Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
Ngày soạn: 18/10/2014
Ngày dạy: 20/10/2014
Tiết 36: QUA ĐÈO NGANG
( Bà Huyện Thanh Quan )
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Hiểu được giá trị tư tưởng - nghệ thuật đặc sắc của bài thơ Đường luật chữ
Nôm tả cảnh ngụ tình tiêu
biểu nhất của Bà Huyện Thanh Quan.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG:
1. Kiến thức:
- Sơ giản về tác giả Bà Huyện Thanh Quan.
- Đăc điểm thơ Bà Huyện Thanh Quan qua bài thơ Qua Đèo Ngang.
- Cảnh Đèo Ngang và tâm trạng của tác giả thể hiện qua bài thơ.
2. Kĩ năng:
- Đọc - Hiểu văn bản thơ Nôm viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật
- Phân tích một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong bài thơ.
3. Thái độ:
* Giáo dục môi trường:
- Liên hệ môi trường hoang sơ của Đèo Ngang.
- Đồng cảm cùng tác giả trước khung cảnh mênh mông buồn bã.
C. PHƯƠNG PHÁP:
- Vấn đáp kết hợp thực hành, thảo luận nhóm.
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
1. Ổn định :
2. Kiểm tra bài cũ :
? Ở chủ đề văn học trung đại, các em đã được tìm hiểu về những thể thơ đường
luật nào? Hãy nêu tên các thể thơ đó?
? Trình bày những hiểu biết của em về thể thơ “song thất lục bát”
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
3: Giới thiệu bài mới:
Hôm nay cô sẽ giới thiệu cho các em một thể thơ nữa thuộc chủ đề văn học
trung đại đó là thể thơ : Thất ngôn bát cú qua văn bản Qua Đèo Ngang của
bà Huyện Thanh Quan
§Ìo Ngang thuéc d·y nói Hoµnh S¬n, ph©n c¸ch ®Þa giíi hai tØnh Hµ TÜnh vµ
Qu·ng B×nh lµ mét ®Þa danh næi tiÕng trªn ®Êt níc ta . ®· cã nhiÒu thi nh©n lµm
th¬ vÒ §Ìo Ngang nh Cao B¸ Qu¸t , NguyÔn KhuyÕn nh÷ng ®c nhiÒu ngêi biÕt
vµ yªu thÝch nhÊt vÉn lµ bµi Q§N cña bµ HuyÖn Thanh Quan , mét trong nh÷ng
®Æc trng tiªu biÓu cu¶ thÓ th¬ TNBC §êng luËt.
( Gv: Dùng hiểu biết kiến thức văn hóa về địa danh Đèo Ngang kết hợp
trình chiếu hình ảnh Đèo Ngang và thuyết trình)
KÕt hîp kiÕn thøc lÞch sö:
Theo sử cũ, tên gọi Đèo Ngang xuất hiện dưới thời vua Lê Đại Hành (9801005). Năm 1500, Hoành Sơn - Đèo Ngang là ranh giới giữa Đàng Trong - Đàng
Ngoài. Khi Quang Trung Nguyễn Huệ thống nhất đất nước, Đèo Ngang là cửa
ngõ của trục đường bộ Bắc - Nam.
( - Dïng kiÕn thøc §Þa lÝ kÕt hîp tr×nh chiÕu sile tiÕp cã dïng h×nh ¶nh b¶n
®å ®Ó giíi thiÖu vÞ trÝ ®Þa lÝ cña §Ìo Ngang trªn b¶n ®å ViÖt Nam.
- ChiÕu h×nh ¶nh Hoµnh S¬n Quan - “ Cæng Trêi“ + KiÕn thøc lÞch sö ®Ó
thuyÕt tr×nh)
Năm 1833, vua Minh Mạng cho xây Hoành Sơn Quan trên đỉnh Đèo Ngang, cao
4m, phía trên đắp nổi 3 chữ: “Hoành Sơn Quan”. Năm 1838, thắng cảnh Đèo
Ngang được khắc vào Huyền đỉnh đặt tại Đại Nội - Huế.
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
? Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt
cña em vÒ t¸c gi¶?
I.§äc- t×m hiÓu chung.
1.T¸c gi¶:
Tªn thËt lµ NguyÔn thÞ Hinh.( ?- ?) Lµ ngêi th«ng minh,
häc réng, tÝnh t×nh lÞch l·m vµ rÊt th¬ng ngêi..
