Tài liệu Bài giảng có tích hợp liên môn vật lý 7+ bvmt+ địa lý 6 bài 3 ứng dụng định luật truyền thẳng của ánh sáng

Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 Ngày soạn: 01/12/2015 Ngày dạy:................................. Tiết 3 Bài 3. ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Nhớ lại định luật truyền thẳng của ánh sáng. - Nắm được định nghĩa Bóng tối và bóng nửa tối. - Nhớ lại kiến thức tích hợp về Trái Đất quay quanh Mặt Trời, Mặt Trăng quay quanh Trái Đất môn Địa lý 6. 2. Kĩ năng: - Vận dụng giải thích được hiện tượng Nhật thực, Nguyệt thực dựa vào kiến thức bóng tối, bóng nửa tối và kiến thức Địa lý 6. - Vận dụng kiến thức liên môn Vật lý và Địa lý vào giải thích hiện tượng ngày dài, đêm ngắn và ngược lại khi mùa hè và mùa đông. - Vận dụng kiến thức liên môn tìm hiểu cách xác định thời gian: tháng, năm, mùa màng...của đồng hồ Mặt Trời. 3. Thái độ: - Có ý thức vận dụng kiến thức để giải thích 1 số hiện tượng đơn giản. - Nghiêm túc trong giờ học. - Ý thức hơn đối với việc bảo vệ môi trường, bảo vệ mắt, tránh ô nhiễm ánh sáng. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Video hiện tượng Nhật thực và Nguyệt thực. - Tranh ảnh thí nghiệm hình 3.1, 3.2, 3.3, 3.4/SGK. - Ứng dụng CNTT phần mềm Violet v1.8, phần mềm Macromedia 8.0, ảnh đồng hồ Mặt Trời, tranh đèn mổ của bác sỹ, một số ảnh về ô nhiễm ánh sáng. 1 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 - Ảnh cấu tạo con mắt người môn sinh học và quả cầu địa lý Môn Địa lý. 2. Học sinh: Đèn, pin, miếng bìa, màn chắn, cây nến. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Kiểm tra bài cũ: Hs 1: Nêu định luật truyền thẳng của ánh sáng? Đáp án: Trong môi trường trong suốt và đồng tính, ánh sáng truyền đi theo đường thẳng. Gv chiếu 4 câu hỏi trắc nghiệm. Hs 2: Hs 3: Câu 1: Ta nhìn thấy vật khi: Câu 3: Vật sáng là: a)Vật phát ra a/s. a)Những vật tự phát ra a/s. b)Vật được chiếu sáng. b)Những vật được chiếu sáng. c)Có ánh sáng từ vật truyền tới c)Những vật hắt lại a/s chiếu vào nó. mắt ta. d)Bao gồm nguồn sáng và những vật hắt lại a/s d)Có a/s từ mắt ta truyền tới vật. chiếu vào nó. Câu 2: Nguồn sáng là: Câu 4: Các vật sau đây, vật nào là nguồn a)Những vật mà ta nhìn thấy. sáng? b)Những vật tự phát ra a/s. a)Mặt Trăng, Mặt Trời. c)Những vật được chiếu sáng. b)Mặt Trời, con đom đóm đang phát sáng. d)Những vật phản chiếu lại a/s. c)Mặt Trăng và con đom đóm đang phát sáng. d)Cả Mặt Trời, Mặt Trăng và con đom đóm. Đáp án: Câu 1: c) Câu 2: b) Câu 3: d) Câu 4: b) 2. Bài mới:(Gv chiếu ảnh đồng hồ Mặt Trời) Giới thiệu: Trời nắng, bóng của cái cọc in rõ trên mặt bàn, mỗi thời gian khác nhau, bóng nằm ở vị trí khác nhau, đây là một ứng dụng của định luật truyền thẳng của a/s. Trong đời sống còn nhiều ứng dụng khác của định luật này để phục vụ nhiều 2 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 mặt sinh hoạt, địa lý, thiên văn... Bài học hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu về những ứng dụng đó. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung Hoạt động 1: Tổ chức HS làm thí nghiệm quan sát và hình thành khái niệm bóng Cho HS đọc và làm thí tối bóng nửa tối. Các nhóm tiến hành hoạt I. Bóng tối – bóng nửa nghiệm 1 như hình 3.1. động làm thí nghiệm như tối. Gv chiếu hình 3.1. hình 3.1 ?Mục đích TN là gì? -Mục đích TN là quan sát vùng sáng, tối phía sau vật cản khi dùng nguồn sáng nhỏ. ?Dụng cụ TN gồm có gì? -Gồm nguồn sáng nhỏ, màn chắn, miếng bìa. ? Tiến hành như thế nào? -Tiến hành đặt miếng bìa Yêu cầu HS làm thí nghiệm vào khoảng giữa màn với cây nến để phân biệt chắn và nguồn sáng, bóng tối và bóng nửa tối. quan sát vùng sáng, tối phía sau trên màn chắn. Yêu cầu HS đọc và trả lời Từ kết quả thí nghiệm HS C1. trả lời câu hỏi C1. Gv chiếu hình 3.2. -Tiến Để tạo được bóng tối và nghiệm theo hướng dẫn bóng nửa tối rộng hơn làm của GV. thí nghiệm với bóng đèn Quan sát TN và hoàn 220V. thành BT trắc nghiệm. hành làm thí 3 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 Gv yêu cầu Hs hoàn thành 2 nhận xét và đưa ra kết luận 1.Vùng bóng tối (bóng Hs ghi vở kết luận. (chiếu) tối, bóng đen) Bóng tối nằm phía sau vật cản không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng chiếu tới. 2.Vùng bóng nửa tối (bóng nửa tối). Bóng nửa tối nằm phía sau vật cản chỉ nhận được ánh sáng từ một phần của nguồn sáng chiếu tới. Hoạt động 2: Hình thành khái niệm nhật thực, nguyệt thực. Tích hợp kiến thức địa lý 6. Yêu cầu HS đọc phần Đọc thông tin SGK II. Nhật thực, nguyệt thông tin SGK. thực. Gv chiếu hình ảnh Mặt Hs theo dõi các hình ảnh Trăng quay quanh Trái đất. Flash nhớ lại kiến thức Chiếu hình Mặt Trăng và Địa lý 6. Trái Đất cùng quay quanh Mặt Trời. (Kiến thức Thiên văn học – Địa lý lớp 6) Giới thiệu hiện tượng nhật Theo dõi, lĩnh hội kiến thực 1 phần và nhật thực thức về Nhật thực 1 phần 1.Nhật thực toàn phần toàn phần bằng Flash và và toàn phần. (hay một phần) quan sát hình 3.3/sgk về nhật thực. ?Nhật thực xảy ra khi nào? được ở chỗ có bóng tối =>Nhật thực xảy ra khi (hay bóng nửa tối) của 4 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 Mặt Trời, Mặt Trăng, Mặt Trăng trên Trái Trái Đất nằm trên một Đất. đương thẳng, Mặt Trăng Cho Hs đọc và trả lời C3. nằm ở giữa. Gv chiếu câu trả lời dưới Vì nơi đó nằm trong *Nơi có nhật thực toàn hình 3.3. vùng bóng tối của Mặt phần nằm trong vùng Trăng in trên Trái đất, bóng tối của Mặt Trăng Mặt trăng là màn chắn in trên Trái đất, Mặt che khuất không cho a/s trăng là màn chắn che Mặt Trời chiếu xuống khuất không cho a/s Trái Đất. Mặt Trời chiếu xuống Trái Đất. Vì thế, đứng ở đó ta không nhìn thấy Yêu cầu Hs đọc phần Mặt Trời và thấy trời tối nguyệt thực SGK. lại. Giới thiệu thế nào là nguyệt Đọc phần nguyệt thực 2.Nguyệt thực: thực bằng Flash nhật thực. SGK. Nguyệt thực xảy ra khi Chiếu hình 3.4/sgk. -Theo dõi và lĩnh hội kiến Mặt Trăng bị Trái Đất ?Nguyệt thực xảy ra khi thức. che khuất không được nào? Mặt Trời chiếu sáng. =>Khi mặt trời, trái đất và mặt trăng, nằm trên một đường thẳng (trái đất ở giữa). Hoạt động 3: Vận dụng. Vận dụng kiến thức liên môn giải quyết, tìm hiểu vấn đề. Yêu cầu HS đọc và trả lời Cá nhân hs trả lời III. Vận dụng: C5, C6.(chiếu) C5.Khi di chuyển miếng bìa lại gần màn chắn thì cả bóng tối và bóng nửa 5 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 tối đều thu hẹp lại, khi miếng bìa xát màn chắn thì không còn bóng nửa Cho Hs trả lời các câu hỏi tối chỉ còn bóng tối rõ rệt Trắc nghiệm sau: C6. 1.(Chiếu H3.3 đã đánh dấu vị trí 1-2-3-4 và hỏi) Người -Vị Trí 1. đứng ở phần nào trên Trái Đất sẽ thấy Nhật thực toàn phần? 2.Tìm vị trí của mặt trăng và vị trí của người quan sát -Vị trí 1: Có nguyệt thực để thấy được hiện tượng Vị trí 2 và 3: Trăng sáng nguyệt thực? (chiếu H3.4) Ứng dụng trong y học. (Chiếu ảnh đèn phẫu thuật) -Nhằm tạo ra a/s có ít Trong phòng phẫu thuật, vùng bóng tối nhất, giúp các y bác sỹ sử dụng loại nhìn rõ hơn. đèn có nhiều bóng đèn để nhằm mục đích gì? Theo dõi hình ảnh trên màn chiếu và liên hệ kiến *Liên hệ kiến thức liên thức sự truyền thẳng của *Liên hệ kiến thức liên môn Vật lý 7-Địa lý 6: a/s và kiến thức địa lý 6. môn: 1.Dùng đèn pin chiếu vào quả cầu địa lý ta có thể giải thích tại sao độ dài ngày và đêm khác nhau, tại sao thường có 2 mùa trái ngược nhau ở bắc bán cầu và nam bán cầu? (chiếu hình ) - Xét điểm A ở vùng bắc bán cầu. Khi Trái Đất quay, thời gian mà điểm A ở trong vùng bóng tối nhiều hơn thời gian ở ngoài sáng, vì vậy ngày ngắn hơn đêm. Trong 6 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 khi đó điểm B ở vùng nam bán cầu (đối xứng với A qua xích đạo) thì phần ngoài sáng nhiều hơn phần trong bóng tối, vì vậy ngày dài hơn đêm. Như vậy, tại A là mùa đông thì tại B là mùa hè. 2.Đồng hồ Mặt Trời: Vào ngày trời nắng, bạn dùng một cọc cao khoảng 20cm cắm thẳng đứng xuống mặt đất. Trong ngày, cứ đúng 7, 8, 9....17 giờ, bạn hãy đánh dấu vào đỉnh của bóng hiện lên trên mặt đất. Điều thú vị là vào cùng 1 giờ, các bóng chỉ những vị trí khác nhau vào các ngày khác nhau. Sau một năm, vị trí của bóng quay lại chỗ cũ. Đồng hồ mặt trời được con người chế tạo ra rất sớm. Nhờ đó mà người xưa đã xác định được độ dài của tháng, năm, của các mùa màng... *Tích hợp kiến thức bảo vệ môi trường: Ô nhiễm ánh sáng và mắt con người: Hình 1: Ô nhiễm ánh sáng (ONAS) và những điều chưa biết.... ONAS là 1 dạng ô nhiễm môi trường mà ánh sáng nhân tạo lấn át a/s tự nhiên vào ban đêm, gây lãng phí năng lượng và gây nguy hiểm như mọi loại ô nhiễm khác. Hình 2: ONAS chính là hậu quả của việc đô thị hoá khiến mọi thành phố và vùng đất ban đêm thành ban ngày. Ở Trung Âu, người dân không có cơ hội chiêm ngưỡng bầu trời đêm. 7 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 Hình 3: ONAS tàn phá các kỳ quan tự nhiên mà đặc biệt là bầu trời đêm đầy sao. ¼ người dân Đức chưa bao giờ nhìn thấy giải ngân hà, trong đó, số lượng dưới 30 tuổi chiếm 44%. Hình 4: ONAS khiến ban ngày mắt con người điều tiết kém đi, làn khói mờ, mây mỏng cũng khiến con người không nhìn thấy bầu trời trừ vị trí có ánh sáng cực mạnh (vị trí có mặt trời). Hình 5:ONAS là một trong những những nguyên nhân khiến mắt trẻ em cận thị nhiều hơn, vì mắt làm việc trong môi trường a/s nhân tạo thường xuyên, chưa bao 8 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 giờ thử nhìn trong bóng tối (đi ngủ cũng thắp đèn màu). Hình 6: AS trong vùng bóng nửa tối đi vào mắt thường xuyên liên tục (trừ lúc nhắm mắt lại) khiến thuỷ tinh thể căng ra, khi nhìn vật ở xa, a/s từ vật đi đến mắt yếu mắt không thể nhìn rõ được (thuỷ tinh thể co lại kém làm ảnh của vật không hiện trên võng mạc). Hình 7: Các dây thần kinh thị giác làm việc quá sức trong điều kiện a/s nhân tạo nhiều. Hình 8: Mắt căng ra điều tiết nhìn vật dưới a/s đèn đường không thể nhìn thấy bầu 9 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 trời đầy sao. Những loại đèn đường thiết kế truyền thống gồm nhiều vùng sáng tối giao nhau, a/s không đều làm mắt mệt mỏi để điều tiết. Thiết kế hiện đại giảm bớt sự phân bố không đều của a/s giúp mắt điều tiết tốt hơn. Hình 9,10,11: Tuy nhiên, bầu trời đầy sao, dải Ngân Hà, sao Băng... chỉ hiện lên trong mắt giữa màn đêm khi không có những ánh đèn thắp sáng thâu đêm trên đường phố, trên cầu.... như ban ngày. Chỉ thắp sáng khi cần thiết, tắt đèn, tắt điện khi không cần thiết. 3: Củng cố bằng bản đồ tư duy. - Đọc ghi nhớ SGK. 4: Dặn dò, Hướng dẫn về nhà: - Học bài làm tập từ 3.1-3.5/sbt. - Đọc mục có thể em chưa biết. - Xem trước bài “Định luật phản xạ ánh sáng”. 5: Rút kinh nghiệm: 10 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Bài giảng có tích hợp liên môn Vật lý 7+ BVMT+ Địa lý 6 ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... ..................................................................................................................... .. Liên Sơn, ngày........tháng........năm 2015 Tổ trưởng chuyên môn Phê duyệt 11 Tiết 3- Bài 3 – Vật lý 7: ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG