Tài liệu Tìm hiểu kỹ thuật nhân giống cây mẫu đơn đỏ (ixora coccinea) bằng phương pháp giâm hom tại vườn ươm trường đại học nông lâm thái nguyên

1 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đă ̣t vân đ Lâm sả ̉goà gô (LSNG) tư xưa để ̉ay vẩ luổ g̀ư và tro quả trỏg trỏg đờ sổg hảg ̉gay của cỏ ̉gườ. H̀ê ̣̉ ̉ay co ̉h̀êu khà ̉̀ê ̣m va LSNG khac ̉hau. Theo “ Đê ả quôc g̀a vê bao tổ va phat tr̀ể LSNG g̀à đoả 2006 - 2020” co đỉh ̉ghiaa: LSNG bao gôm tât ca ̉hửg sả phâm tà toa đươc ̉goà gỗ củ̀ va thả̃ LSNG đươc khà thac tư rửg đât rửg hoă ̣c tư thẩ cây gô. LSNG bao gôm cac sả phâm co sờ (gôm trẽ ̉ứã mâỹ sỏg))̃ cac sả phâm dù̉g lam thực phâm (gôm cac sả phâm co ̉guổ gôc tư thực vâ ̣t va cac sả phâm tư đô ̣̉g vâ ̣t)̃ cac sả phâm thuôc va my phâm̃ cac sả phâm tr̀êt xuât (gôm dâu béõ t̀̉h dâũ ̉hựa va tảảh̃ thuôc ̉huô ̣m))̃ đô ̣̉g vâ ̣t va cac sả phâm đô ̣̉g vâ ̣t khổg lam thực phâm va lam thuôc (gôm đô ̣̉g vât sổg ch̀m̃ cổ trù̉g sổg̃ dã sửg̃ lổg vu va ̉hựa cảh k̀ể đo))̃ cac sả phâm khac) (Đà hoc Lâm ̉gh̀ệp̃ 10/2005) [1]. Vì vâ ̣y v̀ê ̣c ̉gh̀ể cứũ bao tổ va phat tr̀ể LSNG gop phẩ bao vê ̣ tí̉h đa dảg s̀̉h hoc̃ ̉guổ gẻ của hê ̣ s̀̉h thà rửg ̉h̀ê ̣t đ́̀̃ ̉ẩg cao g̀a tri sư dủg va g̀a tri k̀̉h tê của cac loà LSNG chủ yêu la đỉh hứ̉g ̉gh̀ể cứu lâu dà của cac ̉ha lâm ̉gh̀ê ̣p ̉ò chủg va cac ̉ha khoa hoc ̉gh̀ể cứu vê LSNG ̉ò r̀ểg. V̀ê ̣c ̉gh̀ể cứu xây dự̉g quy trì̉h trổg chăm soc̃ chê b̀ể LSNG la hoat đô ̣̉g câp th̀êt h̀ê ̣̉ ̉ay. Trỏg đo cổg tac tao g̀ổg đỏg và tro quả trỏg khổg thê th̀êu trỏg quy trì̉h ̉ay. H̀ê ̣̉ ̉ay co 2 phưởg phap tao g̀ổg phô b̀ểa: phưởg phap ̉hẩ g̀ổg vô tí̉h va phưởg phap ̉hẩ g̀ổg hưu tí̉h. Nhẩ g̀ổg bẳg hom la phưởg thức đảg đươc ap dủg phô b̀ể đê ̉hẩ g̀ổg cac dỏg vô tí̉h. Nhẩ g̀ổg bẳg hom co hê ̣ sô ̉hẩ g̀ổg caõ cây g̀ư đươc ̉hửg đăc̣ đ̀êm d̀ truyể quy tư cây me. Cây đổg đêu thuậ̉ lờ cho v̀ê ̣c chăm soc̃ śm ra hoa kêt qua va co thê sả xuât g̀ổg theo tí̉h cổg ̉gh̀ê ̣p. Do ̉hửg ưu v̀ê ̣t của mì̉h ma ̉hẩ g̀ổg bẳg hom đảg đươc sư dủg hâu hêt trỏg cổg tac chỏ g̀ổg cây trổg (Mà Quảg Trưởg̃ Lưởg Thi Ảh̃ 2007) [10]. 2 Mâu đở đo (Ixora coccinea) la mô ̣t trỏg ̉hửg cây thuô ̣c ̉hom LSNG thưởg trổg lam cảh tuy ̉h̀ể Mâu đở cỏ la mô ̣t loà thuôc co ̉h̀êu tac dủg. Bô ̣ phâ ̣̉ dù̉g lam thuôc la rê phờ khô hoă ̣c sây khô gò la mâu đở bì̃ đươc thu hoach ở ̉hửg cây trổg đươc tư 3 - 5 ̉ăm. Trỏg y hoc cô truyể V̀ê ̣t Nam̃ mâu đở bì đươc dù̉g lam thuôc chưa trẩ k̀̉h̃ g̀am đaũ chưa ̉ỏg âm i kéo dà̃ sôt vê ch̀êu va đêm̃ khổg co mô hồ̃ hoăc̣ đở sửg̃ huyêt ứ phat sôt̃ ̉hức đâũ đau lửg̃ đau kh́p̃ đau k̀̉h̃ k̀̉h ̉guyê ̣t khổg đêũ bê ̣̉h phu khoa sau kh̀ đe (Đô Tât Lờ̃ 2006) [6]. Nhẩ g̀ổg cây Mâu đở bẳg phưởg phap g̀âm hom ̉hăm củg câp mô ̣t lưởg cây g̀ổg ĺ̉ ma vẩ đam bao chât lưởg cây cỏ. Chí̉h vì lí do ̉êu trể ma tồ lựa chỏ ̉gh̀ể cứu đê tàa: “Tìm hiểu ky th̉uâ ̣t nhân giông cây Mẩu đơn đo ( Ixora coccinea) băng phương phap giầm hòm tai ưưn ườm trưưng Đai hoc Nông Lầm Thai Ng̉uyynn” 1.2. Mục ích nghiên cứu Nắm bắt cac yêu ky thuâ ̣t ̉hẩ g̀ổg vô tí̉h cây Mâu đở đo bẳg phưởg phap g̀âm hom. Thực hảh phưởg phap ̉hẩ g̀ổg vô tí̉h cây Mâu đở đo bẳg phưởg phap g̀âm hom. 1.3. Mục tiêu nghiên cứu Lam quẻ v́̀ cổg tac ̉gh̀ể cứu khoa hoc trảg bi mô ̣t sô k̀ể thức trỏg thực tê. Kêt hơp v̀ê ̣c lam đê tà tôt ̉gh̀ê ̣p v́̀ v̀ê ̣c hê ̣ thổg̃ củ̉g cô ̉hửg k̀ể thức đã hoc ca vê k̀ể thức lẩ thực hảh. Gop phẩ tao g̀ổg cây Mâu đở đo bẳg phưởg phap g̀âm hom. 1.4. Ý nghia cca đ tti G̀úp cho s̀̉h v̀ể ̉ắm vửg hở k̀ể thức đã đươc hoc củg ̉hư trà ̉gh̀ê ̣m g̀ưa lí thuyêt v́̀ thực hảh̃ đă ̣c b̀ê ̣t ̉hửg k̀ể thức trỏg lỉh vực g̀âm hom ̉hưa: chỏ hom g̀âm̃ xư lí hom g̀âm̃ ky thuâ ̣t cắt hom̃ ky thuâ ̣t g̀âm hom)cach pha chê thuôc tìm h̀êu qua trì̉h s̀̉h trưở̉g của cây tư đo ap dủg vao thực tê sả xuât. Tao cơ hô ̣̀ đê s̀̉h v̀ể lam quẻ̃ tìm h̀êu k̀ể thức ̉goà thực tê g̀úp cho cổg v̀ê ̣c sau ̉ay. Cây Mâu đở đo la cây LSNG thưởg dù̉g lam cảh va lam thuôc. 3 Phần 2 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ̉ NGIINN CỨHU 2.1. Đă ̣c iể oti ccâ nghiên cứu 2.1.1. Đăc̣ điềm hinh thai Mâu đở đo (Ixora coccinea) hay Đở đõ Trảg đõ Lỏg thuyể hoã Nam mâu đở. Thuô ̣c bộ Gẻt̀ảales̃ ho Rub̀aceaẽ ch̀ Ixora (Đà hoc quôc g̀a Ha Nộ̀̃ 2001) [1]. Mâu đở la mô ̣t cây sổg lâu ̉ăm̃ co thê cao 1 - 1.5m co thê cao để 3m phẩ cảh ̉hảh ̉h̀êũ la rô ̣̉g bả̃ moc đồ thẳg đứ̉g̃ hì̉h trứ̉g trỏ̃ đâu la co tư 3 - 5 khíã cuổg la dà̃ bê mă ̣t la mau xảh luc̃ mă ̣t trà mau tro luc co phẩ trắ̉g̃ trở ̉h̃̉ khổg lổg hoă ̣c lổg mỉ ̉ho. Hoa lữ̉g tí̉h̃ moc đở trể đâu cảh̃ đưởg kí̉h tư 10 - 30cm̃ ̉h̀êu ̉huy đực̃ toả bô ̣ bi hoa bả bao vâỹ cảh ̉u 5 mau luc̃ cảh hoa ̉guyể bả co tư 5 - 6 cảh̃ trà qua thờ g̀ả d̀ thực trổg mô ̣t bô ̣ phâ ̣̉ cảh ̉huy đực b̀ể thảh cảh hoã hoa trở thảh cảh kép̃ co 3 - 4 tẩg. Sô cảh hoa ít gò la “đa đ̀ê ̣p”̃ hoa co mau sắc tư trắ̉g̃ vảg̃ phẩ̃ đõ tím̃ tím thả...hoa kêt thảh trà chùm loà quã co be chí̉ ̉ứt rã gò la loà co “côt đô ̣t” qua đây lổg mể mỉ̃ qua mau đo tím dà 5 - 6mm̃ rộ̉g 6 - 7mm. Mồ ô co một hat̃ dà 4 - 5mm̃ rộ̉g 3 - 4mm̃ phía lửg phổg lể̃ cỏ phía bủg thì lõm vao (Đô Tât Lờ̃ 2006) [6]. 2.1.2. Phân bô Xuât xứ hoa tư cao ̉guyể Tây Bắc Trủg Quôc̃ trỏg thủg lủg Th̀êm Cam Ǹ̉h̃ Sở côc Ba quậ̉ thuô ̣c dà Tẩ L̀̉h. H̀ể ̉ay trỏg vù̉g ̉ú̀ cac tỉhTh̀êm Tâỹ Cam Túc̃ Tứ xuyể̃ Ha Nam vẩ cỏ cây moc hoảg. Đât thích hơp cho cây Mâu đở phà ở ̉ờ co tẩg đât sâũ daỹ tờ xôp̃ mau m̃̃ loà đât mể thoat ̉ức hă ̣c đât cat rât tôt̃ tôt ̉hât tẩg đât mể deo bể trể̃ day đô ̣ 1m̃ bể dứ̀ tẩg đât pha cat. Loà cây ̉ay khổg thích hơp v́̀ đât mă ̣̉̃ muồ hoă ̣c đât ̉ỏg (Đô Tât Lờ̃ 2006) [6]. 2.2. Cơ sơ hoa hoc Nhẩ g̀ổg la bức cuồ cù̉g của mô ̣t chưởg trì̉h cà th̀ê ̣̉ g̀ổg đê củg câp hat g̀ổg hoă ̣c hom cảh cho trổg rửg trể quy mô ĺ̉ va cho cac bức cà th̀ê ̣̉ g̀ổg theo cac phưởg thức s̀̉h sả thích hơp. 4 S̀̉h sả bẳg hat tao đươc cây khoe mảh ̉hửg lâu co qua va kho g̀ư đươc tí̉h d̀ truyể tôt của cây me. Nhẩ g̀ổg bẳg hom la phưởg phap dù̉g mô ̣t phẩ lã mô ̣t đoả thẩ̃ đoả cảh hoă ̣c đoả rê đê tao ̉ể cây ḿ̀ gò la cây hom̃ cây hom co đă ̣c tí̉h d̀ truyể ̉hư cây me. Nhẩ g̀ổg bẳg hom la phưởg phap ̉hẩ g̀ổg co hê ̣ sô ̉hẩ g̀ổg cao ̉ể đươc dù̉g phô b̀ể trỏg ̉hẩ g̀ổg cây rửg̃ cây cảh va cây ẳ qua (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 2.2.1. Cơ sở tế bào hoc Bât kỳ mô ̣t loà s̀̉h vâ ̣t ̉ao củg co câu tao tư tê bao. Tê bao la đở vi câu trúc ̉ho ̉hât̃ cơ bả ̉hât của s̀̉h vâ ̣t. Tê bao chứa bô ̣ ̉h̀êm sắc thê mảg đây đủ thổg t̀̉ d̀ truyể cho qua trì̉h phat tr̀ể của s̀̉h vâ ̣t̃ đổg thờ chât ̉guyể s̀̉h của tê bao co kha ̉ẳg thu ̉hâ ̣̉ ̉ẳg lưởg va chât l̀ê ̣u tư mồ trưởg đê phuc vu cho qua trì̉h s̀̉h sả̃ bả chât của cây cỏ tao bở̀ qua trì̉h d̀̉h dữ̉g co ̉guổ gôc tư bả sao của cây me(Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 2.2.2. Cơ sở di tr̉uyền hoc S̀̉h vâ ̣t bâ ̣c cao đươc phat tr̀ể tư mô ̣t tê bao hơp tư qua ̉h̀êu lẩ phẩ bao l̀ể t̀êp cù̉g v́̀ qua trì̉h phẩ hoa cac cơ quả. Đă ̣c trửg của hì̉h thức phẩ bao trể la sô lưởg NST của tê bao khở̀ đâu va tê bao ḿ̀ đươc phẩ ch̀a ̉hư ̉hau ̉ể đươc gò la phẩ bao ̉guyể ̉h̀êm hay ̉guyể phẩ. Phẩ bao ̉guyể ̉h̀êm la qua trì̉h phẩ ch̀a tê bao ma kêt qua tư mô ̣t tê bao bả đâu cho 2 tê bao cỏ co sô lưởg NST củg ̉hư câu trúc va thảh phẩ hoa hoc g̀ổg ̉hư tê bao bả đâu. Nhơ co qua trì̉h ̉guyể phẩ ma cac NST đươc phẩ phồ đổg đêu chí̉h xac cho cac tê bao cỏ̃ ở thờ kỳ đâu của ̉guyể phẩ̃ NST tự tà bả trức t̀ể theo ch̀êu doc rồ tach theo ch̀êu ̉gảg đê phẩ ch̀a vê cac tê bao cỏ đam bao cho tê bao cỏ co bô ̣ NST ̉hư ̉hau. Nhơ co qua trì̉h ̉guyể phẩ ma khồ lưởg cơ thê tẳg lể sau đo ̉hơ qua trì̉h phẩ hoa cac cơ quả trỏg qua trì̉h phat tr̀ể ca thê tao thảh mô ̣t cây cỏ hoả chỉh. Đây la qua trì̉h đam bao cho cây cỏ tổ tà tí̉h trảg cây me. Hom cảh va hom thẩ la hom đươc cắt tư mô ̣t phẩ cây ̉ỏ tư chồ hoă ̣c cảh ̉ỏ của cây. Mô ̣t sô loà ̉hư trẽ Luổg hom g̀âm co thê la mô ̣t 5 đoả thẩ gôc̃ đoả cảh hoă ̣c đoả gôc cảh sat thẩ. Hom của cac loà cây gô đêu đươc lây tư thẩ cây ̉ỏ hoă ̣c cảh ̉ỏ của cây (bao gôm ca chồ vươt). Cac loà cảh g̀âm thưởg la cảh ̉ỏ̃ cảh hoa gô ̃chủ yêu la cảh ̉ưa hoa gô va cảh hoa gô. Tùy theo tửg loà cây va đ̀êu k̀ê ̣̉ thờ t̀êt lúc g̀âm hom ma chỏ cảh co kha ̉ẳg ra rê cao ̉hât. Hom rê la loà hom đươc cắt tư rê cây. Mô ̣t sô loà cây co thê dù̉g rê đê g̀âm hom ̉hưa: Xoả̃ Hổg)̉goà ra ở mô ̣t sô loà ̉gườ ta co thê g̀âm hom tư la hoă ̣c tư củ. Kha ̉ẳg ra rê của hom củg phu thuô ̣c vao xuât sứ của câỹ co loà hom co kha ̉ẳg ra rê caõ co loà hom kho ra rễ chồ đỉh co kha ̉ẳg ra rê tôt hở chồ ̉ach̃ đă ̣c b̀ê ̣t la cảh chồ vươt kha ̉ẳg ra rê tôt hở la cảh lây tư tả cây. Tùy tửg loà ma lây hom ở tuồ va vi trí ̉ao cho phù hơp (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 2.2.3. Sự hinh thành rê bbt đđnh Nhẩ g̀ổg bẳg hom dựa trể kha ̉ẳg tà s̀̉h hì̉h thảh rê bât đỉh của mô ̣t đoả thẩ hoăc̣ cảh trỏg đ̀êu k̀ê ̣̉ thích hơp đê hì̉h thảh cơ thê ḿ̀. Rê bât đỉh la rê đươc s̀̉h ra ở bât kỳ bô ̣ phâ ̣̉ ̉ao của cây ̉goà hê ̣ rê của ̉õ trỏg hom g̀âm va ch̀êt đêu quả trỏg la hì̉h thảh rê bât đỉh. Co hà loà rêa: rê t̀êm ẩ va rê ḿ̀ s̀̉h. - Rê t̀êm ẩa: La rê co ̉guổ gôc tư trỏg thẩ câỹ cảh cây ̉hửg chi phat tr̀ể kh̀ bô ̣ phâ ̣̉ của cây đươc phẩ tach ra khò cây me. - Rê ḿ̀ s̀̉ha: La rê đươc hì̉h thảh sau kh̀ cắt hom va g̀âm hom. Kh̀ đo cac tê bao chô bi cắt̃ bi pha hủỹ bi tổ thưởg va cac tê bao dẩ truyể đã chêt của mô gô đươc mở ra la g̀à đoả cac chu trì̉h trao đồ va vâ ̣̉ chuyể cac chât trỏg thẩ câỹ dẩ để dỏg ̉hựa luyê ̣̉ đươc dẩ tư phẩ la xuổg đây bi dổ là kh̀ể cho cac tê bao phẩ ch̀a hì̉h thảh ̉ể mô seõ đây la cơ sở hì̉h thảh rê bât đỉh (Lê Đì̉h Khà̃ 2001). Sự hì̉h thảh rê bât đỉh co thê đươc phẩ ch̀a lam 3 g̀à đoảa: G̀à đoả 1a: Cac tê bao bi thưởg ở cac vêt cắt chêt đ̀ va hì̉h thảh lể mô ̣t ĺp keo lâp đây cac mach gô g̀úp hả chê thoat hờ ̉ức tà chô bi cắt. G̀à đoả 2a: Cac tê bao sổg ̉gay dứ̀ ĺp bao vê ̣ bắt đâu phẩ ch̀a va hì̉h thảh ĺp mô mêm (callus) gò la mô seo. 6 G̀à đoả 3a: Cac tê bao vù̉g tưởg tẩg hoă ̣c lẩ câ ̣̉ va l̀be bắt đâu hì̉h thảh rê. Cây gô co mô ̣t hoă ̣c ̉h̀êu ĺp mô gô thứ câp va l̀be thì rê thứ câp thưởg phat s̀̉h ở tê bao ̉hu mô cỏ sổg của hom̃ bắt ̉guổ tư l̀be thứ câp cỏ ̉ỏ. Tuy ̉h̀ể đồ kh̀ rê bât đỉh củg phat s̀̉h tư mach râỹ tưởg tẩg̃ l̀bẽ bì khổg va tủy. Mô seo la khồ tê bao ̉hu mô co mức đô ̣ l̀g̀̉ hoa khac ̉hau. Thổg thưởg trức kh̀ xuât h̀ê ̣̉ rê thây xuât h̀ê ̣̉ mô ̣t ĺp mô seo ̉ể thưởg t̀̉ rẳg sự xuât h̀ê ̣̉ của mô seo la sự cẩ th̀êt cho sự ra rê của hom̃ ̉hửg ở ̉h̀êu loà cây sự xuât h̀ê ̣̉ của mô seo la mô ̣t dự bao tôt vê kha ̉ẳg ra rê. Nhì̉ chủg̃ cac rê bât đỉh thưởg đươc hì̉h thảh bể cảh va sat vao lõ̀ trủg tâm của mô mach̃ ẳ sâu va trỏg thẩ (cảh) t́̀ gẩ ổg mach̃ sat bể ̉goà tưởg tẩg. Thờ g̀ả hì̉h thảh rê của hom g̀âm ở cac loà cây khac ̉hau b̀ể đô ̣̉g kha ĺ̉ tư và ̉gay v́̀ cac loà cây dê hì̉h thảh rê va t́̀ và thảg v́̀ cac loà kho ra rê ̉hư chè̃ tra m̀̃ sể) Mức đô ̣ hoa gô củg ảh hưở̉g t́̀ sự ra rê của hom. Hom hoa gô ̉h̀êũ hay phẩ gô ch̀êm ̉h̀êu thì kha ̉ẳg ra rê kém. H̀ê ̣̉ tưởg cực tí̉h la h̀ê ̣̉ tưởg phô b̀ể trỏg g̀âm hom̃ do vâ ̣y kh̀ g̀âm hom phà đă ̣t hom cho đú̉g ch̀êu (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 2.2.4. Cac nhân tô ảnh hưởng đến khả năng ra rê c̉a hòm giầm 2.2.4.1. Các nhân tố nô ̣i siinh * Đă ̣c điể i truyên loai Đã co ̉h̀êu ̉gh̀ể cứu cho thây khổg phà tât ca cac loà đêu co kha ̉ẳg ra rê ̉hư ̉hau. Nảda (1970) đã dựa trể kha ̉ẳg ra rê đê ch̀a ra cac loà cây gô thảh 3 ̉hom chí̉h laa:  Nhom co kha ̉ẳg ra rê cao gôm 29 loà ̉hư sô loà thuô ̣c cac ch̀ Malus sp̃ Prủus sp̃ Pyus sp...thuô ̣c ho Rosaceaẽ mô ̣t sô ch̀ khac ̉hư Aesculus sp̃ Bauh̀̉̀a sp...  Nhom co kha ̉ẳg ra rê trủg bì̉h gôm 65 loà trỏg đo co cac ch̀ Eucaluptus sp̃ Quercus sp...  Nhom kho ra rê gôm 26 loà ̉hư cac ch̀ Malus sp̃ Prủus sp̃ Pyrus sp thuô ̣c ho Rosaceae) 7 Tuy ̉h̀ể sự phẩ ch̀a ̉ay củg chi co y ̉ghia tưởg đồ vì co mô ̣t sô loà ở ̉hom 2̃ ̉hom 3 vẩ dê ra rê ̉hư gaõ l̀êu sam̃ vẩ sam. Do vâ ̣ỹ theo kha ̉ẳg g̀âm hom co thê ch̀a thực vâ ̣t thảh 2 ̉hom chí̉h laa:  Nhom s̀̉h sả bẳg hom cảh chủ yêu la thuô ̣c ho Dâu Tăm (Moraceae) ̉hư Dâu Tăm̃ Sủg̃ Dưởg... mô ̣t sô loà thuô ̣c ho l̀êu (Sal̀caseae) va cac loà cây ̉ổg ̉gh̀ê ̣p ̉hư Sắ̉̃ Míã Khoà lảg̃ Rau muổg... đồ v́̀ ̉hửg loà cây ̉ay kh̀ g̀âm hom khổg cẩ phà xư ly thuôc hom vẩ ra rê bì̉h thưởg.  Nhom s̀̉h sả chủ yêu bẳg hat thì kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm bi hả chê ở cac mức đô ̣ khac ̉hau. Nhửg loà co kha ̉ẳg ra rê cao ̉hư Sở để 35 tuồ vẩ co kha ̉ẳg ra rê 70 - 90 (Kom̀asaroṽ 1964; Nguyể Hoảg Nghiã Đoả Thi Bích̃ 1995). Nhửg loà cây kho ra rê ̉hư M̃ (Mảgl̀et̀a glauca) 5 tuồ kha ̉ẳg ra rê chi co 14 (Lê Đì̉h Khã Hoảg Thảh Lô ̣c̃ Pham Vẳ Tuẩ̃ 1996). Đồ v́̀ ̉hom ̉ay ̉uổ co ti lê ̣ ra rê cao thì phà dù̉g cây ̉ỏ va phà sư lí caccs chât kích thích ra rê thích hơp (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. * Đă ̣c điể i truyên cua từng xuât xư cua từng cá thê Do đă ̣c đ̀êm b̀ể di ma cac xuât sứ va cac ca thê khac ̉hau củg co ̉hửg kha ̉ẳg ra rê khac ̉hau. Ngh̀ể cứu cho bach đả trắ̉g Camả (E.camaldulẻs̀s) 4 thảg tuồ đã cho thây rẳg xuât sứ tà Kather̀̉e co ti lê ̣ ra rê 95 thì xuât xứ G̀lbert R̀ver co ti lê ̣ ra rê 50 ̃ cỏ xuât xứ Nghia Bì̉h chi ra rê 35 (Lê Đì̉h Khã Pham Vẳ Tuẩ̃ Đoả Thi Bích̃ 1997). * Tuổi cây ̉ẹ lây canh Kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm khổg ̉hửg do tí̉h d̀ truyể quy đỉh ma cỏ phu thuô ̣c rât ĺ̉ vao tuồ cây me lây cảh. Thổg thưởg cây chưa s̀̉h sả hat dê ̉hẩ g̀ổg bẳg g̀âm hom hở cây đã s̀̉h sả bẳg hat̃ hom lây tư cây tuồ ̉ỏ co kha ̉ẳg ra rê cao hở hom lây tư ̉hửg cây tuồ g̀a. Ở mô ̣t sô loà cây kha ̉ẳg ra rê của chi tổ tà ở ̉hửg cây 1 - 2 tuồ. Ví dua: hom lây tư cây M̃ 1 tuồ̃ 3 tuồ̃ 20 tuồ co kha ̉ẳg ra rê tưởg ứ̉g la 98 ̃ 47 ̃ 0 (Lê Đì̉h Khã Hoảg Thảh Lô ̣c̃ Pham Vẳ Tuẩ̃ 1990). Cây ̉ỏ khổg ̉hửg co ti lê ̣ ra rê cao ma thờ g̀ả ra rê củg ̉gắ̉ hở. Ví du ở Vẩ sả hom lây tư cây 30 – 40 ̉gay tuồ phà sau 150 ̉gay ḿ̀ ra rê ̃ 8 trỏg kh̀ hom lây tư cây 6 – 7 tuồ thì chi 60 – 70 ̉gay đã ra rê (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. *Vi tri canh va tuổi canh Hom lây tư cac bô ̣ phâ ̣̉ khac ̉hau trể thẩ se co ti lê ̣ ra rê khac ̉hau. Thổg thưởg̃ hom lây tư cảh ở tẩg dứ̀ co ti lê ̣ ra rê cao hở ở tẩg trể̃ cảh câp 1 cao hở cảh câp 2̃ câp 3̃ cảh chồ vươt cao hở cảh lây tư tả câỹ vì vâ ̣y đồ v́̀ ̉h̀êu loà cây ̉gườ ta thưởg xư ly cho cây ra chồ vươt đê lây hom g̀âm. Tuy ̉h̀ể kha ̉ẳg ra rê của cảh chồ vươt củg thay đồ theo vi trí lây hom. Theo thực ̉gh̀ệm thì đoả ̉gỏ co tỷ lệ ra rê thâp ̉hât̃ cac đoả g̀ưa co tỷ lệ rê tẳg dẩ lể̃ để đoả gôc thì là g̀am xuổg. Nhì̉ chủg cây ̉ỏ va cảh ̉ưa hoa gô cho ti lê ̣ ra rê cao ̉hât̃ sỏg tùy loà cây ma ảh hưở̉g của tuồ cây va tuồ cảh ảh hưở̉g để kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm đươc thê h̀ê ̣̉ khac ̉hau. Qua ̉gh̀ể cứu ḿ̀ xac ̉hâ ̣̉ đươc tuồ cây va tuồ cảh thích hơp cho g̀âm hom ở tửg loà (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. *Sự tồn tại cua lá trên hỏ. La la cơ quả quảg hơp đê tao ra cac chât hưu cơ cẩ th̀êt cho câỹ đổg thờ la cơ quả thoat hờ ̉ức đê khuyêch tả tac dủg của cac chât kích thích ra rê để cac bô ̣ phâ ̣̉ của hom. La la cơ quả đ̀êu t̀êt cac chât đ̀êu hoa s̀̉h trưở̉g ở g̀âm hom̃ vì thê kh̀ g̀âm hom ̉hât th̀êt phà đê là mô ̣t d̀ê ̣̉ tích la cẩ th̀êt. Khổg co la thì hom g̀âm khổg thê ra rễ sỏg đê là d̀ê ̣̉ tích qua ĺ̉ thì qua trì̉h thoat hờ ̉ức qua mảh lam hom bi héo va chêt trức lúc co thê ra rê. Kh̀ chuẩ bi hom g̀âm̃ hom phà co 1 - 2 lã va phà cắt b́t mô ̣t phẩ ph̀ể lã chi đê là 1/3 - 1/2 d̀ê ̣̉ tích la (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. * Kich thước hỏ Đưởg kí̉h va ch̀êu dà hom củg ảh hưở̉g t́̀ tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm. Cac trủg tâm Ngh̀ể cứu g̀ổg cây rửg cho thây ch̀êu dà hom Bach đả̃ keo tư 7 - 10cm̃ Ph̀ lao 10 - 12cm la thích hơp. Tuy ̉h̀ể̃ đê xac đỉh kích thức hom thích hơp cho mồ loà cây cẩ phà xac đỉh bẳg thực ̉gh̀ê ̣m (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 9 *Các chât điêu hòa siinh trưnng Trỏg cac chât đ̀êu hoa s̀̉h trưở̉g thì Aux̀̉ đươc cò la quả trỏg ̉hât trỏg qua trì̉h ra rê của cây hom. Sỏg ̉h̀êu chât tac đô ̣̉g cù̉g Aux̀̉ củg tổ tà mô ̣t cach tự ̉h̀ể trỏg cac mô của hom g̀âm va tac đô ̣̉g để qua trì̉h ra rê của chú̉g̃ trỏg đo quả trỏg ̉hât la a: Rh̀oocal̀̉̃ đổg ̉hẩ tô ra rê va cac chât kích thích la kìm hãm ra (Turesskàã 1993) [13]. - Rh̀oocal̀̉ ̉ăm 1993 Bùlẻ̉e va Wẻt đã tổg hơp đươc cac chât co bả chât ax̀t̃ phẩ tư lưởg thâp va chù ̉h̀ê ̣t tư D̀astaoa (ẻoyme b̀ể đồ t̀̉h bô ̣t thảh đưởg) khổg thuẩ kh̀êt củg ̉hư tư mâm la va chồ hoa của mô ̣t sô loà câỹ chât đă ̣c b̀ê ̣t đươc cò la cẩ th̀êt cho sự hì̉h thảh rê của ̉h̀êu loà cây. - Đổg ̉hẩ tô ra rê (Root̀̉g - factors)̃ theo Hess (1996) cho rẳg mô ̣t sô chât ̉ô ̣̀ s̀̉h đ̀êu t̀êt phẩ phồ hoat tí̉h của IAA gây ̉ể khở̀ đô ̣̉g ra rê va gò la đổg ̉hẩ tỗ mô ̣t sô chât loà ̉ay đươc xac đỉh la ax̀t Chorogẻ̀c va ax̀t Isochlogẻ̀c. Cac chât kích thích ra rê va kìm hãm ra rê. Nh̀êu ̉gh̀ể cứu đã ̉êu lể sự tổ tà của cac chât kích thích ra rê trỏg cac mô của cac loà cây co kha ̉ẳg ra rê cao. Ví dũ serqùterp̉̀c lactỏe đươc tr̀êt tach tư la cây Hứ̉g Dưởg̃ d̀cyl̀cterpẻ̀c đươc tr̀êt tach tư cây rau sam đêu la ̉hửg chât kích thích ra rê cho đâ ̣u xảh. Mô ̣t sô tac g̀a cỏ ̉êu lể sự tổ tà của mô ̣t sô chât kìm hãm Nhaxảthox̀̉̃ ax̀t Absc̀s̀c (ABA) va mô ̣t sô chât khac đươc tach tr̀êt tư hom kho ra rê. Cac chât kích thích kho ra rê va kìm hãm ra rê của hom g̀âm đươc xac đỉh bẳg ̉ổg đô ̣ tưởg đồ cac chât ̉ay. Cac loà cây dê ra rê chứa ̉ổg đô ̣ cao cac chât kích thích ra rê là chứa ̉ổg đô ̣ cao cac chât kìm hãm ra rê (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 2.2.4.2. Các nhân tố ngoại siinh * Điêu kiê ̣n siinh siống cua cây ̉ẹ lây canh Đ̀êu k̀ê ̣̉ s̀̉h sổg của cây me lây cảh co ảh hưở̉g rõ rê ̣t để kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm̃ ̉hât la hom la tư ̉hửg cây ̉ỏ. Theo Ẻrght (1959) thì hom lây tư cây 3 tuồ của cac loà P̀cea ab̀es̃ P̀̉usres̀̉osã P.strobus co bỏ phẩ hưu cơ va phẩ vô cơ đã co ti lê ̣ ra rê cao hở so v́̀ hom lây tư cây khổg đươc bỏ phẩ. 10 Đ̀êu k̀ê ̣̉ ch̀êu sảg cho cây me lây cảh củg ảh hưở̉g để kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm. Va đ̀êu k̀ê ̣̉ lây hom ở xa ̉ờ g̀âm hom củg ảh hưở̉g để kha ̉ẳg ra rê va s̀̉h trưở̉g của hom g̀âm (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. * Thơi vvu giẩ hỏ Thờ vu g̀âm hom la mô ̣t ̉hẩ tô ảh hưở̉g t́̀ sự ra rê