Lµ vî cña quan tri huyÖn Lu Nguyªn ¤n,nªn bµ rÊt hay
tham gia vµo viÖc quan cña chång. Bëi vËy, ngêi ta thêng
gäi bµ lµ bµ huyÖn Thanh Quan.
+ §Õn nay, s¸ng t¸c cña bµ chØ cßn l¹i rÊt Ýt, nhng ®ã lµ
nh÷ng TP hay, ®Ých thùc.
+ Th¬ cña bµ thÓ hiÖn lßng yªu mÕn c¶nh quan, thiªn
nhiªn, ®Êt níc, t©m sù u hoµi tríc thÕ sù ®æi thay. T¸c
phÈm nµo cña bµ còng buån th¬ng da diÕt, còng trang nh·
vµ rÊt ®iªu luyÖn.
2. T¸c phÈm:
- S¸ng t¸c khi t¸c gi¶ trªn ®êng tõ B¾c Hµ vµo HuÕ nhËn
chøc “ Cung Trung gi¸o tËp”
? Dùa vµo chó thÝch SGK em
h·y nªu h/c ra ®êi cña bµi
th¬ vµ x¸c ®Þnh thÓ th¬ cña
bµi trªn c¸c ph¬ng diÖn sau:
- Sè c©u, sè ch÷ trong mçi
+Bµi cã 8 c©u, mçi c©u 7 tiÕng.
c©u
- VÇn gieo ë tiÕng cuèi c©u: 1, 2, 4, 6, 8.
- C¸ch gieo vÇn, c¸ch ®èi.
- PhÐp ®èi ë c¸c cÆp c©u: 3-4; 5-6. => ThÓ th¬ thÊt
? VÒ bè côc mét bµi TNBC
ng«n b¸t có.
cã 4 phÇn t¬ng ®¬ng víi 4
cÆp c©u, gäi theo thø tù : ®Ò,
thùc, luËn, kÕt .
H·y chØ ra bè côc cña bµi
"Q§N ".
+ Bè côc:- §Ò: 2 c©u ®Çu( C©u ph¸ ®Ò, c©u thõa ®Ò.)
- Thùc: 2 c©u tiÕp:( Gi¶i thÝch).
- LuËn:2 c©u tiÕp theo.
- KÕt: 2 c©u cßn l¹i.
? Ph¬ng thøc biÓu ®¹t?
+ Ph¬ng thøc biÓu ®¹t: BiÓu c¶m.
II. T×m hiÓu néi dung v¨n b¶n:
1. 2 C©u ®Ò:
? Bøc tranh ®Ìo Ngang ®- + Thêi gian: Bãng xÕ-> tµ thêi kh¾c cña ngµy tµn
îc m« t¶ trong thêi ®iÓm ( ®©y lµ thêi gian nghÖ thuËt quen thuéc trong th¬
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
nµo? thêi ®iÓm ®ã cã t¸c cña bµ huyÖn Thanh Quan.
dông g× trong viÖc béc lé GV: §©y lµ thêi ®iÓm rÊt ®Æc biÖt: Ranh giíi gi÷a
t©m tr¹ng?
ngµy vµ ®ªm, gi÷a s¸ng vµ tèi, dÔ gîi buån nhí, dÔ
béc lé t©m tr¹ng c« ®¬n. Phï hîp víi viÖc ký th¸c,
göi g¾m t©m sù buån b·, u hoµi tríc thêi thÕ.
+ Kh«ng gian: §Ìo Ngang – 1 con ®Ìo hïng vÜ
trªn d¶i Hoµnh S¬n. Ph©n chia 2 tØnh Qu¶ng B×nh,
Hµ TÜnh( (Nay), 2 xø ®µng trong, ®µng ngoµi( xa).
? Phong c¶nh ®Ìo Ngang + Phong c¶nh ®Ìo Ngang qua c¶m nhËn cña thÞ
®îc miªu t¶ ntn qua c¶m gi¸c:
" Cá c©y chen ®¸ ,l¸ chen hoa"
nhËn cña nhµ th¬?
? Em hiÓu tõ " chen " ntn? ( Chen: lÉn vµo nhau , kh«ng ra hµng ra lèi )
? Sù lÆp l¹i tõ "chen"
trong lêi th¬ cã søc gîi t¶
mét c¶nh tîng thiªn nhiªn
ntn?
-> Tõ "chen" nªm vµo gi÷a hai c©u th¬ gîi c¶nh tîng rËm r¹p, hoang s¬ .
=> C¶nh vËt ®Çy søc sèng, nh ng hoang d· , hiu
h¾t.
GV:Nh vËy, 2 c©u më ®Çu ®· më ra 1 thÕ giíi thùc
? §øng tríc c¶nh vËt nh t¹i vµ 1 thÕ giíi t©m tëng. ThÕ giíi thùc t¹i lµ thÕ
thÕ, em c¶m nhËn ®îc g× giíi hoang d·, h¾t hiu dï ®Çy søc sèng.ThÕ giíi t©m
vÒ t©m tr¹ng cña nhµ th¬? tëng lµ nçi buån vµ sù c« ®¬n trong lßng n÷ sÜ.
2.Hai c©u thùc:
? H/¶ §Ìo Ngang cßn ®îc + C¸ch t¶: t¶ viÔn c¶nh( c¶nh xa).
thÓ hiÖn qua con ngêi vµ
- “ Lom khom“tiÒu vµi chó
c/s n¬i ®©y nhng sù sèng ë
L¸c ®¸c“ chî mÊy nhµ”=> Sö dông nh÷ng tõ
®©y cã g× ®Æc biÕt?
chØ sè Ýt, c¸c tõ l¸y tîng h×nh: “ lom khom,
l¸c ®¸c” => DiÔn t¶ c¶nh vËt ®Ìo Ngang
kh«ng chØ cã cá c©y,hoa l¸ vµ ®¸ nói, mµ ®·
xuÊt hiÖn H.¶nh con ngêi vµ cuéc sèng con
ngêi. Nhng tõ xa nh×n l¹i, h×nh bãng con ngêi
nh cµng thu nhá l¹i, vµ sù sèng con ngêi l¹i
cµng tha thít h¬n. => H×nh ¶nh con ngêi vµ
cuéc sèng con ngêi Ýt ái, bÐ nhá nh ch×m ®i
trong sù hïng vÜ cña thiªn nhiªn.
? NhËn xÐt cña em vÒ + BiÖn ph¸p NT ®¶o ng÷: 2 vÞ ng÷ “ Lom khom, l¸c
c¸ch dïng tõ ng÷, vµ biÖn ®¸c” ®îc ®¶o lªn ®Çu c©u -> cµng cã t¸c dông nhÊn
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
ph¸p nghÖ thuËt ë hai c©u m¹nh thªm sù bÐ nhá Ýt ái, tha thít cña con ngêi
thùc? T¸c dông cña c¸ch trong bèi c¶nh thiªn nhiªn hoang v¾ng, hïng vÜ.
+ PhÐp ®èi (C©u 3 – 4) kh«ng chØ t¹o ra sù c©n ®èi,
dïng ®ã?
hµi hoµ cho c©u th¬ ®êng luËt mµ cßn diÔn t¶ sù
buån v¾ng cña ®Ìo Ngang, dï lµ nh×n ë vÞ trÝ nµo.
+ Tõ l¸y : lomkhom,l¸c ®¸c
=> Gîi sù bÐ nhá ,Ýt ái, tha thít
GV: TÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p NT nµy ®· céng hëng víi nhau , lµm cho
c¶nh ®Ìo Ngang ®· qu¹nh hiu cµng thªm hiu qu¹nh. Bøc tranh toµn
c¶nh ®Ìo Ngang ®· héi tô ®ñ c¸c yÕu tè: S¬n, thuû, h÷u, t×nh. Nhng
nh÷ng yÕu tè Êy hîp l¹i, l¹i chØ cµng gîi ra h×nh ¶nh 1 vïng ®Ìo heo
hót mµ th«i.
3.Hai c©u luËn:
? C¶nh non níc ®Ìo +C¶nh thùc ®îc c¶m nhËn = thÝnh gi¸c vµ = c¶
Ngang lóc nµy ®îc t¸c gi¶ nçi lßng ®ång ®iÖu cña Bµ huyÖn Thanh Quan:
- Bøc tranh phong c¶nh ®Ìo Ngang ®· ®îc ®iÓm
c¶m nhËn b»ng gi¸c quan
thªm ©m thanh TiÕng chim: quèc quèc, gia
nµo?
gia vang lªn kh¾c kho¶i, da diÕt trong buæi
? Cã ©m thanh vang ®éng
hoµng h«n => cµng lµm cho c¶nh ®Ìo
trong kh«ng gian song
Ngang trë nªn buån b· h¬n.
c¶nh ®Ìo Ngang cã bít
hiu qu¹nh kh«ng ? V× + “Quèc”: - Con chim quèc.
\ Níc.
sao?
“Gia”: - Con chim ®a ®a.
\ Nhµ
=> BiÖn ph¸p ch¬i ch÷ : §ång ©m, gÇn ©m; võa
H¸n ViÖt, võa n«m => C¸ch sö dông NT ®ã, võa
ghi ©m ®îc tiÕng kªu cña chim quèc, chim ®a
? Trong khung c¶nh ®ã,
®a , võa gîi ®îc trong lßng ngêi huyÒn tho¹i bi
t©m tr¹ng cña tg ®îc thÓ
th¬ng vÒ Thôc §Õ( ChuyÖn kÓ r»ng: Vua níc
hiÖn ntn? NT g× ®îc sö
Thôc sau khi nhêng ng«i cho vÞ tÓ tíng cã tµi trÞ
dông ë ®©y?
thuû, lªn Èn c t¹i nói T©y s¬n, råi qua ®êi ë
®ã.Hån «ng biÕn thµnh chim ®â quyªn( chim
quèc).Cø vµo gi÷a th¸ng 2 cho tíi cuèi xu©n, ®Çu
hÌ, thêng cÊt tiÕng kªu nghe ai o¸n nh tiÕng gäi
hån níc cò),võa béc lé t©m tr¹ng nhí níc th¬ng
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
nhµ cña bµ huyÖn Thanh Quan.
- NhÞp th¬ 2/2/3 tùa nh nh÷ng tiÕng nÊc ©m thÇm
trong câi lßng ®au xãt v× nhí th¬ng cña n÷ sÜ.
GV b×nh luËn kÕt hîp kiÕn thøc lÞch sö: Bµ huyÖn Thanh Quan ®· nghe
tiÕng chim quèc, chim ®a = c¶ nçi lßng ®ang nhí níc , th¬ng nhµ cña m×nh,
cho nªn míi cã thÓ c¶m nhËn ®îc niÒm ®au xãt buån b·, uÓ o¶i trong tiÕng
chim kªu ë ®Ìo Ngang.
T©m tr¹ng th¬ng nhµ, nhí níc(TriÒu Lª) còng rÊt dÔ hiÓu: Trong c¶nh
l÷ thø, buæi hoµng h«n trªn 1 vïng hoang vu th× da diÕt nhí tæ Êm lµ lÏ dÜ
nhiªn. Bµ l¹i vèn lµ cùu thÇn cña nhµ Lª, thêi ®iÓm nµy,bµ ®ang ®øng ë
ranh giíi gi÷a ®µng trong vµ ®µng ngoµi, th× tr¸i tim cña kÎ sÜ tÊt yÕu sÏ
nhãi lªn niÒm nhí th¬ng vÒ níc cò, triÒu ®¹i cò.
=> Vµ nh vËy,2 c©u luËn ®· thÓ hiÖn con ngêi bµ huyÖn Thanh Quan ë 2
ph¬ng diÖn: Con ngêi ®êi thêng vµ con ngêi c«ng d©n.Nhng, c¶ 2 con ngêi
nµy ®Òu thèng nhÊt ë 1 nÐt t©m tr¹ng: Buån b·, nhí th¬ng, hoµi cæ.
4. Hai c©u kÕt.
? Toµn c¶nh ®Ìo Ngang ®· + Toµn c¶nh ®Ìo ngang: Trêi, non, níc => kh«ng
hiÖn lªn ntn trong c¶m gian mªnh mang, tÜnh v¾ng.
nhËn = thÞ gi¸c cña nhµ
th¬? ®ã lµ Ên tîng vÒ 1
kh«ng gian ntn?
" Mét m¶nh t×nh riªng ta víi ta"
? Gi÷a kh«ng gian Êy,con
ngêi lÆng lÏ 1 m×nh ®èi
mÆt víi nçi c« ®¬n, lêi th¬
nµo cùc t¶ nçi c« ®¬n
-T©m sù s©u kÝn, mét m×nh m×nh biÕt, mét m×nh
nµy?
m×nh hay.
? Em hiÓu ntn lµ " t×nh
=> Nçi buån ®· d©ng thµnh 1 nçi c« ®¬n ®Õn
riªng ta víi ta"
tuyÖt ®Ønh => Nçi c« ®¬n Êy ®· ® îc t¹c vµo non
níc ®Ìo Ngang.
+ BiÖn ph¸p t¬ng ph¶n: Vò trô mªnh mang v«
? NhËn xÐt vÒ ngt tong 2 cïng>< vµ 1 con ngêi bÐ nhá ®¬n chiÕc.
c©u kÕt nµy?
GV: Vò trô mªnh m«ng nh mçi lóc më ra bao la b¸t ng¸t h¬n: BÇu trêi
cao vêi vîi, níc s©u th¨m th¼m, nói non ®iÖp ®iÖp , trïng trïng; Cßn t©m
tr¹ng con ngêi mçi lóc 1 khÐp l¹i víi nçi niÒm riªng t , chØ m×nh m×nh biÕt,
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
Gi¸o ¸n : Ng÷ V¨n 7- N¨m häc 2014-2015
m×nh hay. => PhÐp t¬ng ph¶n cµng lµm næi bËt t©m tr¹ng c« ®¬n cña n÷
sÜ.
+ HÖ thèng c¸c tõ ng÷ ®Æc t¶ nçi c« ®¬n : “ Ta víi
ta” => Ta lµ 1, lµ riªng, lµ c¸ nh©n => DiÔn t¶ h×nh
¶nh 1 con ngêi bÐ nhá, ®¬n chiÕc( kh«ng cã ai ®Ó sÎ
chia, vµ còng kh«ng thÓ chia sÎ cïng ai) ®ang ®øng
®èi diÖn víi thiªn nhiªn vò trô mªnh m«ng. => TÊt
c¶ ®Òu gãp phÇn diÔn t¶ nçi c« ®¬n tuyÖt ®Ønh.
GV: “ M¶nh t×nh riªng“ cã thÓ lµ niÒm th¬ng nhí cùu triÒu ( Nhµ lª giê
®©y ®· trë thµnh dÜ v·ng), còng cã thÓ lµ nçi niÒm cña 1 con ngêi ý thøc ®îc vÒ c¸ nh©n m×nh vµ thêi thÕ . => §©y còng lµ c¸i hay, c¸i bÝ Èn hÊp dÉn
cña bµi th¬.
=> §©y lµ c©u th¬ nãi vÒ nçi c« ®¬n hay nhÊt trong v¨n häc thêi trung ®¹i.
C©u th¬ ®· lµm nªn c¸i hay cho bµi th¬ vµ tªn tuæi bµ HuyÖn Thanh Quan
g¾n liÒn víi non níc ®Ìo Ngang.
( Ho¹t ®éng nhãm)
III. Tæng kÕt.
Nhãm 1,2: Kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt ®Æc 1, NghÖ thuËt:
s¾c cña v¨n b¶n.
- Bót ph¸p t¶ c¶nh ngô t×nh.( C¶nh thêng hoang d·, hoang phÕ.T×nh thêng
buån b·, c« ®¬n, hoµi niÖm, nhí
nhung.)
- Ng«n ng÷ trang nh·, ®iªu luyÖn.
- Tu©n thñ nghiªm ngÆt luËt th¬ ®êng, nhng vÉn thÓ hiÖn sù s¸ng
t¹o(Ng«n ng÷, kÕt cÊu).
Nhãm 3,4: Kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung 2, Néi dung:
Bµi th¬ m« t¶ thÕ giíi thùc t¹i lµ c¶nh
cña v¨n b¶n?
®Ìo Ngang : Hoang vu, v¾ng vÎ, hiu
h¾t; vµ thÕ giíi t©m tëng lµ: t©m tr¹ng
buån b·, nhí nhung, c« ®¬n, hoµi cæ
cña bµ HuyÖn Thanh Quan.
IV.DÆn dß. Häc thuéc bµi gi¶ng, bµi th¬.
Gv: Tr¬ng ThÞ TiÓu Phong- THCS NghÜa Trung-huyÖn NghÜa §µn- Nghª An.
- Xem thêm -