ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
MAI THỊ NGỌC ANH
Thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên nông thôn hiện nay từ góc
nhìn công tác xã hội (nghiên cứu trường hợp tại xã Thụy Dương huyện
Thái Thụy tỉnh Thái Bình)
LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành: Công tác xã hội
Hà Nội – 2014
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
Ket-noi.com forum công nghệ, giáo dục
MAI THỊ NGỌC ANH
Thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên nông thôn hiện nay từ góc
nhìn công tác xã hội (nghiên cứu trường hợp tại xã Thụy Dương huyện
Thái Thụy tỉnh Thái Bình)
Chuyên ngành Công tác xã hội
Mã số: 60900101
LUẬN VĂN THẠC SỸ : CÔNG TÁC XÃ HỘI
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Tất Dong
Hà Nội - 2014
1
LỜI CẢM ƠN
Với tấm lòng thành kính, tác giả đề tài xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới
Trƣờng Đại học Khoa ho ̣c Xã hô ̣i và Nhân văn – Đa ̣i ho ̣c Quố c gia
Hà Nội, ban Chủ nhiệm khoa Xã hô ̣i ho ̣c đã trang bị cho học viên
những kỹ năng, kiến thức khoa học xã hội trong quá trình nghiên
cứu. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới thầy giáo GS.TS Phạm
Tất Dong đã tận tình hƣớng dẫn để học viên hoàn thành đƣợc công
trình: “Thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên nông thôn
hiện nay từ góc nhìn công tác xã hội (nghiên cứu trường hợp tại
xã Thụy Dương huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình)”. Qua đây, tác giả
đề tài cũng xin cảm ơn sự ủng hộ, giúp đỡ của Đảng uỷ, uỷ ban
nhân dân xã Thụy Dƣơng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình cùng
các ban ngành đoàn thể và nhân dân xã Thụy Dƣơng nói riêng,
huyện Thái Thụy nói chung đã tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành
đề tài này.
Hà Nội, 2014
Tác giả đề tài
Mai Thị Ngọc Anh
2
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................................... 7
1.
Lý do chọn đề tài .................................................................................................................. 7
2.
Tổng quan vấn đề nghiên cứu ............................................................................................. 9
3.
Ý nghĩa của nghiên cứu ..................................................................................................... 15
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 15
5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu. ........................................................................ 16
6. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................................... 16
7. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................................. 16
8. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................................... 17
9. Kết cấu của luận văn................................................................................................................. 20
NỘI DUNG .................................................................................................................................... 22
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU .................................... 22
1.1
Các khái niệm ..................................................................................................................... 22
1.1.1 Lao động
1.1.2 Việc làm:................................................................................................................................ 22
1.1.3 Thất nghiệp: .......................................................................................................................... 23
1.1.4 Thanh niên ........................................................................................................................... 24
1.1.5 Dưới góc nhìn công tác xã hội: ........................................................................................... 25
1.2 Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu ................................................................................. 26
1.3 Quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc về vấn đề dạy nghề, tạo việc làm cho thanh
niên nông thôn ............................................................................................................................... 27
1.4 Kinh nghiệm phát huy vai trò của công tác xã hội trong việc giải quyết việc làm
cho ngƣời lao động của thế giới .................................................................................................. 37
1.5 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................................................ 38
1.5.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên: ............................................................................................... 38
1.5.2 Đặc điểm kinh tế ................................................................................................................. 40
1.5.3 Đặc điểm văn hóa – giáo dục............................................................................................... 41
1.5.4 Đặc điểm nhân khẩu của thanh niên trong xã .................................................................... 42
Tiểu kết chƣơng 1: ........................................................................................................................ 43
Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VÀ NHU CẦU VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN XÃ THỤY
DƢƠNG, HUYỆN THÁI THỤY, TỈNH THÁI BÌNH HIỆN NAY TỪ GÓC NHÌN CÔNG
TÁC XÃ HỘI. ............................................................................................................................. 44
2.1
Tình hình việc làm của thanh niên nông thôn trong giai đoạn hiêṇ nay ...................... 44
3
2.2 Thƣ ̣c tra ̣ng và nhu cầ u viêc̣ làm của thanh niên xã Thuy ̣ Dƣơng huyêṇ Thái
Thuỵ tiỉnh Thái Bình .................................................................................................................... 45
2.2.1
Thực trạng viê ̣c làm của thanh niên xã Thuy ̣ Dương huyê ̣n Thái Thuy ̣ tỉnh
Thái Bình hiện nay ........................................................................................................................ 45
2.2.2 Những nhu cầu về việc làm của thanh niên ở xã Thụy Dương huyện Thái
Thụy tỉnh Thái Bình ...................................................................................................................... 56
2.3 Những vấn đề xã hội nảy sinh từ thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên
xã Thụy Dƣơng huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình ..................................................................... 71
2.3.1 Về phía thanh niên .......................................................................................................... 71
2.3.2 Về phía gia đình .................................................................................................................... 77
2.3.3 Về phía xã hội ....................................................................................................................... 80
Tiểu kết chƣơng 2…………………………………………………………………....82
Chƣơng 3: PHÁT HUY VAI TRÕ CỦA CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐỂ GIẢI QUYẾT VIỆC
LÀM CHO THANH NIÊN Ở XÃTHỤY DƢƠNG HUYỆN THÁI THỤY TỈNH THÁI
BÌNH .......................................................................................................................................... 89
3.1 Đánh giá việc giải quyết việc làm cho thanh niên của địa phƣơng. .................................. 89
3.2. Các giải pháp giải quyết việc làm cho thanh niên ở xã Thụy Dƣơng huyện Thái
Thụy tỉnh Thái Bình từ góc nhìn công tác xã hội. ..................................................................... 93
3.2.1 Giải pháp cho bản thân thanh niên ..................................................................................... 93
3.2.2 Giải pháp cho gia đình ......................................................................................................... 95
3.2.3 Nhóm giải pháp cho địa phương.......................................................................................... 97
Tiểu kết chƣơng 3: ...................................................................................................................... 102
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................. 104
1.1 Kết luận .................................................................................................................................. 104
1 .2 Khuyến nghị ......................................................................................................................... 107
1.2.1.Đối với chính quyền địa phương ........................................................................................ 107
1.2.2 Đối với Đoàn thanh
niên.........................................................................105
1.2.3 Đối với bản thân thanh
niên...................................................................105
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................................... 109
PHỤ LỤC..................................................................................................................................... 113
4
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
NN
Nông nghiệp
TTCN
Tiểu thủ công nghiệp
CN
Công nghiệp
XD
Xây dựng
TMDV
Thƣơng mại dịch vụ
CTXH
Công tác xã hội
NVCTXH
Nhân viên công tác xã hội
ASXH
An sinh xã hội
BHXH
Bảo hiểm xã hội
Ket-noi.com forum công nghệ, giáo dục
5
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Biểu 1.1: Cơ cấu kinh tế bình quân 2005 – 2010
Biểu 1.2 : Tình hình phát triển kinh tế của xã từ 2010- 2012
Bảng 2.1: Lao động thanh niên xã Thụy Dƣơng có việc làm theo cơ cấu
ngành nghề
Bảng 2.2: Hiệu quả kinh tế của một lao động đi xuất khẩu so với một lao
động trong nƣớc, trên một tháng
Bảng 2.3: Số lớp đào tạo nghề ngắn hạn cho thanh niên trong 3 năm 2010
– 2012
Bảng 2.4: Lao động thanh niên xã Thụy Dƣơng thiếu việc làm
Bảng 2.5: Cơ cấu tội phạm thanh niên theo tội danh ở Thuỵ Dƣơng năm
2011 – 2013
Bảng 3.1: Mạng lƣới tạo việc làm cho thanh niên trong xã
Bảng 3.2 Lên khung thời gian cho hoạt động của dự án
Bảng 3.3: Bảng dự trù kinh phí của dự án
6
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việc làm nói chung và việc làm cho thanh niên nói riêng không
chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề xã hội mà các quốc gia đều rất quan
tâm. Có thể nói, hiệu quả của việc giải quyết việc làm gắn liền với sự tồn
tại bền vững của xã hội. Đối với Việt Nam, vấn đề giải quyết việc làm cũng
không nằm ngoài quỹ đạo đó. Văn kiện Đại hội IX của Đảng đã nhấn
mạnh: “giải quyết việc làm là nhân tố quyết định để phát huy nhân tố con
ngƣời, ổn định và phát triển kinh tế, làm lành mạnh xã hội, đáp ứng nguyện
vọng chính đáng và yêu cầu bức xúc của nhân dân”. Đảng Cộng Sản Việt
Nam khi lấy việc phát huy nguồn lực con ngƣời làm yếu tố cho sự phát
triển nhanh và bền vững luôn coi “Công tác thanh niên là vấn đề sống còn
của dân tộc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách
mạng”. Vì vậy vấn đề thanh niên phải đặt ở vị trí trung tâm trong chiến
lƣợc phát huy nhân tố và nguồn lực con ngƣời. Bƣớc sang thế kỷ XXI, với
những cơ hội và thách thức, trên cơ sở nhìn nhận sâu sắc những ƣu điểm và
những biểu hiện phức tạp của thanh niên hiện nay, Nghị quyết Đại Hội IX
của Đảng đã xác định đối với thế hệ trẻ cần phải “chăm lo giáo dục, bồi
dƣỡng, đào tạo phát triển toàn diện về chính trị, tƣ tƣởng đạo đức lối sống,
văn hóa, sức khỏe, nghề nghiệp giải quyết việc làm, phát triển tài năng và
sức sáng tạo, phát huy vai trò xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc.
Xã Thụy Dƣơng huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình là miền đất trù phú,
đầy tiềm năng về phát tiển kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở nƣớc ta. Trong
những năm qua, cùng với quá trình phát triển của cả tỉnh, Thụy Dƣơng có
những bƣớc chuyển mạnh mẽ về nhiều mặt, đặc biệt là sự chuyển dịch cơ
cấu kinh tế đã đạt nhiều thành tựu quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế -xã
hội, chính trị ổn định. Trong những thành tựu đó có vấn đề việc làm cho
nguời lao động nói chung, thanh niên nói riêng.
7
Tuy nhiên vấn đề việc làm cho thanh niên ở xã Thụy Dƣơng
huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình hiện nay đang thể hiện nhiều bất cập:
Hàng năm, số học sinh, sinh viên ra trƣờng không xin đƣợc việc ở các
thành phố, bộ đội xuất ngũ, số ngƣời đi xuất khẩu lao động ở nƣớc ngoài
về, số lao động dôi ra do sắp xếp lại bộ máy các cơ quan doanh nghiệp khi
trở về địa phƣơng sinh sống đều thiếu việc làm. Mặt khác, một bộ phận
thanh niên ở địa phƣơng này không có việc làm do trình độ học vấn và tay
nghề chuyên môn còn thấp, chƣa thực sự thay đổi suy nghĩ, tập quán sống,
chƣa thích ứng với yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nƣớc và hội nhập kinh tế quốc tế. Trong khi đó, các cơ sở sản xuất kinh
doanh trên địa bàn chƣa coi thanh niên trong xã là lực lƣợng lao động chủ
chốt, nên chƣa nhiệt tình và tin cậy để phổ biến nghề mới, đào tạo nghề, tƣ
vấn nghề và hỗ trợ các kỹ năng nghề cho thanh niên còn hạn chế. Do đó,
tỷ lệ thiếu việc làm và tình trạng thất nghiệp của thanh niên có xu hƣớng
ngày càng tăng, mức thu nhập thấp đã dẫn tới con đƣờng thanh niên phải tự
tìm kiếm việc làm mới, không ít trƣờng hợp bị lừa gạt hoặc phải làm những
công việc ở mức lƣơng thấp hoặc những việc làm trái với pháp luật, đạo
đức của xã hội: mại dâm, trộm cắp, cƣớp giật, lừa đảo, buôn bán ma túy
mà mục đích chỉ vì cuộc sống sinh tồn thiếu việc làm và thất nghiệp, mức
thu nhập thấp ở nông thôn gây ra. Trƣớc tình hình đó, các cấp và các
ngành ở địa phƣơng đã chú trọng, đầu tƣ, quan tâm giải quyết vấn đề việc
làm cho thanh niên nhƣng hiệu quả chƣa cao; các biện pháp tiến hành chƣa
đồng bộ, chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu về việc làm của đa số thanh niên trên
địa bàn xã. Bởi vậy, cho đến thời điểm này, đây vẫn là một bài toán khó
cần có những giải pháp tháo gỡ.
Nhƣ vậy, căn cứ vào những cơ sở trên đây, rõ ràng rằng việc làm cho
thanh niên ở xã Thụy Dƣơng huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình đang kéo
theo hàng loạt những vấn đề xã hội cấp bách cần đƣợc giải quyết. Trong
đó, nhóm thanh niên thiếu việc làm, thất nghiệp đƣợc xác định là nhóm đối
8
tƣợng yếu thế cần có sự can thiệp trợ giúp của công tác xã hội. Do đó, tác
giả đã lựa chọn đề tài: “Thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên
nông thôn hiện nay từ góc nhìn công tác xã hội (nghiên cứu trường
hợp tại xã Thụy Dương huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình)”.
2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Việc làm là một trong những vấn đề có tính toàn cầu, là mối quan tâm
lớn của nhiều quốc gia nói chung và Việt Nam nói riêng.
Trên thế giới, các công trình nghiên cứu đã cung cấp cho ngƣời đọc
những cái nhìn đa chiều về lao động việc làm nói chung. Đáng chú ý có:
ILO (Tổ chức lao động quốc tế) đã tiến hành nghiên cứu vấn đề
an sinh xã hội của 10 nƣớc công nghiệp. Họ chỉ ra rằng, một bộ phận dân
cƣ nhất là vùng nông thôn lâm vào tình trạng thất nghiệp nên bị ngừng
hoặc giảm đáng kể về thu nhập.
ILO cũng đƣa ra những tiêu chuẩn của an sinh xã hội trong đó có trợ
cấp thất nghiệp và trợ cấp tai nạn nghề nghiệp.
Ở Trung Quốc, những nhà nghiên cứu nhƣ Hồ Hiếu Nghĩa, Lý Bồi
Lâm, Lý Cƣờng, Mã Nhung đã tiến hành nhiều công trình nghiên cứu để
thực hiện sự ổn định xã hội hài hòa. Vấn đề việc làm và việc nông dân
Trung Quốc phải đi làm thuê ở Trung Quốc đang nổi lên, có thể thấy đƣợc
tình cảnh này trong cuốn sách “Đảm bảo xã hội với ngƣời nông dân làm
thuê ở thành phố” (NXB. Quản trị kinh tế - 2004), “Việc làm và an sinh xã
hội: Bài toán khó trong thế kỷ mới” (NXB. Nhân dân Vân Nam - 2000)
Ở Nhật Bản, tác giả Sato (2010) trong cuốn sách: “Thất nghiệp và
an sinh xã hội” đã phân tích lỗ hổng của chế độ an sinh xã hội tạo ra sự gia
tăng nạn thất nghiệp.
Ở Mỹ, Margaret S.Malone đã phân tích sự thay đổi về dân số đã làm
cho ngƣời thất nghiệp sẽ càng ngày càng nhiều hơn trong số những ngƣời
đang ở độ tuổi lao động. (Agenda for social security: Challenges for the
9
new congress and the new administration, Social Security Advisory Board,
Februry 2001).
Trong cộng đồng châu Âu, ngƣời ta thƣờng đề cập tới sự
“tách biệt xã hội”. Nhiều nhà nghiên cứu đã đi vào ba vấn đề cơ bản của
“tách biệt xã hội”: kinh tế, chính trị, văn hóa. Xét về kinh tế, ngƣời bị coi là
“tách biệt xã hội” là những ai gặp khó khăn về việc làm, thu nhập, giảm
sút, lâm vào cảnh nghèo túng. Việc làm là một khía cạnh của sự tách biệt
kinh tế, thiếu việc làm sẽ có ảnh hƣởng trực tiếp đến thu nhập của hộ gia
đình, làm hạn chế khả năng tiếp cận hàng hóa và dịch vụ tối thiểu của từng
gia đình.
Ở Việt Nam, từ những năm 90 trở lại đây, liên quan đến chủ đề
của luận văn đã có nhiều công trình nghiên cứu. Tiêu biểu nhƣ:
Năm 1991, trong công trình “Giải quyết việc làm cho thanh niên
trong độ tuổi lao động ở một số thành phố miền bắc Việt Nam” (Trƣờng đại
học kinh tế quốc dân, Hà Nội ) tác giả Tống văn Đƣờng đã trình bày về nhu
cầu việc làm của lứa tuổi thanh niên và vai trò của họ trong sản xuất. Đề tài
khẳng định đó là một bộ phận quan trọng của nguồn lao động, nhu cầu
đƣợc làm việc, đƣợc học tập là nhu cầu chính đáng của thanh niên từ 16
đến 30 tuổi đòi hỏi các tổ chức xã hội, chính quyền đoàn thể và mọi ngƣời
lao động phải quan tâm. Bên cạnh đó, tác giả đã nêu lên sự hình thành và
kết cấu nguồn lao động của thanh niên ở các thành phố. Phân tích thực
trạng tạo việc làm cho thanh niên, đề xuất những phƣơng hƣớng và biên
pháp chủ yếu tạo việc làm cho thanh niên trong độ tuổi lao động (cả về
chính sách kinh tế - xã hội lẫn tạo việc làm) giai đoạn 1991- 1995 ở các
thành phố)
Năm 1997, Nguyễn Hữu Dũng và Trần Hữu Trung có tác phẩm
“Về chính sách giải quyết việc làm của Việt Nam” (NXB.Chính trị quốc
gia, Hà Nội). Các tác giả đã trình bày tổng quát về phƣơng pháp luận và
phƣơng pháp tiếp cận chính sách việc làm, làm rõ thực trạng vấn đề việc
10
Ket-noi.com forum công nghệ, giáo dục
làm ở Việt Nam hiện nay. Từ đó khuyến nghị định hƣớng một số chính
sách cụ thể về việc làm trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa.
Năm 2001, Lê Duy Đồng có bài “Lao động việc làm thời kỳ
1991 – 2000 và phương hướng giai đoạn 2001 – 2010” đăng trên“Tạp chí
lao động xã hội”. Tháng 6/2005, Đinh Trọng Thịnh có bài “WTO và vấn đề
tạo việc làm cho người lao động” đăng trên “Tạp chí kinh tế và phát triển”.
Trong đó, các tác giả đã đi sâu vào các vấn đề nhƣ kết quả giải quyết việc
làm, những mặt yếu kém và bất cập, phƣơng hƣớng giải quyết việc làm đặc
biệt trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế.
Đỗ Thế Tùng có bài “Ảnh hưởng của nền kinh tế tri thức tới
vấn đề giải quyết việc làm ở Việt Nam” đăng trên “Tạp chí lao động và
công đoàn số 6” (năm 2002). Bài báo đã đề cập đến tình hình việc làm và
công tác giải quyết việc làm của nƣớc ta dƣới sự tác động của nền kinh tế
tri thức. Cùng thời gian trên, Nguyễn Lan Hƣơng viết tác phẩm “Thị trường
lao động ở Việt Nam định hướng và phát triển” (NXB. Lao động xã hội).
Tác giả đi từ việc phân tích các luận cứ cơ bản định hƣớng phát triển thị
trƣờng lao động Việt Nam, sự hình thành và phát triển thị trƣờng lao động
Việt Nam. Từ đó đề xuất các giải pháp định hƣớng thị trƣờng lao động Việt
Nam giai đoạn 2001 – 2010
Năm 2002, Nguyễn Bá Ngọc, Trần Văn Hoan (chủ biên) viết
“Toàn cầu hóa cơ hội và thách thức đối với lao động Việt Nam”, NXB.
Lao động xã hội, Hà Nội. Các tác giả đã trình bày tổng quan tác động của
toàn cầu hóa kinh tế, phân tích những cơ hội và thách thức đối với lao động
Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế. Từ đó, đề ra các giải pháp
đối với lao động Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế
Năm 2006, trong công trình: “Thị trường lao động Việt Nam –
Thực trạng và giải pháp” NXB. Chính trị quốc gia, Nguyễn Thị Thơm đã
thông qua những vấn đề lý luận cơ bản về thị trƣờng lao động, kinh nghiệm
của một số nƣớc trên thế giới. Cuốn sách giúp ngƣời đọc thấy đƣợc bức
11
tranh toàn cảnh thị trƣờng lao động nƣớc ta hiện nay; qua đó cùng tác giả
suy ngẫm về những giải pháp nhằm phát triển đúng hƣớng, hiệu quả thị
trƣờng này.
Năm 2008, Nguyễn Duy Anh viết bài “Giải quyết việc làm ở
Hà Nội” Đại học kinh tế - Đại học quốc gia Hà Nội. Tác giả đã chủ yếu
tập trung phân tích, đánh giá thực trạng việc làm thất nghiệp ở Hà Nội từ
năm 2000 đến nay. Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc
làm cho ngƣời lao động ở Hà Nội.
Ngày 9/3/2011, Nguyễn Thanh viết “Vấn đề giải quyết việc
làm cho thanh niên hiện nay” trên báo “Nhân đạo và đời sống” đã đề cập
đến tình hình lao động, nghề nghiệp của thanh niên giai đoạn 2000 – 2006
sau đó đã đƣa ra các giải pháp nhằm giải quyết vến đề việc làm cho thanh
niên. Trong các giải pháp đã đƣa ra, bài báo nhấn mạnh đến phát huy vai
trò xung kích của tổ chức Đoàn Thanh niên trong giải quyết việc làm cho
thanh niên.
Ngày 17/08/2013, Lâm Vũ viết “Việc làm cho thanh niên
nông thôn: Chính sách chưa vào cuộc sống” trên báoHà Nội mới. Bài báo
đã nói lên tình trạng việc làm cho thanh niên nông thôn chƣa ổn định, thu
nhập thấp. Theo đó, tác giả đã khẳng định thanh niên nông thôn hiện rất
cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ để họ có thể phát huy khả năng và sức lực
của mình.
Báo Dân Việt số ra ngày 30/3/2014 đã đăng bài của Đăng
Thúy, Minh Nguyệt “Cấp bách vấn đề việc làm cho thanh niên”. Bài báo
đã đề cập đến Hội nghị Bộ trƣởng ASEM về lao động và việc làm với chủ
đề “Việc làm - An sinh xã hội: Chìa khóa để phát triển bền vững và toàn
diện” đã khai mạc tại Hà Nội với sự tham dự của gần 300 đại biểu trong và
ngoài nƣớc. Phát biểu tại Hội nghị, Thủ tƣớng Nguyễn Tấn Dũng khẳng
định, Việt Nam hết sức coi trọng phát triển mối quan hệ ngoại giao và kinh
tế, thƣơng mại, đầu tƣ với các nƣớc ASEM, trong đó hợp tác về lao động,
12
việc làm và an sinh xã hội là một trụ cột quan trọng. Phát triển kinh tế gắn
liền với bảo đảm an sinh xã hội là một chính sách nhất quán của Chính phủ
Việt Nam. Tại hội nghị, các đại biểu cũng cho rằng, việc làm cho thanh
niên đang là vấn đề cấp bách hiện nay, khi tỷ lệ thất nghiệp rơi vào thanh
niên đang ở mức đáng báo động với con số 75 triệu thanh niên đang thất
nghiệp. Để đảm bảo cho ngƣời lao động có cơ hội tìm đƣợc việc làm, bên
cạnh một loạt các giải pháp phục hồi và đẩy mạnh sản xuất kinh doanh,
Chính phủ Việt Nam đang triển khai nhiều chƣơng trình, đề án tạo việc
làm, nâng cao kỹ năng nghề và tăng cƣờng khả năng tiếp cận thị trƣờng lao
động cho mọi ngƣời lao động, đặc biệt là thanh niên và nhóm đối tƣợng
yếu thế nhƣ Chƣơng trình việc làm quốc gia, Chƣơng trình dạy nghề cho
thanh niên, Chƣơng trình giải quyết việc làm gắn với xóa đói giảm nghèo
cho đồng bào nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số…
Nhìn chung, các công trình và bài viết nói trên đã tiếp cận vấn đề việc
làm và thất nghiệp, tình hình việc làm và giải quyết việc làm cho thanh
niên, tác động của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh
tế quốc tế đến ngƣời lao động, giải quyết việc làm cho thanh niên nông
thôn dƣới nhiều góc độ và gợi mở ra nhiều hƣớng nghiên cứu mới… Song
các công trình chỉ nghiên cứu trên quy mô lớn, phạm vi rộng với những cái
nhìn đa chiều về vấn đề việc làm nói chung mà chƣa có nghiên cứu nào đi
sâu tìm hiểu vấn đề việc làm cho thanh niên cũng nhƣ nhu cầu việc làm của
họ từ góc nhìn công tác xã hội.
Trong phạm vi địa phương, các nghiên cứu xoay quanh vấn đề việc
làm tập trung nhiều ở tỉnh Thái Bình nói chung, huyện Thái Thụy nói riêng.
Có thể kể ra nhƣ:
Các tác giả Chu Lƣơng, Thành Nam có bài “Thái Bình – đào tạo nghề cho
lao động nông thôn” đăng trênbáo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam số ra ngày
15/09/2013. Bài báo đã đề cập đến công tác đào tạo nghề và truyền nghề, phát
triển nghề tiểu thủ công nghiệp, từ năm 2008 đến hết năm 2012 ở Thái
13
Bình. Bài báo đã khẳng định việc hỗ trợ đào tạo nghề công nghiệp, tiểu thủ
công nghiệp không chỉ giúp ngƣời dân nói chung và thanh niên nói riêng có
điều kiện vào làm việc tại các công ty hoặc tìm thêm nghề thủ công làm lúc
nông nhàn để nâng cao thu nhập, mà còn góp phần quan trọng vào việc
chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang các ngành, lĩnh vực khác,
đáp ứng yêu cầu về tiêu chí cơ cấu lao động trong xây dựng nông thôn
mới”, góp phần làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động theo
hƣớng công nghiệp hóa, góp phần xóa đói giảm nghèo và phát triển đời
sống văn hóa - xã hội ở nông thôn.
Năm 2009, Bùi Đức Hoàng đã bảo vệ luận văn thạc sỹ “Nghiên
cứu giải pháp chủ yếu nhằm tạo việc làm cho thanh niên nông thôn ở
huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình”, Đại học nông nghiệp Hà Nội. Trong đó,
tác giả cũng đã nêu vấn đề việc làm cho thanh niên cũng nhƣ công tác giải
quyết việc làm cho thanh niên ở Thái Thụy – Thái Bình dƣới cái nhìn kinh
tế chính trị. Tuy vậy các giải pháp mà tác giả đƣa ra còn chung chung, chƣa
nhấn mạnh yếu tố phát huy nguồn lực của cộng đồng.
Trong phạm vi xã Thụy Dƣơng, việc làm cho thanh niên cũng đã đƣợc
đề cập trong một số bài phát biểu của cán bộ địa phƣơng hoặc một số bài
báo:
Nhà báo Lã Thị Phƣơng có bài “Nghề làm hương Lai Triều” số
ra ngày 7/8/2013 trên cổng thông tin điện tử Thái Thụy. Bài viết đã lồng
ghép vấn đề việc làm cho thanh niên với chủ đề về phát triển làng nghề của
xã Thụy Dƣơng nói chung, chƣa có cái nhìn cụ thể, sâu sắc về thực trạng
việc làm cũng nhƣ công tác giải quyết việc làm cho thanh niên ở xã Thụy
Dƣơng trong thời gian vừa qua.
Nhƣ vậy, cho đến nay, chƣa có một công trình nghiên cứu chính thức
nào về thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên ở xã Thụy Dƣơng –
huyện Thái Thụy – tỉnh Thái Bình một cách cơ bản, toàn diện và có hệ
thống từ góc nhìn công tác xã hội. Hơn nữa, việc tìm ra các giải pháp để
14
giải quyết việc làm cho đối tƣợng thanh niên ở Thụy Dƣơng sẽ có giá trị rất
lớn trong việc ứng dụng các giải pháp này để giải quyết việc làm cho thanh
niên ở các địa phƣơng khác dựa trên nhu cầu chính đáng của bản thân họ.
Rõ ràng, việc nghiên cứu đề tài: “Thực trạng và nhu cầu việc làm của
thanh niên nông thôn hiện nay từ góc nhìn công tác xã hội (nghiên cứu
trường hợp tại xã Thụy Dương huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình)” là cần
thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
3. Ý nghĩa của nghiên cứu
Đối với địa phương:
Giúp địa phƣơng thấy đƣợc thực trạng việc làm giải quyết đến đâu
Giúp cho cán bộ và nhân dân trong xã thấy rõ đƣợc vai trò của công
tác xã hội trong việc hỗ trợ giải quyết việc làm cho thanh niên qua đó thấy
đƣợc thấy đƣợc tính ƣu việt của khoa học công tác xã hội ứng dụng trong
đời sống
Đối với nhà nước:
Luận văn đã xây dựng những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về
việc làm cho thanh niên nông thôn nói chung trong giai đoạn hiện nay.
Luận văn góp phần cung cấp thêm những cơ sở khoa học cho hoạt
động hoạch định chính sách, tạo điều kiện giải quyết vấn đề việc làm cho
thanh niên nông thôn theo hƣớng tích cực và bền vững.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
Đánh giá thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên từ góc nhìn
công tác xã hội, từ đó tìm hiểu vai trò của công tác xã hội trong việc giải
quyết việc làm cho thanh niên ở xã Thụy Dƣơng, huyện Thái Thụy, tỉnh
Thái Bình
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tạo ra việc làm cho
thanh niên nông thôn
15
Khái quát việc làm của thanh niên nông thôn ở xã Thụy Dƣơng, huyện
Thái Thụy, tỉnh Thái Bình.
Tìm hiểu thực trạng lao động và đánh giá nhu cầu việc làm cho thanh
niên ở xã Thụy Dƣơng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình từ góc nhìn công
tác xã hội.
Đề xuất các giải pháp giải quyết vấn đề việc làm cho thanh niên ở xã
Thụy Dƣơng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình từ góc nhìn công tác xã hội.
5. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu.
5.1 Đối tƣợng nghiên cứu
Thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên nông thôn
5.2 Khách thể nghiên cứu
Thanh niên sinh sống, lao động và học tập trên địa bàn xã Thụy Dƣơng
huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình.
5.3 Phạm vi nghiên cứu
Địa điểm: Xã Thụy Dƣơng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình
Thời gian: từ tháng 10/2013 đến tháng 5/2014
Nội dung: Nghiên cứu thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên ở
xã Thụy Dƣơng huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình
6. Câu hỏi nghiên cứu
Thực trạng và nhu cầu việc làm cho thanh niên ở xã Thụy Dƣơng
huyện Thái Thụy tỉnh Thái Bình từ góc nhìn công tác xã hội đƣợc thể hiện
nhƣ thế nào?
Công tác giải quyết việc làm cho thanh niên của xã Thụy Dƣơng huyện
Thái Thụy hiện nay đạt hiệu quả ra sao?
Các giải pháp nào từ góc nhìn công tác xã hội nhằm giải quyết vấn đề
việc làm cho thanh niên ở xã Thụy Dƣơng.
7. Giả thuyết nghiên cứu
Trong điều kiện kinh tế khó khăn, năng lực tiếp cận thị trƣờng lao
động của ngƣời dân còn hạn chế, việc chuyển dịch cơ cấu lao động đang
16
diễn ra rất nhanh, phải tìm hiểu thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh
niên từ góc nhìn công tác xã hội mới đề xuất các giải pháp giải quyết việc
làm một cách hiệu quả
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp tiếp cận
Phƣơng pháp tiếp cận xu thế chuyển dịch cơ cấu lao động: Trong
quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nƣớc, việc tổ chức sản xuất sẽ
diễn ra theo hƣớng dịch chuyển cơ cấu kinh tế đáp ứng xu thế chuyển kinh
tế nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Xu thế đó tất yếu sẽ dẫn đến
sự chuyển dịch cơ cấu lao động tƣơng ứng. Nhƣ vậy, việc bố trí tổ chức
việc làm phải tuân theo những yêu cầu chuyển dịch cơ cấu lao động.
Phƣơng pháp tiếp cận thị trƣờng lao động: Đi theo hƣớng nghiên
cứu thị trƣờng lao động là nhắc đến quy luật cung cầu. Kinh tế phát triển,
thị trƣờng đòi hỏi lao động có chất lƣợng cao. Trong bối cảnh đó, việc làm
phải đƣợc tổ chức theo quy luật cung cầu lao động. Những việc làm không
căn cứ vào nhu cầu lao động sẽ không thể thực hiện đƣợc và tình trạng
không kiếm đƣợc nơi làm việc sẽ xảy ra.
Phƣơng pháp tiếp cận hệ thống: Việc làm trên địa bàn dân cƣ
đƣợc tổ chức thành một hệ thống, trong đó, mỗi việc làm sẽ đƣợc thực hiện
trong sự vận hành của cả hệ thống.
Phƣơng pháp tiếp cận nhu cầu: là cách tiếp cận dựa trên những
đòi hỏi, mong muốn, nguyện vọng của con ngƣời về vật chất và tinh thần
để tồn tại và phát triển. Tùy theo trình độ nhận thức, môi trƣờng sống,
những đặc điểm tâm sinh lý, mỗi thanh niên có những nhu cầu khác nhau
về việc làm. Nhu cầu là yếu tố thúc đẩy họ hoạt động. Nhu cầu càng cấp
bách thì khả năng chi phối họ càng cao. Nghiên cứu dựa trên nhu cầu sẽ
tìm hiểu đƣợc những việc làm nào đã đáp ứng đƣợc nhu cầu, những việc
làm nào chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu của thanh niên. Từ đó, dựa trên
phƣơng pháp tiếp cận này, nhà nghiên cứu sẽ đƣa ra hƣớng phát triển nhằm
17
Ket-noi.com forum công nghệ, giáo dục
tạo ra điều kiện để thoả mãn tối đa nhu cầu của việc làm cho thanh niên
trên địa bàn.
Nhƣ vậy, với những cách tiếp cận khác nhau, đề tài có góc nhìn
đa dạng hơn nhằm tìm hiểu thực trạng và nhu cầu việc làm của thanh niên
ở địa bàn nghiên cứu.
8.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Phương pháp quan sát: Trong quá trình thực hiện nghiên cứu,
nhà nghiên cứu đã tiến hành quan sát mức sống, thái độ, hành vi của thanh
niên và cán bộ địa phƣơng đối với các vấn đề liên quan đến tình hình việc
làm và công tác giải quyết vấn đề việc làm cho thanh niên trong xã. Cụ thể:
Đối với thanh niên: Nhà nghiên cứu quan sát công việc hiện tại của họ
có đúng theo nhu cầu và mong muốn của họ hay không. Quan sát mức sống
của họ nhƣ thế nào. Họ đang gặp những rào cản gì trong việc xin việc làm
và làm việc theo nhu cầu của mình. Nhà nghiên cứu quan sát thái độ của họ
khi họ đang gặp khó khăn trong việc giải quyết việc làm và những hành vi
nào của họ đã làm để giải quyết vấn đề việc làm cho mình. Những thông tin
đã quan sát đƣợc giúp cho nhà nghiên cứu thấy đƣợc một phần thực trạng
việc làm, nhu cầu việc làm và những vấn đề xã hội có thể nảy sinh từ vấn
đề việc làm của thanh niên trong xã, từ đó có thể tìm ra các giải pháp giải
quyết thích hợp.
Đối với cán bộ địa phƣơng: Nhà nghiên cứu quan sát thái độ của họ
trƣớc tình hình kinh tế xã hội của địa phƣơng trong thời gian qua và thực
trạng việc làm của thanh niên trong xã. Ngoài ra, nhà nghiên cứu còn quan
sát hành vi của cán bộ địa địa phƣơng đã làm những gì để giải quyết việc
làm cho thanh niên và kết quả họ đã làm đƣợc nhu thế nào. Những thông
tin mà nhà nghiên cứu quan sát đƣợc góp phần cung cấp cho luận văn thực
trạng công tác giải quyết việc làm cho thanh niên của địa phƣơng. Từ đó,
nhà nghiên cứu có thể đánh giá đƣợc những gì mà cán bộ địa phƣơng đã
làm đƣợc, những gì chƣa làm đƣợc trong việc giải quyết việc làm cho thanh
18
niên. Đây sẽ là cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp giải quyết việc làm cho
thanh niên trong xã.
Phương pháp phỏng vấn sâu: phỏng vấn 15 ngƣời. Bao gồm:
Phỏng vấn những ngƣời đại diện chính quyền địa phƣơng nhƣ: phó
chủ tịch xã, bí thƣ đoàn thanh niên, trƣởng công an xã…Nội dung phỏng
vấn bao gồm:
nhận xét nhƣ thế nào về: tình hình hình kinh tế xã hội ở địa phƣơng
trong những năm qua; về số lƣợng trình độ của thanh niên; về thực trạng
việc làm của thanh niên trong xã, hiện nay nhu cầu việc làm của thanh niên
là gì; nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng vẫn có bộ phận thanh niên thất
nghiệp, chƣa có việc làm tại địa phƣơng; yếu tố nào sẽ là những rào cản
cho việc đáp ứng nhu cầu việc làm của thanh niên trong xã hiện nay. Từ đó,
nhà nghiên cứu hỏi cán bộ địa phƣơng về những chính sách của xã trong
việc giải quyết việc làm cho thanh niên; các chƣơng trình đó đã đạt đƣợc
những thành tựu gì trong việc giải quyết việc làm cho thanh niên xã; có đề
xuất gì để giải quyết việc làm cho thanh niên trong thời gian tới.
Phỏng vấn đại diện hộ gia đình có thanh niên trong xã. Cụ
thể: Gia đình có bao nhiêu ngƣời, nghề nghiệp hiện tại của các con của
họ; các con ông/bà có gặp những khó khăn nhƣ thế nào về tìm việc làm,
nhu cầu việc làm của các con hiện nay là gì, có gặp những rào cản nào
không; có kiến nghị gì với chính quyền về việc giải quyết việc làm cho
thanh niên.
Phỏng vấn doanh nghiệp địa phƣơng: hoạt động trong lĩnh vực
nào, có bao nhiêu lao động, lao động là thanh niên chiếm bao nhiêu trong
số đó; có nhận định nhƣ thế nào về số lƣợng và chất lƣợng lao động là
thanh niên trong công ty; có mong muốn gì ở đội ngũ lao động thanh niên
địa phƣơng hiện nay; có kiến nghị với địa phƣơng về vấn đề lao động và
việc làm với chính quyền địa phƣơng không.
Phỏng vấn thanh niên: hiện tại họ đang làm nghề gì; công việc
19
- Xem thêm -