của hom g̀âm. Tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm phu thuô ̣c vao thờ vu lây cảh va thờ vu g̀âm hom. Mô ̣t sô loà cây co thê g̀âm hom quảh ̉ăm̃ sỏg ̉h̀êu loà cây co tí̉h thờ vu rõ rê ̣t. Theo Fr̀sỏ (1967) va Nesterov (1967) thì mùa mưa la mùa g̀âm hom co ti lê ̣ ra rê ̉h̀êu ̉hât ở cac loà câỹ trỏg kh̀ mô ̣t sô loà khac là co ti lê ̣ ra rê ̉h̀êu hở va mùa xuẩ. Hom đươc lây trỏg cac thờ kỳ cây me hoat đô ̣̉g s̀̉h trưở̉g mảh co ti lê ̣ ra rê cao hở cac thờ kỳ khac (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. Thờ vu g̀âm hom đat kêt qua thâp hay cao thưởg gắ̉ l̀ể v́̀ yêu tô cơ bả la d̀ể b̀ể khí hâ ̣u trỏg ̉ăm̃ mùa s̀̉h trưở̉g của cây va trảg thà s̀̉h ly của cảh. Hâu hêt cac loà cây đêu s̀̉h trưở̉g mảh trỏg mùa xuẩ hè (mùa mưa) va s̀̉h trưở̉g châ ̣m vao thờ kỳ cuồ thu va mùa đổg. Vì thễ thờ kỳ g̀âm hom tôt ̉hât cho cac loà cây la cac thảg xuẩ - hè va đâu thu. * Anh siáng Á̉h sảg củg câp ̉ẳg lưởg cho mò hoat đô ̣̉g sổg của mò s̀̉h vâ ̣t. Á̉h sảg đỏg và tro sổg cỏ trỏg v̀ê ̣c ra rê của hom g̀âm (Tewar̀̃ 1994). Khổg co ảh sảg va khổg co la thì hom g̀âm khổg co hoat đô ̣̉g quảg hơp̃ qua trì̉h trao đồ chât kho xay rã do đo khổg thê co hoat đô ̣̉g ra rê Trỏg đ̀êu k̀ê ̣̉ ̉h̀ê ̣t đ́̀̃ ảh sảg tự ̉h̀ể mảh thưởg kèm theo ̉h̀ê ̣t đô ̣ cao ̉ể thưởg lam g̀am đảg kê tỷ lê ̣ ra rê. Chât lưởg ảh sảg củg ảh hưở̉g đảg kê để tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm. Theo K̀om̀asov (1964) thì ảh sảg tự ̉h̀ể la cẩ th̀êt cho ra rễ cỏ ảh sảg đo va ảh sảg xảh la g̀am tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm ở mô ̣t sô loà cây ưa sảg. Tuy ̉h̀ể̃ ảh hưở̉g của ảh sảg để kha ̉ẳg ra rê của hom g̀âm thưởg mảg tí̉h chât tổg hơp theo k̀êu phức hê ̣ ảh sảg - ̉h̀ê ̣t - âm ma khổg phà la tửg yêu tô r̀ểg le. Vì thê kh̀ g̀âm hom phà chú y t́̀ tât ca 11 cac yêu tô trể. Mă ̣t khac ảh sảg chi tac đô ̣̉g để kha ̉ẳg ra rê của hom v́̀ sự co mă ̣t của la câỹ hom khổg co la thì khổg chù ảh hưở̉g của ảh sảg va khổg co sự hoat đô ̣̉g ra rê (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. *Nhiê ̣t đô ̣ Nh̀ê ̣t đô ̣ la ̉hẩ tô ảh hưở̉g để mò hoat đô ̣̉g sổg của s̀̉h vâ ̣t. Cù̉g v́̀ ảh sảg̃ ̉h̀ê ̣t đô ̣ la mô ̣t trỏg ̉hửg yêu tô quyêt đỉh tôc đô ̣ ra rê của hom g̀âm (Pravd̀̉̃ 1938). Ở ̉h̀ê ̣t đô ̣ qua thâp hom ̉ăm ở trảg thà t̀êm ẩ va khổg ra rễ cỏ ̉h̀ê ̣t đô ̣ qua cao là tẳg cưởg hô hâp va bi hỏg̃ tư đo lam g̀am tỷ lê ̣ ra rê. Cac loà cây ̉h̀ê ̣t đ́̀ ̉h̀ê ̣t đô ̣ thích hơp trỏg ̉ha g̀âm hom thích hơp cho ra rê la 25 - 333C va ̉h̀ê ̣t đô ̣ g̀a thê la 25 303C (Lỏg mả̃ 1993)̃ ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí trể 353C lam tẳg tỷ lê ̣ héo của la (Nguyể Ngoc Tẩ va cô ̣̉g sự̃ 1994). Nò chủg thì ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí trỏg ̉ha g̀âm hom ̉ể cao hở ̉h̀ê ̣t đô ̣ g̀a thê 2 - 33C (Mà Quảg Trưởg̃ Lưởg Thi Ảh̃ 2007) [10] *Đô ̣ ẩ Đô ̣ âm khổg khí va đô ̣ âm g̀a thê la ̉hẩ tô hêt sức quả trỏg trỏg g̀âm hom. Cac hoat đô ̣̉g quảg hơp̃ hô hâp̃ phẩ ch̀a tê bao va chuyể hoa vâ ̣t chât trỏg cây đêu cẩ ̉ức. Th̀êu ̉ức thì hom bi héõ ̉h̀êu ̉ức thì hoat đô ̣̉g của mẻ thủy g̀à tẳg lể̃ qua trì̉h quảg hơp bi ̉gửg trê ̣. Kh̀ g̀âm hom mồ loà cây đêu co đô ̣ âm thích hơp̃ lam mât đô ̣ âm của hom khoảg 15 20 thì hom hoả toả mât kha ̉ẳg ra rê. Đồ v́̀ ̉h̀êu loà câỹ độ âm thích hơp cho g̀âm hom la 50 - 70 . Nêu tẳg lể 100 thì hâu hêt hom g̀am kha ̉ẳg ra rê (Mà Quảg Trưởg̃ Lưởg Thi Ảh̃ 2007) [10]. Yêu câu đô ̣ âm của hom g̀âm thay đồ tùy theo loà̃ theo mức đô ̣ hoa gô của hom. Phủ sưởg la yêu câu bắt buô ̣c kh̀ t̀ể hảh g̀âm hom̃ g̀úp lam tẳg đô ̣ âm̃ g̀am ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí va g̀am sự thoat hờ ̉ức ở la. Trỏg mùa lảh thờ g̀ả phủ va thờ g̀ả ̉gắt quã̉g co thê kéo dà̃ trỏg mùa ̉ắ̉g thì ̉gươc là. Nể ap dủg cac t̀ể bô ̣ ky thuâ ̣t h̀ê ̣̉ đà đê xây dự̉g vưở ươm g̀âm hom ky thuâ ̣t cao co thê đ̀êu t̀êt cac yêu tô cẩ th̀êt cho g̀âm hom hơp ly (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. 12 * Giá thê va ̉ôi trương giẩ hỏ G̀a thê củg gop phẩ vao thảh cổg của g̀âm hom̃ cac g̀a thê đươc dù̉g h̀ê ̣̉ ̉ay chủ yêu la cat t̀̉h mù̉ cưã xơ dưa băm ̉hõ đât tẩg B hoă ̣c co sự trô ̣̉ lẩ g̀ưa chú̉g v́̀ cat t̀̉h. Mô ̣t g̀a thê g̀âm hom tôt la mô ̣t g̀a thê co đô ̣ thoảg khổg khí tôt va duy trì đươc đô ̣ âm trỏg thờ g̀ả dà ma khổg ứ ̉ức (trư trưởg hơp g̀a thê la mồ trưởg ̉ức)̃ khổg bi ̉h̀êm ̉âm bê ̣̉h. Đô ̣ pH khoảg 6 - 7. Nhửg ̉gh̀ể cứu vê ảh hưở̉g của g̀a thê g̀âm hom cây Bach đả trắ̉g trỏg cac loà ruô ̣t bâu khac ̉hau tà Đổg Nam Bô ̣ của GS. TS Lê Đì̉h Khã Ky sư Đoả Thi Bích̃ Trẩ Cự cho thâya: - Nêu ruô ̣t bâu la 50 cat vảg + 50 sơ dưã tỷ lê ̣ ra rê của hom la 74.1 . - Nêu ruô ̣t bâu la 50 cat vảg + 50 thả trâũ tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm la 72.1 . - Nêu ruô ̣t bâu la 50 cat vảg + 50 xơ dưã tỷ lê ̣ra rê của hom la 74.1 . - Nêu ruô ̣t bâu la 50 xơ dưa + 50 thả trâũ tỷ lê ̣ra rê của hom la 63.9 . - Nêu ruô ̣t bâu la 100 cat vảg thì tỷ lê ̣ ra rê của hom g̀âm la 67.3 - Nêu ruô ̣t bâu 100 sơ dưa thì tỷ lê ̣ ra rê của hom la 48.3 . - Nêu ruô ̣t bâu la 100 thả trâu thì tỷ lê ̣ ra rê của hom la 62.5 . * Các nhân tố cua chât kich thich - Loà thuôc Cac loà chât đ̀êu hoa s̀̉h trưở̉g co và tro đă ̣c b̀ê ̣t quả trỏg trỏg qua trì̉h hì̉h thảh rê của hom g̀âm. Trỏg đo cac Aux̀̉ đươc sư dủg ̉h̀êu ̉hât. Cac Aux̀̉ ̉ay thưởg đươc ch̀a lam 2 ̉hom la Aux̀̉ tự ̉h̀ể va Aux̀̉ ̉hẩ tao. Mô ̣t sô Aux̀̉ la IAA (Ax̀t Ỉdol Axet̀c)̃ IBA (Ax̀t Ỉdol Butyl̀c)̃ IPA (Ax̀t Ỉdol Prop̀ỏ̀c)̃ NAA (Ax̀t Napthlẻ Axet̀c). Cac chât kích thích đươc dù̉g chủ yêu h̀ê ̣̉ ̉ay la cac chât trể hoăc dẩ xuât của chú̉g̃ ̉goà ra cỏ co 2.4.5T. Tuy vâ ̣ỹ trỏg tửg trưởg hơp cu thê thì aux̀̉ co tac đô ̣̉g để tỷ lê ̣ ra rê khac ̉hau đồ v́̀ tửg loà cây khac ̉hau. Thí ̉gh̀ê ̣m g̀âm hom cho cac loà Bach đả trắ̉g̃ M̃̃ Sở tà trủg tâm ̉gh̀ể cứu g̀ổg cây rửg đã cho thây rẳg IBA la chât co h̀ê ̣u qua ra rê cao ̉hât đồ v́̀ Bach đả trắ̉g (93.8 )̃ IAA va 2.4D la chât co h̀ê ̣u qua cao ̉hât đồ v́̀ cây M̃ (85 )̃ cỏ đồ v́̀ cây Sở thì h̀ê ̣u qua cao ̉hât v́̀ chât kích thích NAA (75 ). 13 Kêt qua ̉gh̀ể cứu cho thây cac chât co tac dủg tôt để tỷ lê ̣ hom của thực vâ ̣t la IAÃ IBA va NAA. Tuy ̉h̀ể ở mồ loà cây khac ̉hau thì chât kích thích co tac dủg khac ̉haũ vì vâ ̣y đê ̉ẩg cao tỷ lê ̣ ra rê cẩ phà chỏ cac chât cho tửg loà qua thực ̉gh̀ê ̣m (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. - Nổg đô ̣ Cù̉g loà thuôc kích thích ̉hửg ̉ổg đô ̣ khac ̉hau co tac dủg khac ̉hau. Tùy tửg loà cây ma chú̉g thích ứ̉g v́̀ một loà ̉ổg độ thích hơp ̉hât đỉh. Nổg đô ̣ thuôc kích thích qua thâp se khổg co tac dủg phẩ hoa tê bao đê hì̉h thảh rễ ̉ổg đô ̣ qua cao hom se thồ g̀ưa trức kh̀ hì̉h thảh rê. Nổg đô ̣ chât kích thích cỏ phu thuô ̣c vao ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí va mâ ̣t đô ̣ hoa gô của hom. Nêu ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí cao cẩ phà xư ly thuôc co ̉ổg đô ̣ thâp hở va ̉gươc là. Nêu hom chưa hoa gô hoă ̣c hoa gô yêu cẩ phà xư ly ̉ổg đô ̣ thâp hở hom g̀a va ̉gươc là. Kh̀ lựa chỏ ̉ổg đô ̣ chât kích thích ra rê cẩ chú y để ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí va mức đô ̣ hoa gô của hom đê đ̀êu chỉh cho phù hơp (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. - Thờ g̀ả xư lya: Cù̉g loà thuôc cù̉g ̉ổg đô ̣ ̉hửg thờ g̀ả xư ly khac ̉hau se cho tỷ lê ̣ ra rê khac ̉hau G̀ưa ̉ổg đô ̣̃ thờ g̀ả̃ ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí co mồ quả hê ̣ ̉hât đỉha: ̉ổg đô ̣ thâp thờ g̀ả xư ly lâu hở va ̉gươc là̃ ̉h̀ê ̣t đô ̣ khổg khí cao cẩ xư ly ̉ổg đô ̣ thâp va thờ g̀ả ̉gắ̉ hở va ̉gươc là (Lê Đì̉h Khã Dưởg Mộ̉g Hù̉g̃ 2003) [3]. Phưởg phap xư ly Hom thưởg đươc xư ly bẳg 2 phưởg phapa: ̉gâm phẩ gôc vao dủg dich chât kích thích ra rê. Nêu ̉ổg độ thâp ̉gâm tư 3 – 6 g̀ỡ ̉êu ̉ổg độ cao ̉gâm tư 5 – 10 g̀ây.Châm phẩ gôc của hom vao hoa chât kích thích dảg bột tư 0.5 – 1 cm (Mà Quảg Trưởg̃ Lưởg Thi Ảh̃ 2007) [10]. Tom là̃ đê g̀âm hom thảh cổg thì phà thực h̀ê ̣̉ đây đủ đổg bô ̣ cac b̀ê ̣̉ phap ky thuâ ̣t cẩ th̀êt tư chăm soc cây mẽ để cây hom g̀âm̃ tao đ̀êu k̀ê ̣̉ thích hơp ̉hât cho hom g̀âm ra rê. 14 2.3. Nhưng nghiên cứu vđ y thuc ̣t gcâ trông vt phat triên ccâ Mâu ơn ỏ trên th́ giơi vt ơ Viêṭ Nả 2.3.1. Tinh hinh nghiyn cửu tryn thế giii Rửg la ̉guổ tà ̉guyể vô cù̉g quy g̀ã đỏg và tro vô cù̉g to ĺ̉ đồ v́̀ sự sổg trể trà đât. Rửg la la phồ xảh của ̉hẩ loà tuy ̉h̀ể h̀ệ̉ ̉ay v́̀ sự phat tr̀ể ̉hư vu bão của ̉ể k̀̉h tê đã lam suy g̀am ̉gh̀êm trỏg ̉guổ tà ̉guyể quy g̀a ̉ay ảh hưở̉g trực t̀êp để đờ sổg cỏ ̉gườ. V́̀ tì̉h hì̉h trể cỏ ̉gườ ̉gay cảg trú trỏg va đâu tư vao trổg rửg̃ đê trổg rửg co h̀ệu qua thì cổg tac ̉hẩ g̀ổg vô cù̉g quả trỏg. V́̀ sự đỏg gop của cac ̉ha khoa hoc ̉ghảh lâm ̉gh̀ệp đã va đảg ̉ô lực tìm ra ̉hửg phưởg phap tao g̀ổg cây ḿ̀ đỏg gop vao cà th̀ệ̉ g̀ổg cây rửg. Tôc đô ̣ phat tr̀ể ̉hảh chỏg của ̉ể k̀̉h tê toả câu va khu vực đã lam cho mồ trưởg sổg ô ̉h̀êm̃ rửg suy g̀am vê d̀ê ̣̉ tích va chât lưởg̃ đă ̣c b̀ê ̣t ảh hưở̉g trực t̀ê để sức khoe cỏ ̉gườ. Đứ̉g trức tì̉h hì̉h đo cac ̉ha khoa hoc va lỉh vực ̉ổg lâm ̉gh̀ê ̣p đă ̣c b̀ê ̣t sự đỏg gop của cac ̉ha khoa hoc Lâm ̉gh̀ê ̣p đã va đảg ̉ô lực đê tìm ra ̉hửg phưởg phap tao g̀ổg cây ḿ̀ đỏg gop vao ̉gẩ hảg hat g̀ổg ̉gay cảg chât lưởg. Trỏg ̉hửg ̉ăm 1950 co hảg loat cuổ sach vê chỏ g̀ổg cây rửg đã đươc xuât bả ở ̉h̀êu ̉ức trể thê g̀́̀. Bắt đâu tư ̉ăm 1964 G̀rodảo đã g̀âm hom Bach đả E.Camalodulẻs̀s mô ̣t ̉ăm tuồ̃ đat tỷ lê ̣ ra rê 60 . T́̀ ̉ăm 1963̃ ̉ha ̉gh̀ể cứu ̉gườ Phap la Frảclet đã đưa ra mô ̣t dảh sach gôm 58 loà Bach đả đã thư ̉gh̀ệm g̀âm hom va đã đat thảh cổg. Bắt đâu tư ̉ăm 1984̃ ̉ha ̉gh̀ể cứu ̉gườ Đức R.Klè̉s Chrm̀t đã t̀ể hảh ̉hẩ g̀ổg cây Vẩ sả ở CHLB Đức. Rudẻ củg bắt đâu tà Nauy. Va tư đâu thâ ̣p kỷ 80 để ̉ay thì cổg tac ̉gh̀ể cứu đã đat đươc ̉h̀êu thảh cổg ̉hư loà cây la k̀m̃ la rô ̣̉g. Ở Đổg Nam Á ̉hửg ̉ăm gẩ đây v̀ê ̣c ̉gh̀ể cứu va sả xuât cây hom đã đươc t̀ể hảh ở ̉h̀êu ̉ức. Trủg tâm g̀ổg cây rửg Aseả - Cảada (ACLTSC) đã tô chức thư ̉gh̀ê ̣m ̉gh̀ể cứu g̀ổg hom tư ̉hửg ̉ăm 1988 va đã thu đươc ̉h̀êu kêt qua v́̀ cac loà cây ho đâ ̣u. 15 Tà Trủg Quôc đã xây dự̉g đươc mô ̣t quy trì̉h cổg ̉ghê ̣ vê sả xuât cây cỏ bẳg cây mô hom cho hảg chuc loà cây gỗ cây ẳ qua va cây cảh. Qua qua trì̉h ̉gh̀ể cứu của cac ̉ha khoa hoc đã tao ra ̉hửg cây cỏ đap ứ̉g đươc ̉hửg yêu câu thực t̀ể đã mở ra hứ̉g ḿ̀ tr̀ể vỏg trỏg cổg tac tao g̀ổg cây trổg. 2.3.2. Tinh hinh nghiyn cửu ở Viyṭ Nàm V̀ê ̣t Nam đã va đảg ứ̉g dủg ̉hửg thảh tựu trỏg ̉gh̀ể cứu tao g̀ổg cây trổg bẳg g̀âm hom. Cac ̉ha khoa hoc đã va đảg khổg ̉gửg ̉ô lực tìm tò sảg taõ tao ra ̉hửg quy trì̉h phưởg phap r̀ểg cho g̀âm hom cây rửg ̉ò chủg va ̉hửg cảh quả ̉ò r̀ểg. Năm 1976̃ lẩ đâu t̀ể V̀ê ̣t Nam đã thư ̉gh̀ê ̣m ̉hẩ g̀ổg hom v́̀ mô ̣t sô loà cây ̉hư Bach đả̃ Thổg đươc t̀ể hảh tà Phù Ǹ̉h̃ Phú Tho. Năm 1984̃ Nguyể Ngoc Tâm đã g̀âm hom thảh cổg loà cây M̃ tư cây ̉ỏ hoă ̣c gôc trưở̉g thảh. Ổg cho b̀êt tỷ lê ̣ ra rê la 40 ở hom chưa hoa gô ở cây M̃ kh̀ cac hom ̉ay chưa đươc xư ly v́̀ thuôc 2.4D ̉ổg đô ̣ 50ppm trỏg 3 g̀ây . Năm 1990̃ Nguyể Hoảg Nghia ̉hẩ g̀ổg cây Sở bẳg hom cảh xư ly thuôc NAA ở mô ̣t cổg thức thích hơp cho tỷ lê ̣ ra rê ở hom g̀âm la 80 (Nguyể Hoảg Nghiã 2001) [8]. Lê Đì̉h Kha va Đoả Thi Bích g̀âm hom Bach đả trắ̉g bẳg thuôc xư ly IBA ̉ổg đô ̣ 75ppm cho tỷ lê ̣ ra rê cao hở 27.5 so v́̀ cổg thức đồ chứ̉g (Lê Đì̉h Kha va cac cộ̉g sự̃1997) [5]. Tư ̉ăm 1990 trở là đâỹ cac ̉ha khoa hoc Lê Đì̉h Khã Pham Vẳ Tuẩ va Nguyể Hoảg Nghia đã t̀ể hảh g̀âm hom cac loà Bach đả (1990 - 1991)̃ cây Sở (Lảg Sở̃ 1990)̃ Keo la cham va Keo là (1995)̃ Bach xảh (1999)̃ Pơ mu (Lâm Đổg̃ 1997)̃ Thổg đo (Ba vì̃ 1995). Trủg tâm ̉gh̀ể cứu cây rửg v̀ê ̣̉ khoa hoc V̀ê ̣t Nam sau mô ̣t thờ g̀ả ̉gh̀ể cứu đã thực h̀ê ̣̉ thảh cổg v̀ê ̣c sả xuât cây hom Bach đả trắ̉g va Keo là theo kê hoach của bô ̣ Nổg ̉gh̀ê ̣p va Phat tr̀ể Nổg thổ phê duyê ̣t trỏg 3 ̉ăm 1996 - 1998. Theo bả t̀̉ dự ả trổg ḿ̀ 5 tr̀ê ̣u ha rửg sô 4 - 2005 ̉hẩ g̀ổg mô ̣t sô loà cây rửg bẳg phưởg phap g̀âm hom đã co ̉h̀êu tr̀ể vỏga: 16 - Đồ v́̀ Pơ mu co đô ̣ tuồ tư 2 - 8 tuồ lây cảh của cây trưở̉g thảh hoă ̣c đã qua tao chồ. Hom ra rê đat 85 - 95 kh̀ xư ly bẳg NAA 1.5 v́̀ g̀a thê lam bẳg cat hay trực t̀êp trỏg tú̀ bâu. - Đồ v́̀ cây Bach xảh ở đô ̣ tuồ tư 2 - 10 tuồ lây cảh của cây trưở̉g thảh hoă ̣c đã qua tao chồ. Hom ra rê đat 85 - 95 kh̀ xư ly IBA 1 v́̀ g̀a thê bẳg cat. - V́̀ cây Hổg tù̉g g̀âm hom thảh cổg ở g̀à đoả co đô ̣ tuồ khac ̉hau bẳg chồ vươt của cây trưở̉g thảh hoă ̣c đã qua tao chồ. Hom ra rê đat 80 - 85 kh̀ xư ly bẳg hoa chât IBA 1.5 trể g̀a thê bẳg cat. H̀ệ̉ ̉ay ̉hẩ g̀ổg hom đã đươc thư ̉gh̀ệm ở ̉ức ta tư ̉hửg ̉ăm 1960 sỏg v́̀ muc đích ap dủg ở quy mô sả xuât trỏg khoảg 10 ̉ăm gẩ đâỹ kh̀ cac g̀ổg cây co ̉ẳg xuât cao ̉hư Keo là̃ Ph̀ lao 601̃ 701 va một sô cao sả (chỏ trỏg ̉ức va đươc ̉hập tư Trủg Quôc) đươc đưa vao sả xuât. Ngoà ra ky thuật ̉hẩ g̀ổg vô tí̉h bẳg g̀âm hom cho một sô loà cây ̉hưa: Luổg va cac g̀ổg tre mẳg đảg đươc ap dủg trể quy mô sả xuât (Nguyể Hoảg Nghiã 2001) [8]. Nhì̉ chủg phưởg phap g̀âm hom ̉ay ra đờ đã đem là ̉h̀êu thảh tựu cho cổg tac tao g̀ổg cây trổg vì mảg là ̉h̀êu ưu đ̀êm khắc phuc cho cac phưởg phap ̉hẩ g̀ổg truyể thổg khac. 2.4. Khai quat hu vực nghiên cứu Đê tà đươc thực h̀ệ̉ vươm ươm của trưởg Đà hoc Nổg Lâm Thà Nguyể 2.4.1. Đặc điềm - đ trí đđa lý Vưở ươm của trưởg Đà Hoc Nổg Lâm Thà Nguyể thuô ̣c tô 10 xã Quyêt Thắ̉g - Thảh phô Thà Nguyểa: - Phía Bắc g̀ap v́̀ phưởg Quả Tr̀êu - Phía Nam g̀ap v́̀ phưởg Thỉh Đả - Phía Tây g̀ap v́̀ xã Phúc Ha - Phía Đổg g̀ap v́̀ khu dẩ cư trưởg Đà hoc Nổg Lâm Thà Nguyể. Vưở co quy mô kha rô ̣̉g. Cây ươm chủ yêu laa: Keo úc̃ Lat hoã M̃̃ Tram va g̀âm hom mô ̣t sô loà cây cảh ̉hưa: Tram l̀êũ Cô tỏg... vưở co hê ̣ thổg tứ̀ t̀êu chủ đô ̣̉g̃ g̀ao thổg thuâ ̣̉ t̀ê ̣̉ [11]. 