Tài liệu Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất lúa trên địa bàn xã nam tân huyện nam đàn tỉnh nghệ an

Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do lựa chọn đề tài Trong mỗi Quốc gia, mỗi thời kỳ, mỗi điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội cụ thể đều có một chiến lược cụ thể đảm bảo an ninh lương thực khác nhau, nhưng mục đích cuối cùng là đảm bảo đủ nhu cầu lương thực tối thiểu cho mọi thành viên trong xã hội. Việt Nam đi lên từ cây lúa nước, từ một nền nông nghiệp lạc hậu, cho đến nay, lao uế động nông nghiệp chiếm khoảng 75%, nguồn thu nhập chủ yếu từ hoạt động sản xuất nông nghiệp. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng việc sản xuất lương thực, H coi đây là nhiệm vụ hàng đầu cho vấn đề an ninh lương thực Quốc gia. Trong thời kỳ CNH-HĐH đất nước ngày nay, diện tích sản xuất lúa phải tế nhường chỗ cho các công trình xây dựng, cho phát triển công nghiệp, cho quá trình đô một trọng trách hết sức lớn lao. h thị hoá diễn ra ồ ạt, thì vấn đề về đảm bảo lương thực càng đặt lên vai người nông dân in Xã Nam Tân là một xã miền núi thuộc huyện Nam Đàn, nằm về phía hữu ngạn cK sông Lam. Trong nhiều năm qua sản xuất nông nghiệp đã đạt được những tiến bộ đáng kể, trong đó cây lúa đóng vai trò chủ đạo. Với lợi thế, địa hình tương đối bằng phẳng, đất đai phì nhiêu, xã đã áp dụng nhiều biện pháp kỹ thuật mới vào sản xuất, đã mạnh họ dạn đưa các giống lúa mới có năng suất cao. Nhờ vậy mà những năm qua sản lượng lúa được ổn định. Bên cạnh đó vẫn còn không ít hộ nông dân sản xuất kém hiệu quả, Đ ại mất mùa do chăm sóc bón phân, phun thuốc không đúng kỹ thuật, năng suất không cao do sử dụng giống lúa sẵn có từ vụ thu hoạch trước, giống không thuần. Trước thực trạng đó, để nghiên cứu một cách toàn diện các biện pháp kỹ thuật, các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả trong quá trình sản xuất, cũng như vấn đề về giống lúa có năng suất cao, phẩm chất tốt và thích nghi với điều kiện khí hậu đất đai tại địa phương, để nâng cao giá trị thu nhập cho người nông dân trên một đơn vị diện tích. Được sự giúp đỡ của nhà trường, địa phương cũng như quý thầy cô giáo, tôi đã có cơ hội được nghiên cứu thực tế, để từ đó đánh giá được thực trạng sản xuất lúa của địa phương, khẳng định lại vai trò chủ lực của cây lúa trong nền kinh tế nói chung và trong sản xuất nông nghiệp nói riêng. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao 1 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của các hộ trên địa bàn xã. Bởi vậy, tôi đã chọn đề tài: “Thực trạng và một số giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất lúa trên địa bàn xã Nam Tân huyện Nam Đàn tỉnh Nghệ An” 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài. - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hiệu quả kinh tế, nâng cao hiệu quả kinh tế của ngành trồng trọt. - Đánh giá thực trạng sản xuất, kết quả và hệu quả kinh tế, nâng cao hiệu quả Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất lúa ở xã Nam Tân H - uế kinh tế trong nghành trồng trọt. huyện Nam đàn tỉnh Nghệ An. tế Dữ liệu phục vụ cho nghiên cứu là: các báo cáo của xã, huyện, niên giám thống in 3. Phương pháp nghiên cứu. h kê của huyện, tỉnh và các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra. Phương pháp điều tra chọn mẫu - Phương pháp thống kê kinh tế - Phương pháp phân tổ thống kê - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp - Phương pháp nghiên cứu tài liệu Đ ại họ cK - - Phương pháp chuyên gia nghiên cứu về hiệu quả sản xuất lúa… 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài. 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các hộ gia đình trồng lúa. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: xã Nam Tân huyện Nam đàn tỉnh Nghệ An. Mẫu điều tra: Để đảm bảo tính thực tiễn của đề tài, tôi đã tiến hành phỏng vấn ngẫu nhiên 30 hộ của xã Nam Tân huyện Nam đàn tỉnh Nghệ An. Trong suốt quá trình thực tập, do hạn chế về kiến thức từ nhà trường đem áp dụng vào thực tiễn, cũng như hạn chế kiến thức từ bản thân nên chắc chắn sẽ có nhiều 2 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển sai sót. Kính mong sự giúp đỡ, sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô để bài chuyên đề Đ ại họ cK in h tế H uế tốt nghiệp này được hoàn thiện hơn. 3 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SƠ LÝ LUẬN 1.1.1. Vị trí và tầm quan trọng của cây lúa: Lúa là một trong ba cây lương thực chủ yếu bao gồm lúa mì, ngô và lúa gạo. còn có các Vitamin nhóm B và một số thành phần khác. uế Trong lúa gạo có đầy đủ các chất dinh dưỡng như các cây lương thực khác, ngoài ra H - Về tinh bột: Là nguồn cung cấp chủ yếu Calo. Giá trị nhiệt lượng của lúa là 3594 Calo/g, trong đó hàm lượng amyloza trong hạt quyết định đến độ dẻo của gạo. tế Hàm lượng amyloza ở lúa gạo Việt nam thay đổi từ 18 - 45% đặc biệt có giống lên tới 54%. h - Prôtêin: Chiếm 6 - 8% thấp hơn so với lúa mỳ và các loại cây khác. Giống lúa in có hàm lượng prôtêin cao nhất là 12,84% và thấp nhất là 5,25%. Phần lớn các giống cK Việt nam nằm vào khoảng 7 -8%. - Lipít: Ở lúa lipít thuộc loại trung bình, phân bố chủ yếu ở lớp vỏ gạo. - Vitamin: Trong lúa gạo còn có một số vitamin nhóm B như B1, B2, họ B6…Vitamin B1 là 0,45 mg/100hạt. Từ những đặc điểm của cây lúa và giá trị của nó, lúa gạo được coi là nguồn thực phẩm, dược phẩm có giá trị và được tổ chức dinh Đ ại dưỡng quốc tế gọi là "Hạt gạo là hạt của sự sống". Với giá trị dinh dưỡng của hạt kết hợp với việc chọn tạo giống có năng suất cao, phẩm chất tốt thì lúa gạo ngoài việc sử dụng hàm lượng lương thực là chủ yếu thì các sản phẩm phụ của lúa còn sử dụng rất nhiều trong các lĩnh vực khác nhau. 1.1.2. Một số đặc điểm của cây lúa 1.1.2.1. Đặc điểm sinh học Sinh trưởng và phát triển của cây lúa phụ thuộc rất nhiều yếu tố, từ điều kiện tự nhiên, tình hình canh tác, phân bón đất đai, mùa vụ gieo trồng, giống và thời gian sinh trưởng của từng giống lúa.Quá trình sinh trưởng của cây lúa có thể chia ra làm hai thời kỳ: Sinh trưởng dinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực. 4 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển - Thời kỳ sinh trưởng dinh dưỡng: Ở thời kỳ này cây lúa chủ yếu hình thành và phát triển các cơ quan dinh dưỡng như ra lá, phát triển rễ, đẻ nhánh… - Thời kỳ sinh trưởng sinh thực: Là thời kỳ phân hoá, hình thành cơ quan sinh sản bắt đầu từ khi làm đòng đến khi thu hoạch. Bao gồm các quá trình làm đòng, trổ bông, hình thành hạt. Quá trình làm đốt tuy là sinh trưởng dinh dưỡng nhưng lại tiến hành song song với quá trình phân hoá đòng nên nó cũng nằm trong quá trình sinh thực. Thời kỳ này có ảnh hưởng trực tiếp đến việc hình thành số bông, tỷ lệ hạt chắc uế và trọng lượng hạt lúa. + Quá trình nẩy mầm: Hạt hút nước, độ ẩm trong hạt tăng, hoạt động các men H hô hấp và phân giải rõ rệt, một loạt các phản ứng sinh hoá xảy ra, phôi được cung cấp glucoza, axitamin, các tế bào phân chia, lớn lên trục phôi phình to, đẩy mầm khi nẩy tế mầm, đầu tiên xuất hiện lá bao hình vảy, không có diệp lục. Đồng thời trong quá trình giúp hạt hút nước trong thời kỳ đầu. h nẩy mầm, từ phôi xuất hiện rễ phôi. Rễ này dài, sau này phát triển thành các lông tơ in + Quá trình phát triển của bộ rễ: Sau khi nẩy mầm rễ lúa phát triển từ phôi là rễ cK mộng, rễ này chủ yếu có một cái. Rễ mộng xuất hiện rồi dài ra, có thể hình thành lông rễ, rễ mộng hoạt động trong một thời gian ngắn rồi chết đi và được thay thế bằng các lớp rễ phụ được hình thành từ mặt các đốt gốc của cây. Những mắc đầu chỉ ra được chùm. họ trên dưới năm rễ, nhưng mắc sau có thể đạt tới 3-20 rễ. Tập hợp các lớp sẽ tạo thành rễ Đ ại + Quá trình phát triển lá: Lá được hình thành từ các mầm lá ở mắc thân, khi hạt nẩy mầm, hình thành các lá đầu tiên là lá bao mầm, lá không hoàn toàn rồi đến lá thật 1,2,3… Các lá phát triển liên tục từ ba lá đầu này, cây lúa đã tự nuôi dưỡng hoàn toàn sống độc lập, lá quang hợp, rễ hút dinh dưỡng. Thông thường trên cây lúa có khoảng 5-6 lá cùng hoạt động, lá già tàn rụi dần để các lá non mới lại tiếp tục. + Quá trình đẻ nhánh: Lúa sau khi bén rễ hồi xanh thì làm đốt, làm đòng. Nhánh lúa hình thành từ các mầm nách ở gốc thân. Quá trình hình thành một nhánh qua bốn giai đoạn: phân hoá nhánh, hình thành nhánh, nhánh dài trong bọc lá và nhánh xuất hiện. Trong quá trình hình thành nhánh đầu tiên xuất hiện một lá bao hình ống 5 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển dẹt, rồi xuất hiện các lá của nhánh, nhánh phát triễn 3-4 lá có thể tách ra khỏi cây mẹ và sống tự lập. + Quá trình làm đòng: Ở thời kỳ này thân lúa chính thức mới được