Tài liệu Tình hình sản xuất và tiêu thụ nấm ở hợp tác xã nông nghiệp i – xã phú lương – huyện phú vang – tỉnh thừa thiên huế

tế H uế ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP Đề tài: h TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ NẤM Ở HỢP TÁC in XÃ NÔNG NGHIỆP PHÚ LƯƠNG I – XÃ PHÚ LƯƠNG – ng Đ ại họ cK HUYỆN PHÚ VANG – TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ườ Giáo viên hướng dẫn: Tr Th Sĩ. Phan Thị Nữ Sinh viên thực hiện: Ngô Thị Hằng Lớp: K43B KTNN Huế, tháng 05 năm 2013 uế Để hoàn thành tốt khóa luận này, trong thời gian qua tôi nhận được nhiều sự quan tâm , giúp đỡ của quý thầy cô, người thân, bạn bè. tế H Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý Thầy, Cô giáo trường Đại học Kinh tế Huế đã trang bị cho tôi hệ thống kiến thức trong suốt thời gian học tại trường làm nền tảng cho tôi trong công việc sau này. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tói h Cô giáo Thạc sĩ Phan Thị Nữ - người đã hướng dẫn tận tình, đầy trách in nhiệm trong suốt quá trình tôi thục hiện đề tài nghiên cứu. cK Tôi cũng xin chân thành bày tỏ lòng biếu ơn sâu sắc đến tập thể cán bộ Hợp tác xã Nông nghiệp Phú Lương I đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp những tư liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thàh khóa luận họ này. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đến tất cả người thân, bạn bè Tr ườ ng tài. Đ ại đã nhiệt tình giúp đỡ và động viên tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề Huế, ngày11 tháng 05 năm 2013 Sinh viên Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................... 8 I. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 2 uế 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 3 4. Phương pháp nghiên cứu: ............................................................................... 3 tế H PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................... 4 CHƯƠNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................ 4 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................ 4 1.1.1. Lý thuyết về sản xuất ......................................................................... 4 h 1.1.2. Lý luận chung về tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ............................. 4 in 1.1.2.1. Khái niệm về tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ............................. 4 cK 1.1.2.2. Vai trò của công tác tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp................... 5 1.1.2.3. Mối quan hệ giữa sản xuất và tiêu thụ nấm................................. 6 1.1.3. Giá trị của nấm ăn .............................................................................. 7 họ 1.1.1.1. Giá trị kinh tế............................................................................... 7 1.1.3.2. Giá trị dinh dưỡng ....................................................................... 8 Đ ại 1.1.3.3. Giá trị dược liệu......................................................................... 10 1.1.3.4. Vai trò trong vấn đề bảo vệ môi trường .................................... 12 1.1.4. Nhân tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và tiêu thụ nấm ăn........ 12 1.1.4.1. Các nhân tố thuộc về điều kiện ngoại cảnh ............................... 12 ng 1.1.4.2. Các nhân tố thuộc về điều kiện kinh tế - xã hội ........................ 14 ườ 1.1.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu..................................................... 16 1.1.5.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả sản xuất của HTX .................. 16 Tr 1.1.5.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả sản xuất của HTX ................ 16 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................... 16 1.2.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ nấm trên Thế giới và Châu Á.......... 16 1.2.2. Tình hình sản xuất nấm trong nước ................................................. 18 1.2.3. Tình hình trồng nấm ở Thừa Thiên Huế .......................................... 20 SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp CHƯƠNG II. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ NẤM Ở HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP PHÚ LƯƠNG I .............................................................. 22 2.1. TÌNH HÌNH CƠ BẢN CỦA HTX NN PHÚ LƯƠNG I ....................... 22 2.1.1. Giới thiệu chung............................................................................... 22 2.1.2. Điều kiện tự nhiên – kinh tế xã hội của HTX .................................. 23 uế 2.1.3. Kết quả sản xuất kinh doanh một số lĩnh vực của HTX .................. 24 tế H 2.1.3.1. Trồng lúa.................................................................................... 24 2.1.3.2. Trồng nấm.................................................................................. 25 2.1.3.3. Hoạt động kinh doanh dịch vụ................................................... 26 2.1.3.4. Chăn nuôi hộ xã viên ................................................................. 27 h 2.1.4. Tình hình phân phối lãi .................................................................... 27 in 2.2. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT NẤM Ở HTX............................................... 28 2.2.1. Thời vụ sản xuất một số loại nấm .................................................... 28 cK 2.2.2. Tình hình lao động, sử dụng đất đai của HTX................................. 29 2.2.3. Nguồn vốn đầu tư trồng nấm của HTX ........................................... 31 họ 2.2.4. Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của HTX ................................... 32 2.2.5. Quy mô trồng nấm ở HTX ............................................................... 34 2.2.6. Chi phí đầu tư sản xuất nấm của HTX............................................. 35 Đ ại 2.2.6.1. Tổng chi phí đầu tư sản xuất nấm ............................................. 35 2.2.6.2. Chi phí bình quân sản xuất 1 kg nấm tươi các loại ................... 39 2.2.7. Kết quả và hiệu quả sản xuất nấm tại HTX ..................................... 44 ng 2.2.7.1. Năng suất, sản lượng nấm các loại (BQ/năm)........................... 44 2.2.7.2. Kết quả và hiệu quả sản xuất nấm của HTX ............................. 45 ườ 2.3. TÌNH HÌNH TIÊU THỤ NẤM Ở HTX................................................. 48 Tr 2.3.1. Đặc trưng của các tác nhân tham gia trong chuỗi............................ 48 2.3.2. Chênh lệch giá giữa các tác nhân tham gia trong chuỗi .................. 50 2.3.3. Một số kênh tiêu thụ sản phẩm nấm ở HTX NN Phú Lương I........ 52 2.3.3.1. Giá trị gia tăng của các tác nhân tham gia trong kênh tiêu thụ nấm linh chi ............................................................................................ 52 2.3.4.2. Giá trị gia tăng của các tác nhân tham gia trong kênh tiêu thụ nấm sò và nấm mộc nhĩ .......................................................................... 56 SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp CHƯƠNG III. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP VỀ SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ NẤM Ở HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆPPHÚ LƯƠNG I.................... 65 3.1. ĐỊNH HƯỚNG ...................................................................................... 65 3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP ............................................................................ 65 uế 3.2.1. Giải pháp tăng hiệu quả sản xuất ..................................................... 65 tế H 3.2.2. Giải pháp tiêu thụ sản phẩm............................................................. 67 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 69 I. KẾT LUẬN ................................................................................................... 69 II. KIẾN NGHỊ ................................................................................................. 70 h TÀI LIỆU THAM KHẢO Tr ườ ng Đ ại họ cK in PHỤ LỤC SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1. Yêu cầu về nhiệt độ của các loại nấm ................................................... 13 Bảng 2. Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của HTX......................................... 24 Bảng 3. Tình hình sản xuất nấm ở HTX .............................................................. 25 Bảng 4. Kết quả kinh doanh dịch vụ .................................................................... 27 uế Bảng 5. Tình hình phân phối lãi........................................................................... 28 tế H Bảng 6. Thời vụ sản xuất một số loại nấm trồng ở HTX..................................... 28 Bảng 7. Tình hình sử dụng đất sản xuất nấm....................................................... 30 Bảng 8. Tư liệu sản xuất nuôi trồng nấm ............................................................. 33 Bảng 9. Tư liệu sản xuất chế biến nấm ................................................................ 33 h Bảng 10. Quy mô nấm trồng ở HTX trong ba năm từ 2010 đến 2012 ................ 34 in Bảng 11. Tổng chi phí đầu tư sản xuất nấm trong ba năm từ 2010 đến 2012 ..... 36 Bảng 12. Tổng chi phí đầu tư sản xuất nấm linh chi ........................................... 37 cK Bảng 13. Tổng chi phí đầu tư sản xuất nấm sò .................................................... 38 Bảng 14. Tổng chi phí đầu tư sản xuất nấm mộc nhĩ........................................... 39 họ Bảng 15. Chi phí bình quân sản xuất 1 kg nấm linh chi ...................................... 40 Bảng 16. Chi phí bình quân sản xuất 1 kg nấm sò............................................... 40 Bảng 17. Chi phí bình quân sản xuất 1 kg nấm mộc nhĩ ..................................... 41 Đ ại Bảng 18. Chi phí bình quân sản xuất 1 kg nấm các loại năm 2012 ..................... 42 Bảng 19. Năng suất, sản lượng nấm các loại ....................................................... 44 Bảng 20. Kết quả sản xuất nấm của HTX............................................................ 46 ng Bảng 21. Hiệu quả sản xuất các loại nấm ............................................................ 47 Bảng 22. Chênh lệch giá giữa các tác nhân trong chuỗi cung sản phẩm nấm ..... 51 ườ Bảng 23. Giá trị gia tăng của các tác nhân trong kênh 1 tiêu thụ nấm linh chi ... 54 Bảng 24. Giá trị gia tăng của các tác nhân trong kênh 2 tiêu thụ nấm linh chi ... 55 Tr Bảng 25. Giá trị gia tăng của các tác nhân trong kênh 1 tiêu thụ nấm sò và nấm mộc nhĩ................................................................................................................. 58 Bảng 26. Giá trị gia tăng của các tác nhân trong kênh 2 tiêu thụ nấm sò và nấm mộc nhĩ................................................................................................................. 60 Bảng 27. Giá trị gia tăng của các tác nhân trong kênh 3 tiêu thụ nấm sò và nấm mộc nhĩ................................................................................................................. 62 Bảng 28. Lợi nhuận BQ/kg nấm các loại của HTX qua các kênh tiêu thụ .......... 63 SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 1: Nguồn vốn đầu tư sản xuất nấm từ năm 2010 đến 2012 .................... 31 Sơ đồ 1: Chuỗi cung sán phẩm nấm linh chi ở HTX NN Phú Lương I ............... 53 Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H uế Sơ đồ 2: Chuỗi cung sản phẩm nấm sò và mộc nhĩ ở HTX NN Phú Lương I..... 56 SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Trong những năm qua hoạt động sản xuất nấm của HTX NN Phú Lương I – Xã Phú Lương – Huyện Phú Vang – Tỉnh Thừa Thiên Huế đã và đang phát triển mạnh. Hằng năm, HTX cung ứng cho thị trường hàng nghìn kg nấm các loại doanh thu khoảng 100 triệu đồng. Ngoài ra, hoạt động sản xuất này còn giúp giải uế quyết việc làm lúc nhàn rỗi, tăng thu nhập và nâng cao đời sống cho người dân ở tế H địa phương. Mục đích nghiên cứu của đề tài này là hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về sản xuất cũng như tiêu thụ nấm tại HTX, để từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ nấm. Phần I: Đặt vấn đề. Phần II: Nội dung nghiên cứu. in h Nội dung nghiên cứu gồm 3 phần: cK Chương I: Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu. Chương II: Tình hình sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX NN Phú Lương I. NN Phú Lương I. họ Chương III: Định hướng và giải pháp về sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX Tr ườ ng Đ ại Phần III: Kết luận và kiến nghị. SVTH: Ngô Thị Hằng Khóa luận tốt nghiệp PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài Nông nghiệp, nông thôn đóng vai trò và vị trí đặc biệt quan trọng trong sự phát triển chung của mỗi quốc gia. Nông nghiệp Việt Nam cung cấp nông sản thực phẩm cho 85 triệu dân, tạo việc làm cho 13,7 hộ nông thôn và tạo ra 4,5-5,5 uế tỷ USD từ xuất khẩu (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, 2007). Do vậy tế H trong những năm qua Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương chính sách đầu tư cho phát triển nông nghiệp và nông thôn. Nhiều ngành nghề sản xuất nông nghiệp mới hình thành, phát triển và mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho cư dân nông thôn, đẩy mạnh quá trình h công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) đất nước.Một trong những ngành in nghề đó có nghề trồng nấm. cK Ở Việt Nam việc nghiên cứu và sản xuất nấm ăn bắt đầu từ những năm 70 của thế kỷ trước. Nấm ăn là loại thực phẩm sạch, giàu dinh dưỡng như một loại “rau sạch” và “thịt sạch” được nhiều người ưa chuộng, nghề trồng nấm có nhiều họ điều kiện phát triển vì nguồn nguyên liệu để sản xuất nấm dồi dào. Có thể tận dụng những sản phẩm phụ của nhà nông như rơm rạ, bông, mùn,bã mía…để sản Đ ại xuất nấm, ngoài ra sản xuất nấm còn góp phần bảo vệ môi trường. Sản xuất nấm vốn đầu tư không lớn, thời gian thu hồi vốn ngắn hơn so với các sản phẩm nông nghiệp khác, do vậy nghề trồng nấm đã nhanh chóng phát triển tại nhiều tỉnh trong cả nước. Nhiều vùng sản xuất nấm chuyên canh đã ứng ng dụng các kết quả nghiên cứu nên sản xuất đem lại hiệu quả kinh tế cao với những công nghệ phù hợp. ườ Thừa Thiên Huế là một tỉnh có lợi thế về phát triển dịch vụ nhưng cũng rất chú trọng đến việc nâng cao sản lượng nông nghiệp, để góp phần vào việc Tr tăng trưởng phát triển kinh tế xã hội chung của toàn tỉnh. Đối với người dân huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế nguồn thu chính của họ chủ yếu dựa vào sản xuất các sản phẩm nông nghiệp có giá trị kinh tế cao như lúa, lạc, ngô… Đặc biệt ở xã Phú Lương người dân hầu hết tham gia vào việc sản xuất nấm. Trong đó, Hợp tác xã Nông nghiệp Phú Lương I là đơn vị chuyên sản xuất các loại nấm như linh chi, sò, mộc nhĩ và chuyển giao kỹ thuật trồng nấm rơm SVTH: Ngô Thị Hằng 1 Khóa luận tốt nghiệp cho các hộ nông dân trên địa bàn. Hàng năm, HTX sản xuất hàng nghìn kg nấm các loại cung ứng cho thị trường trong và ngoài tỉnh. Đây là sản phẩm được xem là “rau sạch” có giá trị dinh dưỡng cao, cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất… cho cơ thể. Không những vậy, nấm linh chi còn được gọi là thần dược chữa được rất nhiều loại bệnh và hồi phục sức khỏe nhanh chóng. Bên cạnh đó, trồng nấm uế còn đem lại lơi nhuận kinh tế rất cao cho người sản xuất, với sản lượng hàng tế H nghìn kg nấm trong năm HTX có thể thu được khoảng hơn 100 triệu đồng. Về kỹ thuật thì việc trồng nấm không đòi hỏi quá khó, nhưng phải nắm được quy trình sản xuất cũng như các nguyên tắc khi thực hiện thì sẽ đạt kết quả cao. Nhưng hiện nay việc phát triển nghề nấm còn gặp nhiều khó khăn trong việc h tìm kiếm nguyên liệu đầu vào. Về nguyên liệu thì mùn cưa cao su và gỗ lim rất in hiếm hoi phải đặt hàng mua trước mới có. Còn nguồn giống meo vẫn chưa chủ động hoàn toàn được phải nhập thêm từ nhiều nơi khác nhau như Viện Di truyền cK Phạm Văn Đồng Hà Nội hoặc nhập từ Đà Nẵng. Do đó chất lượng giống không đảm bảo nên năng suất không đồng đều, cùng với sự biến động giá của thị trường họ giống khiến cho đầu vào gặp của quá trình sản xuất gặp không ít khó khăn. Mặt khác, HTX vẫn chưa ổn định được thị trường đầu ra và giá cả cho sản phẩm của mình. Trước những khó khăn trên, HTX đã cùng chính quyền địa phương cố Đ ại gắng khắc khắc phục được phần nào nhưng vẫn chưa triệt để. Để phát triển nghề trồng nấm cũng như giải quyết đầu ra cho sản phẩm thì việc xem xét và phân tích các đặc điểm của nghề trồng nấm là cần thiết. Nhận ng thức được tầm quan trọng đó, tôi đã chọn đề tài: “Tình hình sản xuất và tiêu thụ nấm ở Hợp tác xã nông nghiệp I – xã Phú Lương – huyện Phú Vang – ườ tỉnh Thừa Thiên Huế”làm khóa luận tốt nghiệp của mình. Tr 2. Mục tiêu nghiên cứu - Tìm hiểu về quá trình sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX NN Phú Lương I - Hệ thống hóa các cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn về sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX. Qua đó đánh giá thực trạng sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX. - Đề xuất một số định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ nấm ở HTX. SVTH: Ngô Thị Hằng 2 Khóa luận tốt nghiệp 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu tình hình sản xuất nấm ở HTX NN Phú Lương I trong ba năm từ 2010 đến 2012 trong đó tập trung nghiên cứu tình hình sản xuất nấm trong năm 2012 và tìm hiểu các kênh tiêu thụ thông qua điều tra phỏng vấn một số thành viên trong tổ nấm của HTX và các tác nhân uế trong kênh tiêu thụ. - Phạm vi nghiên cứu: tế H  Phạm vi về nội dung: Đề tài đánh tình hình sản xuất và tiêu thụ nấm dưới góc độ kết quả và hiệu quả mang lại.  Phạm vi về không gian: HTX NN Phú Lương I, xã Phú Lương – huyện h Phú Vang – tỉnh Thừa Thiên Huế in  Phạm vi về thời gian: nghiên cứu tình hình sản xuất nấm trong ba năm cK từ 2010 đến 2012 trong đó tập trung nghiên cứu năm 2012. 4. Phương pháp nghiên cứu:  Phương pháp điều tra thu thập số liệu: họ - Chọn địa điểm điều tra: HTX NN Phú Lương I, xã Phú Lương – huyện Phú Vang – tỉnh Thừa Thiên Huế.  Thu thập số liệu: Đ ại  Số liệu thứ cấp: thông qua bộ phận kế hoạch của HTX, báo cáo tổng kết tình hình sản xuất kinh doanh dịch vụ các năm và một số tài liệu liên quan khác.  Số liệu sơ cấp: thông qua phỏng vấn điều tra trực tiếp các thành viên ng trong tổ nấm và điều tra trực tiếp 40 nhà thu mua nấm tại HTX bằng bảng hỏi được thiết kế sẵn. ườ  Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu Tr - Tổng hợp số liệu: số liệu được tổng hợp trên phần mềm Excel. - Phân tích số liệu: trên cơ sở các số liệu đã tổng hợp, đề tài tiến hành phân tích chúng để biết rõ hơn bản chất, ý nghĩa của các con số và mối quan hệ giữa các yếu tố của quá trình sản xuất.  