BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
LÊ THỊ TUYẾT
NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN
GIỮA MỘT SỐ YẾU TỐ DINH DƯỠNG, THỂ LỰC
VÀ GEN DI TRUYỀN VỚI
BÉO PHÌ Ở TRẺ EM TIỂU HỌC HÀ NỘI
Chuyên ngành: Sinh lý học người và động vật
Mã số: 62 42 01 04
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SỸ SINH HỌC
Hà Nội – 2016
Luận văn được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. Trần Quang Bình
2. TS. Dương Thị Anh Đào
Phản biện 1:
PGS. TS. Trần Đức Phấn
- Trường Đại học Y Hà Nội
Phản biện 2:
PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Vân
- Trường Đại học KHTN-ĐHQG Hà Nội
Phản biện 3:
PGS.TS. Nguyễn Đỗ Huy
- Viện Dinh dưỡng Quốc gia
Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn Tiến sỹ
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Vào hồi … giờ…ngày….tháng…năm .....
Có thể tìm đọc luận văn tại:
- Thư viện Quốc Gia, Hà Nội
- Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
DANH SÁCH CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
1. Lê Thị Tuyết, Bùi Thị Nhung, Trần Quang Bình (2014). Mối liên quan
giữa một số đặc điểm sơ sinh, bú sữa mẹ và thói quen ăn uống đối với
bệnh béo phì ở học sinh tiểu học nội thành Hà Nội. Tạp chí Khoa học
Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên san KHTN và Công nghệ, 30 (1S),
275-281.
2. Lê Thị Tuyết, Bùi Thị Nhung, Trần Quang Bình (2014). Mối liên quan
giữa một số đặc điểm gia đình với bệnh béo phì ở học sinh tiểu học nội
thành Hà Nội. Tạp chí Sinh lý học Việt Nam, 18 (3), 43-48.
3. Le Thi Tuyet, Bui Thi Ngoc Anh, Tran Quang Binh (2014). Application
of restriction fragment leghth polymorphirm method for genotyping
BDNF rs6265 polymorphism. Journal of science of HNUE, Chemical
and Biological Science, 59 (9), 123-130.
4. Le Thi Tuyet, Tran Quang Binh, Bui Thi Nhung, Duong Thi Anh Đao
(2014). Associations between Val66Met variant in BDNF gene and
obesity in Vietnamese children. The 2014 Asia & Pacific Nation Network
(APNN) and Meeting of Asia & Pacific Women in Science and
Technology (MAPWiST). Korea. Poster report. 56-57.
5. Le Thi Tuyet, Tran Quang Binh, Duong Thi Anh Dao, Pham Thi Thu Ly
(2015). Application of restriction fragment leghth polymorphirm method
for genotyping TMEM18 rs6548238 polymorphism. Vietnam Journal of
biology, 37 (1se), 85-90.
6. Lê Thị Tuyết, Bùi Thị Nhung, Trần Quang Bình (2015). Ảnh hưởng của
một số đặc điểm ăn uống và lối sống tĩnh tại đến béo phì ở nam học sinh
tiểu học Hà Nội năm 2012. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội,
chuyên san KHTN và Công nghệ, 31 (2), 60-66.
7. Lê Thị Tuyết, Trần Quang Bình (2015). Bước đầu nghiên cứu đa hình
nucleotide đơn MC4R-rs17782313 ở trẻ 5-6 tuổi Hà Nội bằng phương
pháp PCR-RFLP. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên
san KHTN và Công nghệ, 31 (3), 57-63.
8. Lê Thị Tuyết, Trần Quang Bình (2015). Đa hình nucleotide đơn
rs6499640 trên gen FTO và sự liên quan với các chỉ số nhân trắc ở trẻ em
tiểu học Hà Nội. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội, chuyên
san KHTN và Công nghệ, 31 (4S), 473-478.
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Béo phì là tình trạng tích lũy mỡ quá mức và không bình thường
tại một vùng cơ thể hay toàn thân đến mức ảnh hưởng tới sức khỏe.
Ở trẻ em, béo phì gây ra nhiều hậu quả xấu đến cả sức khỏe và tâm lý.
Hơn nữa, khoảng 70% trẻ béo phì lớn lên sẽ bị béo phì ở giai đoạn
trưởng thành, do đó, phòng ngừa được béo phì ở trẻ em sẽ góp phần
làm giảm tỷ lệ béo phì ở người lớn và kết quả đó sẽ làm giảm nguy
cơ mắc bệnh mãn tính có liên quan đến béo phì.
Béo phì là một bệnh đa nhân tố, do ảnh hưởng của các yếu tố môi
trường và yếu tố di truyền (gen), cũng như sự tương tác giữa gen và
môi trường. Nhiều nghiên cứu đã xác định vai trò của các yếu tố di
truyền đối với sự phát triển của béo phì. Tuy nhiên, do đặc điểm của
tính di truyền chủng tộc, sự khác nhau về các yếu tố dinh dưỡng,
hoạt động thể lực, yếu tố kinh tế xã hội mà ảnh hưởng của gen đối
với bệnh tật ở các dân tộc khác nhau là khác nhau.
Các gen nhạy cảm béo phì khi tương tác với môi trường sống, nếu
gặp môi trường thuận lợi (như trẻ có chế độ ăn thừa dinh dưỡng, ít
hoạt động thể lực) sẽ phát huy tác dụng và dễ làm cho trẻ bị béo phì.
Vì vậy nếu trẻ được phát hiện sớm các gen này, với chế độ ăn và hoạt
động thể lực thích hợp sẽ giúp trẻ điều chỉnh cân nặng và phòng
được các bệnh mãn tính không lây khi trưởng thành. Tuy nhiên, các
nghiên cứu về vai trò của gen đối với béo phì tại Việt Nam vẫn còn
rất hiếm, tương phản với sự phong phú của các nghiên cứu dịch tễ
học béo phì.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi tiến hành đề tài:
“Nghiên cứu mối liên quan giữa một số yếu tố dinh dưỡng, thể lực
và gen di truyền với béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội”.
2
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu 1. Xác định được mối liên quan giữa một số yếu tố dinh
dưỡng và béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội.
Mục tiêu 2. Tìm hiểu được ảnh hưởng của một số đặc điểm hoạt
động thể lực tới béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội.
Mục tiêu 3. Xác định được mối liên quan của một số SNP và béo
phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội.
Mục tiêu 4. Phân tích tổng hợp ảnh hưởng của một số yếu tố dinh
dưỡng, hoạt động thể lực và một số SNP đến béo phì ở trẻ em tiểu
học Hà Nội.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa với lĩnh vực khoa học, công nghệ
- Cung cấp thông tin về mối liên quan giữa một số đặc điểm dinh
dưỡng, hoạt động thể lực, một số SNP với béo phì ở học sinh tiểu
học Hà Nội.
- Cung cấp mô hình dự đoán về ảnh hưởng của một số đặc điểm dinh
dưỡng, hoạt động thể lực và SNP đến béo phì ở trẻ em tiểu học Hà
Nội.
3.2. Ý nghĩa kinh tế xã hội
- Phương pháp xác định đa hình của những SNP được xây dựng từ
nghiên cứu này có thể được ứng dụng cho các cơ sở nghiên cứu. Tỷ
lệ alen là cơ sở để tính cỡ mẫu cho những nghiên cứu tiếp theo và
ước lượng sự phân bố alen trong quần thể.
- Kết quả của đề tài là cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo như
nghiên cứu theo dõi dài hạn về vai trò của gen và sự thay đổi lối sống
đối với béo phì. Từ đó giúp xây dựng mô hình dự đoán béo phì dựa
vào phân tích gen, đặc điểm dinh dưỡng, hoạt động thể lực, góp phần
3
trong công tác phòng béo phì, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống
và tuổi thọ cho người Việt Nam.
- Kết quả nghiên cứu này có thể ứng dụng trong hoạt động của nhiều
đơn vị như: phòng khám, trung tâm y tế dự phòng, chương trình
phòng chống bệnh mạn tính không lây quốc gia, chương trình giáo
dục dinh dưỡng trong trường học.
4. Đóng góp mới của đề tài
- Đề tài là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam về mối liên quan giữa SNP
rs6265 (gen BDNF), rs6499640 (gen FTO), rs17782313 (gen MC4R),
rs6548238 (gen TMEM18) và béo phì ở trẻ em.
- Đề tài là nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam phân tích tổng hợp được ảnh
hưởng của một số đặc điểm dinh dưỡng, thể lực và một số SNP đến béo
phì của trẻ em tiểu học Hà Nội. Đề tài đã xây dựng được mô hình dự đoán
khả năng béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội.
4
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Thiết kế nghiên cứu
Sử dụng thiết kế nghiên cứu bệnh chứng. Đối tượng nghiên cứu là
học sinh tiểu học Hà Nội gồm 281 trẻ có tình trạng dinh dưỡng bình
thường (nay gọi tắt là bình thường - BT) và 278 trẻ béo phì (BP).
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
2.3. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu
Trẻ BT và trẻ BP được phân loại thỏa mãn cả 2 tiêu chuẩn WHO
2007 và IOTF 2000:
- Tiêu chuẩn chọn trẻ BP: trẻ được phân loại là trẻ BP khi: điểm
Z-score BMItuổi, giới > 2SD đồng thời có giá trị BMI tuổi,giới tương đương
với BMI ≥ 30 kg/m2 ở người trưởng thành trên 18 tuổi.
- Tiêu chuẩn chọn trẻ BT: trẻ được phân loại là trẻ BT khi:
-2SD < điểm Z-score BMI tuổi,
giới
≤ 1SD đồng thời có giá trị
BMItuổi,giới tương đương với 18,5 kg/m 2 < BMI ≤ 25 kg/m 2 ở người
trưởng thành trên 18 tuổi.
2.4. Cỡ mẫu nghiên cứu
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu
2.6. Vật liệu nghiên cứu
2.7. Phương pháp thu thập số liệu
2.7.1. Phương pháp thu thập thông tin về đối tượng nghiên cứu
2.7.2. Phương pháp đo chiều cao đứng
2.7.3. Phương pháp đo cân nặng
2.7.4. Phương pháp xác định chỉ số Z-score theo tuổi, giới
2.7.5. Phương pháp đo vòng hông và vòng eo
2.7.6. Phương pháp lấy máu
5
2.7.7. Phương pháp tách chiết ADN
2.7.8. Phương pháp xác định kiểu gen của SNP nghiên cứu
2.8. Phương pháp xử lý số liệu thống kê
Chương 3: KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu ở nhóm BT và nhóm BP
Đặc điểm
Khu vực nội thành (%)
Giới tính nam (%)
Tuổi (năm)
Chiều cao (cm)
Z-score chiều cao/tuổi
Cân nặng (kg)
Z-score cân nặng/tuổi
BMI (kg/m2)
Z-score BMI/tuổi
Vòng eo (cm)
Vòng mông (cm)
Tỷ lệ eo/mông
Nhóm BT
(n = 281)
52,3
62,2
8,1 ± 1,4
125,5 ± 9,0
-0,31 ± 0,79
23,8 (20,8 – 27,4)
-0,35 (-0,93 – -0,12)
15,2 (14,5 – 16,3)
-0,26 (-0,85 – 0,27)
52,7 (49,5 – 55,5)
62,2 (61,4 – 63,0)
0,86 ± 0,06
Nhóm BP
(n = 278)
61,9
71,9
8,0 ± 1,3
130,0 ± 8,7
0,58 ± 0,98
38,8 (34,2 – 45,7)
2,62 (2,19 – 3,07)
23,5 (21,9 – 25,1)
2,98 (2,67 – 3,33)
72,1 (68,3 – 77,9)
77,9 (77,0 – 78,8)
0,94 ± 0,05
P
0,014
0,084
0,337
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
<0,0001
3.2. Mối liên quan giữa một số đặc điểm dinh dưỡng và béo phì ở
trẻ em tiểu học Hà Nội
3.2.1. Mối liên quan giữa đặc điểm nuôi dưỡng thời kỳ bú sữa mẹ
và béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.2. Mối liên quan giữa đặc điểm nuôi dưỡng thời kỳ bú sữa mẹ và
béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Yếu tố nguy
cơ
Bú sữa mẹ
n (%)
Nhóm BT
Nhóm BP
Phân tích đơn
biến
OR
P
Điều chỉnh
theo tuổi, giới
OR*
P*
6
Có
270 (97,1)
259 (94,5)
Không
8 (2,9)
15 (5,5)
Uống thêm sữa bột ở 4 tháng đầu
Không
125 (45,3)
129 (47,4)
Có
151 (54,7)
143 (52,6)
Tháng bắt đầu ăn bổ sung
4 – 6 tháng
226 (84)
218 (82)
< 4 tháng
13 (4,8)
20 (7,5)
> 6 tháng
30 (11,2)
28 (10,5)
Tháng cai sữa mẹ
≥ 12 tháng
244 (90)
222 (84,1)
< 12 tháng
27 (10)
42 (15,9)
Khó cho trẻ ăn
Có
141 (50,9)
65 (23,7)
Không
136 (49,1)
209 (76,3)
1
2,0
0,133
1
1,9
0,151
1
0,9
0,616
1
0,9
0,582
1
1,6
1,0
0,205
0,906
1
1,7
1,0
0,150
0,963
1
1,7
0,042
1
1,7
0,045
1
3,3
<0,0001
1
3,3
<0,0001
3.2.2. Mối liên quan giữa đặc điểm ăn uống và béo phì ở trẻ em
tiểu học Hà Nội
Bảng 3.3. Mối liên quan giữa đặc điểm ăn uống và béo phì ở trẻ em tiểu học
Hà Nội
Yếu tố nguy cơ
Nhóm BP
120 (43,6)
150 (54,5)
5 (1,8)
264 (96,4)
10 (3,6)
175 (63,6)
100 (36,4)
124 (45,6)
148 (54,4)
Phân tích
đơn biến
OR
P
1
19,2 <0,0001
0,1 <0,0001
1
2,6 0,111
1
2,3 <0,0001
1
2,3 <0,0001
Điều chỉnh
theo tuổi, giới
OR*
P*
1
19,1 <0,0001
0,1 <0,0001
1
2,6 0,106
1
2,4 <0,0001
1
2,4 <0,0001
67 (25)
201 (75)
73 (27,3)
1
0,9
1
1
0,9
1
n (%)
Nhóm BT
BT
184
(65,7)
Đặc điểm
Háu ăn 12 (4,3)
háu ăn
Lười ăn 84 (30)
Số lần ăn
≥5
274 (98,6)
<5
4 (1,4)
sáng/tuần
Ăn thêm
Có
221 (80,1)
Không
55 (19,9)
bữa phụ
Ăn theo ý
Có
179 (66,1)
Không
92 (33,9)
thích
Những loại thức ăn trẻ thích
Không
65 (23,8)
Ngọt
Có
208 (76,2)
Béo
Không
136 (51,1)
0,747
0,604
7
Yếu tố nguy cơ
Thịt nạc
Trứng
Hải sản
Rau
Hoa quả
Có
Không
Có
Không
Có
Không
Có
Không
Có
Không
Có
n (%)
Nhóm BT
130 (48,9)
89 (32,8)
182 (67,2)
40 (14,5)
235 (85,5)
99 (36,1)
175 (63,9)
125 (46)
147 (54)
47 (17,2)
226 (82,8)
Phân tích
đơn biến
OR
P
2,8 <0,0001
1
1,1 0,732
1
1,0 0,986
1
1,2 0,250
Nhóm BP
194 (72,7)
84 (31,5)
183 (68,5)
40 (14,6)
234 (85,4)
40 (14,6)
179 (68,6)
107 (40,5)
157 (59,5) 1,3
57 (20,6) 1
220 (79,4) 1,3
0,205
0,315
Điều chỉnh
theo tuổi, giới
OR*
P*
2,7 <0,0001
1
1,1 0,663
1
1,0 0,977
1
1,2 0,236
1,3
1
1,3
0,175
0,258
3.2.3. Phân tích đa biến ảnh hưởng của một số đặc điểm dinh
dưỡng đến béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Phương pháp phân tích hồi quy logistic đa biến backward liên tục
được thực hiện để xác định những mô hình dự đoán béo phì (Hình
3.1). Trong những mô hình trên, mô hình 12 là mô hình tối ưu nhất
với khả năng dự đoán là 88,8% và có 7 yếu tố nguy cơ. Bảng 3.4 thể
hiện ảnh hưởng của các yếu tố nguy cơ ở mô hình 12.
8
Hình 3.1. Mô hình phân tích hồi quy logistic đa biến về ảnh hưởng của các
đặc điểm dinh dưỡng đến béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.4. Ảnh hưởng của đặc điểm dinh dưỡng đến béo phì ở trẻ em tiểu
học Hà Nội khi phân tích đa biến
Yếu tố nguy cơ
Tuổi (1 năm)
Tháng cai sữa mẹ
Đặc điểm háu ăn
≥ 12 tháng
< 12 tháng
Bình thường
Háu ăn
Lười ăn
β ± SE
-0,25 ± 0,1
0
1,0 ± 0,37
0
2,89 ± 0,34
-2,46 ± 0,61
P
0,072
0,006
<0,0001
<0,0001
9
Yếu tố nguy cơ
Ăn thêm bữa phụ
Trẻ không được
ăn theo ý thích
Trẻ thích ăn thức
ăn béo
Trẻ thích ăn rau
Có
Không
Có
Không
Không
Có
Không
Có
Hằng số
β ± SE
0
0,7 ± 0,28
0
0,7 ± 0,27
0
0,85 ± 0,26
0
0,45 ± 0,26
-0,54 ± 0,81
P
0,013
0,008
0,001
0,09
0,504
3.3. Mối liên quan giữa một số đặc điểm hoạt động thể lực đến
béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.5. Mối liên quan giữa một số đặc điểm hoạt động thể lực và béo phì ở
trẻ em tiểu học Hà Nội
Yếu tố nguy cơ
n (%)
Phân tích
đơn biến
OR
P
Điều chỉnh
theo tuổi, giới
OR*
P*
Nhóm BT
Nhóm BP
Thời gian xem ti vi và chơi điện tử trong ngày
< 2 giờ/ngày
102 (37)
95 (34,9)
1
1
136 (49,2)
136 (50)
1,1 0,704
1,1
0,609
2 – 3 giờ/ngày
> 3 giờ/ngày
38 (13,8)
41 (15,1)
1,2 0,581
1,2
0,475
Có hay không chơi các môn thể thao (đá bóng, nhảy dây, đá cầu, tập múa, cầu lông,
tennis, bơi, tập võ, chạy)
Không
67 (24,8)
64 (23,4)
1
1
Có
203 (75,2)
210 (76,6) 1,1 0,691
1,1
0,574
Cách thức di chuyển từ nhà đến trường, từ trường về nhà
Tự đi (đi bộ, xe
93 (33,3)
72 (26,3)
1
1
đạp)
Người khác đưa đi 186 (66,7)
202 (73,7) 1,4 0,07
1,4
0,091
Thời gian ngủ tối
≥ 8 giờ/ngày
244 (89,4)
210 (76,4) 1
1
< 8 giờ/ngày
29 (10,6)
65 (23,6)
2,6 <0,0001 2,7 <0,0001
10
Kết quả về ảnh hưởng của các yếu tố nguy cơ trong mô hình tối ưu
về ảnh hưởng của đặc điểm thể lực đến béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
được thể hiện ở Bảng 3.6.
Bảng 3.6. Mối liên quan giữa một số đặc điểm hoạt thể lực và béo phì ở trẻ
em tiểu học Hà Nội khi phân tích đa biến
Yếu tố nguy cơ
Tuổi (1 năm)
Giới tính
Phương tiện đi
đến trường
Thời gian ngủ tối
Nữ
Nam
Người khác đưa đi
Đi bộ hoặc xe đạp
≥ 8 giờ/ngày
< 8 giờ/ngày
Hằng số
β ± SE
-0,09 ± 0,07
0
1,31 ± 0,20
0
0,27 ± 0,20
0
0,93 ± 0,25
0,11 ± 0,61
P
0,195
0,112
0,117
<0,0001
0,861
3.4. Mối liên quan giữa gen BDNF, FTO, MC4R, TMEM18 và béo
phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
3.4.1. Tỷ lệ kiểu gen và alen của các SNP rs6265
gen BDNF, rs6499640 gen FTO, rs17782313 gen
MC4R, rs6548238 gen TMEM18 ở trẻ em tiểu học
Hà Nội nhóm bình thường và nhóm béo phì
Bảng 3.7. Tỷ lệ kiểu gen và alen SNP rs6265, rs6499640, rs17782313,
rs6548238 ở trẻ em tiểu học Hà Nội nhóm BT và nhóm BP
SNP
rs6265 gen
BDNF
Kiểu gen
AA
AG
GG
Alen
A
Nhóm BT
Nhóm BP
P
94 (33,5)
138 (49,1)
49 (17,4)
67 (24,1)
165 (59,4)
46 (16,5)
0,03
326 (58,0)
299 (53,8)
0,154
11
SNP
rs6499640 gen
FTO
rs17782313
gen MC4R
rs6548238 gen
TMEM18
G
Kiểu gen
GG
AG
AA
Alen
G
A
Kiểu gen
TT
CT
CC
Alen
T
C
Kiểu gen
CC
CT
TT
Alen
C
T
Nhóm BT
236 (42,0)
Nhóm BP
257 (46,2)
P
233 (82,9)
28 (10,0)
20 (7,1)
225 (81,2)
35 (12,6)
17 (6,2)
0,543
494 (87,9)
68 (12,1)
485 (87,5)
69 (12,5)
0,856
242 (86,4)
29 (10,4)
9 (3,2)
241 (87,0)
31 (11,2)
5 (1,8)
0,754
513 (91,6)
47 (8,4)
513 (92,6)
41 (7,4)
0,407
248 (88,6)
30 (10,7)
2 (0,7)
258 (93,1)
18 (6,5)
1 (0,4)
0,319
526 (93,9)
34 (6,1)
534 (96,4)
20 (3,6)
0,056
3.4.2. Đặc điểm nhân trắc ở các nhóm kiểu gen của bốn SNP
nghiên cứu
Ở SNP rs6265 gen BDNF và SNP rs6548238 gen TMEM18, không
phát hiện thấy sự khác biệt về những đặc điểm nhân trắc ở các nhóm
kiểu gen trong cả trẻ bình thường và trẻ béo phì.
Ở SNP rs6499640 gen FTO, có sự khác biệt về vòng mông (P =
0,019) ở 3 nhóm kiểu gen trong nhóm trẻ bình thường (cao nhất ở
kiểu gen AG, thấp nhất ở kiểu gen AA).
Ở SNP rs17782313 gen MC4R: có sự khác biệt về điểm Z-score
cân nặng/tuổi ở các nhóm kiểu gen trong nhóm trẻ bình thường (cao
nhất ở kiểu gen CC, thấp nhất ở kiểu gen TT) (P = 0,023); có sự khác
12
biệt về tỷ lệ eo/mông ở các kiểu gen trong nhóm trẻ béo phì (cao nhất
ở kiểu gen CC, thấp nhất ở kiểu gen TT) (P = 0,031).
3.4.3. Mối liên quan của bốn SNP nghiên cứu và béo phì ở trẻ em
tiểu học Hà Nội
3.4.3.1. Mối liên quan của SNP rs6265 gen BDNF đến béo phì ở trẻ
em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.13. Mối liên quan giữa SNP rs6265 gen BDNF và béo phì ở trẻ em
tiểu học Hà Nội
Mô hình di truyền
AA
AG+GG
AA
Đồng
AG
trội
GG
Siêu
AA+GG
AG
trội
AA+AG
Lặn
GG
Cộng gộp alen G
Trội
Phân tích đơn biến
OR
P
AIC
1
1,6
0,015
773,0
1
1,7
0,009
773,9
1,3
0,290
1
1,5
0,015
773,0
1
0,9
0,779
778,8
1,2
0,134
776,7
Điều chỉnh theo tuổi, giới
OR*
P*
AIC*
1
1,6
0,012
773,4
1
1,7
0,008
774,5
1,3
0,354
1
1,5
0,012
773,5
1
0,9
0,663
779,6
1,2
0,164
777,8
3.4.3.2. Mối liên quan giữa SNP rs6499640 gen FTO và béo phì ở
trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.14. Mối liên quan giữa SNP rs6499640 gen FTO và béo phì ở trẻ em
tiểu học Hà Nội
Mô hình di truyền
Trội
Đồng
trội
Siêu
trội
Lặn
GG
AG+AA
GG
AG
AA
GG + AA
AG
GG+AG
Phân tích đơn biến
OR
P
AIC
1
1,1
0,603 777,3
1
1,3
0,340 778,4
0,9
0,710
1
1,3
0,320 776,5
1
Điều chỉnh theo tuổi, giới
OR*
P*
AIC*
1
1,1
0,714
778,1
1
1,3
0,401
778,1
0,9
0,625
1
1,3
0,373
777,5
1
13
AA
Cộng gộp alen A
0,9
1,0
0,642
0,882
777,3
777,5
0,8
1,0
0,566
0,996
777,9
778,3
3.5.3.3. Mối liên quan của SNP rs17782313 gen MC4R đến béo phì
ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa SNP rs17782313 gen MC4R đến béo phì ở
trẻ em tiểu học Hà Nội
Mô hình di truyền
TT
CT+CC
TT
Đồng
CT
trội
CC
TT + CC
Siêu
trội
CT
TT+CT
Lặn
CC
Cộng gộp alen C
Trội
Phân tích đơn biến
OR
P
AIC
1
1,0
0,842 776,1
1
1,1
0,796 776,9
0,6
0,302
1
1,1
0,751 776,0
1
0,6
0,779 775,0
0,9
0,585 775,9
Điều chỉnh theo tuổi, giới
OR*
P*
AIC*
1
1,0
0,892
776,8
1
1,1
0,774
777,6
0,6
0,306
1
1,1
0,700
776,7
1
0,6
0,297
775,7
0,9
0,621
776,6
3.4.3.4. Mối liên quan của SNP rs6548238 gen TMEM18 đến béo
phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Bảng 3.16. Mối liên quan giữa SNP rs6548238 gen TMEM18 đến béo phì ở
trẻ em tiểu học Hà Nội
Mô hình di truyền
TT
CT+CC
TT
Đồng
CT
trội
CC
Siêu
TT + CC
CT
trội
TT+CT
Lặn
CC
Cộng gộp alen C
Trội
Phân tích đơn biến
OR
P
AIC
1
2,0
0,576 774,6
1
1,2
0,885 775,8
2,1
0,551
1
0,6
0,079 773,0
1
1,8
0,061 772,5
1,7
0,061 772,6
Điều chỉnh theo tuổi, giới
OR*
P*
AIC*
1
2,1
0,540
773,1
1
1,3
0,856
775,1
2,3
0,508
1
0,6
0,064
773,6
1
1,8
0,05
773,2
1,7
0,05
773,2
14
3.5. Mối liên quan giữa một số yếu tố khác và béo phì ở trẻ em
tiểu học Hà Nội
Bảng 3.17. Mối liên quan giữa một số yếu tố khác và béo phì ở trẻ em tiểu
học Hà Nội
Yếu tố nguy cơ
Phân tích
đơn biến
OR
P
Điều chỉnh
theo tuổi, giới
OR*
P*
106 (38,1)
172 (61,9)
1
1,5
0,023
1
1,5
0,019
167 (60,9)
108 (39,3)
1
2,1
<0,0001
1
2,1
<0,0001
108 (67,9)
6 (2,3)
55 (20,8)
24 (9,1)
1
0,5
1,9
3,1
0,127
0,010
0,005
1
0,5
1,9
3,2
0,145
0,009
0,004
100 (37)
119 (44,1)
51 (18,9)
1
2,1
5,1
<0,0001
<0,0001
1
2,1
5,3
<0,0001
<0,0001
n (%)
Nhóm BT
Khu vực sống
Ngoại thành
134 (47,7)
Nội thành
147 (53,2)
Kiểu sinh
Sinh thường
213 (76,3)
66 (23,7)
Sinh mổ
Cân sơ sinh (g)
2.500 – 3.500
212 (78,2)
<2.500
15 (5,5)
>3.500 và <4.000
35 (12,9)
9 (3,3)
4.000
2
BMI của cha mẹ (kg/m )
Cả hai có BMI < 23
160 (59,9)
Cha/mẹ có BMI 23 91 (34,1)
16 (6)
Cả hai có BMI 23
Nhóm BP
3.6. Phân tích ảnh hưởng đồng thời tất cả các yếu tố nguy cơ đến
béo phì của trẻ em tiểu học Hà Nội
3.6.1. Ảnh hưởng tổng hợp của các yếu tố môi trường
15
Hình 3.5. Những mô hình phân tích hồi quy logistic đa biến về ảnh
hưởng của các yếu tố môi trường đến béo phì ở trẻ tiểu học Hà Nội
Mô hình 7 được lựa chọn là mô hình dự đoán tối ưu. Kết quả về ảnh
hưởng của các yếu tố nguy cơ trong mô hình 7 được thể hiện ở Bảng
3.18.
Bảng 3.18. Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến béo phì ở trẻ em tiểu
học Hà Nội khi phân tích đa biến
Yếu tố nguy cơ
Tuổi (1 năm)
Kiểu sinh
Tháng cai sữa mẹ
Đặc điểm háu ăn
Ăn thêm bữa phụ
Trẻ không được
ăn theo ý thích
Trẻ thích ăn thức
ăn béo
Hằng số
Sinh thường
Sinh mổ
≥ 12 tháng
< 12 tháng
Bình thường
Háu ăn
Lười ăn
Có
Không
Có
Không
Không
Có
β ± SE
-0,18 ± 0,09
0
0,82 ± 0,26
0
1,07 ± 0,36
0
2,94 ± 0,35
-2,23 ± 0,54
0
0,62 ± 0,28
0
0,7 ± 0,27
0
0,77 ± 0,26
-0,54 ± 0,79
P
0,065
0,002
0,003
<0,0001
<0,0001
0,027
0,008
0,003
0,499
3.6.2. Phân tích tổng hợp ảnh hưởng của bốn SNP nghiên cứu đến
béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
3.6.2.1. Mối liên quan giữa số alen nguy cơ và béo phì ở trẻ em tiểu
học Hà Nội
16
Bảng 3.21. Mối liên quan giữa tổng số alen nguy cơ thuộc 4 SNP nghiên cứu
đối với béo phì của trẻ em tiểu học Hà Nội
Số alen nguy cơ
0–2
3–4
5–7
Thêm 1 alen nguy cơ
Phân tích đơn biến
OR (95% CI) P
1
1,9 (1,3 – 2,9)
0,001
1,6 (0,9 – 3,1)
0,135
1,1 (1,0 – 1,3)
0,148
Điều chỉnh theo tuổi, giới
OR* (95% CI)
P*
1
1,9 (1,3 – 2,9)
0,002
1,6 (0,8 – 3,1)
0,297
1,1 (0,9 – 1,3)
0,179
3.6.2.2. Phân tích đa biến ảnh hưởng của bốn SNP nghiên cứu đến
béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
Hình 3.8. Những mô hình hồi quy logistic đa biến ảnh hưởng của 4 SNP
nghiên cứu đến béo phì
Mô hình 2 là mô hình tối ưu được lựa chọn. Kết quả về sự ảnh hưởng
của các yếu tố nguy cơ trong mô hình này được thể hiện ở Bảng 3.22.
Bảng 3.22. Ảnh hưởng của một số SNP đến béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội
khi phân tích đa biến
Yếu tố nguy cơ
Tuổi (1 năm)
Giới tính
Rs6265 gen
BDNF
Nữ
Nam
AA
AG + GG
β ± SE
-0,08 ± 0,07
0
0,26 ± 0,19
0
0,48 ± 0,19
P
0,221
0,160
0,012
17
Rs17782313 gen
MC4R
Rs6548238 gen
TMEM18
TT + CT
CC
TT + CT
CC
0
-0,69 ± 0,57
0
0,64 ± 0,31
0,226
0,037
3.6.3. Phân tích ảnh hưởng đồng thời của tất cả các yếu tố nguy
cơ đến béo phì của trẻ em tiểu học Hà Nội
Sử dụng phép tính BMA để xác định xác suất mà các yếu tố nguy cơ
được đưa vào các mô hình dự đoán béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội.
Kết quả những yếu tố có xác suất lớn hơn 0% được thể hiện ở Hình
3.10.
Hình 3.10. Xác suất các yếu tố nguy cơ được đưa vào các mô hình dự đoán
béo phì ở trẻ em tiểu học Hà Nội khi thực hiện phân tích BMA
- Xem thêm -
.DOC 
27 
205 
92 