hình thành, số lóng kéo dài và chiều dài các lóng quyết định chiều cao của cây. Quá trình làm đòng là quá trình phân hoá và hình thành các cơ quan sinh sản, có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành năng suất lúa. + Quá trình trổ bông, nở hoa, thụ phấn: Sau khi hoàn thành quá trình làm đòng uế thì cây lúa trổ ra ngoài do sự phát triển nhanh của lóng trên cùng. Khi cây lúa thoát ra khỏi bẹ lá là quá trình trổ xong. Cùng với quá trình trổ bao phấn trên một bông các hoa H ở đầu bông và đầu gié nở trước, các hoa ở gốc bông, các hoa ở gốc bông nở cuối cùng. Khi hoa nở phơi màu, váy cá hút nước trương to lên, đồng thời với áp lực của vòi nhị tế làm cho vỏ trấu nở ra, hạt phấn rơi vào đầu nhuỵ, đó là quá trình thụ phấn. Sau quá trình thụ phấn là quá trình thụ tinh và hình thành hạt. Trong điều kiện bình thường hạt h phấn rơi xuống đầu nhuỵ, sau 15 phút ống phấn bắt đầu dài ra, các chất trong hạt bắt in đầu dồn về ống phấn. Sau thụ tinh là quá trình phát triển phôi và phôi nhũ. cK + Quá trình chín hạt: Chúng ta có thể chia quá trình chín hạt ra làm ba thời kỳ: chín sữa, chín sáp và chín hoàn toàn.  Chín sữa: Sau phơi màu 6-7 ngày các chất dự trữ trong hạt ở dạng lỏng, trắng họ như sữa, hình dạng hạt hoàn thành có màu xanh, trọng lượng hạt tăng nhanh ở thời kỳ này. Đ ại  Chín sáp: Ở thời kỳ này chất dịch trong hạt dần dần đặc lại, hạt cứng và màu xanh dần chuyển sang màu vàng.  Chín hoàn toàn: Thời kỳ này hạt chắc cứng, màu vàng nhạt và trọng lượng hạt đạt tối đa. Quá trình lúa chín kéo dài 30-40 ngày tuỳ theo giống, thời vụ. Đây là quá trình quyết định năng suất lúa. 1.1.2.2. Đặc điểm sinh thái Ngoài sự tác động của con người thì khí hậu thời tiết là yếu tố quan trọng nhất của điều kiện sinh thái, nó có ảnh hưởng lớn nhất và thường xuyên đến quá trình sinh trưỡng và phát triển của cây lúa. 6 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển + Về nhiệt độ: Quá trình sinh trưởng và phát triển của cây lúa phụ thuộc rất nhiều về nhiệt độ trong vụ gieo trồng. Nếu thời tiết thuận lợi, nhiệt độ trung bình cao cây lúa đạt được tổng nhiệt cần thiết sẽ ra hoa và chín sớm hơn tức là rút ngắn thời gian sinh trưởng và ngược lại. Để cho cây lúa phát triển tốt thì cần nhiệt độ khác nhau qua các thời kỳ sinh trưởng.  Thời kỳ nẩy mầm: Nhiệt độ thích hợp cho cây lúa nẩy mầm là 30-350C. Nhiệt độ giới hạn thấp nhất là 10-120C và quá cao là trên 400C không có lợi cho quá trình uế nẩy mầm của lúa.  Thời kỳ đẻ nhánh, làm đòng: Ở thời kỳ này cây lúa đã bén rễ, hồi xanh. Nhiệt H độ thích hợp là 25-320C. Nhiệt độ dưới 160C quá trình bén rễ, đẻ nhánh, làm đòng không thuận lợi. tế  Thời kỳ trổ bông làm hạt: Thời kỳ này cây lúa rất nhạy cảm trước sự thay đổi h của nhiệt độ. Trong quá trình nở hoa, phơi màu, thụ tinh đòi hỏi nhiệt độ phải ổn định. in Nếu gặp nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao đều không có lợi. + Nước: Là thành phần chủ yếu trong cơ thể lúa, là điều kiện để thực hiện quá cK trình sinh lý trong cây và là điều kiện ngoại cảnh không thể thiếu của cây lúa. Theo Goutchin, để tạo ra một đơn vị thân lá, cây lúa cần 400-450 đơn vị nước, để tạo ra một đơn vị hạt, cây lúa cần 300-350 đơn vị nước. Nhu cầu nước của cây lúa qua các họ thời kỳ sinh trưởng là khác nhau.  Thời kỳ nẩy mầm: Hạt giống được bảo quản dưới độ ẩm 13%, khi ngâm hạt, Đ ại hạt hút nước đạt 22% thì có thể hoạt động và nẩy mầm tốt khi độ ẩm của hạt đạt 2528%.  Thời kỳ cây con: Trong điều kiện gieo thẳng cây lúa ở giai đoạn cây con không cần nước nhiều, ta chủ động giữ đủ ẩm và cho nước vào ruộng từ từ khi cây được 2-4 lá.  Thời kỳ đẻ nhánh: Ở giai đoạn này chủ động tháo nước sát gốc lúa. Để tạo điều kiện cho cây lúa đẻ nhánh, sau khi cây đẻ nhánh hữu hiệu làm đòng trổ bông ta cần cho nước vào đầy đủ tránh bị khô nước làm ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cây lúa. Để lúa sinh trưởng thuận lợi, đạt năng suất cao cần cung cấp nước đầy đủ. 7 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển 1.1.3. Một số vấn đề về hiệu quả và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế: Trong nền kinh tế thị trường, hiệu quả kinh tế là mối quan tâm hàng đầu của các nhà sản xuất, nhà kinh doanh và cũng là mối quan tâm chung của toàn xã hội. Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế phản ánh chất lượng của hoạt động kinh tế, là thước đo trình độ tổ chức và chức năng quản lý kinh doanh của các doanh nghiệp. Chính vì vậy trong điều kiện hiện nay các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển thì yêu cầu đặt ra là phải kinh doanh có hiệu quả, thì doanh nghiệp mới đứng vững trên thị uế trường. Với một lượng đầu vào hay tài nguyên nhất định, để tạo ra một khối lượng sản phẩm lớn nhất có thể được là mục tiêu chung của các nhà sản xuất và các nhà quản lý. H Tuy nhiên trong thực tế nghiên cứu ta thu được kết quả rất đa dạng và phong phú, kết quả có thể trên phương diện kinh tế - tài chính mà cũng có thể trên phương diện KT- tế XH. Từ đó mà hình thành nên khái niệm hiệu quả kinh tế, hiệu quả xã hội và hiệu quả kinh tế xã hội. h Như vậy, hiệu quả kinh tế là sự tương quan so sánh giữa lượng kết quả đạt được in và chi phí bỏ ra, nó thể hiện bằng các chỉ tiêu như sau: Giá trị tổng sản phẩm, thu cK nhập, lợi nhuận ... tính trên lượng chi phí bỏ ra. Hiệu quả xã hội là tương quan so sánh giữa chi phí xã hội bỏ ra và kết quả mà xã hội đạt được như: tăng thêm việc làm, cải tạo môi trường sinh thái, rút ngắn khoảng họ cách giàu nghèo ... Hiệu quả kinh tế - xã hội là sự tương quan so sánh giữa chi phí bỏ ra và kết quả Đ ại đạt được cả về kinh tế và xã hội. Mục tiêu cuối cùng của phát triển kinh tế là phát triển xã hội. Do đó khi nói đến hiệu quả kinh tế chúng ta nói trên quan điểm kinh tế xã hội. Tùy theo mục đích tính toán hiệu quả kinh tế mà xác định kết quả sao cho phù hợp. Đối với nông hộ, kết quả cần được quan tâm là thu nhập. Chi phí bỏ ra trong quá trình kinh doanh là những chi phí cho các yếu tố đầu vào như: đất đai, lao động, nguyên nhiên liệu. Sau khi đã xác định được kết quả thu được và chi phí bỏ ra chúng ta có thể tính được hiệu quả kinh tế bằng các phương pháp sau: Hiệu quả kinh tế được xác định bằng tỷ số giữa kết quả đạt được và chi phí bỏ ra. Công thức được xác định như sau: 8 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển H = Q/C Trong đó: H: hiệu quả kinh tế Q: kết quả thu được C: chi phí bỏ ra Phương pháp này phản ánh rỏ nét trình độ sử dụng các nguồn lực, xem xét được một đơn vị nguồn lực đã sử dụng đem lại bao nhiêu kết quả. Điều này giúp ta so sánh hiệu quả ở các qui mô khác nhau. uế Trên cơ sở hệ thống tài khoản quốc gia SNA, chúng ta có các chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế như sau: H + Giá trị gia tăng (VA): là một trong những chỉ tiêu kinh tế tổng hợp quan trọng phản ánh kết quả cuối cùng của các hoạt động sản xuất của các ngành thành phần kinh tế tế và toàn bộ nền kinh tế quốc dân trong một thời kỳ nhất định. Đó là nguồn gốc của mọi khoản thu nhập, sự giàu có và phồn vinh xã hội. Nó không chỉ biểu hiện hiệu quả h của sản xuất theo chiều rộng mà còn là một trong những cơ sở quan trọng để tính các in chỉ tiêu kinh tế khác. Được xác đinh bởi công thức sau: cK VA = GO - IC + Giá trị sản xuất (GO): là chỉ tiêu cho biết trong một năm hoặc một vụ thì đơn vị sản xuất tạo ra được khối lượng sản phẩm có giá trị là bao nhiêu, chỉ tiêu này phản họ ánh qui mô về giá trị sản xuất mà ngành nông nghiệp tạo ra cho xã hội. Có công thức Đ ại xác định như sau: GO = Q * P Trong đó : Q: khối lượng sản phẩm P: giá cả của sản phẩm + Chi phí sản xuất: Bao gồm chi phí trung gian và chi phí về lao động gia đình - Chi phí trung gian (IC): là bộ phận cấu thành giá trị sản xuất bao gồm những chi phí vật chất và dịch vụ cho sản xuất (không kể khấu hao), như phân bón, thuốc các loại, thuê thu hoạch, các khâu dịch vụ như thuỷ lợi, làm đất, vận chuyển, tuốt lúa.  Chi phí vật chất trong sản xuất lúa là các yếu tố đầu vào: giống, phân bón, thuốc các loại… 9 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển  Chi phí dịch vụ trong sản xuất lúa: Công lao động thuê ngoài Các chi phí dịch vụ khác + Năng suất lúa (N): Chỉ tiêu này nói lên sản lượng thu được trên một đơn vị diện tích, được xác định bằng công thức sau: N=Q/S Trong đó: Q: sản lượng lúa uế S: diện tích gieo lúa * Các chỉ tiêu phản ánh quy mô lợi nhuận của đơn vị sản xuất có được trong H sản xuất. VA/IC: Giá trị tăng thêm trên chi phí trung gian, chỉ tiêu này phản ánh một tế đồng chi phí trung gian có thể tạo ra bao nhiêu đồng giá trị tăng thêm trong kỳ. GO/IC: Giá trị sản xuất trên chi phi trung gian, chỉ tiêu này phản ánh một đồng h chi phí trung gian có thể tạo ra bao nhiêu đồng giá trị sản xuất trong kỳ. in VA/lao động gia đình (LĐGĐ): Chỉ tiêu này phản ánh một công lao động gia cK đình tạo ra được bao nhiêu đồng giá trị gia tăng trong kỳ sản xuất. 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN họ 1.2.1. Tình hình sản xuất lúa trên Thế giới và ở Việt Nam Trên thế giới, lúa chiếm một vị trí quan trọng, đặc biệt ở vùng Châu Á. Ở Châu Á, lúa là món ăn chính giống như bắp của dân Nam Mỹ, hạt kê của dân Châu Phi hoặc Đ ại lúa mì của dân Châu Âu và Bắc Mỹ . Thống kế của tổ chức lương thực thế giới (FAO,2008) cho thấy, có 114 nước trồng lúa, trong đó 18 nước có diện tích trồng lúa trên trên 1.000.000 ha tập trung ở Châu Á,....., 31 nước có diện tích trồng lúa trong khoảng 100.000ha - 1.000.000 ha. Trong đó có 27 nước có năng suất trên 5 tấn/ha đứng đầu là Ai Cập (9.7 tấn/ha), Úc (9.5 tấn/ha) El Salvador (7.9 tấn/ha). .Thống kế của tổ chức lương thực thế giới (FAO,2008) còn cho thấy, diện tích trồng lúa trên thế giới đã gia tăng rõ rệt từ năm 1961 đến 1980. Trongvòng 19 năm đó, diện tích trồng lúa trên thế giới tăng bình quân 1,53 triệu ha/năm. Từ năm 1980, diện 10 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển tích lúa tăng chậm và đạt cao nhất vào năm 1999(156,8 triệu ha) với tốc độ tăng chậm với tốc độ tăng trưởng bình quân 630.000 ha/năm. Từ năm 2000 trở đi diện tích trồng lúa thế giới có nhiều biến động và có xu hướng giảm dần, đến năm 2005 còn ở mức 155,1 triệu ha. Từ năm 2005 đến 2008 diện tích lúa gia tăng liên tục đạt 159,0 triệu ha cao nhất kể từ năm 1995 tới nay. Bên cạnh diện tích trồng lúa, năng suất lúa bình quân trên thế giới cũng tăng khoảng 1,4 tấn/ha trong vòng 24 năm từ năm 1961 đến 1985, đặc biệt sau cuộc cách uế mạng xanh của thế giới vào những năm 1965-1970, với sự ra đời của các giống lúa thấp cây, ngắn ngày, không quang cảm, mà tiêu biểu là giống lúa IR5, IR8. Đến những H năm 1990 dẫn đầu năng suất lúa trên thế giới là các nước Triều Tiên, Úc, Mỹ, Nhật Bản, Tây Ban Nha (IRRI, 1990). Từ năm 1990 trở đi đến tại thời điểm hiện nay năng tế suất lúa thế giới liên tục được cải thiện đạt 4,3 tấn/ha năm 2008, tuy nhiên chỉ bằng h phân nửa năng suất của Ai Cập (9,7 tấn/ha) nước đứng đầu thế giới. in Xuất phát điểm của Việt nam là một nước nông nghiệp, cây lúa là cây trồng chính và lâu đời, cây lúa được phân bố khắp mọi miền của đất nước từ Bắc vào Nam, cK là một trong những nước có điều kiện khí hậu thuận lợi cho sự phát triển của cây lúa. Hơn 70 % dân số Việt nam sống bằng nghề trồng lúa, nhân dân ta rất cần cù, sáng tạo họ và giàu kinh nghiệm trong nghề trồng lúa nước, được kế thừa những kinh nghiệm của Đ ại cha ông và đúc rút nhiều thành công trong công tác chăm sóc và gieo trồng. 11 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Bảng 1: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa nước ta qua 3 năm Chỉ tiêu ĐVT Diện tích lúa Nghìn ha Năng suất tạ/ha Sản lượng Nghìn tấn 2008 2009 2010 7400.20 7440.10 52.30 38729.8 2010/2008 ± % 7513.70 +113.50 0.2 52.20 53.20 +0.90 0.2 38895.5 39972.88 1243.08 0.3 uế (Nguồn: Tổng Cục Thống Kê Việt Nam – Website: http://www.gso.gov.vn) Qua số liệu thực tế, diện tích sản xuất lúa của nước ta qua 3 năm có xu hướng H tăng lên . Từ 7400.2 nghìn ha (năm 2008), 7440.1 nghìn ha (năm 2009), và tăng lên tế 7513.7 nghìn ha (năm 2010), tức tăng 113.5 nghìn ha so với năm 2008, tương ứng tăng 0.2%. Năng suất cũng tăng lên qua 3 năm. Từ 52.3 ta/ha (năm 2008) giảm xuống còn h 52.2 tạ/ha (năm 2009), và tăng lên mức 53.2 tạ/ha (năm 2010), tức tăng 0.9 tạ/ha, in tương ứng 0.2%. Sản lượng lúa vẫn tăng được ổn định khi diện tích tăng qua 3 năm. Sản lượng năm 2010 đạt 39972.88 nghìn tấn, tăng 1243.08 nghìn tấn so với năm 2008, Đ ại họ cK tương ứng tăng 0.3%. 12 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển 1.2.2. Tình hình sản xuất lúa ở Nghệ An Đơn vị tính 2004 2005 1 Giá trị sản xuất nông nghiệp Triệu đồng 7027450 7479661 2 Sản lượng lương thực có hạt Nghìn tấn 1098 Lúa - 881 Ngô - Sản lượng chăn nuôi gia súc gia cầm tấn Thịt gia cầm Trứng (nghìn quả) 2008 2009 8485675 9740793 13111956 15484165 1144 1054 1154 1084821 882 911 847 932 898801 217 219 233 207 223 186000 - 3634 424 4139 4437 5324 5799 - 4333 5512 6126 6694 8701 9790 - 80321 9381 94982 104018 1113 119799 - 17506 18512 17835 18522 24078 27121 - 277033 288313 290601 297459 325021 278693,4 tế 1041 h in cK ại Thịt bò Thịt lợn 2007 họ Thịt trâu Đ 3 2006 H TT Nội dung uế Bảng 2: Tình hình sản xuất lúa ở Nghệ An Nguồn: www.nghean.gov.vn 13 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Qua bảng số liệu trên ta có thể thấy đối với Nghệ An thì cây lúa cũng là cây lương thực chủ đạo của tỉnh. Từ những năm 2004 lúa đã chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng giá trị các cây lương thực trong tỉnh, tổng sản lượng lúa không ngừng tăng qua các năm. Đạt được những thành tựu đó là kết quả của một quá trình phấn đấu của đảng bộ và nhân dân Nghệ An, tỉnh đã đưa vào sản xuất nhiều giống lúa lai cho năng suất và phẩm chất gao cao nhằm nâng cao thu nhập cho người trồng lúa cũng như đáp ứng nhu uế cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng trong nước cũng như phục vụ đáp ứng nhu cầu xuất khẩu, góp phần làm tăng giá trị xuất khẩu của tỉnh nói riêng và của cả nước nói H chung. 1.2.3. Tình hình sản xuất lúa của huyện Nam Đàn Lúa lai Tổng 2938.50 3743.20 6681.70 65.60 59.90 62.75 19276.56 22421.77 41927.67 cK in Năng suất (tạ/ha) sản lượng (tấn) Lúa thuần h Diện tích (ha) tế Bảng 3: Dự ước diện tích năng suất sản lượng cây lúa vụ Đông Xuân năm 2010 (Nguồn: phòng thống kê huyện Nam Đàn) Là một huyện thuần nông với 36 hợp tác xã sản xuất nông nghiệp trong những họ năm qua hoạt động sản xuất lúa trên địa bàn đã có những bước chuyển biến lớn. Huyện đã mạnh dạn đưa vào sản xuất nhiều giống lúa lai mới cho năng suất sản lượng Đ ại cao cũng như chất lượng gạo ngon để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trên thị trường đồng thời nâng cao thu nhập cho người trồng lúa. Một số giống lúa lai đưa vào trồng thử nghiệm những năm trước đã thích nghi tốt với điều kiện tự nhiên của huyện cho năng suất khá, trong năm 2010 huyện đã mạnh dạn nhân rộng ra diện tích lớn như Khải Phong với 1498.50ha cho năng suất 66.1 tạ/ha, hay giống lúa Nhị Ưu 986 trong năm 2010 toàn huyện đã gieo cấy với diện tích là 834.90 ha tổng sản lượng của giống lúa này trong vụ xuân năm 2010 là 5476.94 tạ. Một số giống lúa lai khác được huyện sử dung như Đắc Ưu, Thuyên Nguyên, Sin 6, B0404, BH71… cũng cho năng suất từ 60 tạ/ha trở lên. 14 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Bên cạnh các giống lúa lai thì các giống lúa thuần vẫn còn chiếm một phần lớn trong cơ cấu sản xuất của huyện, tổng diện tích lúa thuần chiếm 56.02% tổng diện tích lúa vụ xuân năm 2010 của huyện, các giống như Khang Dân, Hương thơm số1+7, nếp vẫn được đưa vào sản xuất trên diện tích lớn. Tuy năng suất không cao như lúa lai nhưng những giống lúa thuần vẫn được sử dụng nhiều là do giá giống lúa thuần thấp hơn so với giống lúa lai, bà con có thể tận dụng lúa từ vụ trước để làm giống, mặt khác các giống lúa thuần này còn có khả năng thích nghi cao hơn, bên cạnh đó do tập quán đưa các giống lúa lai mới vào sản xuất sợ rủi ro… H 1.2.4. Tình hình cơ bản của địa bàn nghiên cứu uế canh tác của người dân vốn quen với các giống lúa truyền thống chưa giám mạnh dạn 1.2.4.1. Điều kiện tự nhiên tế Nam Tân là xã miền núi thuộc huyện Nam Đàn. Nằm về phía hữu ngạn sông Lam, với khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, có trục đường 15A và 15 B đi qua. Có tổng h diện tích đất tự nhiên là 1283.93 ha trong đó đất nông nghiệp 329.21 ha, có 861 hộ dân in với dân số là 3874 người phân bổ trên 7 xóm. Xã cách thàh phố Vinh 20km về phía cK Nam. Phí Đông giáp thị trấn Nam Đàn Phía Bắc giáp xã Nam Thượng họ Phía Tây giáp xã Thành Lâm Phía Nam giáp với xã Nam Lộc Đ ại 1.2.4.2. Điều kiện kinh tế - xã hội a. Kinh tế Nền kinh tế phát triển với nhịp độ tăng trưởng khá tương đối. Trong đó: nông nghiệp giữ vai trò chủ đạo và tạo thế ổn định. Tổng giá trị sản xuất (giá cố định năm 1994) thực hiện đạt 22132 triệu đồng đạt 91.86% KH tăng 8.02% so với năm 2009 trong đó: Nông – Lâm – Ngư nghiệp: 14092 triệu đồng đạt 92.5% KH tăng 2.2%so với năm 2009, chiếm tỷ trọng 45,83%. Công nghiệp xây dựng đạt 5992 triệu đồng đạt 92.7% KH tăng 22.5% so với năm 2009. 15 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Dịch vụ đạt 2048 triệu đồng bằng 85.6% KH tăng 12.9% so với năm 2009 Cơ cấu kinh tế: NN chiếm tỷ trọng là 67%. CN – XD chiếm tỷ trọng là 18% Dịch vụ chiếm tỷ trọng 15% Thu nhập bình quân đầu người: 9.7 triệu đồng/năm b. Văn hóa – Xã hội  Giáo dục uế Tốt nghiệp THCS đạt 98%, tỷ lệ học sinh vào tiểu học đúng độ tuổi đạt 100%. Công tác xã hội hóa giáo dục được đảm bảo, thực hiện tốt các lớp tập huấn kỹ thuật H chăn nuôi trồng trọt, động viên đóng góp xây dựng quỹ khuyến học xã, xóm và các dòng họ khích lệ kịp thời phong trào học tập. Học sinh đậu vào đại học, cao đẳng năm tế 2010 là 26 em. Phấn đấu trường chuẩn quốc gia mức 2 ở trường Tiểu học, tiếp tục phấn đấu xây dựng trường Mầm non thành chuẩn quốc gia. h  Y tế in Công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân đặc biệt được quan tâm, cK trạm y tế xã được củng cố và nâng cấp trang thiết bị, phát huy đồng vốn xây dựng tủ thuốc có hiệu quả, thực hiện tốt các chương trình y tế quốc gia như chương trình quả cao. họ phòng chống sốt rét, cho trẻ em uống vitamin A, công tác tiêm chủng mở rộng đạt hiệu Đội ngữ cán bộ y tế thôn đã được cũng cố, qua bồi dưỡng, đào tạo đã phát huy Đ ại trong việc chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trong xã đối với các bệnh thông thường xảy ra. Cụ thể là năm 2010 đã khám và điều trị cho 4500 lượt người công tác tiêm chủng mở rộng đạt 50 cháu, kiểm tra VSATTP được thực hiện thường xuyên.  Dân số - kế hoạch hóa gia đình – trẻ em Chỉ đạo tăng cường công tác tuyên truyền sâu rộng các chính sách của đảng, pháp luật nhà nước về dân số - KHHGĐ bằng nhiều hình thức. Các biện pháp dịch vụ KHHGĐ thực hiện thường xuyên nên kết quả đạt được đó là: Đình sản 0 ca, đặt vòng mới 46 vòng, tỷ lệ sinh con thứ 3 đạt khoảng 4 cháu. 16 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển CHƯƠNG II THỰC TRẠNG SẢN XUẤT LÚA CỦA NÔNG HỘ Ở XÃ NAM TÂN 2.1. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LÚA Ở XÃ NAM TÂN Những năm qua xã Nam Tân đã thực hiện tốt chủ trương, xây dựng nhiều cơ sở hạ tầng giao thông, thuỷ lợi… nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp. trong đó, cây lúa vẫn giữ vị trí vai trò chủ lực. Bảng 4: Diện tích, năng suất và sản lượng lúa của xã Nam Tân qua 2 năm ĐVT 2009 2010 Ha 229.00 229.00 2. Năng suất Tấn/ha 5.89 3. Sản lượng Tấn 1348.50 % 0.00 0.00 6.52 0.63 10.72 1493.00 144.50 10.72 tế H ± h 1.Diện tích lúa in Chỉ tiêu 2010/2009 uế Năm cK (Nguồn: Báo cáo tổng kết cuối năm 2010 của xã Nam Tân) Từ bảng số liệu thu thập được, cho ta thấy rằng những năm qua tình hình biến động diện tích và năng suất lúa tại địa phương có chiều hướng ổn định. Điều này thể họ hiện cụ thể là, diện tích sản xuất lúa không tăng qua các năm. Năm 2009 chỉ tiêu này là 229 ha, đến năm 2010 chỉ tiêu này cũng là 229 ha, đối với năng suất lúa thì tăng Đ ại mạnh qua các năm. Nhìn chung năng suất lúa tại địa phương tăng lên qua các năm. Năm 2009, chỉ tiêu này đạt 5.89 tấn/ha. Đến năm 2010 chỉ tiêu này là 6.52 tấn/ha so với năm 2009 là 0.63 tấn/ha, tương ứng 10.72%.Nhìn chung năng suất lúa có phần tăng lên. Có được thành tích này là nhờ xã đã không ngừng phấn đấu vươn lên. Ngoài ra xã đã đẩy mạnh chương trình kiên cố hoá kênh mươn, tăng tỷ lệ cơ giới hoá trong các khâu sản xuất và thu hoạch; trình độ thâm canh, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật của nông dân ngày càng tăng lên cộng thêm vào đó là việc sử dụng nhiều loại giống lúa mới có năng suất cao và phẩm chất, chất lượng tốt, do vậy những năm qua sản lượng nông nghiệp đã tăn lên đáng kể . 17 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Bên cạnh những thành tích đạt được, việc diện tích được giữ ổn định đã giúp cho sản lượng tăng do năng suất qua các năm tăng lên. Sản lượng năm 2010 đạt 1348.5 tấn tăng so với năm 2009 là 144.5 tấn tương ứng tăng 10.72%. Từ thực tế này cho chúng ta thấy rằng. Nếu xã chủ động đầu tư kênh mương, khai hoang, chủ động áp dụng khoa học công nghệ, áp dụng nhiều loại giống có phẩm chất năng suất và chống chịu sâu bệnh tốt thì năng suất và sản lượng ngày càng tăng cho hiệu quả kinh tế cao hơn. uế 2.2. TÌNH HÌNH CHUNG CỦA NÔNG HỘ ĐIỀU TRA 2.2.1. Tình hình nhân khẩu, lao động và quy mô đất đai của các hộ điều tra H Theo nguồn thông tin từ cán bộ phòng Chính sách - xã hội, UBND Xã, chuẩn nghèo được áp dụng tại địa phương như sau: Thu nhập bình quân đầu người dưới tế 100.000 đồng/người/tháng được xếp vào nhóm hộ nghèo đói; từ 100.000 đến 200.000 đồng/người/tháng là hộ trung bình; trên 200.000 đồng/người/tháng là hộ khá giàu. Từ h đó chúng tôi có bảng phân loại dưới đây (điều tra chọn mẫu 30 hộ): in Bảng 5: Tình hình nhân khẩu, lao động và quy mô đất đai của các hộ điều tra Nhóm hộ Nhóm hộ Nhóm hộ BQ nghèo đói trung bình khá giàu chung Hộ 11.00 17.00 2.00 - Người 57.00 85.00 10.00 - Số nhân khẩu BQ/hộ Người 5.18 5.00 5.00 5.06 3.Tổng số lao động Người 36.00 48.00 4.00 - Số lao động BQ/hộ Người 3.27 2.82 2.00 2.70 4.Tổng DTCT BQ/hộ Sào 68.20 115.50 22.00 DTCT lúa BQ/hộ Sào 6.20 6.79 11.00 1.Tổng số hộ Đ ại họ 2.Tổng nhân khẩu ĐVT cK Chỉ tiêu 8.00 (Nguồn số liệu điều tra của năm 2010) Qua bảng số liệu điều tra của 30 hộ thì có 2 hộ khá giàu, 17 hộ trung bình và 11 hộ nghèo đói. Nhìn chung, nhân khẩu, lao động cũng như DTCT của các nhóm hộ có sự chênh lệch không đáng kể. Nhóm hộ nghèo đói và trung bình có số nhân khẩu bình quân/hộ tương đương nhóm hộ khá giàu. Nhóm hộ nghèo đói và trung bình lần lượt là 5.18 người/hộ và 5.00 người/hộ và con số này ở hộ khá giàu là 5.00 người/hộ. Đối với 18 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển số người lao động bình quân/hộ thì nhóm hộ nghèo có số lao động cao nhất là 3.27 người/hộ. Trong khi đó nhóm hộ khá giàu và trung bình lần lượt là 2.00 người/hộ và 2.82 người/hộ. Nguyên nhân là do nhóm hộ nghèo đói có số người ăn theo nhiều, hộ có số con nhỏ đông. Hộ giàu có lực lượng lao động đông, nhưng lực lượng tham gia vào sản xuất nông nghiệp ít, chủ yếu là hoạt động các ngành nghề dịch vụ, mang lại thu nhập cao. Ta có thể nói thiếu lao động là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến nghèo đói. uế 2.2.2 Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các nông hộ: Bên cạnh lao động, vốn, đất đai thì tư liệu sản xuất là yếu tố không thể thiếu đối H với bất kỳ ngành sản xuất vật chất nào. Tư liệu sản xuất nói lên trình độ sản xuất và quy mô sản xuất của một đơn vị, địa phương… hiện nay, tư liệu sản xuất của các nông tế hộ đã được HTX cung cấp, hỗ trợ như: trâu, bò cày kéo, máy bơm nước, máy tuốt lúa... Điều quan trọng là nông dân phải có đủ vốn để đầu tư phân, thuốc các loại, h giống, đặc biệt là phí các khâu dịch vụ như phí thuỷ lợi, làm đất, phí tuốt lúa, phí thu in hoạch. Tất cả điều này làm cho việc trang bị tư liệu sản xuất của các hộ nghèo rất thấp. cK Vì vậy, cần phải trang bị thêm phương tiện vận chuyển phục vụ mùa màng thu hoạch. Đẩy nhanh tốc độ cơ giới hoá nông nghiệp nông thôn, đặc biệt là khâu vận chuyển. Một khi được ứng dụng máy móc, kỹ thuật vào sản xuất một cách rộng rãi thì họ sẽ tạo điều kiện cho bà con làm kịp thời vụ, mở rộng quy mô sản xuất, tránh được thiệt Đ ại hại do thiên tai gây ra. 19 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn Chuyên đề tốt nghiệp Khoa kinh tế & phát triển Bảng 6: Tình hình trang bị tư liệu sản xuất tính BQ/hộ của nhóm hộ điều tra năm 2010 (ĐVT: BQ/hộ) Chỉ tiêu ĐVT Nhóm hộ Nhóm hộ Nhóm hộ nghèo đói trung bình khá giàu Số Giá trị Số Giá trị Số Giá trị BQC Số Giá trị lượng (1000 đ) lượng (1000 đ) lượng (1000 đ) lượng (1000 đ) con 4.00 2700.5 7.00 Chuồng trại M2 30.00 8.00 44.00 6.00 Ao nuôi ha 0.00 0.00 2.00 25.00 0.00 0.00 0.67 Công cụ SX Cái 6.00 4000.00 17.00 17916.70 2.00 0.00 8.33 7305.57 - 6708.50 - H 24.24 17500.00 32.75 5838.00 tế Tổng giá trị 1000 đ 4300.30 1.00 1500.00 4.00 2833.60 uế Gia súc 22248.00 - 19000.00 - 8.33 15985.50 h (Nguồn số liệu điều tra của năm 2010) in Từ bảng thống kê ta có thể thấy TLSX BQ/hộ của các hộ được điều tra tương cK đối thấp, bình quân mỗi hộ chỉ được 4 con gia súc, 32.75M2 chuồng trại, 0.67ha Ao nuôi và 8.33 cái công cụ sản xuất với tổng giá trị hiện tại là 15985.50 (Ng.đ). 2.3. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT LÚA CỦA CÁC NÔNG HỘ Ở họ XÃ NAM TÂN 2.3.1. Tình hình chi phí sản xuất lúa của các nông hộ Đ ại Trong sản xuất lúa tại địa phương, một công thuê là 100.000 đồng, công khoán thu hoạch là 121500 đồng/sào. Trong sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa nói riêng thì nông dân chủ yếu lấy công làm lãi do đó các chi phí về công lao động chiếm một phần đáng kể trong tổng chi phí sản xuất. Để thấy được tình hình sử dụng các yếu tố đầu vào của các nông hộ chúng ta xem xét bảng sau: 20 SVTH: Nguyễn Trọng Thao Lớp K41 a ktnn