nước ta hiện nay. - Tiến hành khảo sát, điều tra, thu thập số liệu và tổng hợp kết quả thực hiện một số chính sách ASXH ở 5 tỉnh Tây Nguyên (Kum Tum, Gia Lai, ĐắkLắk, ĐắkNông, Lâm Đồng). Để phân tích thực trạng thực thi chính sách ASXH tại vùng Tây Nguyên thời gian qua. - Đánh giá kết quả thực thi chính sách ASXH đã triển khai ở các tỉnh Tây Nguyên, từ đó, nêu quan điểm, xác định phương hướng và đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm đảm bảo tổ chức thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên thời gian đến. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực thi chính sách an sinh xã hội. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Kế thừa kết quả nghiên cứu từ các sản phẩm khoa học có liên quan, luận án tập trung làm rõ khung lý thuyết về quy trình thực thi chính sách. Từ đó, phân tích, đánh giá việc thực thi một số chính sách ASXH ở các tỉnh Tây Nguyên, cụ thể: Chính sách giảm nghèo và giải quyết việc làm; Chính sách định canh, định cư, hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nhà ở và nước sinh hoạt; Chính sách cung cấp thông tin cho người dân Tây Nguyên có chú trọng đến tính đặc thù vùng. Qua đó, làm rõ nguyên nhân, đề xuất các giải pháp đảm bảo tốt hơn việc thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên những năm tiếp theo. 4 - Về không gian: Luận án thực hiện nghiên cứu địa bàn Tây Nguyên theo phân vùng kinh tế gồm 05 tỉnh: Kum Tum, Gia Lai, ĐắkLắk, ĐắkNông, Lâm Đồng. - Về thời gian: Thời gian nghiên cứu từ năm 2006 đến năm 2015 (có cập nhật số liệu đến tháng 9 năm 2016) là thời gian thực hiện các chính sách theo tinh thần của Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X và Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án dựa trên hệ thống quan điểm của Chủ nghĩa Mác – Lênin, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và kế thừa, phát triển những quan điểm lý luận của các nhà khoa học về thực hiện chính sách ASXH và vai trò của nhà nước trong thực hiện chính sách ASXH. Đồng thời, vận dụng lý thuyết về khoa học hành chính công, kế thừa các nghiên cứu của ngành khoa học chính trị, triết học và các dữ liệu thu thập phản ảnh thực tiễn vấn đề cần nghiên cứu tại địa phương. 4.2. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết: Được sử dụng tại Chương 1, phương pháp này tiến hành việc lựa chọn nhóm chính sách, phân loại hệ thống lý thuyết cho từng nhóm, từng lĩnh vực trên các nguồn tài liệu: văn kiện của Đảng, văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, giáo trình, các công trình khoa học, sách báo, tạp chí…, từ đó, xây dựng cơ sở lý luận cho phù hợp với yêu cầu, mục đích nghiên cứu của luận án. - Phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê Sử dụng hầu hết tại các chương của luận án, phương pháp này nhằm tổng hợp thông tin từ các số liệu thứ cấp và sơ cấp từ các nguồn tin cậy. Phương pháp tổng hợp, phân tích và thống kê được sử dụng để phân tích thực trạng tổ chức thực thi chính sách, kết quả sau khi triển khai thực hiện chính sách đối với các chính sách được lựa chọn nghiên cứu. Đồng thời, qua đó 5 thiết lập các bảng biểu, biểu đồ để củng cố độ tin cậy và phản ảnh dễ dàng, rõ nét hơn thực trạng nói trên. - Phương pháp điều tra, khảo sát bằng bảng hỏi được sử dụng tại Chương 3 và một phần kết quả khi thực hiện khảo sát được dẫn chứng cho giải pháp ở Chương 4. Cụ thể: Thiết kế 02 mẫu phiếu điều tra xã hội học dùng khảo sát trên 03 đối tượng: người thụ hưởng chính sách, người trực tiếp thực hiện chính sách và cán bộ lãnh đạo cấp phòng tại các đơn vị ở các tỉnh Tây Nguyên. Cụ thể: + Đối tượng thụ hưởng: 300 phiếu (Mỗi tỉnh chọn 02 huyện, mỗi huyện phát 30 phiếu ở 3 xã). + Cán bộ, công chức triển khai thực hiện chính sách: 175 phiếu (Cấp tỉnh: 25phiếu/5tỉnh; cấp huyện: 50 phiếu/10 huyện; 100 phiếu/20 xã). + Cán bộ lãnh đạo cấp phòng: 20 phiếu/5 tỉnh Các điểm được lựa chọn để tiến hành phát phiếu điều tra gồm: + Cấp Tỉnh: Văn phòng UBND, Sở Lao động, thương binh và xã hội, Sở Tài nguyên và môi trường, Sở Văn hóa, thể thao và du lịch. + Cấp Huyện: Mẫu khảo sát khi tiến hành phát phiếu điều tra tại cấp Huyện dựa trên một số tiêu chí, cụ thể: 1. Vị trí địa lý có những điểm tương đồng: vùng nông thôn miền núi, khoảng cách từ Huyện đến trung tâm của Tỉnh (dưới 25 km: 04 huyện và trên 45 km: 04 huyện); 2. Tỷ lệ hộ gia đình nghèo và cận nghèo; 3. Có đối tượng thuộc diện định canh, định cư; 4. Có người đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS tại chỗ và DTTS di cư) sinh sống trên địa bàn chiếm từ 40% trở lên; 5. Địa bàn đã và đang triển khai thực hiện một trong các chính sách ASXH mà phạm vi nghiên cứu của luận án đề cập. Gồm các Huyện sau: Tỉnh KumTum (Huyện Đăk Hà, Huyện Đăk Tô), Tỉnh Gia Lai (Huyện Ayunpa, Huyện Mang Yang), Tỉnh Đăk Lăk (Huyện Ea HLeo, Huyện Buôn Đôn), Tỉnh Đăk Nông (Huyện Đăk Song, Huyện Krông Nô), Tỉnh Lâm Đồng (Huyện Đức Trọng, Huyện Lạc Dương). 6 + Cấp Xã: Tại các Huyện đề cập ở trên sẽ chọn các xã với tiêu chí: 1. Mỗi huyện chọn 03 xã; 2. Trên cùng địa bàn khảo sát với 2 đối tượng: thụ hưởng và cán bộ, công chức trực tiếp triển khai chính sách ASXH; 3. Có đồng bào dân tộc thiểu số cư trú; 4. Có triển khai các chính sách ASXH được xác định tại phạm vi nghiên cứu. Kết quả khảo sát sẽ là nguồn thông tin sơ cấp rất quan trọng phục vụ phân tích trên cơ sở kết hợp với các thông tin thứ cấp để có được cái nhìn thực tiễn toàn cảnh về kết quả thực hiện một số chính sách ASXH nắm bắt được thực tiễn tổ chức thực hiện chính sách, các mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia thực hiện chính sách, vai trò của cấp chính quyền địa phương (chủ yếu cấp xã) trong việc tìm kiếm nguồn lực, tuyên truyền và vận động, đánh giá và duy trì kết quả thực hiện một chính sách ASXH ở các tỉnh Tây Nguyên. - Phương pháp phỏng vấn, chuyên gia + Tác giả đã trực tiếp trao đổi, tham khảo ý kiến của Quý thầy cô giáo, các cán bộ khoa học, các nhà làm quản lý có nghiên cứu về chính sách công khi được gặp gỡ các buổi hội thảo, hội nghị (Hội thảo về Giải pháp bảo đảm hòa nhập và tái hòa nhập cho các nhóm xã hội bị thiệt thòi trong quá trình phát triển ở Việt Nam vào tháng 6/2015; Hội nghị tập huấn xây dựng và thực hiện chính sách trợ giúp xã hội do Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc Hội, Bộ Lao động-thương binh và xã hội và Chương trình phát triển Liên hiệp quốc tổ chức tại Hạ Long vào tháng 8/2015). + Thiết lập các câu hỏi phỏng vấn để làm rõ vấn đề thực tiễn tại địa phương đối với các nhà quản lý trực tiếp tham gia vào thực hiện chính các chính sách có liên quan trong nghiên cứu của luận án (Sở Lao động, thương binh và xã hội tỉnh ĐắkLắk, UBND tỉnh Kumtum, Huyện ủy,…) Ngoài ra, luận án còn sử dụng phương pháp nghiên cứu cơ bản trong khoa học xã hội như: khái quát hoá, trừu tượng hoá, kết hợp lịch sử - lôgic, hệ thống - cấu trúc, v.v. 7 4.3. Phương pháp xử lý thông tin, số liệu Các thông tin, số liệu thu thập được sẽ sử dụng phần mềm EXCEL để xử lý nhằm đáp ứng thông tin cần thiết cho nhu cầu nghiên cứu của luận án. 5. Những điểm mới của luận án 5.1. Về mặt lý luận - Luận án góp phần khẳng định khoa học Hành chính công là ngành khoa học độc lập, có tiếp cận độc lập về thực thi chính sách ASXH dưới góc độ quản lý Hành chính công. - Luận án phân tích, xây dựng và bổ sung thêm hệ thống lý luận về thực thi chính sách ASXH với các nội dung: tổng hợp và nhận xét các khái niệm về ASXH, chính sách ASXH, khung lý thuyết về thực thi chính sách ASXH, xác định được vai trò của Nhà nước trong đảm bảo thực thi chính sách ASXH cũng như của các chủ thể khác có liên quan. - Với việc sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu, luận án đã cung cấp thông tin về quan điểm của Đảng, các chính sách của Nhà nước, kết quả thực hiện một số chính sách ASXH, một số giải pháp đảm bảo quá trình thực thi chính sách thành công trong điều kiện thực tế của vùng đặc thù. 5.2. Về mặt thực tiễn - Qua nghiên cứu thực hiện chính sách ASXH của các vùng, luận án đã rút ra được 6 bài học kinh nghiệm có giá trị cho thực thi chính sách ASXH Tây Nguyên nói riêng và tham khảo cho công tác nghiên cứu nói chung. - Luận án phản ánh được kết quả, làm rõ nguyên nhân của hạn chế trong công tác thực thi một số chính sách ASXH trên địa bàn Tây Nguyên, từ đó, đề xuất hai nhómgiải pháp: 1. Nhóm giải pháp giải quyết các vấn đề đặt ra theo khung lý thuyết về thực hiện chính sách; 2. Nhóm giải pháp đi vào giải quyết vấn đề cụ thể tại các chính sách ASXH nhằm đảm bảo thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên thành công trong điều kiện thực tiễn sau này. - Luận án sau khi hoàn thành sẽ là nguồn tài liệu có giá trị tham khảo 8 trong công tác giảng dạy, nghiên cứu về chính sách công và thực thi chính sách công, đồng thời, cũng mang lại giá trị nhất định trong nghiên cứu thực tiễn đối với các học giả quan tâm nghiên cứu và xây dựng chính sách đặc thù với vùng Tây Nguyên và công tác quản lý đối với các nhà làm chính sách. 6. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 6.1. Câu hỏi nghiên cứu - Cơ sở lý luận, thực tiễn về thực thi chính sách và quy trình để thực hiện chính sách ASXH là gì? - Kinh nghiệm tổ chức thực thi chính sách ASXH tại một số vùng Việt Nam có đem lại bài học gì cho các tỉnh Tây Nguyên? - Quá trình triển khai thực hiện chính sách ASXH của vùng Tây Nguyên chịu sự ảnh hưởng của nhân tố nào? - Thực trạng tổ chức thực thi chính sách ASXH trên địa bàn Tây Nguyên hiện nay như thế nào? Kết quả đạt được, hạn chế, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra để chính sách ASXH đảm bảo đạt được mục tiêu? - Giải pháp nào để việc tổ chức thực thi chính sách ASXH được đảm bảo thành công trong điều kiện đặc thù của Tây Nguyên? 6.2. Giả thuyết nghiên cứu Thực thi chính sách đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chính sách đó được triển khai thực hiện sau khi ban hành. Đối với Tây Nguyên, các chính sách ASXH thời gian qua đã tạo người dân được dần tiếp cận nhiều hơn với các dịch vụ công tối thiểu, đặc biệt là người đồng bào dân tộc thiểu số, từ đó, thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội tại vùng này. Tuy việc tổ chức thực thi chính sách ASXH ở Tây Nguyên thời gian qua đảm bảo khoa học, hợp lý và phù hợp với điều kiện đặc thù của Tây Nguyên và đạt mục tiêu đặt ra nhưng vẫn tồn tại những hạn chế nhất định, do vậy cần tìm kiếm các giải pháp góp phần đảm bảo việc ban hành kế hoạch thực thi, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thực thi, tìm kiếm nguồn tài lực, thực hiện tốt công tác truyền thông, tuyên truyền, nâng 9 cao hiệu quả thực hiện công tác kiểm tra, giám sát,… để chính sách ASXH khi ban hành đảm bảo đạt được mục tiêu đặt ra. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về lý luận: + Khái quát và hệ thống hóa lý luận về chính sách ASXH; + Đánh giá được tầm quan trọng của giai đoạn thực thi chính sách trong chu trình chính sách công - Về thực tiễn: + Đánh giá khách quan về kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và đề xuất giải pháp đảm bảo hiệu quảviệc thực hiện chính sách ASXH ở Tây Nguyên. + Từ góc độ nghiên cứu về hành chính công, luận án làm rõ được vai trò của các chủ thể, mối quan hệ giữa các chủ thể này khi tham gia vào quá trình tổ chức thực hiệnchính sách ASXH, các yếu tố chủ quan và khách quan tác động vào việc tổ chức thực hiện chính sách ASXH đối với vùng đặc thù Tây Nguyên, từ đó, đưa ra phương hướng và giải pháp cho việc đảm bảo thực thi thành công chính sách ASXH ở Tây Nguyên. 8. Cấu trúc của luận án Cấu trúc luận án được kết cấu thành 3 phần: Phần mở đầu, Phần nội dung, Phần kết luận. Phần nội dung được chia làm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Cơ sở khoa học về chính sách an sinh xã hội và thực thi chính sách an sinh xã hội Chương 3: Thực trạng thực thi một số chính sách an sinh xã hội ở các tỉnh Tây Nguyên Chương 4: Quan điểm và giải pháp đảm bảo thực thi chính sách an sinh xã hội ở Tây Nguyên 10 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Nghiên cứu về chính sách công và thực thi chính sách công 1.1.1. Các công trình trên thế giới Chính sách công là công cụ quản lý vĩ mô quan trọng của mọi nhà nước. Có nhiều quan điểm về chính sách công dưới nhiều góc độ tiếp cận khác nhau nhưng đều hướng đến xây dựng nền tảng lý luận cho các nghiên cứu có liên quan. Có thể kể đến các ấn phẩm có giá trị như: Khoa học chính sách (1951) của Nhà xuất bản Đại học Stanford là công trình khoa học đầu tiên về lĩnh vực khoa học chính sách do Daniel Lerner và Harold D.Lasswell chủ biên [101], Nhận thức về chính sách công (1972) của Thomas R.Dye, Giới thiệu về xây dựng chính sách công (1984) của James.E.Anderson. Bên cạnh đó, một số ấn phẩm đi vào nghiên cứu cụ thể một nội dung của khoa học chính sách công như: Cuốn Nghiên cứu chính sách công: chu trình chính sách và tiểu hệ thống chính sách của Michael Howlett and M.Ramesh (1995), Nhà xuất bản Oxford University Press [108]. Cuốn sách đã bàn nhiều về các khái niệm chính sách công; chu trình chính sách. Đặc biệt làm rõ các nội dung liên quan đến thực thi chính sách: khái niệm, các công cụ, các nhân tố ảnh hưởng, các cách thức thực thi và sự phù hợp của việc lựa chọn công cụ để thực thi chính sách. Cuốn Phục vụ và duy trì: Cải thiện hành chính công trong một thế giới cạnh tranh của tác giả A.Chiavo-Camo và P.S.A.Sundara (2003), (Ngân hàng phát triển châu Á) [109] đã đưa ra những luận điểm và có những phân tích rất sâu sắc về các mô hình tổ chức nhà nước như: bộ máy và tổ chức chính phủ, cơ cấu tổ chức chính quyền trung ương - địa phương, xây dựng và quản lý đội ngũ nhân sự, vấn đề tìm kiếm nguồn lực và quản lý nó,... và tổ chức thực thi 11