GIÁO ÁN TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ ĐỀ
PROTEIN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Hình thành kiến thức, kĩ năng và thái độ, từ đó
định hướng phát triển năng lực.
1. Kiến thức:
a) Kiến thức trọng tâm bộ môn Sinh học:
- Phân biệt cấu trúc và chức năng của protein.
- Liệt kê ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến protein.
- Phát biểu được khái niệm dịch mã, hoàn thiện được sơ đồ phân tử của hiện
tượng di truyền và mô tả diễn biến của quá trình dịch mã
b) Kiến thức tích hợp môn Hóa học
Tích hợp giảng dạy kiến thức bài peptit – protein (sinh học 12)
- Định nghĩa, cấu tạo phân tử, tính chất của peptit.
- Viết các phương trình hoá học minh hoạ tính chất hoá học của peptit.
2. Kĩ năng:
- Thực hành thí nghiệm, tính cẩn thận tỉ mỉ và tư duy sáng tạo.
- Nhận biết protein qua các phản ứng màu.
3. Thái độ
Có chế độ dinh dưỡng phù hợp cho bản thân và gia đình.
Yêu thích, say mê nghiên cứu khoa học
4. Các năng lực hướng đến qua chuyên đề:
4.1 Năng lực chung:
STT
Tên năng lực
1
Năng lực tự học
2
Các kĩ năng thành phần
Tìm kiếm thông tin và xây dựng một bài báo
cáo dự án “nhân đạo nhờ thịt nhân tạo”
Năng lực thu nhận và + Nghiên cứu SGK trình bày cấu tạo phân tử,
xử lí thông tin
tính chất của peptit.
Viết các phương trình hoá học minh hoạ tính
chất hoá học của peptit.
+ Quan sát hình, phim, mô hình cơ chế dịch
mã hoàn thành phiếu học tập số 1, số 2 và sơ
3
đồ câm hoạt hóa axit amin.
Năng lực tư duy sáng Tìm kiếm thông tin nộp một bài trình diễn
tạo
Năng lực tự quản lí
trong dự án “nhân đạo nhờ thịt nhân tạo”
Quản lí thời gian của nhóm để hoàn thành
bản báo cáo cho dự án dạy học (thông qua kế
4
hoạch của nhóm đã đề ra) và phiếu học tập
số 1, 2 và sơ đồ câm quá trình hoạt hóa axit
amin
+ Xây dựng năng lực hợp tác giữa các thành
viên trong nhóm để giải quyết nhiệm vụ đã
5
Năng lực hợp tác
được giao.
+ Hợp tác trong thực hiện báo cáo, lắng
nghe, phản biện nội dung của nhóm khác
trình bày.
Bước đầu xây dựng cho học sinh năng lực
tìm kiếm thông tin qua internet và sử dụng
6
Năng lực sử dụng
phần mềm power point. Sử dụng công nghệ
công nghệ thông tin
thông tin để tìm hiểu về: vai trò của protein,
và truyền thông
hậu quả của việc thiếu protein, tiêu hóa
protein trong ống tiêu hóa của người và giới
thiệu thịt nhân tạo.
Hình thành cho học sinh năng lực sử dụng
7
8
Năng lực giao tiếp
ngôn ngữ để diễn đạt vấn đề trong buổi báo
cáo nội dung chuyên đề.
Năng lực nghiên cứu + Tiến hành thí nghiệm cẩn thận, làm việc
khoa học
nghiêm túc thông qua thí nghiệm nhận biết
một số thành phần hóa học của tế bào.
+ Mô tả một cách trung thực về kết quả màu
sắc của các ống nghiệm.
5.2. Năng lực chuyên biệt:
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ chuyên ngành sinh học, hóa học để diễn đạt vấn đề
như: axit amin, protein, peptit, dịch mã.
- Năng lực thí nghiệm thực hành thông qua tiến hành thí nghiệm về phản ứng
màu của protein
II. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC:
- Phương pháp dạy học theo dự án.
- Phương pháp Trực quan − vấn đáp – tìm tòi.
III. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Bao gồm 6 bài giảng Powerpoit.
+ 1 Bài giảng của giáo viên giới thiệu dự án “NHÂN ĐẠO NHỜ THỊT NHÂN
TẠO”
+ 4 bài báo cáo của 4 nhóm, tương ứng với 4 tiểu chủ đề giáo viên đã phân công.
+ 1 Bài giảng của giáo viên để giảng dạy bài mới.
+ Phiếu học tập số 1, 2 và 3
- Máy chiếu đa vật thể.
- Mô hình cơ chế dịch mã do giáo viên tự tạo: mARN, tARN, axit amin tự do, liên
kết peptit.
- Các dụng cụ, hóa chất của bài thực hành: Ống nghiệm, kẹp ống nghiệm,
NaOH, CuSO4, HNO3, lòng trắng trứng, đèn cồn.
IV. TỔ CHỨC THỰC HIỆN:
Bước 1: Lập kế hoạch dự án và chuyển giao nhiệm vụ tới học sinh
(Thực hiện trên lớp, thời gian: 10 ph)
GV tiến hành chia lớp thành 4 nhóm và chuyển giao dự án, các nhóm tiến hành
bốc thăm nhiệm vụ. Cụ thể dự án như sau:
DỰ ÁN “NHÂN ĐẠO NHỜ THỊT NHÂN TẠO ”
1. Giới thiệu
Theo ước tính từ Tổ chức Nông lương LHQ (FAO), lượng khí thải gây hiệu ứng
nhà kính do gia súc, gia cầm thải ra còn lớn hơn cả lượng khí thải từ tất cả các
phương tiện giao thông trên hành tinh này cộng lại. Ở những nước có ngành chăn
nuôi quy mô lớn, khí thải gây hiệu ứng nhà kính từ ngành này chiếm đến 1/2 lượng
khí thải của cả quốc gia.
Một trong những nghiên cứu góp phần giảm thiểu áp lực này đó là nghiên cứu
của nhóm các nhà khoa học Hà Lan: Tiến sĩ Mark Post và cộng sự đã tạo ra thịt bò
nhân tạo.
Trong một buổi họp báo ở Luân Đôn nhóm nhà khoa học này đã giới thiệu công
trình nghiên cứu của mình.Với vai trò là Tiến sĩ Mark Post và cộng sự hãy thiết kế
một bài trình diễn để giới thiệu công trình nghiên cứu của mình tại buổi họp báo.
2. Mục tiêu: Thiết kế bài báo cáo về:
Vai trò của protein.
Hậu quả của thiếu protein và cho lời khuyên về chế độ dinh dưỡng để
vết thương mau lành.
Sự tiêu hóa protein trong cơ thể người.
Giới thiệu thịt bò nhân tạo.
3. Tổ chức lớp: Lớp được chia thành 4 nhóm.
4. Bộ câu hỏi đinh hướng
Câu hỏi khái quát:
Làm thế nào để cuộc sống ngày càng tốt đẹp?
Câu hỏi bài học:
Protein và protein nhân tạo có vai trò như thế nào đối với sự sống?
Câu hỏi nội dung:
Hãy trình bày chức năng của protein. Ăn đạm như thế nào để tốt cho sức
khỏe?
Hậu quả của thiếu protein là gì? Chúng ta nên có một chế độ dinh dưỡng
như thế nào để vết thương mau lành?
Protein được tiêu hóa như thế nào trong cơ thể chúng ta?
Thịt bò nhân tạo được tạo ra như thế nào? Chúng ta có nên ăn thịt bò nhân
tạo?
5. Tiến hành
24/08/2015 −29/08/2015: GV giới thiệu dự án và tiến hành cho các nhóm
bốc thăm nội dung.
05/09/2015: Hạn chót các nhóm nộp dự án cho GV bằng email (bài trình
diễn) hoặc bằng CD.
07/09/2015 – 12/09/2015: Báo cáo dự án (GV và các nhóm còn lại có vai trò
giống các thành viên dự hội thảo)
6. Các sản phẩm nộp cho GV
Bài trình diễn: là bài trình chiếu, một vở kịch, 1 video hay một sơ đồ tư duy
trên giấy Roki,… để trình bày trong buổi họp báo.
Cộng sự 1: Vai trò của protein trong cơ thể.
Cộng sự 2: Hậu quả của thiếu protein và lời khuyên về chế độ dinh dưỡng để
vết thương mau lành.
Cộng sự 3: Sự tiêu hóa protein trong ống tiêu hóa.
Tiến sĩ Mark Pork: Giới thiệu thịt bò nhân tạo.
7. Trình bày báo cáo:
Mỗi nhóm chỉ trình bày trong 07 phút, nếu quá thời gian mỗi phút trừ 05
điểm trong tổng số, dư thời gian không được cộng điểm.
8. Tài liệu tham khảo
Sách giáo khoa sinh học 10 Nxb Giáo dục (bài 9).
Tìm kiếm thông tin từ một số website.
Ghi chú: Khi trích dẫn thông tin, hình ảnh, âm thanh…từ website hay tài liệu
tham khảo khác cần ghi rõ nguồn để đảm bảo quyền tác giả.
9. Đánh giá
Đánh giá toàn phần
Bài trình diễn
Chuyên cần
Hoạt động nhóm
60
20
20
Giải thích rõ hơn về mục điểm chuyên cần, hoạt động nhóm.
Đó là khả năng phối hợp làm việc của các thành viên, phân công khi thực
hiện dự án…
Tác phong báo cáo, khả năng phối hợp báo cáo, phản biện các câu hỏi…
Có biên bản ghi lại các ý kiến của nhóm khi thảo luận.
Đánh giá bài trình diễn
Điểm
46 −60
Đầy đủ nội dung
yêu cầu và chính
Nội dung
xác.
Hình ảnh đẹp,
Hình thức
không rườm rà, lôi
cuốn người xem
31 – 45
Nội dung tương
16−30
Nội dung chưa đạt
đối đầy đủ.
yêu cầu.
Hình ảnh đẹp tuy
nhiên thỉnh thoảng
Hình ảnh chưa
làm người xem rối
đẹp, rườm rà.
về nội dung.
10. Thông tin liên hệ
GV: Lê Thị Mỹ Uyên
ĐT: 0168.842.3151
Email:
[email protected]
Bước 2: Giảng dạy bài mới và thực hiện dự án
(Thời gian thực hiện 2 tiết)
Thời
Hoạt động giáo viên
Hoạt động học sinh
gian
5
Hoạt động 1: Khởi động
Xuất hiện tình huống có vấn
phút
GV giới thiệu sơ đồ cơ chế phân tử của hiện tượng đề: Protein? Protein được tạo
di truyền.
ra như thế nào trong cơ thể
sống?
30
Hoạt động 2: Tìm hiểu về cấu trúc protein
Phút
+ Nêu cấu tạo của một axit amin.
+ HS quan sát hình nêu được 3
thành phần của axit amin.
+ Các axit amin liên kết với nhau bằng liên kết gì? + Liên kết peptit.
+ GV: Yeâu caàu Hs nghieân cöùu SGK, thaûo luaän,
HS: Nghieân cöùu SGK, thaûo
neâu khaùi nieäm lieân keát peptit, khaùi nieäm peptit.
luaän, neâu khaùi nieäm lieân keát
peptit, khaùi nieäm peptit.
GV: Yeâu caàu Hs nghieân cöùu SGK, thaûo luaän,
HS: Nghieân cöùu SGK, thaûo
neâu caùc loaïi peptit.
luaän, neâu caùc loaïi peptit.
GV: Neâu caáu taïo phaân töû cuûa peptit.
HS: AÙp duïng vieát CTCT vaø
teân goïi vaøi peptit töông öùng.
GV: Trình baøy cho HS ñồng phân cuûa peptit,
caùch goïi teân peptit, phaân tích ví duï. Yeâu caàu Hs
aùp duïng cho vaøi peptit taïo ra töø
Axit aminoetanoic, Axit
2-
aminopropanoic,
Axit
-
2
amino-3-
metylbutanoic
GV: Trình baøy cho Hs caùc pö quan troïng cuûa
HS: Neâu öùng duïng cuûa pö
peptit. Yeâu caàu Hs naém baét caùc pö, neâu öùng
maøu biure, vieát ptpö thuyû
duïng cuûa pö maøu biure.
phaân.
- Goïi HS vieát ptpö thuyû phaân.
+ GV: Trình bày các cấu trúc của protein.
+ HS nghiên cứu SGK trình
bày được 4 bậc cấu trúc của
protein.
Nội dung trọng tâm:
* Protein là đại phân tử hữu cơ có cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các axit
amin.
CẤU TRÚC CỦA AMINOAXIT, PEPTIT VÀ PROTEIN
1. Axit amin – đơn phân của protein.
Hoạt động nghiên cứu cấu tạo của 1
amino axit
H2N – CH – COOH
GV: Yêu cầu HS nêu được đặc điểm
|
cấu trúc của 1 aminoaxit
R
HS: nêu được cấu trúc chính của các
Cấu tạo của 1 axit amin gồm 3 thành phần:
thành phần tạo nên một amino axit.
+ Nhóm amino(-NH2)
+ Nhóm cacboxyl (-COOH)
GV: củng cố
+ Gốc R.
Có hơn 20 loại axit amin khác nhau, các axit
amin có cấu tạo khác nhau ở gốc R
2. Khái niệm và phân loại peptit
a. Khái niệm
HS: nghiên cứu khái niệm về peptit
và liên kết peptit từ sách giáo khoa.
+ Lieân keát cuûa nhoùm CO vôùi nhoùm NH giöõa
hai ñôn vò - amino axit ñöôïc goïi laø lieân keát
GV: củng cố kiến thức
peptit.
+ Peptit laø nhöõng hôïp chaát chöùa töø 2 ñeán 50
goác - amino axit lieân keát vôùi nhau baèng caùc
lieân keát peptit.
b . Phaân loaïi
HS: nghiên cứu phân loại peptit từ
sách giáo khoa.
Caùc peptit ñöôïc chia laøm 2 loaïi
+ Oligopeptit goàm caùc peptit coù töø 2 ñeán 10
goác
GV: củng cố kiến thức
- amino axit vaø ñöôïc goïi töông öùng laø
ñipeptit, tripeptit,... ñecapeptit.
+ Polipeptit goàm caùc peptit coù töø 11 ñeán 50
goác
- amino axit. Popipeptit laø cô sôû taïo neân
protein
3. Cấu tạo, đồng phân và danh pháp
GV: cho học sinh tìm hiểu cấu tạo của a. Caáu taïo
chuỗi peptit.
- Phaân töû peptit hôïp thaønh töø caùc goác amino axit noái vôùi nhau bôûi lieân keát peptit
HS: kết hợp SGK, lắng nghe
theo moät traät töï nhaát ñònh : amino axit ñaàu N
coøn nhoùm NH2, amino axit ñaàu C cuûa nhoùm
GV: củng cố kiến thức
COOH.
H2N–CH –CO–NH–CH–CO–NH–CH–CO–....–NH–CH–
COOH
R1
R2
ñaàu N
R3
Rn
Lieân keát peptit
ñaàu C
b. Ñoàng phaân, danh phaùp
- Moãi phaân töû peptit goàm moät soá xaùc ñònh caùc
goác - amino axit lieân keát vôùi nhau theo moät
GV: cho học sinh tìm hiểu cấu tạo
traät töï nghieâm nghaët. Vieäc thay ñoåi traät töï ñoù
nghiêm ngặt của chuỗi peptit, cách
seõ daãn tôùi caùc peptit ñoàng phaân.
viết đồng phân và gọi tên.
Ví duï :
H2N–CH2 –CO–NH–CH–COOH ;
CH3
glyxylalanin
HS: kết hợp SGK, lắng nghe, viết
đồng phân, đọc tên
H2N–CH–CO–NH– CH2 – COOH
CH3
alaninglyxin
- Neáu phaân töû peptit chöùa n goác - amino axit
khaùc nhau thì soá ñoàng phaân loaïi peptit chứa đủ
GV: củng cố kiến thức
số amino axit seõ laø n!
- Teân cuûa caùc peptit ñöôïc hình thaønh baèng
caùch gheùp teân goác axyl cuûa caùc - amino axit
baét ñaàu töø ñaàu N, roài keát thuùc baèng teân cuûa
axit ñaàu C (ñöôïc giöõ nguyeân)
4. Tính chất của pettit và protein
GV: cho học sinh tìm hiểu tính chất
a. Tính chaát vaät lí
vật lí của peptit và protein (dùng lòng
+ Caùc peptit thöôøng ôû theå raén, coù nhieät ñoä
trắng trứng), làm thí nghiệm biểu diễn
noùng chaûy cao vaø deã tan trong nöôùc.
phản ứng của sự đông tụ.
+ Các protein có thể ở dạng lỏng( dễ tan trong
nước), dạng rắn (không ta trong nước)
HS: kết hợp SGK, tìm hiểu, quan sát
+ protein bị đông tụ do tác dụng của nhiệt.
thí nghiệm.
GV: củng cố kiến thức
b. Tính chaát hoùa hoïc
GV: cho học sinh tìm hiểu tính chất
* Do peptit coù chöùa caùc lieân keát peptit neân noù
hóa học của peptit và protein (dùng
coù hai phaûn öùng ñieån hình laø phaûn öùng thuûy
lòng trắng trứng), làm thí nghiệm biểu
phaân vaø phaûn öùng màu biure.
diễn phản ứng màu biure và phản ứng
với HNO3.
+ Phaûn öùng maøu biure
Dung dịch peptit hoaø tan Cu(OH)2 taïo ra dd
phöùc chaát coù maøu tím ñaëc tröng.
Ñipeptit chæ coù moät lieân keát peptit neân khoâng
coù phaûn öùng naøy
HS: kết hợp SGK, tìm hiểu, quan sát
+ Phaûn öùng thuûy phaân
thí nghiệm.
Peptit ñaõ bò thuûy phaân thaønh hoãn hôïp caùc -
amino axit khi ñun noùng dung dòch peptit vôùi
axit hoaëc kieàm.
H2N–CH –CO–NH–CH–CO–NH–CH–CO–....–NH–CH–
GV: củng cố kiến thức
COOH
R1
R2
R3
Rn
o
H ,t
+ nH2O H2N–CH–COOH + H2N–CH–COOH
R1
R2
+ H2N–CH–COOH+.... + H2N – CH – COOH
R3
Rn
* Do protein có cấu trúc phức tạp hơn nên
ngoài các phản ứng như peptit protein còn có
phản ứng với dung dịch HNO3 tạo hợp chất
màu vàng sáng.
5. Các cấu trúc của protein
GV: cho học sinh tìm hiểu một số cấu
trúc của protein.
+ Cấu trúc bậc 1: Là một chuỗi polipeptit do các
axit amin liên kết với nhau tạo thành. .
HS: nghiên cứu, tìm hiểu thêm từ
SGK.
+ Cấu trúc bậc 2: Do cấu trúc bậc 1 co xoắn
(dạng ) hoặc gấp nếp (dạng ).
+ Cấu trúc bậc 3: Cấu trúc không gian 3 chiều
của prôtêin do cấu trúc bậc 2 co xoắn hay gấp
nếp.
+ Một số Protein có cấu trúc bậc 4: Do 2 hay
nhiều chuỗi polipeptit cùng loại hay khác loại
tạo thành.
25
Hoạt động 3: Cơ chế dịch mã
phút
+ GV cho HS quan sát hình + nghiên cứu SGK
Dịch mã là gì?
HS quan sát hình, nghiên cứu
+ GV cho quan sát hình quá trình dịch mã ở tế bào SGK trả lời.
nhân sơ và tế bào nhân thực.
Quá trình dịch mã diễn ra ở đâu?
GV nhận xét, bổ sung:
Ở tế bào nhân sơ, không có màng nhân, quá trình
HS quan sát hình trả lời được:
phiên mã và dịch mã xảy ra gần như đồng thời và
Diễn ra ở tế bào chất.
xảy ra ở tế bào chất.
Ở tế bào nhân thực: Có nhân hoàn chỉnh, có màng
nhân. Quá trình nhân đôi, phiên mã ở trong nhân.
Dịch mã xảy ra ở tế bào chất.
+ GV: cung cấp mô hình cơ chế dịch mã ở sinh HS thảo luận, hoàn thành PHT
vật nhân thực. Yêu cầu HS quan sát mô hình +
Thành
Chức năng
vận dụng kiến thức đã học hoàn thành PHT số 1
phần
mARN
Làm khuôn
“thành phần tham gia quá trình dịch mã” (3ph)
Riboxom Nơi diễn ra quá
Sau 3 phút, GV phóng to kết quả phiếu học tập
của các nhóm, sửa phiếu học tập.
GV lưu ý:
+ mARN: Được phiên mã từ mạch gốc của gen.
+ Riboxom: gồm 2 tiểu đơn vị lớn và tiểu đơn vị
bé.
+ tARN: Có chứa bộ ba đối mã và mang các axit
amin.
GV cho HS quan sát sơ đồ cấu trúc mARN, giảng
giải:
Trên toàn bộ phân tử mARN từ đầu 5’→ 3’có 2
phần không dịch mã.
Tham gia dịch mã ở vị trí có côđon mở đầu đến
trước vị trí có côđon kết thúc.
Kể tên các bộ ba kết thúc.
tARN
trình dịch mã
Vận chuyển aa tới
Axit
riboxom
Nguyên liệu tổng
amin
hợp protein
Nghiên cứu SGK: Kể tên các giai đoạn của dịch HS: 5’UAG3’,
5’UGA3’,5’UAA3’ → GV
mã.
Quá trình dịch mã gồm 2 giai
+ GV: Cung cấp mỗi nhóm 1 axit amin và một đoạn: Hoạt hóa axit amin và
phân tử tARN tương ứng + Chiếu hình phân tử tổng hợp chuỗi polipeptit.
tARN. Yêu cầu HS nghiên cứu SGK, thảo luận (3
ph)
Hoàn thành sơ đồ giai đoạn hoạt hóa axit
amin:
Thảo luận, HS yêu cầu:
Lắp ráp mô hình thể hiện giai đoạn hoạt
Hoàn thành sơ đồ.
hóa axit amin.
Lắp ráp mô hình.
Axit amin gắn vào đầu 3’ hay 5’ của phân
Axit amin gắn vào đầu
tử tARN?
3’ của tARN
+ Nghiên cứu SGK kể tên các giai đoạn của quá
trình tổng hợp chuỗi polipeptit.
HS Xem đoạn phim giai đoạn mở đầu của dịch
mã, Yêu cầu thảo luận (3ph)
Hoàn thành phiếu học tập số “Các sự
kiện trong giai đoạn mở đầu tổng hợp
chuỗi polipeptit”.
Lắp ráp mô hình thể hiện giai đoạn mở
đầu
GV nhận xét, chốt kiến thức.
GV lưu ý:
Côđon trên mARN phải tương ứng với anticôđon.
Phức hợp mở đầu
HS: 3 giai đoạn : Mở đầu, kéo
dài chuỗi polipeptit và kết
thúc.
HS thảo luận:
Sắp xếp các sự kiện:
(3)→ (1)→ (2).
Lắp ráp mô hình.
Sinh vật nhân thực
Met – tARN
Sinh vật nhân sơ
fMet – tARN
+ Xem đoạn phim giai đoạn kéo dài chuỗi
polipeptit.
Lắp ráp mô hình thể hiên giai đoạn kéo dài
+ Đại diện từng nhóm lên lắp
ráp mô hình tương ứng với
+ Xem đoạn phim giai đoạn kết thúc và Lắp ráp
mô hình thể hiên giai đoạn kết thúc.
GV lưu ý:
phức hợp axit amin nhóm nhận
được.
+ HS trình bày.
Riboxom dịch chuyển trên mARN theo
chiều 5’→3’ theo từng bộ ba.
Trong quá trình dịch mã phân tử mARN
thường không gắn với từng riboxom riêng
lẽ mà đồng thời gắn với một nhóm riboxom
gọi là
Poliriboxom → tăng hiệu suất tổng hợp.
Nội dung trọng tâm:
II. DỊCH MÃ
1. Khái niệm
Dịch mã là quá trình chuyển từ mã di truyền chứa trong phân tử mARN thành trình tự các
axit amin trong chuỗi polipeptit của phân tử protein.
2. Diễn biến quá trình dịch mã
a. Hoạt hoá axit amin :
Enzim + ATP
Axit amin + tARN
aa – tARN.
b. Tổng hợp chuỗi pôlipeptit :
* Mở đầu :
Tiểu đơn vị bé của ribôxôm gắn với mARN ở vị trí nhận biết đặc hiệu (gần bộ ba
mở đầu) và di chuyển đến bộ ba mở đầu (AUG).
aamở đầu - tARN tiến vào bộ ba mở đầu (đối mã của nó khớp với mã mở đầu trên
mARN theo nguyên tắc bổ sung) .
Tiểu đơn vị lớn của ribôxôm kết hợp với tiểu đơn vị bé tạo thành ribôxôm hoàn
chỉnh.
* Kéo dài chuỗi pôlipeptit :
aa1 - tARN tiến vào ribôxôm (đối mã của nó khớp với mã thứ nhất trên mARN theo
nguyên tắc bổ sung).
Hình thành liên kết peptit giữa axit amin mở đầu với axit amin thứ nhất.
Ribôxôm chuyển dịch sang bộ ba thứ 2, tARN vận chuyển axit amin mở đầu được
giải phóng.
aa2 - tARN tiến vào ribôxôm (đối mã của nó khớp với bộ ba thứ hai trên mARN theo
nguyên tắc bổ sung).
Hình thành liên kết peptit giữa axit amin thứ hai và axit amin thứ nhất.
Ribôxôm chuyển dịch đến bộ ba thứ ba, tARN vận chuyển axit amin thứ nhất được
giải phóng.
Quá trình cứ tiếp tục như vậy đến bộ ba tiếp giáp với bộ ba kết thúc của phân tử
mARN.
* Kết thúc :
Khi ribôxôm tiếp xúc bộ ba kết thúc thì quá trình dịch mã ngừng lại.
2 tiểu phần của ribôxôm tách nhau ra.
Enzim đặc hiệu loại bỏ axit amin mở đầu và giải phóng chuỗi pôlipeptit.
30
Hoạt động 4: Dự án “Nhân đạo nhờ thịt nhân + Các nhóm thuyết trình nội
phút
tạo”
dung như đã bốc thăm
+ Các nhóm còn lại theo dõi
bài báo cáo.
Giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận.
+ Khi các nhóm kết thúc báo
cáo, các nhóm còn lại tiến
hành phản biện và đặt câu hỏi
cho nhóm thuyết trình
+ Nhóm thuyết trình trả lời
Giáo viên kết luận và đánh giá chính xác các câu các câu hỏi của nhóm bạn.
trả lời của nhóm thuyết trình.
Bước 3: Thảo luận và rút kinh nghiệm trong quá trình thực hiện dự án dạy
học, đồng thời tiến hành tổ chức kiểm tra đánh giá
Nội dung đề kiểm tra như sau:
Câu 1: Khi nói về cơ chế dịch mã ở sinh vật nhân thực, nhận định nào sau đây
không đúng?
A. Axit amin mở đầu trong quá trình dịch mã là mêtiônin.
B. Khi dịch mã, ribôxôm chuyển dịch theo chiều 3'→5' trên phân tử mARN.
C. Trong cùng một thời điểm có thể có nhiều ribôxôm tham gia dịch mã trên một
phân tử mARN.
D. Khi dịch mã, ribôxôm chuyển dịch theo chiều 5'→3' trên phân tử mARN.
Câu 2: Cho các sự kiện diễn ra trong quá trình dịch mã ở tế bào nhân thực như
sau:
(1) Bộ ba đối mã của phức hợp Met – tARN (UAX) gắn bổ sung với côđon mở đầu
(AUG) trên mARN.
(2) Tiểu đơn vị lớn của ribôxôm kết hợp với tiểu đơn vị bé tạo thành ribôxôm hoàn
chỉnh.
(3) Tiểu đơn vị bé của ribôxôm gắn với mARN ở vị trí nhận biết đặc hiệu.
(4) Côđon thứ hai trên mARN gắn bổ sung với anticôđon của phức hệ aa1 – tARN
(aa1: axit amin đứng liền sau axit amin mở đầu).
(5) Ribôxôm dịch đi một côđon trên mARN theo chiều 5’ → 3’.
(6) Hình thành liên kết peptit giữa axit amin mở đầu và aa1.
Thứ tự đúng của các sự kiện diễn ra trong giai đoạn mở đầu và giai đoạn kéo dài
chuỗi pôlipeptit là:
A. (5) → (2) → (1) → (4) → (6) → (3).
B. (2) → (1) → (3) → (4) → (6) → (5).
C. (3) → (1) → (2) → (4) → (6) → (5).
D. (1) → (3) → (2) → (4) → (6) → (5).
Câu 3: Biết các bộ ba trên mARN mã hoá các axit amin tương ứng như sau:
5'XGA3' mã hoá axit amin Acginin; 5'UXG3' và 5'AGX3' cùng mã hoá axit amin
Xêrin; 5'GXU3' mã hoá axit amin Alanin. Biết trình tự các nuclêôtit ở một đoạn
trên mạch gốc của vùng mã hoá ở một gen cấu trúc của sinh vật nhân sơ là
5'GXTTXGXGATXG3'. Đoạn gen này mã hoá cho 4 axit amin, theo lí thuyết, trình
tự các axit amin tương ứng với quá trình dịch mã là
A. Xêrin – Alanin – Xêrin – Acginin.
B. Acginin – Xêrin – Alanin – Xêrin.
C. Xêrin – Acginin – Alanin – Acginin.
D. Acginin – Xêrin – Acginin – Xêrin.
Câu 4: Trong các bộ ba sau đây, bộ ba nào là bộ ba kết thúc?
A. 3' AGU 5'.
B. 3' UAG 5'.
C. 3' UGA 5'.
D. 5' AUG 3'.
Câu 5: Bộ ba đối mã (anticôđon) của tARN vận chuyển axit amin mêtiônin là
A. 5'XAU3'.
B. 3'XAU5'.
C. 3'AUG5'.
D. 5'AUG3'.
Câu 6: Điều gì làm bạn tìm hiểu về các đặc trưng của thuốc thử biuret? Bạn học
được gì về đặc tính của thuốc thử biuret?
Trả lời:
* Mục đích của việc tìm hiểu về thuốc thử Biuret là nhằm xác định sự hiện diện
của các polypeptit.
* Đặc tính của thuốc thứ Biuret:
+ Thuốc thử Biuret phản ứng với các liên kết peptit và vì thế phản ứng với protein
ví dụ như protein albumin trong trứng. Tuy nhiên, thuốc thử Biuret lại không cho
phản ứng với các amino acid tự do ví dụ như glycine, alanine.
+ Thuốc thử Biuret có màu xanh dương nhạt (hay xanh da trời) nhưng khi có sự
hiện diện của các polypeptit hay protein thì thuốc thử chuyển màu thành tím. Các
phân tử khác cũng gây nên sự thay đổi màu của thuốc thử Biuret nhưng chỉ có màu
tím là chỉ thị cho sự hiện diện của các polypeptit.
Câu 7: Trong phòng thí nghiệm, bạn sử dụng thuốc thử biuret để xác định sự hiện
diện của albumin (lòng trắng trứng) trong dung dịch. Tại sao bạn không sử dụng
thuốc thử ninhydrin? Dùng 3 ml sữa cho vào một ống nghiệm rồi cho thêm vài giọt
CuSO4, lắc đều. Giải thích hiện tượng xảy ra.
Trả lời:
* Thuốc thử Ninhydrin phản ứng với nhóm amino của các amino acid tự do chứ
không phản ứng với các polypeptit. Do đó ta sử dụng thuốc thử Biuret để xác định
sự hiện diện của albumin trong lòng trắng trứng.
* Không có phản ứng xảy ra, sữa có màu xanh da trời của sulfale đồng
Câu 8: Một số axit amin được gọi là axit amin thiết yếu. Điều này có nghĩa là gì?
Trả lời:
Amino acid thiết yếu là các amino acid mà cơ thể sống không thể tự tổng hợp được
(thường xét là con người) do đó phải lấy từ các nguồn thức ăn.
Câu 9: Peptit là gì? Liên kết peptit là gì? Có bao nhiêu liên kết peptit trong một
tripeptit?
Viết công thức cấu tạo và gọi tên các tripeptit có thể hình thành từ glyxin, alanin và
phenylalanine (C6H5CH2−CH(NH2)−COOH)