Tài liệu [HAY+MỚI] CHUYÊN ĐỀ ĐỌC HIỂU MÔN NGỮ VĂN NĂM 2017 ÔN THI THPT QUỐC GIA

CHUYÊN ĐỀ ĐỌC HIỂU MÔN NGỮ VĂN NĂM 2017 ÔN THI THPT QUỐC GIA THAM KHẢO TÀI LIỆU CÁC MÔN KHÁC TẠI TOÁN, VẬT LÝ, HÓA HỌC, TIẾNG ANH, NGỮ VĂN, SINH HỌC, LỊCH SỬ, ĐỊA LÝ, GIÁO DỤC CÔNG DÂN Xem chi tiết tại: http://tailieuonthi123.blogspot.com/ hoặc http://khotailieutonghop247.blogspot.com/ hoặc http://khotailieuonthi247.blogspot.com/ Tp. Hồ Chí Minh, ngày 22/11/2016 1 HƯỚNG DẪN: Giữ phím CTRL và click chuột trái vào link cần xem để đến trang chi tiết. Fanpages tài liệu full các môn: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Toán FULL: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Vật Lý: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Hóa Học: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Ngữ Văn: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Tiếng Anh: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Sinh Học: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Lịch Sử: Xem chi tiết Kho tài liệu ôn thi thpt quốc gia năm 2017 môn Địa Lý: Xem chi tiết 2 MỤC LỤC PHẦN A NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG PHẦN I. PHẠM VI VÀ YÊU CẦU CỦA PHẦN ĐỌC - HIỂU A/ Những vấn đề chung I/ Phạm vi và yêu cầu của phần đọc – hiểu trong kì thi THPTQG 2016........................ 6 1/ Phạm vi ............................................................................................................................ 6 2/ Yêu cầu cơ bản của phần đọc – hiểu ............................................................................ 7 3/ Những kiến thức cần có để thực hiện việc đọc – hiểu văn bản ................................... 8 4/ Khái niệm và mục đích đọc hiểu văn bản ..................................................................... 8 5/ Cấu trúc phần thi đọc hiểu trong đề thi THPT Quốc gia môn Văn ......................... 9 6/ Mẹo làm bài đọc hiểu đạt điểm tối đa 3/3 .................................................................. 16 PHẦN II. NHỮNG KIẾN THỨC CẦN NHỚ ĐỂ LÀM TỐT ĐỀ ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN MÔN NGỮ VĂN TRONG KỲ THI THPT QUỐC GIA A. Phong cách chức năng ngôn ngữ: 1. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt .................................................................................. 20 2. Phong cách ngôn ngữ khoa học…............................................................................... 20 3. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật… ............................................................................21 3 4. Phong cách ngôn ngữ chính luận… ............................................................................ 21 5. Phong cách ngôn ngữ hành chính ................................................................................22 6. Phong cách ngôn ngữ báo chí (thông tấn) ...................................................................22 B. Phương thức biểu đạt ................................................................................................. 23 1. Tự sự ..............................................................................................................................23 2.Miêu tả. ........................................................................................................................... 23 3. Biểu cảm… ................................................................................................................... 24 4. Nghị luận… .................................................................................................................. 23 5. Thuyết minh .................................................................................................................. 23 C. Phương thức trần thuật .............................................................................................. 24 D. Phép liên kết ................................................................................................................. 24 1. Phép lặp .........................................................................................................................24 2. Phép thế .........................................................................................................................26 3. Phép liên tưởng ............................................................................................................. 27 4. Phép nghịch đối ........................................................................................................... 29 E. Biện pháp nghệ thuật ................................................................................................. 32 1. So sánh.......................................................................................................................... 32 2. Nhân hoá ...................................................................................................................... 32 3. Ẩn dụ ............................................................................................................................ 32 4. Hoán dụ ........................................................................................................................ 32 5. Điệp ngữ ....................................................................................................................... 32 6. Chơi chữ ....................................................................................................................... 32 7. Nói quá ......................................................................................................................... 32 8. Nói giảm, nói tránh ..................................................................................................... 32 F. Các hình thức lập luận của đọan văn........................................................................ 33 4 1. Phân tích. ..................................................................................................................... 33 2. Tổng hợp. ..................................................................................................................... 33 3. Quy nạp. ....................................................................................................................... 33 4. Diễn dịch. ..................................................................................................................... 33 5. So sánh.......................................................................................................................... 33 G. Các thể thơ ................................................................................................................... 33 H. Cách viết một đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về một đoạn văn, đoạn thơ .......... 34 I.Khái niệm đoạn văn ....................................................................................................... 34 II. Đoạn nghị luận ............................................................................................................ 34 III. Thế nào là đoạn văn?................................................................................................. 36 IV. Các bước viết đoạn văn cảm thụ văn học ............................................................... 38 V. BÀI LUYỆN TẬP ........................................................................................................39 Bài 1. Viết đoạn văn nêu cảm nghĩ của em về khổ thơ cuối trong bài Quê hương của nhà thơ Tế Hanh. ( 5-7 câu ) ........................................................................................... 39 Bài 2. Viết một đoạn văn ( 5-7 câu ) theo cách tổng hợp – phân tích – tổng hợp, trình bày cảm nhận của em về ba dòng thơ cuối bài “Đồng chí” ......................................... 40 Bài 3. Viết đoạn văn (5-7 câu) cảm nhận về tinh thần yêu nước của nhân dân ta. ... 41 Bài 4. Viết đoạn về câu tục ngữ “Có chí thì nên”. .........................................................42 Bài 5. Viết đoạn văn (5-7 câu) nêu cảm nhận về tình bạn. .......................................... 42 Bài 6. Viết đoạn văn nghị luận nêu suy nghĩ về an toàn giao thông. .......................... 43 Bài 7. Viết đoạn văn (5-7 dòng) nêu suy nghĩ về lời cám ơn, xin lỗi. ...........................44 PHẦN B. MỘT SỐ ĐỀ MẪU ĐỌC – HIỂU VÀ HƯỚNG DẪN CÁCH GIẢI Bài 1 .................................................................................................................................. 46 Bài 2 .................................................................................................................................. 48 Bài 3 .................................................................................................................................. 49 5 Bài 4 .................................................................................................................................. 50 Bài 5 .................................................................................................................................. 51 Bài 6 .................................................................................................................................. 52 Bài 7 .................................................................................................................................. 53 Bài 8 .................................................................................................................................. 54 Bài 9 .................................................................................................................................. 55 Bài 10 ................................................................................................................................ 56 Bài 11 ................................................................................................................................ 59 Bài 12 ................................................................................................................................ 60 Bài 13 ................................................................................................................................ 62 Bài 14 ................................................................................................................................ 63 PHẦN C- ĐỀ THI THỬ QUỐC GIA NĂM 2016 CÓ ĐÁP ÁN VÀ THANG ĐIỂM ĐỀ 1. ................................................................................................................................. 66 ĐỀ 2 .................................................................................................................................. 69 ĐỀ 3 .................................................................................................................................. 71 ĐỀ 4 .................................................................................................................................. 75 ĐỀ 5 .................................................................................................................................. 77 ĐỀ 6 .................................................................................................................................. 78 ĐỀ 7 .................................................................................................................................. 82 ĐỀ 8 .................................................................................................................................. 84 ĐỀ 9 .................................................................................................................................. 87 ĐỀ 10 ................................................................................................................................ 91 6 ĐỀ 11 ................................................................................................................................ 95 ĐỀ 12 ................................................................................................................................ 97 ĐỀ 13 ................................................................................................................................ 99 ĐỀ 14 .............................................................................................................................. 103 ĐỀ 15 .............................................................................................................................. 107 ĐỀ 16 ................................... 110 ĐỀ 17 .............................................................................................................................. 