Tài liệu Vai trò của đoàn thanh niên cộng sản hồ chí minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên từ thực tiễn thành phố hồ chí minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TÀO MỸ NHÀN VAI TRÒ CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO THANH NIÊN TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ BÍ BO HÀ NỘI – 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Bí Bo. Các tài liệu tham khảo được trình bày trong luận văn là trung thực, các thông tin trích dẫn có nguồn gốc cụ thể, xuất xứ rõ ràng. Tác giả Tào Mỹ Nhàn MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO THANH NIÊN. ..................................................................................................................... 7 1.1. Lý luận về tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. ......................... 7 1.2. Vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. ..............................................................................................14 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên ở Thành phố Hồ Chí Minh. ..............20 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO THANH NIÊN TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ...............27 2.1. Hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. ................................................27 2.2. Đánh giá kết quả thực hiện vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. ..............................................................................................................................37 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO THANH NIÊN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .44 3.1. Những quan điểm cơ bản về bảo đảm vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. ..............................................................................................................................44 3.2. Các giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên Thành phố Hồ Chí Minh...................49 KẾT LUẬN .........................................................................................................69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..........................................................72 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. Để xây dựng thành công Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, bên cạnh việc xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, đầy đủ thì cần phải đưa pháp luật vào thực tế xã hội nói chung, các thành phần, tầng lớp xã hội nói riêng, để họ hiểu được những quy định của pháp luật, từ đó sử dụng pháp luật như công cụ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Thế hệ thanh niên luôn có vai trò đặc biệt quan trọng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhìn chung, số đông thanh niên sống có lý tưởng, có ước mơ, hoài bão tốt đẹp. Mặt khác, cũng tồn tại một bộ phận lớp trẻ thiếu bản lĩnh, ham hưởng thụ, dễ bị lôi kéo kích động. Một vấn đề nổi lên trong thời gian qua khiến nhiều người rất quan tâm, đó là tình trạng vi phạm pháp luật trong thanh thiếu niên gia tăng. Nguyên nhân của tình trạng vi phạm pháp luật trong thanh niên trước hết là do thiếu hiểu biết về pháp luật, do vốn sống và hiểu biết xã hội của thanh niên còn hạn chế, khả năng tiếp nhận thông tin nhanh nhưng ít chọn lọc và dễ bị lôi kéo, lợi dụng đã có tác động xấu đến lối sống của một bộ phận thanh niên trong việc chấp hành pháp luật. Tất cả những vấn đề đó đang trở nên bức xúc, đòi hỏi sự quan tâm nhiều hơn nữa của các cấp, các ngành, toàn xã hội và mỗi gia đình trong nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho thanh niên. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam, là thành viên của hệ thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật; Đoàn phối hợp với các cơ quan nhà nước, các đoàn thể và gia đình chăm lo, giáo dục và bảo vệ thanh thiếu nhi. Trong chương trình công tác của Đoàn, bên cạnh công tác giáo dục như chính 1 trị tư tưởng; đạo đức lối sống; truyền thống, giáo dục pháp luật cũng là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Từ thực tiễn trong công tác Đoàn, có điều kiện gắn bó với đoàn viên, thanh niên, bản thân nhận thấy còn một bộ phận không nhỏ đoàn viên, thanh niên hiểu biết pháp luật hạn chế, khi vi phạm pháp luật vẫn không biết nên tiếp tục vi phạm; cho rằng hành vi của mình không ảnh hưởng gì và sẽ không bị truy cứu trách nhiệm. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân từ việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên chưa đạt hiệu quả cao. Vì vậy, để có thể đạt được những kết quả như mong muốn, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên cần nhận được sự quan tâm, đầu tư và tham gia tích cực, chủ động của toàn xã hội, trong đó có tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Các hoạt động cần được triển khai thực chất, có kế hoạch và có thước đo hiệu quả, thể hiện bằng ý thức chấp hành pháp luật của thanh niên. Nhận thấy tầm quan trọng của việc phải nâng cao hiểu biết pháp luật cho với thanh niên, tôi chọn đề tài “Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho nhân dân nói chung và cho thanh niên nói riêng là một vấn đề mang tính cấp thiết, đã và đang được các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý quan tâm và có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Nhiều công trình nghiên cứu có thể như sau: - Nguyễn Tất Viễn (2006) Hướng dẫn nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật, Nxb Tư pháp. 2 - Luận văn thạc sĩ, tác giả Bùi Thị Diễm Trang (2007) Hoạt động phổ biến giáo dục pháp luật đối với đoàn viên thanh niên trên địa bàn thành phố Hà Nội trong tiến trình hội nhập và phát triển đất nước. - Ngọ Văn Nhân (2012) Phổ biến, giáo dục pháp luật hay ý thức pháp luật?, Tạp chí Nhà nước và pháp luật. - Nguyễn Huy Hòa (2013) Mối liên hệ giữa chính sách pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật, Tạp chí Dân chủ và pháp luật – Bộ Tư pháp. - Luận văn thạc sĩ, Thiều Thị Tuyết Trinh (2015) Xây dựng ý thức pháp luật cho thanh niên Việt Nam hiện nay. - Luận văn thạc sĩ, Trần Thị Bích Hạnh (2016) Phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên ở đô thị - Từ thực tiễn thành phố Hà Nội. - Đề tài nghiên cứu khoa học, Huỳnh Ngô Tịnh (2018) Thực trạng công tác giáo dục pháp luật của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Nội dung cơ bản của các nghiên cứu trước là nêu nhiều vấn đề về lý luận và thực tiễn trong hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật nhưng lại chưa nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên, đặc biệt là ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Do đó, sẽ có ý nghĩa lý luận và thực tiễn khi triển khai nghiên cứu vấn đề này, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, phòng chống tội phạm trong thanh niên. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. Mục đích nghiên cứu là tìm hiểu, đánh giá vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên; tìm ra những thành công, hạn chế và nguyên nhân, xác định phương hướng, đề xuất giải pháp tăng cường vai trò của tổ chức Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên thời gian tới. 3 Để đạt được mục đích đặt ra, nhiệm vụ của luận văn là khái quát lý luận về thanh niên, về tuyên truyền, phổ biến pháp luật; đánh giá thực trạng và kết quả của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh ở Thành phố Hồ Chí Minh trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên; đề xuất phương hướng, giải pháp để phát huy vai trò của Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật là trách nhiệm của toàn xã hội. Các tổ chức có nhiệm vụ giáo dục pháp luật cho thành viên trong tổ chức mình. Do đó, nhiều đơn vị đã tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho các đối tượng với hình thức khác nhau và đạt được kết quả khác nhau. Luận văn này chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp tăng cường vai trò của tổ chức Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên, đặc biệt là ở Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm 2015 đến nay. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu. Luận văn được xây dựng trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật, tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Phương pháp nghiên cứu là phương pháp duy vật biện chứng và các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: - Phương pháp xã hội học pháp luật nghiên cứu quan điểm, tư tưởng của thanh niên, nguyện vọng, nhu cầu của thanh niên về tuyên truyền, phổ biến pháp luật. - Phương pháp tổng hợp, thống kê, so sánh, phân tích được sử dụng trong xử lý các số liệu, thông tin thu thập, phân tích trong quá trình thực hiện đề tài. 4 - Phương pháp lịch sử cụ thể nghiên cứu về thực hiện vai trò của tổ chức Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên trong từng hoàn cảnh lịch sử, từng thời điểm cụ thể. Bên cạnh đó, người viết cũng tham khảo ý kiến các cán bộ, đồng nghiệp trưởng thành từ hoạt động thực tiễn, có quá trình sâu giá sát thực tiễn về phát huy vai trò của tổ chức Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Luận văn là sản phẩm nghiên cứu về vai trò của tổ chức Đoàn trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên; từ đó làm rõ đặc thù về vai trò của tổ chức Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên, đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm tiếp tục tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Các kiến nghị của luận văn sẽ góp phần tích cực vào việc phát huy vai trò của tổ chức Đoàn trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho đoàn viên thanh niên, góp phần đẩy lùi tội phạm và tệ nạn xã hội trong thanh niên. 7. Kết cấu của luận văn. Luận văn gồm phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và 3 chương với nội dung như sau: Chương 1: Lý luận về vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Chương 2: Thực trạng vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh. 5 Chương 3: Phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên Thành phố Hồ Chí Minh. 6 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA ĐOÀN TNCS HỒ CHÍ MINH TRONG TUYÊN TRUYỀN, PHỔ BIẾN PHÁP LUẬT CHO THANH NIÊN. 1.1. Lý luận về tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. 1.1.1. Khái niệm thanh niên. Trong quá trình phát triển của con người, từ khi sinh ra đến khi trưởng thành, con người trải qua nhiều giai đoạn với các thời kỳ lứa tuổi. Trong mỗi lứa tuổi, con người có thể chất, tâm lý và nhân cách theo những quy luật riêng. Thanh niên là khái niệm dùng để chỉ một nhóm nhân khẩu với độ tuổi xác định, có tâm sinh lý đặc thù và có vai trò quan trọng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Thanh niên là lớp người đang phát triển về thể chất, tâm lý tinh thần, trí tuệ, có ước mơ và lý tưởng, có tư duy và dần hình thành những định hướng cuộc sống, hình thành tính cách. Thanh niên là một nhóm nhân khẩu xã hội, chiếm số đông trong dân cư, đan xen trong các giai tầng. Thanh niên không phải là một giai cấp nhưng lại bị ảnh hưởng bởi các quan hệ giai cấp, lối sống cộng đồng và dư luận xã hội. Thanh niên là lực lượng lao động dự trữ của xã hội, là tài nguyên vô giá của quốc gia, là lực lượng tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Thanh niên là một thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong đời sống hằng ngày cũng như trong các lĩnh vực khoa học. Tùy vào góc độ tiếp cận mà có các khái niệm khác nhau về thanh niên. - Các nhà nghiên cứu sinh học coi thanh niên là một giai đoạn xác định trong quá trình phát triển của cơ thể, là giai đoạn thấy rõ sự cường tráng về thể lực, phát triển về trí tuệ. - Dưới góc độ tâm lý học, thanh niên là giai đoạn chuyển từ phụ thuộc 7 sang hoạt động độc lập, trở thành một công dân, có tâm lý đặc trưng là sự tự ý thức, tự khẳng định, sự sáng tạo và hăng say hoạt động. - Ở góc độ xã hội học, thanh niên bao gồm các cá thể ở trong độ tuổi từ 15 đến 30, là bộ phận dân cư của một quốc gia. Tiêu chí độ tuổi là cách để phân biệt “thanh niên” với các bộ phận dân cư khác. Điều đó cho thấy “thanh niên” là một nhóm xã hội - dân cư “động”, không phải là nhóm “tĩnh”, không ổn định. - Các nhà kinh tế học nhìn nhận thanh niên là lực lượng lao động xã hội hùng hậu, rất nhạy bén và năng động, gắn bó với tiến trình phát triển xã hội, đi đầu trong đổi mới sáng tạo, là nguồn lực bổ sung cho đội ngũ lao động trên tất cả các lĩnh vực, là bộ phận quan trọng cấu thành lực lượng sản xuất. Như vậy, chúng ta cần tổng hợp, nghiên cứu ở nhiều khía cạnh, có tính đến những quy luật của sự phát triển về thể chất và tinh thần của thanh niên mới có khái niệm toàn diện nhất về thanh niên. Độ tuổi thanh niên được mỗi nước quy định khác nhau tùy vào đặc điểm phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, truyền thống, tuổi thọ bình quân... Các nước trên thế giới hầu như đều chọn 15 hoặc 16 là độ tuổi bắt đầu tuổi thanh niên. Ở Việt Nam, điều 1 Luật thanh niên quy định "Thanh niên là công dân Việt Nam từ đủ mười sáu tuổi đến ba mươi tuổi" [17, tr.1]. Theo Khoản 2, Điều 1 Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh "Thanh niên Việt Nam tuổi từ 16 đến 30, tích cực học tập, lao động và bảo vệ Tổ quốc, được tìm hiểu về Đoàn và thừa nhận Điều lệ Đoàn, tự nguyện hoạt động trong một tổ chức cơ sở của Đoàn, có lý lịch rõ ràng đều được xét kết nạp vào Đoàn" [7, tr.1]. Như vậy, thanh niên là khái niệm dùng để chỉ một nhóm nhân khẩu – xã hội có độ tuổi từ 16 đến 30, có vai trò quan trọng trong các lĩnh vực của 8 đời sống xã hội và có tâm sinh lý đặc thù. Căn cứ đặc điểm nghề nghiệp, môi trường hoạt động, có thể chia thanh niên thành các nhóm khác nhau như thanh niên lực lượng vũ trang, thanh niên công nhân, thanh niên trí thức, thanh niên thành thị, thanh niên nông thôn, thanh niên học sinh - sinh viên… 1.1.2. Khái niệm tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Theo Điều 10 của Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2012 thì tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là hoạt động truyền đạt thông tin, nội dung pháp luật, bao gồm (1) Quy định của Hiến pháp và văn bản quy phạm pháp luật về dân sự, hình sự, hành chính, hôn nhân và gia đình, bình đẳng giới, đất đai, xây dựng, bảo vệ môi trường, lao động, giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh, giao thông, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, các văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành; (2) Các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên, các thỏa thuận quốc tế; (3) Ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật; lợi ích của việc chấp hành pháp luật; gương người tốt, việc tốt trong thực hiện pháp luật [18, tr.4]. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật có thể khái quát khái niệm như sau: Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là giới thiệu tinh thần văn bản pháp luật; truyền bá pháp luật nhằm nâng cao tri thức, tình cảm, niềm tin pháp luật cho đối tượng, từ đó nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức tôn trọng pháp luật, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật của đối tượng. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật là hoạt động định hướng thông qua các hình thức giáo dục, thuyết phục, nêu gương... nhằm hình thành ở đối tượng tri thức pháp lý, tình cảm và hành vi xử sự phù hợp với các yêu cầu của hệ thống pháp luật. 9 Trong phạm vi của luận văn, người viết tán đồng khái niệm tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho thanh niên là hoạt động có định hướng, có tổ chức, có dự định của chủ thể tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật tác động lên đối tượng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật một cách có hệ thống và thường xuyên, nhằm hình thành ở họ tri thức pháp lý, tình cảm và hành vi phù hợp với yêu cầu của pháp luật. 1.1.3. Mục đích của tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. 1.1.3.1. Nâng cao hiểu biết pháp luật cho thanh niên. Pháp luật của Nhà nước không phải khi nào cũng được thanh niên trong xã hội biết đến, tìm hiểu, đồng tình và thực hiện. Tuy rằng bản chất pháp luật của Nhà nước ta là tốt đẹp, phản ánh ý chí, nguyện vọng, mong muốn của đông đảo thanh niên trong xã hội; nhưng quy định pháp luật dù tốt đẹp đến đâu mà không được thanh niên biết đến thì vẫn là lý thuyết. Từ nhu cầu của cuộc sống, một số thanh niên sẽ tìm hiểu, quan tâm và nắm bắt pháp luật, nhưng số lượng đối tượng này không nhiều. Trong điều kiện dân trí còn chưa cao, đời sống kinh tế của phần lớn thanh niên còn khó khăn, số đông thanh niên trong xã hội chưa có điều kiện tiếp cận với pháp luật thì tuyên truyền, phổ biến pháp luật chính là phương tiện truyền tải thông tin, yêu cầu, nội dung và các quy định pháp luật đến thanh niên. 1.1.3.2. Hình thành lòng tin vào pháp luật ở thanh niên. Chỉ khi thanh niên tin tưởng vào những quy định của pháp luật thì pháp luật mới có thể được thực hiện nghiêm chỉnh. Pháp luật được xây dựng là để bảo vệ cho quyền và lợi ích của người dân nói chung và thanh niên nói riêng, đảm bảo công bằng và đảm bảo lợi ích chung của cộng đồng. Cần kết hợp nhiều yếu tố mới có thể tạo niềm tin vào pháp luật trong thanh niên. Pháp luật không phải lúc nào cũng thỏa mãn hết đầy đủ nguyện vọng, mong muốn của tất cả thanh niên trong xã hội. Lợi ích của đông đảo thanh 10 niên trong xã hội sẽ là tiêu chí, thước đo trong quá trình điều chỉnh pháp luật. Tuy nhiên, sẽ có một số ít bộ phận không được thoả mãn. Do đó, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật để thanh niên hiểu đúng pháp luật, đồng tình ủng hộ pháp luật càng cần thiết. Như vậy mới làm cho đông đảo thanh niên trong xã hội hình thành lòng tin vào pháp luật. 1.1.3.3. Nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật của thanh niên. Khi công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên được tiến hành thường xuyên, kịp thời và có tính thuyết phục thì ý thức tự giác chấp hành pháp luật của thanh niên có thể được nâng cao. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật không phải chỉ tuyên truyền các văn bản pháp luật mà còn bao gồm việc lên án các hành vi vi phạm pháp luật, đồng tình ủng hộ các hành vi đúng pháp luật. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật nhằm nâng cao sự hiểu biết của thanh niên đối với các văn bản pháp luật và các hiện tượng pháp luật trong đời sống, từ đó nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật, củng cố tình cảm tốt đẹp của thanh niên với pháp luật. 1.1.4. Vai trò của tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật luôn có vị trí và vai trò quan trọng, là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sự tổ chức thực hiện của các cơ quan nhà nước và các tổ chức, đoàn thể; là yếu tố quan trọng để chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước đi vào cuộc sống, đi vào ý thức, hành động của thanh niên. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên có những vai trò sau: - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật giúp tăng cường sự hiểu biết pháp luật, khuyến khích thói quen ứng xử theo pháp luật. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật giúp cho thanh niên có hiểu biết pháp luật, tình cảm pháp luật đúng 11 đắn và hành vi hợp pháp, tạo tiền đề cho việc sử dụng quyền lực nhà nước, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ và quyền tự do của mỗi thanh niên, góp phần tăng cường trật tự, kỷ cương xã hội; phòng ngừa có hiệu quả các hành vi vi phạm pháp luật của thanh niên. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên giúp củng cố tình cảm tốt đẹp của thanh niên với pháp luật, nâng cao sự hiểu biết của thanh niên với pháp luật và các hiện tượng pháp luật trong đời sống, từ đó nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật của thanh niên. - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên góp phần nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Vai trò nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước, quản lý xã hội của công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên bắt nguồn từ chính vai trò và giá trị xã hội của pháp luật, là phương tiện hàng đầu để quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật giúp cho thanh niên có hiểu biết pháp luật, tình cảm pháp luật đúng đắn và hành vi hợp pháp, tạo tiền đề cho việc sử dụng quyền lực nhà nước, tăng cường pháp chế, phát huy dân chủ và quyền tự do của mỗi người. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cũng tạo ra khả năng đổi mới các quan hệ xã hội trong môi trường quản lý nhà nước bằng pháp luật, hình thành các điều kiện thuận lợi cho quá trình quản lý nhà nước, quản lý xã hội; tạo ra khả năng phát hiện và loại trừ những hiện tượng tiêu cực, chống đối pháp luật trong quá trình quản lý. 1.1.5. Đặc điểm của hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên là tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho đối tượng có độ tuổi trẻ, có thể ở độ tuổi đi học - khoảng từ 16 đến 23 tuổi, có thể đang trong giai đoạn tìm việc làm hoặc đã bắt đầu 12 khẳng định mình trong công việc. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên là hướng vào một nhóm đối tượng đa dạng về nghề nghiệp, trình độ nhận thức, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, môi trường sống... Cơ cấu thanh niên là rất đa dạng nên nhu cầu thông tin, kiến thức pháp luật cũng khác nhau, để cung cấp những thông tin pháp luật phù hợp thì phải phân loại đối tượng theo trình độ, văn hóa, nghề nghiệp. Là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên là trách nhiệm của toàn bộ hệ thống chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và sự tổ chức thực hiện của các cơ quan nhà nước và các tổ chức đoàn thể. Trong quá trình xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa hiện nay, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên có vị trí và vai trò rất quan trọng, là khâu then chốt để pháp luật đi vào cuộc sống xã hội, đi vào ý thức, hành động của mỗi thanh niên. - Tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên có mối liên hệ chặt chẽ với công tác xây dựng, thực hiện pháp luật. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật là giải pháp để chuyển tải pháp luật vào cuộc sống. Pháp luật của Nhà nước không phải khi nào cũng được hiểu biết, được ủng hộ và nghiêm chỉnh thực hiện. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật chính là phương tiện truyền tải quy định pháp luật đến thanh niên, giúp thanh niên hiểu biết, nắm bắt pháp luật kịp thời. Ở độ tuổi thanh niên - lứa tuổi còn chưa có sự nhận thức chín chắn, hành động đôi khi còn theo cảm tính, nông nổi, dễ bị lôi kéo; tuyên truyền, phổ biến pháp luật giúp cho thanh niên có những nhận thức đúng đắn để tránh vi phạm pháp luật. - Phương pháp, hình thức tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên đòi hỏi phải phù hợp với trình độ dân trí, đặc điểm về nhận thức, lối sống, văn hóa của thanh niên, đáp ứng đúng nhu cầu của thanh niên. Với thanh niên - những người chủ tương lai của đất nước, rất năng động, sáng tạo, 13 nhanh chóng tiếp thu tiến bộ của khoa học công nghệ thì cần quan tâm giáo dục, rèn luyện để trở thành những con người phát triển toàn diện, có kiến thức pháp luật và trách nhiệm công dân. Cần tăng cường các phương pháp tuyên truyền, phổ biến pháp luật hiện đại, có sử dụng công nghệ để tác động nhanh vào nhận thức của thanh niên. 1.2. Vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. 1.2.1. Khái quát về Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Theo Điều lệ Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đoàn là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến, phấn đấu vì mục đích, lý tưởng của Đảng là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt Nam; là lực lượng xung kích cách mạng; là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên; đại diện chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tuổi trẻ; phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh; là lực lượng nòng cốt chính trị trong phong trào thanh niên và trong các tổ chức thanh niên Việt Nam. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là thành viên của hệ thống chính trị, hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và Pháp luật của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Đoàn phối hợp với các cơ quan Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể, tổ chức kinh tế, xã hội, các tập thể lao động và gia đình chăm lo giáo dục, đào tạo và bảo vệ thanh thiếu nhi; tổ chức cho đoàn viên, thanh niên tích cực tham gia vào việc quản lý nhà nước và xã hội. 14 Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đoàn kết, phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác bình đẳng với các tổ chức thanh niên tiến bộ, thanh niên và nhân dân các nước trong cộng đồng quốc tế phấn đấu vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội, vì tương lai và hạnh phúc của tuổi trẻ. 1.2.2. Vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên. Công tác chăm lo, bồi dưỡng thanh niên và tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm; vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong phối hợp với các cơ quan nhà nước tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên cũng được đánh giá cao. Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên luôn là nội dung quan trọng trong công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên được thể hiện như sau: 1.2.2.1. Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. - Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, Đoàn có trách nhiệm định hướng những chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực xã hội tiến bộ cho thanh niên. Đoàn cần tuyên truyền, phổ biến những kiến thức pháp luật thiết yếu và hướng dẫn các thủ tục pháp lý để thanh niên thực hiện tốt quyền và nghĩa vụ của công dân cũng như trách nhiệm của công dân đối với xã hội. Thông qua xử lý những tình huống pháp luật thường gặp, tuyên truyền, phổ biến pháp luật giúp thanh niên có kỹ năng ứng xử phù hợp, phòng tránh rủi ro, hậu quả pháp lý do thiếu hiểu biết. - Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đại diện chăm lo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của tuổi trẻ, Đoàn cần nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, nhu 15 cầu trợ giúp pháp lý của thanh niên để kịp thời có biện pháp hỗ trợ. Để thanh niên thực hiện quyền lợi hợp pháp và tự bảo vệ khi lợi ích bị xâm phạm, Đoàn cần giới thiệu, hướng dẫn thanh niên những quy định pháp luật, thủ tục pháp lý cần thiết, hỗ trợ thanh niên học tập, lao động việc làm và các hoạt động khác trong quá trình lập thân, lập nghiệp. Không những là chỗ dựa tin cậy của thanh niên mà Đoàn còn là tổ chức đứng ra can thiệp, bảo vệ kịp thời khi quyền lợi của thanh niên bị xâm phạm. - Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là lực lượng xung kích cách mạng, là đội dự bị tin cậy của Đảng, Đoàn có trách nhiệm tuyên truyền, vận động thanh niên nhằm hình thành thói quen, ý thức sống và làm việc theo pháp luật; vận động thanh niên gương mẫu thực hiện pháp luật và vận động những người xung quanh tuân thủ quy định pháp luật; tổ chức cho thanh niên tham gia các phong trào tuyên truyền và vận động thực hiện chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Như vậy, vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên thể hiện ở vị trí của Đoàn trong hệ thống tổ chức công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với nhân dân nói chung và đối với thanh niên nói riêng; chức năng, nhiệm vụ của Đoàn trong lĩnh vực này và tác dụng, hiệu quả hoạt động của Đoàn trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thành viên của tổ chức mình. 1.2.2.2. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là chủ thể chính trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên. Ngay từ rất sớm, Đảng và Nhà nước đã giao nhiệm vụ cho Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc giáo dục pháp luật đối với thanh niên thông qua nhiều hình thức khác nhau. Quốc hội khóa IX đã thông qua Luật Thanh niên bước ngoặt quan trọng trong việc quản lý nhà nước về công tác thanh niên, 16 đồng thời khẳng định vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong giáo dục pháp luật pháp luật đối với thanh niên ở giai đoạn mới. Hiến pháp 2013 đã đề cập và xác định rõ hơn về Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tại khoản 2, Điều 9 “Công đoàn Việt Nam, Hội nông dân Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hội viên…” [19, tr.5]. Và cũng tại khoản 2, Điều 37 “Thanh niên được Nhà nước, gia đình và xã hội tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân; đi đầu trong công cuộc lao động sáng tạo và bảo vệ Tổ quốc” [19, tr.12]. Trong Hiến pháp mới này, thanh niên được tạo điều kiện tối đa trong học tập, lao động… Và gắn với đó là trách nhiệm sáng tạo và bảo vệ Tổ quốc – trách nhiệm to lớn trên đôi vai của thế hệ trẻ, của thanh niên. Vì vậy, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cần tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho thanh niên, góp phần bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chính thanh niên; vận động, hướng dẫn thanh niên chấp hành tốt pháp luật; tạo môi trường cho thanh niên học tập, rèn luyện, thực hành các hành vi pháp luật góp phần xây dựng lối sống theo pháp luật. - Là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có những thuận lợi cơ bản trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức có kỷ luật chặt chẽ, có tổ chức từ Trung ương đến cơ sở, hoạt động theo Điều lệ, có thể chỉ đạo công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật đối với thanh niên từ Trung ương đến cơ sở. Đoàn lãnh đạo các tổ chức thanh niên triển khai các hoạt động theo nhiều hình thức khác nhau nhằm xây dựng và nâng cao hiểu biết pháp luật cho thành viên của mình để phát huy sức mạnh tổng hợp trong công 17