Phương pháp phân tích thống kê: phân tích tuyệt đối, tương đối, so sánh… SVTH: Ngô Thị Hằng 3 Khóa luận tốt nghiệp PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU uế 1.1.1. Lý thuyết về sản xuất Sản xuất là quá trình kết hợp các yếu tố đầu vào để tạo ra các sản phẩm tế H hàng hóa, dịch vụ đầu ra (Mai Ngọc Cường, 1997) Hàm sản xuất là hàm thể hiện mối quan hệ về mặt kỹ thật giữa lượng sản phẩm sản xuất ra và số lượng đầu vào đã được sử dụng để sản xuất ra khối lượng sản phẩm đó. Người ta mô tả mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra bằng hàm sản h xuất có dạng: Y=f(X1,X2,… Xn)=f(X) in Trong đó: Y là lượng sản phẩm, dịch vụ đầu ra cK X1, X2,… Xn: là lượng các yếu tố đầu vào đã cho Trong sản xuất, với khối lượng các đầu vào đã cho, giá đầu vào và đầu ra lớn nhất (Ymax). họ không đổi, người sản xuất luôn cố gắng tạo khối lượng sản phẩm, dịch vụ đầu ra 1.1.2. Lý luận chung về tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp 1.1.2.1. Khái niệm về tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp Đ ại  Khái niệm về tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp Tiêu thụ sản phẩm là khâu lưu thông hàng hóa, là cầu nối trung gian giữa một bên là sản phẩm sản xuất và phân phối với một bên là tiêu dùng. Trong quá ng trình tuần hoàn các nguồn vật chất, việc mua và bán được thực hiện. Giữa sản ườ xuất và tiêu dùng, nó quyết định bản chất của lao động lưu thông và thương mại đầu vào, thương mại đầu ra của doanh nghiệp. Tr Như vậy, tiêu thụ sản phẩm là tổng thể các biện pháp về tổ chức kinh tế và kế hoạch nhằm thực hiện việc nghiên cứu và nắm bắt nhu cầu thị trường. Nó bao gồm các hoạt động: tạo nguồn, chẩn bị hàng hóa, tổ chức mạng lưới bán hàng, xúc tiến bán hàng… cho đến các dịch vụ sau bán hàng. Tóm lại, hoạt động tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp bao gồm hai quá trình có liên quan: SVTH: Ngô Thị Hằng 4 Khóa luận tốt nghiệp Một là, các nghiệp vụ kỹ thuật sản xuất, chuẩn bị, tiếp nhận, phân loại bao gói, lên nhãn mác, xếp hàng vào kho, chuẩn bị đóng bộ, vận chuyển theo yêu cầu khách hàng. Hai là, các nghiệp vụ kinh tế, tổ chức và kế hoạch hóa tiêu thụ sản phẩm bán hàng.  Đặc điểm của tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp uế nghiên cứu thị trường, tổ chức bán hàng, đào tạo bồi dưỡng và quản trị lực lượng tế H - Sản phẩm của ngành nông nghiệp phần lớn là sản phẩm tự nhiên hoặc có nguồn gốc tự nhiên đáp ứng nhu cầu cơ bản của con người trong đó chủ yếu là lương thực, thực phẩm. Trên thị trường tiêu dùng cuối cùng, cầu đối với phần lớn h các loại lương thực, thực phẩm cơ bản là ít co giãn theo giá. in - Sản phẩm của ngành nông nghiệp thường dễ bị hư hỏng và giá cả thường xuyên biến động. Do vậy cần coi trọng gắn kết sản xuất nông sản thô với cK chế biến, xây dựng hệ thống kho bảo quản phù hợp. - Trong nông nghiệp, ngoài sản phẩm được đưa ra cung ứng cho thị trình sản xuất tiếp theo. họ trường còn có một lượng sản phẩm được giữ lại làm tư liệu sản xuất cho quá - Việc sản xuất và cung ứng các sản phẩm nông nghiệp có tính thời vụ và Đ ại có tính địa phương khá cao, cần có kế hoạch dự trữ để đáp ứng nhu cầu lúc trái vụ, đồng thời thực hiện tốt sản xuất và cung ứng đối với các sản phẩm có tính chất địa phương, các sản phẩm đặc sản. ng - Chi phí marketing cho sản phẩm nông nghiệp cao. Do chịu ảnh hưởng của cơ sở hạ tầng, dịch vụ vận chuyển, công nghệ bảo quản, chế biến… ườ 1.1.2.2. Vai trò của công tác tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp Tiêu thụ sản phẩm diễn ra trên thị trường, cơ chế thị trường chi phối toàn Tr bộ quá trình sản xuất kinh doanh và tiêu thụ hàng hóa của cơ sở sản xuất và doanh nghiệp. Do đó, tiêu thụ sản phẩm quyết định tới quá trình sản xuất, tới quá trình quay vòng và tiết kiệm vốn. Hoạt động tiêu thụ sản phẩm được cấu thành bởi các yếu tố sau: - Các chủ thể kinh tế tham gia là người bán và người mua - Đối tượng tiêu thụ là sản phẩm hàng hóa và tiền tệ SVTH: Ngô Thị Hằng 5 Khóa luận tốt nghiệp - Thị trường tiêu thụ là nơi gặp gỡ giữa người mua và người bán Chúng ta có thể dịch chuyển đường giới hạn khả năng sản xuất (lên theo hướng tăng khả năng sản xuất) bằng khoa học kỹ thuật mới hiện đại, trong khi các yếu tố sản xuất khác không thay đổi. Tiêu thụ sản phẩm góp phần củng cố vị trí, thế lực doanh nghiệp, nâng cao uế uy tín của doanh nghiệp với khách hàng thông qua sản phẩm có chất lượng tốt, tế H giá cả phải chăng, phương thức giao dịch mua bán thuận tiện, dịch vụ bán hàng tốt… Thực hiện tốt các khâu của quá trình tiêu thụ giúp cho các doanh nghiệp có thể tiêu thụ được khối lượng sản phẩm lớn và lôi cuốn thêm khách hàng, không ngừng mở rộng thị trường. h Tiêu thụ sản phẩm là cầu nối giữa người sản xuất và người tiêu dùng, là in thước đo đánh giá độ tin cậy của người tiêu dùng đối với người sản xuất. Qua hoạt động tiêu thụ sản phẩm, người tiêu dùng và ngưới sản xuất gần gũi nhau hơn, tìm ra cK được cách đi đáp ứng nhu cầu tốt hơn và người sản xuất có lợi nhuận cao hơn. Tóm lại, tiêu thụ sản phẩm có một vai trò vô cùng quan trọng. Nếu thực họ hiện tốt công tác tiêu thụ sản thì sẽ tạo uy tín cho doanh nghiệp, tạo cơ sở vững chắc để củng cố, mở rộng và phát triển thị trường cả trong và ngoài nước. Nó tạo ra sự cân đối giữa cung và cầu trên thị trường trong nước, hạn chế hàng nhập Đ ại khẩu, nâng cao uy tín hàng nội địa. 1.1.2.3. Mối quan hệ giữa sản xuất và tiêu thụ nấm Giữa sản xuất và tiêu thụ mọi hàng hóa nói chung và của nấm nói riêng có ng mối quan hệ hữu cơ khăng khít không thể tách rời. Trong đó, sản xuất quyết định đến quá trình tiêu thụ vì sản xuất tạo ra sản phẩm cho quá trình tiêu thụ. Sản xuất ườ nấm phải đảm bảo khối lượng và chất lượng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và cho các hợp đồng tiêu thụ lớn, nhất là xuất khẩu. Ngược lại, tiêu thụ nấm tác động trở Tr lại quá trình sản xuất, chỉ khi tiêu thụ được sản phẩm thì mới quyết định có nên sản xuất nữa hay không? Khối lượng bao nhiêu và chất lượng như thế nào? Việc tìm kiếm thị trường tiêu thụ nấm hiện đóng vai trò vô cùng quan trọng vì tiêu thụ nấm tốt, giá bán hợp lý, mang lại lợi ích cho người sản xuất và cho xã hội thì sẽ kích thích được sản xuất phát triển. Quan hệ giữa chuyên môn hóa , tâp trung hóa với phát triển tổng hợp hiện nay đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế. SVTH: Ngô Thị Hằng 6 Khóa luận tốt nghiệp Việc sản xuất nấm với khối lượng sản phẩm phục vụ cho tiêu dùng trong nước, đặc biệt xuất khẩu là vấn đề đang đặt ra cần tìm hướng giải quyết. Làm thế nào để có thể tạo ra một khối lượng sản phẩm nhều hơn, mang lại hiệu quả cao hơn khi các nguồn lực dùng cho sản xuất ngày càng khan hiếm. Vì vậy cần liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ để hình thành các vùng sản xuất nấm chuyên canh mang uế tính chất chuyên môn hóa với quy mô lớn ở những nơi có lợi thế sản xuất nấm. tế H Tạo điều kiện phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, đẩy mạnh quá trình CNH, HĐH đất nước. Khi sản xuất ngày càng phát triển, quy mô ngày càng mở rộng, chủng loại nấm ngày càng đa dạng, làm thế nào đa dạng hình thức tiêu thụ nấm để hạn chế h nhược điểm về tính thời vụ trong ngành nông nghiệp của nấm (giá nấm lúc chính in vụ thường thấp hơn so với đầu vụ và cuối vụ, ngược lại giá nguyên liệu đầu vào lúc chính vụ lại cao hơn đầu vụ và cuối vụ - Đỗ Kim Chung, 2008, giáo trình cK Kinh tế nông nghiệp). Điều này đòi hỏi phải có CSHT để dự trữ, bảo quản hàng hóa lúc thời vụ, phải có cơ chế thị trường mềm dẻo với sự tham gia của nhều họ thành phần kinh tế. Cần có nhiều chính sách hợp lý để tạo mối liên kết “bốn nhà” (Nhà nước, nhà nông, nhà doanh nghiệp và nhà khoa học), đa dạng loại nấm phù hợp với nhiều điều kiện tự nhiên, xây dựng các cơ sở thu gom, sơ chế, bảo quản Đ ại hợp lý để nấm không chịu chung số phận như một số nông sản trước đây của Việt Nam (người nông dân không đủ bù đắp nổi chi phí bỏ ra, sản phẩm làm ra không tiêu thụ được còn phải đổ đi…). Đặc biệt, nghiên cứu thị trường nhằm đa ng dạng kênh tiêu thụ, hình thức tiêu thụ nấm ăn như khoai tây Việt Nam (tiêu dùng tươi sống, tiêu dùng chế biến, xuất khẩu…). ườ 1.1.3. Giá trị của nấm ăn Tr 1.1.1.1. Giá trị kinh tế Trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp, nấm là một trong những loại đối tượng sản xuất mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất, do: - Với diện tích nhỏ nhưng vẫn có thể cho năng suất cao nhất nên có thể áp dụng trồng nấm ở quy mô nhỏ hay lớn, kinh tế hộ gia đình. - Vốn đầu tư để trồng nấm so với các ngành sản xuất khác không lớn vì đầu vào chủ yếu là công lao động nông nghiệp (chiếm khoảng 30-40% giá thành SVTH: Ngô Thị Hằng 7 Khóa luận tốt nghiệp một đơn vị sản phẩm) trong khi đó Việt Nam đang dư thừa hàng triệu lao động ở các vùng nông thôn. Nếu trung bình để giải quyết việc làm cho một người lao động chuyên trồng nấm ở nông thôn hiện nay có mức thu nhập 800.000 – 1.000.000đ/tháng. Chỉ cần một số vốn đầu tư ban đầu khoảng 5 triệu đồng và 100m2 diện tích đất để làm lán trại. Nếu so với các ngành công nghiệp khác phải uế xây dụng nhà máy, xí nghiệp, chúng ta phải đầu tư trên 100 triệu đồng/người tế H công nhân mới có thể có việc làm. Mặt khác, nấm có chu kỳ sinh trưởng ngắn, quay vòng vốn nhanh, có thể ngừng sản xuất bất cứ lúc nào khi gặp thời tiết bất thuận nên thiệt hại không nhiều. - Nguyên liệu trồng nấm rất sẵn có như: rơm rạ, mùn cưa, thân cây gỗ, h thân lõi ngô, bông phế loại ở các nhà máy dệt, bã mía ở các nhà máy đường. Ước in tính cả nước có khoảng 40 triệu tấn nguyên liệu nói trên, chi cần sử dụng khoảng 10-15% số nguyên liệu này đem nuôi trồng nấm đã tạo ra trên 1 triệu tấn nấm/ cK năm và hàng trăm ngàn tấn phân hữu cơ/năm. - Ngoài ra, nấm là loại thực phẩm có giá trị xuất khẩu cao, góp phần tăng họ nguồn thu ngoại tệ cho nền kinh tế quốc dân, mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế. 1.1.3.2. Giá trị dinh dưỡng Nấm được xem là một loại rau, cung cấp rất nhiều chất dinh dưỡng cho Đ ại con người như: hàm lượng protein (đạm thực vật) chỉ sau thịt , cá, rất giàu chất khoáng và các axit amin không thể thay thế, các vitamin A, B, C, D, E,… không có các độc tố. Có thể coi nấm ăn như một loại “rau sạch” và “thịt sạch”. Nấm còn ng đem lại nguồn thực phẩm giàu đạm, đầy đủ các axit amin thiết yếu, hàm lượng chất béo ít và là những axit béo chưa bão hòa. Do đó tốt cho sức khỏe, giá trị ườ năng lượng cao, giàu khoáng chất và các vitamin. Ngoài ra, trong nấm còn chứa nhiều hoạt chất có tính sinh học, góp phần Tr ngăn ngừa và điều trị bệnh cho con người, vì hầu như các loại nấm ăn đều có tác dụng phòng ngừa chống u bướu. Việt Nam bắt đầu có những căn bệnh của xã hội công nghiệp như strees, béo phì, xơ mỡ động mạch, huyết áp, ung thư… nếu mỗi tuần chúng ta đều ăn nấm ít một lần thì cơ thể sẽ chậm lão hóa hơn và ngăn ngừa được những bệnh nêu trên. Từ đó cho thấy, nấm còn là nguồn thực phẩm chức năng của cơ thể thế kỷ21. SVTH: Ngô Thị Hằng 8 Khóa luận tốt nghiệp - Đạm thô: Phân tích trên nấm khô cho thấy, nấm có hàm lượng đạm cao, hàm lượng đạm thô ở nấm mèo là thấp nhất, chỉ 4-8%; ở nấm rơm khá cao, đến 43%, ở nấm mỡ hay nấm bún là 23,9-34,8%; ở nấm đông cô là 13,4-17,5%, nấm bào ngư Pleurotusostretus là 10,5-30,4%, bào ngư mỏng pleurotussajor-caju là 9,9-26,6%; kim châm là 17,6%, hầm thủ từ 23,8-31,7%. Nấm có đầy đủ các acid uế amin thiết yếu như: isoleucin, leucin, lysine, methionin, phennylalnin, threonin, tế H valin, tryp-tophan, histidin. Đặc biệt nấm giàu lysine và leucin, ít tryptophan và methionin. Đối với nấm rơm khi còn non ( dạng nút tròn) hàm lượng protein thô lên đến 30%, giảm chỉ còn 20% và bung đủ. Ngoài ra, tùy theo cơ chất trồng nấm mà hàm lượng đạm có thay đổi. Nhìn chung, lượng đạm của nấm chỉ đứng in (18,4%), lúa mạch( 7,3%) và lúa mì (13,2%). h sau thịt và sữa, cao hơn các loại rau cải, ngũ cốc như khoai tây (7,6%), bắp cải - Chất béo: Chất béo có trong các loại nấm chiếm từ 1 - 10% trọng lượng cK khô của nấm, bao gồng các acid béo tự do, monoflycerid, diglycerid và triglyceride, serol, sterol ester, phos – phor lipid và có từ 72 – 85% acid béo thiết họ yếu chiếm từ 54 - 76% tổng lượng chất béo, ở nấm mỡ và nấm rơm là 69 - 70%, ở nấm mèo là 40,39%, ở bào ngư mỏng là 62,94%, ở nấm kim châm là 27,98%. - Carbohydrat và sợi: Tổng lượng Carbohydratvà sợi chiếm từ 5 - 88% trong Đ ại nấm tươi và khoảng 4 - 20% trên trọng lượng nấm khô, bao gồm các đường pentose, methyl pentos, hexose, disaccharide, đường amin, đường rượu, đường acid. Trehalose là một loại “đường của nấm” hiện diện trong tất cả các loại nấm, nhưng chỉ có ở nấm ng non vì nó bị thủy giải thành glucose khi nấm trưởng thành. Polysaccharid tan tong nước từ quá thể nấm luôn luôn được chú ý đặc biệt vì tác dụng chống ưng thư của nó. ườ Thành phần chính của sợi nấm ăn là chitin, một polymer của n - acetylglucosamin, cấu tạo nên vách của tế bào nấm. Sợi chiếm từ 3,7% ở nấm kim châm cho đến 11,9- Tr 19,8% ở các loại nấm mèo; 7,5 - 17,5% ở nấm bào ngư; 8 - 14% ở nấm mỡ; 7,3 - 8% ở nấm đông cô; và 4,4 - 13,4%ở nấm rơm. - Vitamin: Nấm có chứa một số vitamin như: thiarmin (B1), riboflavin (B2), niacin (B3), acid ascorbic (vitamin C)… - Khoáng chất: Nấm ăn là nguồn cung cấp chất khoáng cần thiết cho cơ thể. Nguồn này lấy từ cơ chất trồng nấm, thành phần chủ yếu là kali, kế đến là SVTH: Ngô Thị Hằng 9 Khóa luận tốt nghiệp phosphor, natri, calci và magnesium, các nguyên tố khoáng này chiếm từ 56 70% lượng tro. Phosphor và calcium trong nấm luôn luôn cao hơn một số loại trái cây và rau cải. Ngoài ra còn có các chất khoáng khác như sắt, đồng, kẽm, mangan, cobalt… Giá trị năng lượng của nấm: Được tính trên 100g nấm khô. Phân tích của uế Crisan & Sands; Bano & Rajarathnam cho kết quả sau: Nấm mỡ: 328 - 381 Kcal; tế H nấm hương: 387 - 392 Kcal; nấm bào ngư xám 345 - 367 Kcal; nấm bào ngư mỏng 300 - 337 Kcal; bào ngư trắng 265 - 336 Kcal; nấm rơm 254 - 374 Kcal; nấm mèo 347 - 384 Kcal; nấm hầm thủ 233 Kcal. 1.1.3.3. Giá trị dược liệu h Ngoài giá trị cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, nấm ăn in còn có nhiều tác dụng dược lý khá phong phú như:  Tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể cK Các polysaccharide trong nấm có khả năng hoạt hóa miễn dịch tế bào, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển của tế bào lympho, kích hoạt tế bào họ lympho T và lympho B. Nấm Linh chi, nấm Vân chi, nấm Đầu khỉ và Mộc nhĩ đen có tác dụng nâng cao năng lực hoạt động của đại thực bào.  Kháng ung thư và kháng virus Đ ại Trên thực nghiệm, hầu hất các loại nấm ăn đều có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Với nấm Hương, nấm Linh chi và nấm Trư linh, tác dụng này đã được khảo sát và khẳng định trên lâm sàng. Nhiều loại nấm ăn có ng công năng kích thích cơ thể sản sinh interferon, nhờ đó ức chế được quá trình sinh trưởng và lưu chuyển của virus. ườ Những nghiên cứu gần đây đã chứng minh rằng Nhộng Trùng Thảo được sử dụng có hiệu quả để chữa trị nhiều bệnh, như rối loạn chúc năng của gan (Nan Tr J.X et al. 2001), ung thư (Yoo H.S at el. 2004), sự lão hóa, các chứng viêm tấy (Won S.Y and Park E.H. 2005). Đặc biệt nó được đánh giá có tác dụng tốt đối với thận và phổi theo y học cổ truyền Trung Quốc. Gần đây rất nhiều tính chất dược lý của loài nấm này đã được công bố: Dịch chiết suất nấm bằng cồn có thể kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn lao Mycobaerium tuberculosis H37Rv; đẩy nhanh quá trình chuyển hóa các axit nucleic và protein tại tụy; có tác dụng đối SVTH: Ngô Thị Hằng 10 Khóa luận tốt nghiệp với kích tố sinh dục nam; tác động đến hệ thống tuần hoàn như chống lại sự thiếu oxi, tăng cường sự lưu thông máu, giảm hàm lượng cholesterol trong huyết thanh…; có tác dụng chống viêm nhiễm; có tác dụng chống ung thư; kĩm hãm sự phát triển của tế bào ung thư vú, tế bào ung thư phổi…; kìm hãm sự phát triển của một số virus và vi khuẩn. uế  Dự phòng và trị liệu các bệnh tim mạch tế H Nấm ăn có tác dụng điều tiết công năng tim mạch, làm tăng lưu lượng máu động mạch vành, hạ thấp oxi tiêu thụ và cải thiện tình trạng thiếu máu cơ tim. Các loại nấm như Ngân nhĩ (Mộc nhĩ trắng), Mộc nhĩ đen, nấm Đầu khỉ, nấm Hương, Đông trùng hạ thảo… đều có tác dụng điều chỉnh rối loạn lipid máu, h làm hạ lượng cholesterol, triglyceride và beta-lipoproterin trong huyết thanh. đen còn có tác dụng làm hạ huyết áp. cK  Giải độc và bảo vệ tế bào gan in Ngoài ra, nấm Linh chi, nấm mỡ, nấm rơm, nấm kim châm, ngân nhĩ, mộc nhĩ Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhiều loại nấm ăn có tác dụng giải độc và họ bảo vệ tế bào gan rất tốt. Ví như nấm hương và nấm linh chi có khả năng làm giảm thiểu tác hại đối với tế bào gan của các chất như carbon tetrachloride, thioacetamide và predcusone,làm tăng hàm lượng glucogen trong gan và hạ thấp Đ ại men gan. Nấm bạch linh và trư linh có tác dụng lợi niệu, kiện tỳ, an thần thường được dùng trong những đơn thuốc Đông được điều trị viêm gan cấp tính.  Kiện tỳ dưỡng vị ng Nấm Đầu khỉ có khả năng lợi tạng phù, trợ tiêu hóa, có tác dụng rõ rệt trong trị liệu các chứng bệnh như chán ăn, rối loạn tiêu hóa, viêm loét dạ dày tá ườ tràng. Nấm binh có tác dụng ích khí sát trùng, phòng chống viêm gan, viêm loét dạ dày tá tràng, sỏi mật, Nấm kim châm và nấm kim phúc chứa nhiều arginine, Tr có công dụng phòng chống viêm gan và loét dạ dày.  Hạ đường máu và chống phóng xạ Khá nhiều loại nấm ăn có tác dụng làm hạ đương máu như ngân nhĩ, đông trùng hạ thảo, nấm linh chi… Cơ thể làm giảm đường huyết của đông trùng hạ thảo là kích thích tuyến tụy bài tiết insulin. Ngoài công dụng điều chỉnh đường máu, các polysaccharide B và C trong nấm linh chi còn có tác dụng chống phóng xạ. SVTH: Ngô Thị Hằng 11 Khóa luận tốt nghiệp  Thanh trừ các gốc tự do và chống lão hóa Gốc tự do là các sản phẩm có hại của quá trình chuyển hóa tế bào, nhiều loại nấm ăn như nấm linh chi, mộc nhĩ đen, ngân nhĩ… có tác dụng thanh trừ các sản phẩm giúp làm giảm chất mỡ trong cơ thể, từ đó có khả năng làm chậm quá trình lão hóa và kéo dài tuổi thọ. uế Ngoài ra, nhiều loại nấm ăn còn có tác dụng an thần, trấn tĩnh, rất có lợi tế H cho sự điều chỉnh hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Gần đây, nhiều nhà khoa học còn phát hiện thấy một số loại nấm ăn có tác dụng phòng chống AIDS ở mức độ nhất định, thông qua khả năng nâng cao năng lực miễn dịch của cơ thể. 1.1.3.4. Vai trò trong vấn đề bảo vệ môi trường h Phát triển nghề sản xuất nấm ăn - nấm dược liệu còn có ý nghĩa góp phần in giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường, môi sinh. Phần lớn lượng rơm rạ sau khi thu hoạch lúa ở một số địa phương đều bị đốt bỏ ngoài đồng ruộng hoặc ném cK xuống kênh rạch, sông ngòi gây tác nghẽn dòng chảy. Đây là nguồn tài nguyên rất lớn nhưng chưa được sử dụng, nếu đem trồng nấm không những tạo ra loại họ sản phẩm có giá trị cao mà phế liệu sau khi thu hoạch nấm chuyển sang làm phân bón hữu cơ tạo thêm độ phì cho đất. Trong thực tế, nhiều xưởng trồng nấm hiện nay sử dụng phế loại sau thu hoạch nấm làm phân bón cho lúa, rau đã tăng năng Đ ại suất cao hơn từ 15-20% so với tập quán canh tác cũ. Một số nước trên thế giới như Hà Lan, Đài Loan đã chế biến và xuất khẩu loại “Phân hữu cơ từ bã nấm” sang nước khác. ng 1.1.4. Nhân tố ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và tiêu thụ nấm ăn 1.1.4.1. Các nhân tố thuộc về điều kiện ngoại cảnh ườ  Yêu cầu vầ ẩm độ - Ẩm độ nguyên liệu: Nhóm nuôi trồng trong điều kiện không đóng bịch Tr mà trồng trên mô nấm hay nhúm nấm (nấm rơm, nấm mỡ) hay nuôi trồng trên bông phế liệu thì ẩm độ yêu cầu là: 70-75%. Nhóm nấm rơm, nấm sò trồng trên rơm hay bông nhưng có đóng bịch nilon, ẩm độ 65-67%. Các nấm khác nuôi trên các giá thể (mùn cưa, bã mía, thân gỗ… ) có đóng bịch nilon yêu cầu ẩm độ: 6062%. Nhóm nấm nuôi trên thân gỗ (linh chi, mộc nhĩ, nấm hương), ẩm độ nguyên liệu cần từ 47-55%. SVTH: Ngô Thị Hằng 12