113 ĐỀ 18 .............................................................................................................................. 116 ĐỀ 19 .............................................................................................................................. 120 ĐỀ 20 .............................................................................................................................. 123 ĐỀ 21 .............................................................................................................................. 126 7 PHẦN A NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG PHẦN I. PHẠM VI VÀ YÊU CẦU CỦA PHẦN ĐỌC - HIỂU A/ Những vấn đề chung I/ Phạm vi và yêu cầu của phần đọc – hiểu trong kì thi THPTQG 2016 1/ Phạm vi - Văn bản văn học (Văn bản nghệ thuật): + Văn bản trong chương trình (Nghiêng nhiều về các văn bản đọc thêm) + Văn bản ngoài chương trình (Các văn bản cùng loại với các văn bản được học trong chương trình). - Văn bản nhật dụng (Loại văn bản có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng trong xã hội hiện đại như: Vấn dề chủ quyền biển đảo, thiên nhiên, môi trường, năng lượng, dân số, quyền trẻ em, ma tuý, ... Văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các thể loại cũng như các kiểu văn bản song có thể nghiêng nhiều về loại văn bản nghị luận và văn bản báo chí). - Xoay quanh các vấn đề liên quan tới: + Tác giả + Nội dung và nghệ thuật của văn bản hoặc trong SGK hoặc ngoài SGK. - Dài vừa phải. Số lượng câu phức và câu đơn hợp lý. Không có nhiều từ địa phương, cân đối giữa nghĩa đen và nghĩa bóng. 2/ Yêu cầu cơ bản của phần đọc – hiểu - Nhận biết về kiểu (loại), phương thức biểu đạt, cách sử dụng từ ngữ, câu văn, hình ảnh, các biện pháp tu từ,… - Hiểu đặc điểm thể loại, phương thức biểu đạt, ý nghĩa của việc sử dụng từ ngữ, câu văn, hình 8 ảnh, biện pháp tu từ. - Hiểu nghĩa của một số từ trong văn bản. - Khái quát được nội dung cơ bản của văn bản, đoạn văn. - Bày tỏ suy nghĩ bằng một đoạn văn ngắn. 3/ Những kiến thức cần có để thực hiện việc đọc – hiểu văn bản a/ Kiến thức về từ: - Nắm vững các loại từ cơ bản: Danh từ, động từ, tính từ, trợ từ, hư từ, thán từ, từ. - Hiểu được các loại nghĩa của từ: Nghĩa đen, nghĩa bóng, nghĩa gốc, nghĩa chuyển, nghĩa biểu niệm, nghĩa biểu thái… b/ Kiến thức về câu: - Các loại câu phân loại theo cấu tạo ngữ pháp. - Các loại câu phân loại theo mục đích nói (trực tiếp, gián tiếp). - Câu tỉnh lược, câu đặc biệt, câu khẳng định, câu phủ định,… c/ Kiến thức về các biện pháp tu từ: - Tu từ về ngữ âm: điệp âm, điệp vần, điệp thanh, tạo âm hưởng và nhịp điệu cho câu,… - Tu từ về từ: So sánh, nhân hóa, ẩn dụ, hoán dụ, tương phản, chơi chữ, nói giảm, nói tránh, thậm xưng,… - Tu từ về câu: Lặp cú pháp, liệt kê, chêm xen, câu hỏi tu từ, đảo ngữ, đối, im lặng,… d/ Kiến thức về văn bản: - Các loại văn bản. - Các phương thức biểu đạt. 4/ Khái niệm và mục đích đọc hiểu văn bản a/ Khái niệm: 9 - Đọc là một hoạt động của con người, dùng mắt để nhận biết các kí hiệu và chữ viết, dùng trí óc để tư duy và lưu giữ những nội dung mà mình đã đọc và sử dụng bộ máy phát âm phát ra âm thanh nhằm truyền đạt đến người nghe. - Hiểu là phát hiện và nắm vững mối liên hệ của sự vật, hiện tượng, đối tượng nào đó và ý nghĩa của mối quan hệ đó. Hiểu còn là sự bao quát hết nội dung và có thể vận dụng vào đời sống. Hiểu là phải trả lời được các câu hỏi Cái gì? Như thế nào? Làm thế nào? - Đọc hiểu là đọc kết hợp với sự hình thành năng lực giải thích, phân tích, khái quát, biện luận đúng- sai về logic, nghĩa là kết hợp với năng lực, tư duy và biểu đạt. b/ Mục đích Trong tác phẩm văn chương, đọc hiểu là phải thấy được: + Nội dung của văn bản. + Mối quan hệ ý nghĩa của văn bản do tác giả tổ chức và xây dựng. + Ý đồ, mục đích? + Thấy được tư tưởng của tác giả gửi gắm trong tác phẩm. + Giá trị đặc sắc của các yếu tố nghệ thuật. + Ý nghĩa của từ ngữ được dùng trong cấu trúc văn bản. + Thể lọai của văn bản? Hình tượng nghệ thuật? 5/ Cấu trúc phần thi đọc hiểu trong đề thi THPT Quốc gia môn Văn Phần thi đọc hiểu là phần thi bắt buộc trong đề thi THPT Quốc gia môn Ngữ Văn 2016, chiếm 3/10 điểm toàn bài và có 2 phần đọc cùng 8 câu hỏi. Năng lực đọc hiểu của học sinh đang được coi trọng, nhất là từ năm học 2013 - 2014, các đề thi cấp quốc gia (tốt nghiệp, đại học) đều có một phần bài tập kiểm tra đánh giá năng lực này. Xu hướng kiểm tra đánh giá mới là thay vì kiểm tra đánh giá sự ghi nhớ những kiến thức của học sinh (kiến thức do giáo viên đọc hộ, hiểu hộ, cảm hộ), thì các đề thi kể từ năm học 2013 2015 chuyển sang kiểm tra năng lực đọc hiểu của học sinh, năng lực tự mình cảm thụ, tìm hiểu, 10 khám phá văn bản. Phần kiểm tra đánh giá này chiếm điểm trong đề thi THPT quốc gia với 2 văn bản và 8 câu hỏi nên chúng ta phải có sự chuẩn bị tốt về kiến thức và kĩ năng để có thể đạt điểm cao. Cấu trúc của một đề bài kiểm tra đánh giá năng lực đọc hiểu như sau: Phần 1: Đưa ra một văn bản (văn bản văn học hoặc văn bản nhật dụng, văn xuôi hoặc thơ, có thể là một văn bản hoàn chỉnh hoặc một đoạn trích...) Phần 2: Đưa ra các câu hỏi theo các mức độ nhận thức từ thấp đến cao: từ nhận biết -> thông hiểu -> vận dụng thấp -> vận dụng cao. Câu hỏi nhận biết thường đưa ra yêu cầu thí sinh chỉ ra các phương thức biểu đạt, phong cách chức năng ngôn ngữ, các hình thức ngôn ngữ, biện pháp tu từ, thao tác lập luận, kiểu liên kết hay các lỗi diễn đạt ... trong văn bản. Câu hỏi thông hiểu thường yêu cầu thí sinh xác định nội dung chính của văn bản hay một câu, một đoạn trong văn bản. Câu hỏi vận dụng thấp thường yêu cầu nêu tác dụng của các phép tu từ hay việc sử dụng kết hợp các phương thức biểu đạt, sử dụng từ ngữ ... trong văn bản. Câu hỏi vận dụng cao thường là dạng câu hỏi bày tỏ quan điểm thái độ hoặc liên hệ thực tế đời sống (liên hệ hiện tượng nào và đưa ra giải pháp). Ví dụ 1: Đề thi THPT Quốc gia 2015 môn Ngữ văn Văn bản 1: Đọc đoạn thơ sau và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 4: Chúng tôi đúng đây trần trụi giữa trời Cho biển cả không còn hoang lạnh Đứa ở đồng chua Đứa ở đất mặn Chia nhau nỗi nhớ nhà 11 Hoàng hôn tím ngắt ra khơi Chia nhau tin vui Về một cô gái làng khểnh răng hay hát Vầng trăng lặng dưới chân lều bạt Hắt lên chúng tôi nhếnh nhoáng vàng Chúng tôi coi thường gian nan Dù đồng đội tôi, ngã trước miệng cá mập Có người bị vùi dưới cơn bão dữ tợn Ngày mai đảo sẽ nhô lên Tổ quốc Việt Nam một lần nữa nối liền Hoàng Sa, Trường Sa Những quần đảo long lanh như ngọc dát Nói chẳng đủ đâu, tôi phải hát Một bài ca bằng nhịp trái tim tôi Đảo ơi, đảo ơi! (Đảo thuyền chài, 4 – 1982, Trích "Hát về một hòn đảo – Trần Đăng Khoa, Trường Sa, NXB Văn học 2014, tr.51) Câu 1. Đoạn thơ trên được viết theo thể thơ nào? Câu 2. Cuộc sống gian khổ và hiểm nguy trên đảo của người lính được miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh nào? Câu 3. Chỉ ra và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu thơ "Những hòn đảo long lanh như ngọc dát" 12 Câu 4. Đoạn thơ đã gợi cho anh chị tình cảm gì đối với người lính đảo? (Trình bày khoảng 5 - 7 dòng) Văn bản 2: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu từ câu 5 đến câu 8: "Hội chứng vô cảm hay nói cách khác là căn bệnh trơ cảm xúc trước niềm vui, nhất là nỗi đau của người khác, vốn là một mặt trong hai phương diện cấu trúc bản chất Con - Người của mỗi sinh thể người "con" và tính "người" luôn luôn hình thành, phát triển ở môi con người từ khi lọt lòng mẹ cho đến khi nhắm mắt xuôi tay. Cái thiện cái ác luôn luôn song hành theo từng bước đi, qua từng cử chỉ, hành vi của mỗi con người trong mối quan hệ với cộng đồng, với cha mẹ, anh chị em, bạn bè, bà con làng xóm, đồng bào, đồng loại. Trong cuộc hành trình lâu dài gian khổ của một đời người, cái mất và cái được không phải đã được nhận ra một cách dễ dàng. Mất một đồng xu, một miếng ăn, mất một phần cơ thể, một vật sở hữu con người nhận biết ngay. Nhưng có những cái mất, cái được nhiều khi lại không dễ gì cảm nhận được ngay. Nhường bước cho một cụ già cao tuổi, nhường chỗ cho bà mẹ có con nhỏ trên tàu xe chật chội, biếu một vài đồng cho người hành khất... Có mất có được nhưng không phải ai cũng nhận ra cái gì mà mình đã thu được có khi là sự thăng hoa trong tâm hồn từ thiện và nhân ái. Nói như một nhà văn lớn, người ta chỉ lo túi tiền rỗng đi nhưng lại không biết lo tâm hồn mình đang vơi cạn, khô héo dần. Tôi muốn đặt vấn đề là cùng với sự báo động những hiểm họa trông thấy, cần báo động cả hiểm họa không trông thấy hay khó trông thấy. Hiện nay đã có quá nhiều dấu hiệu và sự kiện trầm trọng của hiểm họa vô cảm trong xã hội ta nhất là giới trẻ. Bạo lực đã xuất hiện dữ dằn những tháng ngày gần đây báo hiệu nguồn ngốc sâu xa của sự xuống cấp nghiêm trọng về nhân vân về bệnh vô cảm." (Trích "Nguồn gốc sâu xa của hiểm họa", Bài tập ngữ văn 12, Tập 1, NXB giáo dục Việt Nam, 2014, tr 36-37) Câu 5. Chỉ ra phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích. Câu 6. Theo tác giả, nguồn gốc sâu xa của nạn bạo lực xuất hiện gần đây là gì? Câu 7. Tác giả đã thể hiện thái độ gì khi bàn về hiểm họa vô cảm trong xã hội hiện nay? Câu 8. Anh/Chị suy nghĩ như thế nào khi có những người "Chỉ lo túi tiền rỗng đi nhưng lại 13 không biết lo tâm hồn mình đang vơi cạn khô héo dần"? (Trình bày khoảng 5 đến 7 dòng) Trong đề bài trên: các câu hỏi 1, 5 là câu hỏi nhận biết; các câu 2, 6,7 là câu hỏi thông hiểu; câu 3 có yêu cầu ở mức độ nhận biết và thông hiểu; câu 4 và 8 là các câu hỏi vận dụng cao. Đáp án: Câu 1. Đoạn thơ viết theo thể thơ tự do. Câu 2. Cuộc sống gian khổ và hiểm nguy trên đảo của người lính được miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh "trần trụi giữa trời", "lều bạt", "gian nan", "có người ngã trước miệng cá mập", "có người bị vùi dưới cơn bão dữ tợn". Câu 3. Câu thơ sử dụng biện pháp tu từ so sánh. Tác dụng: làm nổi bật vẻ đẹp của những hòn đảo và thể hiện niềm tự hào về biển đảo quê hương. Câu 4. Bày tỏ tình cảm chân thành, sâu sắc với những người lính đảo. Câu 5. Phương thức biểu đạt chính là nghị luận. Câu 6. Theo tác giả, nguồn gốc sâu xa của nạn bạo lực xuất hiện gần đây là do bệnh vô cảm và sự xuống cấp nghiêm trọng về ý thức nhân văn. Câu 7. Tác giả bộc lộ thái độ lo lắng, băn khoăn, trăn trở trước hiểm họa bệnh vô cảm. Câu 8. Bày tỏ thái độ không đồng tình với những người "Chỉ lo túi tiền rỗng đi nhưng lại không biết lo tâm hồn mình đang vơi cạn khô héo dần", phê phán lối sống chạy theo vật chất mà không bồi dưỡng cho tâm hồn. Ví dụ 2: Đề thi minh họa kỳ thi THPTQG 2015 Đọc đoạn trích sau đây và trả lời các câu hỏi từ Câu 1 đến Câu 4: … (1) Cái thú tự học cũng giống cái thú đi chơi bộ ấy. Tự học cũng là một cuộc du lịch, du lịch bằng trí óc, một cuộc du lịch say mê gấp trăm lần du lịch bằng chân, vì nó là du lịch trong không gian lẫn thời gian. Những sự hiểu biết của loài người là một thế giới mênh mông. Kể làm sao hết được những vật hữu hình và vô hình mà ta sẽ thấy trong cuộc du lịch bằng sách vở? (2) Ta cũng được tự do, muốn đi đâu thì đi, ngừng đâu thì ngừng. Bạn thích cái xã hội ở thời 14 Đường bên Trung Quốc thì đã có những thi nhân đại tài tả viên “Dạ minh châu” của Đường Minh Hoàng, khúc “Nghê thường vũ y” của Dương Quý Phi cho bạn biết. Tôi thích nghiên cứu đời con kiến, con sâu – mỗi vật là cả một thế giới huyền bí đấy, bạn ạ - thì đã có J.H.Pha-brow và hàng chục nhà sinh vật học khác sẵn sàng kể chuyện cho tôi nghe một cách hóm hỉnh hoặc thi vị. (3) Đương học về kinh tế, thấy chán những con số ư? Thì ta bỏ nó đi mà coi cảnh hồ Ba Bể ở Bắc Cạn hay cảnh núi non Thụy Sĩ, cảnh trời biển ở Ha-oai. Hoặc không muốn học nữa thì ta gấp sách lại, chẳng ai ngăn cản ta cả.” (Trích Tự học - một nhu cầu thời đại - Nguyễn Hiến Lê, NXB Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2003) Câu 1. Hãy ghi lại câu văn nêu khái quát chủ đề của đoạn trích trên. (0,5 điểm) Câu 2. Trong đoạn (1), tác giả chủ yếu sử dụng thao tác lập luận nào? (0,25 điểm) Câu 3. Hãy giải thích vì sao tác giả lại cho rằng khi “thấy chán những con số” thì “bỏ nó đi mà coi cảnh hồ Ba Bể ở Bắc Cạn hay cảnh núi non Thụy Sĩ, cảnh trời biển ở Ha-oai”? (0,5 điểm) Câu 4. Anh/chị hãy nêu ít nhất 02 tác dụng của việc tự học theo quan điểm riêng của mình. Trả lời trong khoảng 5-7 dòng. (0,25 điểm) Đọc đoạn thơ sau đây và trả lời các câu hỏi từ Câu 5 đến Câu 8: ... Bao giờ cho tới mùa thu trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm bao giờ cho tới tháng năm mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao Ngân hà chảy ngược lên cao quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm bờ ao đom đóm chập chờn trong leo lẻo những vui buồn xa xôi 15 Mẹ ru cái lẽ ở đời sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn bà ru mẹ mẹ ru con liệu mai sau các con còn nhớ chăng (Trích Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa - Theo Thơ Nguyễn Duy, NXB Hội nhà văn, 2010) Câu 5. Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ trên. (0,25 điểm) Câu 6. Xác định 02 biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong bốn dòng đầu của đoạn thơ trên. (0,5 điểm) Câu 7. Nêu nội dung chính của đoạn thơ trên. (0,5 điểm) Câu 8. Anh/chị hãy nhận xét quan niệm của tác giả thể hiện trong hai dòng thơ: Mẹ ru cái lẽ ở đời – sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn. Trả lời trong khoảng 5-7 dòng. (0,25 điểm) Đáp án Câu 1. Câu văn nêu khái quát chủ đề của văn bản: Cái thú tự học cũng giống cái thú đi chơi bộ ấy. Câu 2. Thao tác lập luận so sánh/ thao tác so sánh/ lập luận so sánh/ so sánh. Câu 3. Tác giả cho rằng khi“thấy chán những con số” thì “bỏ nó đi mà coi cảnh hồ Ba Bể ở Bắc Cạn hay cảnh núi non Thụy Sĩ, cảnh trời biển ở Ha-oai”, bởi vì “coi cảnh hồ Ba Bể ở Bắc Cạn hay cảnh núi non Thụy Sĩ, cảnh trời biển ở Ha-oai” sẽ giúp ta thư giãn đầu óc, tâm hồn cởi mở, phóng khoáng hơn, làm cho đời sống đỡ nhàm chán, trở nên thú vị hơn. Có thể diễn đạt theo cách khác nhưng phải hợp lí, chặt chẽ. Câu 4. Nêu ít nhất 02 tác dụng của việc tự học theo quan điểm riêng của bản thân, không nhắc lại quan điểm của tác giả trong đoạn trích đã cho. Câu trả lời phải chặt chẽ, có sức thuyết phục. Câu 5. Phương thức biểu đạt chính của đoạn thơ: phương thức biểu cảm/biểu cảm. Câu 6. Hai biện pháp tu từ: lặp cấu trúc (ở hai dòng thơ bao giờ cho tới…), nhân hóa (trong câu trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm). 16 Câu 7. Nội dung chính của đoạn thơ: Đoạn thơ thể hiện hồi tưởng của tác giả về thời ấu thơ bên mẹ với những náo nức, khát khao và niềm vui bé nhỏ, giản dị; đồng thời, cho thấy công lao của mẹ, ý nghĩa lời ru của mẹ và nhắn nhủ thế hệ sau phải ghi nhớ công lao ấy. Có thể diễn đạt theo cách khác nhưng phải hợp lí, có sức thuyết phục. Câu 8. Nêu quan niệm của tác giả thể hiện trong hai dòng thơ: Lời ru của mẹ chứa đựng những điều hay lẽ phải, những kinh nghiệm, bài học về cách ứng xử, cách sống đẹp ở đời; sữa mẹ nuôi dưỡng thể xác, lời ru của mẹ nuôi dưỡng tâm hồn chúng ta. Đó là ơn nghĩa, là tình cảm, là công lao to lớn của mẹ. Từ đó, nhận xét về quan niệm của tác giả (đúng hay sai, phù hợp hay không phù hợp…). Có thể diễn đạt theo cách khác nhưng phải hợp lí, có sức thuyết phục. 6/ Mẹo làm bài đọc hiểu đạt điểm tối đa 3/3 Có người nói: “Nếu như không có phương pháp thì những người tài năng cũng trở thành tối. Nếu như có phương pháp thì những người bình thường cũng trở thành phi thường” Thực tế cho thấy có kiến thức vững chắc về ngữ văn tiếng Việt chưa đủ, mà để đạt được điểm tối đa cho câu hỏi này, cần có bí quyết làm bài hiệu quả. a. Đọc yêu cầu trước để định hướng đọc văn bản Nghĩa là không bao giờ quan tâm đến văn bản ngay mà quan tâm đến hệ thống câu hỏi sau đó mới quay ngược trở lại đọc văn bản. b. Trả lời trực tiếp vào câu hỏi Đề bài hỏi gì thì ta trả lời cái đó. Tránh lan man, dài dòng, không cần mở bài, thân bài, kết bài. ➢ Câu trả lời cần đảm bảo ba yêu cầu: Ngắn gọn + Chính xác + Đầy đủ. Hỏi gì - đáp nấy chính là chìa khóa để làm câu hỏi này. Ví dụ trình bày câu chủ đề thì trả lời một câu, đề tài của đoạn văn cũng một câu. Trình bày nội dung của đoạn văn thì được phép viết nhiều câu. Ví dụ Cho đoạn thơ: Người đi Châu Mộc chiều sương 17 ấy Có thấy hồn lau nẻo bến bờ Có nhớ dáng người trên độc mộc Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa. (Quang Dũng - Tây Tiến). Văn bản hỏi xác định phong cách ngôn ngữ của đoạn thơ trên thì chỉ cần trả lời theo ý chính như: ➢ Văn bản trên thuộc phong cách ngôn ngữ nghệ thuật (văn chương). Bởi vì ở đó, những tâm tư, tình cảm của tác giả được thể hiện trong những vần thơ giàu cảm xúc... c. Nên sử dụng những ký hiệu như trong đề thi, trình bày rõ ràng, sạch sẽ. Ví dụ • Đề thi yêu cầu 4 ý: 1, 2, 3, 4. Khi làm bài, các em chỉ cần trả lời ngắn gọn (Ví dụ: 1. Nội dung chính của đoạn thơ là.... 2. Đoạn thơ được viết theo phong cách ngôn ngữ...) mà không cần phải diễn giải dài dòng. d. Chú ý các từ ngữ khóa Ví dụ • Như “tìm câu chủ đề”, “biện pháp chính”, “biện pháp tu từ từ vựng”, “biện pháp tu từ cú pháp”… (chúng ta phải có chìa khóa thì mới vào được cửa). Ví dụ • Đoạn thơ trên chủ yếu sử dụng phương thức biểu đạt nào? Nghĩa là đoạn thơ này sử dụng rất nhiều phương thức biểu đạt nhưng chủ yếu nghĩa là chính thì chỉ ra một phương thức biểu đạt chính. e. Phân bố thời gian hợp lí để làm câu đọc - hiểu • Thời gian hợp lí để làm câu đọc - hiểu khoảng 45 phút. Tuy nhiên, các em nên rèn luyện để rút ngắn thời gian xuống còn khoảng 35 phút. Đây là lựa chọn khôn ngoan vì đa số học sinh thường 18 thiếu thời gian để hoàn thành câu nghị luận văn học chiếm 4 điểm trong đề thi. Lưu ý • Phần đọc hiểu trong môn Ngữ văn là một phần quan trọng và có khả năng rất cao sẽ quyết định tới điểm thi toàn bài, từ đó ảnh hưởng tới kết quả thi THPT Quốc gia năm 2016. Muốn đạt điểm tối đa, để làm tốt được phần đọc hiểu trong đề thi Ngữ văn cần nắm vững các trọng tâm sau: ➢ Trong đề thi, câu đọc hiểu ở mức nhận biết, đề thường yêu cầu chỉ ra văn bản thuộc phong cách ngôn ngữ nào, phương thức biểu đạt gì, thao tác lập luận nào, phép tu từ gì, lỗi gì về tạo lập văn bản... ➢ Ở mức thông hiểu, câu hỏi thường yêu cầu xác định nội dung, chủ đề; bố cục, nội dung từng phần của văn bản; đặt nhan đề cho văn bản; nêu tác dụng của phép tu từ nào đó; hoặc trích một phần của văn bản và yêu cầu thí sinh nêu sự thông hiểu về nó... ➢ Ở mức vận dụng thấp, đề thường yêu cầu trình bày trong một giới hạn về số dòng nhất định. Có nhiều cách hỏi về vận dụng: từ chủ đề của văn bản, trình bày ý kiến bản thân liên quan đến chủ đề đó, trích một phần văn bản và yêu cầu hoàn thiện nó, hoặc yêu cầu đưa thêm những ý kiến riêng của bản thân ngoài quan điểm, chính kiến của tác giả văn bản… ➢ Trước hết, phải đọc thật kỹ văn bản. Xác định số câu hỏi, số vế trong từng câu hỏi, mức điểm từng câu, từng vế. Chú ý các từ “những”, “các” trong câu hỏi bao giờ cũng phải trả lời từ 2 ý trở lên. Lưu ý nhan đề văn bản (nếu có), các ghi chú liên quan đến văn bản (như tác giả, nguồn, năm ra đời thường ở cuối văn bản). Xác định xem văn bản gồm bao nhiêu đoạn, bao nhiêu câu. Phân tích sự liên quan của các câu hỏi vì nhiều khi các câu hỏi sau là gợi ý phần nào để trả lời những câu hỏi trước... ➢ Để làm tốt phần nhận biết, các em phải có cách để phân biệt sự khác nhau giữa các đơn vị kiến thức. Vì thực tế các em thường lẫn lộn giữa các khái niệm (về phong cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt, thao tác lập luận...). Ví dụ • Về phương thức biểu đạt: Nếu gặp một văn bản mà có đầu có đuôi câu chuyện, có nhân vật, có 19 thể tóm tắt được thì đó là phương thức tự sự (kể chuyện). Tương tự, văn bản bày tỏ quan điểm, chính kiến cá nhân về các vấn đề xã hội, chính trị, tư tưởng thì đó là thao tác nghị luận. Các phương thức còn lại cần xác định như: giàu cảm xúc của người viết, gây xúc cảm mạnh cho người đọc là biểu cảm, làm cho đẹp đối tượng là miêu tả, làm cho rõ đối tượng là thuyết minh... • Câu hỏi nêu nội dung, chủ đề, xác định bố cục, đặt nhan đề cho văn bản... ở phần thông hiểu yêu cầu cao hơn. Đặt nhan đề phải đảm bảo các tiêu chí: đúng trọng tâm, ngắn gọn, hay. Cơ sở để đặt nhan đề là dựa vào chủ đề, hình tượng trung tâm, ý nghĩa hoặc phần ghi chú cuối văn bản nhưng không được đặt trùng tên với phần ghi chú... Xác định nội dung, chủ đề bằng nhiều cách: Dựa vào nhan đề (nếu có), hình tượng trung tâm của văn bản. Cách tìm hiệu quả nhất là chia văn bản ra nhiều phần, ghi chú các nội dung, sau đó gộp các nội dung ghi chú ấy thành đoạn văn chủ đề. Xác định bố cục, ý cũng có nhiều cách: Dựa vào các đoạn (các phần) của văn bản; xác định số câu, tìm câu chủ đề của nhóm câu để chia ý thành nhiều đoạn. • Ở phần vận dụng thấp, có thể viết theo các ý gạch đầu dòng cho rõ ràng, càng nhiều ý càng tốt. Đối với yêu cầu viết thành đoạn văn, nên trình bày dài hơn yêu cầu một chút. Nếu đề trích một phần văn bản yêu cầu bày tỏ suy nghĩ thì lấy phần trích ấy làm phần chủ đề rồi triển khai thành đoạn cũng có 3 phần: mở đoạn - triển khai - kết đoạn. Vậy để làm tốt được những mẹo này thì chúng ta phải có những kiến thức cơ bản, người ta nói “có bột mới gột nên hồ” không có bột thì không thể gột nên hồ được. Bây giờ chúng ta sẽ đi từ bột để gột nên hồ. 20