17 2.4.2. Đđa hinh Đia hì̉h của xã chủ yêu la đồ bat úp khổg co ̉ú̀ cao. Độ dôc trủg bì̉h10-150̃ độ cao trủg bì̉h 50-70m̃ đia hì̉h thâp dẩ tư Tây bắc xuổg Đổg Nam. Vưở ươm khoa lâm ̉gh̀ệp thuộc trủg tâm thực hảh thực ̉gh̀ệm của trưởg Đà hoc Nổg Lâm Thà Nguyể. Năm ở khu vực chẩ đồ̃ hâu hêt đât ở đây la loà đât Feral̀t phat tr̀ể trể đa Sa thach. Do vưở ươm ḿ̀ chuyể để vê đây ̉ể đât lây đê hoat độ̉g đỏg bâu g̀eo cây la đât mặt ở đồ tưởg đồ tôt. Bảng 2.1: Ḱt quả phcn tích ̉âu ât Độ scu tầng ât Chỉ tiêu Mùn N Chỉ tiêu dễ tiêu/100g ât P205 K2 O N P2O5 K2O PI (c̉) 1-10 1.776 0.024 0.241 0.035 3.64 456 0.90 3.5 10-30 0.670 0.058 0.211 0.060 3.06 12 0.44 3.9 30-60 0.711 0.034 0.131 0.107 0.107 3.04 3.05 3.7 (Nguồn: Theo siố liệu phân tich đât cua trương ĐHNL Thái Nguyên) Theo kêt qua phẩ tích mâu đât của trưởg Đà hoc Nổg Lâm Thà Nguyể tà vươm ươm thì chú̉g ta co thê ̉hậ̉ thâya:  Độ PH của đât thâp chứ̉g to đât ở đây chua.  Đât ̉ghèo mù̉̃ ham lưởg Ñ P2O5 ở mức thâp. Chứ̉g to đât ̉ghèo d̀̉h dữ̉g. 2.4.3. Đăc̣ điềm khí hẩụ thưi tiết Do vưở ươm ̉ăm trỏg khu vực thảh phô Thà Nguyể ̉ể ̉o mảg đây đủ tí̉h chât khí hâ ̣u chủg của Thảh phô Thuâ ̣̉ lờa: khí hâ ̣u ̉ỏg âm mưa ̉h̀êũ lưởg mưa ĺ̉ đô ̣ âm caõ ̉h̀ê ̣t độ thích hơp tao đ̀êu k̀ê ̣̉ cho cây hom s̀̉h trưở̉g̃ phat tr̀ể ̉hảh. Kho khẳa: do mùa đổg lảh kéo dà ̉ể kho t̀ể hảh g̀âm hom trỏg mùa đổg. Khí hâ ̣u ̉ỏg âm mưa ̉h̀êu ̉ể co ̉h̀êu sâũ bê ̣̉h hà. Vao mùa mưã lưởg mưa ĺ̉ gây ra h̀ê ̣̉ tưởg rưa trồ chât d̀̉h dữ̉g gây ảh hưở̉g để chât lưởg cây hom. 18 Bang 2.2: Môt sô yêu tô khi hâu 5 thang đâu năm 2012 tai tinh Thai nguyên Than g Nhiêṭ ô ̣ trung bình (ºC) Ẩ̉ ô ̣ hông hí trung bình (%) Lượng ̉ưa (̉̉) 1 11.9 73 4.4 2 17.3 80 10.8 3 16.7 82 9.3 4 23.4 83 30.1 5 27.8 84 20.6 (Nguồn: Trạ̉ khi tương thuy văn c̀u Gia âây) Qua bảg 2.2 ta thây rẳg̃ khí hậu khu vực vưở ươm Đà hoc Nổg Lâm Thà Nguyể tư thảg 2 – 5 co ̉h̀ệt độ̃ độ âm khổg khí trủg bì̉h thích hơp cho v̀ệc g̀âm hom. 19 Phần 3 ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PIƯƠNG PIÁP NGIINN CỨHU 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đồ tưởg ̉gh̀ể cứu của khoa luâ ̣̉ la hom Mâu đở đo lây tà trưởg Đà hoc Nổg Lâm 3.2. Thời gian tín htnh nghiên cứu Chuẩ bi hom̃ theo dõ̀ va thu thâ ̣p thổg t̀̉ tư ̉gay 23/2/2012 để ̉gay 20/5/2012 3.3. Nô ̣i dung nghiên cứu Đê đat đươc muc t̀êu đê rã đê tà ̉gh̀ể cứu ̉hửg ̉ô ̣̀ dủg saua: - Xac đỉh thờ g̀ả ra rê của hom theo đỉh kỳ 10 ̉gay mô ̣t lẩ - Xac đỉh tỷ lê ̣ ra rê của hom cây Mâu đở đo cuồ đơt thí ̉gh̀ê ̣m - Xac đỉh chât kích thích va ̉ổg đô ̣ phù hơp cho g̀âm hom cây Mâu đở đo Cac chi t̀êu theo dõ̀a: - Sô hom sổg - Sô hom ra rê - Sô rê/ hom (cà) - Ch̀êu dà rê 3.4. Phương phap nghiên cứu vt cac bươc tín htnh 3.4.1. Phương phap nghiyn cửu - Sư dủg phưởg phap bô trí thí ̉gh̀ê ̣m - Phưởg phap tổg hơp va phẩ tích sô l̀ê ̣u đ̀êu traa: tư ̉hửg sô l̀ê ̣u thu thâ ̣p đươc trỏg qua trì̉h đ̀êu tra ̉goà ̉gh̀ê ̣p̃ tồ t̀ể hảh tổg hơp va phẩ tích kêt qua thí ̉gh̀ê ̣m. - Sư dủg phưởg phap ̉gh̀ể cứu thực ̉gh̀ê ̣m va kê thưa co chỏ loc cac kêt qua ̉gh̀ể cứu co l̀ể quả để đê tàa: Nhửg tà l̀ê ̣u co s̃̉ vê đă ̣c đ̀êm ̉gh̀ể cứu (đ̀êu k̀ê ̣̉ tự ̉h̀ể̃ đât đà̃ khí hâ ̣u...)̃ mô ̣t sô đă ̣c đ̀êm vê đồ tưởg ̉gh̀ể cứu va ̉hửg ̉gh̀ể cứu co l̀ể quả để đê tà. 20 3.4.2. Cac bưic tiến hành 3.4.2.1. Công tác điêu tra ngoại nghiêp̣ Bức 1a: Chuẩ bi g̀âm hom * Trước khi giẩ hỏ - T̀ể hảh dỏ vê ̣ s̀̉h quảh luổg chuẩ bi g̀âm hom. - Chuẩ bi g̀a thêa: Đât tẩg B̃ bâu polyetylẻ - Lam vom chea: lam khủg vom che đê phủ ̉̀lỏ * Vâ ̣t tư phvuc vvu cho công tác nghiên cưu - Kéo cắt hom̃ xô ̉hựã thuôc xư ly g̀a thễ thuôc xư ly ̉âm̃ hom thuôc kích thích̃ bì̉h phủ sưởg̃ dao va mô ̣t sô dủg cu lam vom chẽ g̀ả che khac. - Cac hoa chât đê xư ly + KM̉O4 0.3 đê xư ly g̀a thê +Thuôc V̀bẻ C50 0.15 xư ly ̉âm cho hom sau kh̀ cắt. + Thuôc kích thích NAA co ̉ổg đô ̣ 150ppm̃ 200ppm̃ 250ppm̃ 300ppm. Bức 2a: Bô trí thí ̉gh̀ê ̣m Thí ̉gh̀ê ̣m ̉gh̀ể cứu ảh hưở̉g của chât kích thích NAA co ̉ổg đô ̣ 150ppm̃ 200ppm̃ 250ppm̃ 300ppm lể g̀âm hom cây Mâu đở đo. Mồ cổg thức thí ̉gh̀ê ̣m co 30 hom. T̀ể hảh thí ̉gh̀ê ̣m v́̀ 3 lẩ lă ̣p là va thí ̉gh̀ê ̣m đươc bô trí theo cổg thứca: - Cổg thức Ia: ̉ổg đô ̣ NAA la 150ppm. - Cổg thức IIa: ̉ổg đô ̣ NAA la 200ppm. - Cổg thức IIIa: ̉ổg đô ̣ NAA la 250ppm. - Cổg thức IVa: ̉ổg đô ̣ NAA la 300ppm. - Cổg thức Va: cổg thức khổg dù̉g thuôc (cổg thức đồ chứ̉g). G̀ưa cac cổg thức đươc ̉gẳ cach v́̀ ̉hau bở̀ ̉hửg khoảg đât. Mồ cổg thức sư dủg 30 hom thí ̉gh̀ê ̣m va đêu ̉hắc là 3 lẩ. Mồ lẩ ̉hắc là co mô ̣t ô đồ chứ̉g̃ mồ ô đồ chứ̉g co 30 hom. Như vâ ̣y tổg sô hom của toả thí ̉gh̀ê ̣m la 450 hom g̀âm. Ta co sơ đô bô trí thí ̉gh̀ê ̣m cho cac cổg thức ̉hư saua: