Tài liệu Skkn kinh nghiệm hướng dẫn học sinh giải bài tập về dòng điện một chiều

.DOCX

1387

116



Trong chương trình Vật lý lớp 9, đặc biệt chương Điện học thì bài tập
về dòng điện một chiều rất đa dạng và phong phú. Loại bài tập này được
chia thành nhiều dạng như: bài tập về đoạn mạch song song, bài tập về đoạn
mach nối tiếp, bài tập về đoạn mạch hỗn hợp,…
Mục đích của giải bài tập về dòng điện một chiều là giúp cho các em
nhận ra được một số dạng cơ bản của loại bài tập này, hệ thống hóa được các
kiến thức đã học, nắm vững các kiến thức sau từng bài, từng chương, đồng
thời thông qua đó giáo viên có điều kiện củng cố, phát triển cũng như mở
rộng kiến thức cho học sinh. Từ đó phát triển năng lực tư duy và nâng cao
nhận thức, tạo hứng thú học tập bộ môn cho các em học sinh.
Tuy nhiên, bài tập về dòng điện một chiều đối với học sinh thường rất
khó, đặc biệt là đối với những bài tập hỗn hợp. Qua thực tế giảng dạy, tôi
nhận thấy học sinh còn gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng khi giải bài tập
như: không tìm được hướng giải quyết vấn đề, không vận dụng được lý
thuyết vào việc giải bài tập, không tổng hợp được kiến thức thuộc nhiều
phần của chương trình đã học để giải quyết một vấn đề chung,... hay khi giải
các bài tập thì thường áp dụng một cách máy móc các công thức mà không
hiểu rõ ý nghĩa vật lý của chúng.
Hiện nay, với việc tổ chức kiểm tra đánh giá học sinh bằng phương
pháp trắc nghiệm khách quan, các kỹ năng giải bài tập càng đòi hỏi sự nhanh
chóng và chính xác. Do đó, việc hệ thống, phân loại và đưa ra các bước giải
bài tập lại càng thể hiện tính quan trọng của nó. Việc nghiên cứu nhằm tìm
ra hướng giải bài tập về dòng điện một chiều một cách dễ hiểu, cơ bản, từ
thấp đến cao, giúp học sinh có kỹ năng giải quyết tốt các bài tập, hiểu được
ý nghĩa vật lý của từng bài đã giải, rèn luyện thói quen làm việc độc lập,
sáng tạo, phát triển khả năng tư duy,... giúp các em học tập môn Vật lý tốt
hơn.
Xuất phát từ quan điểm trên nên tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là:
“Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh giải bài tập về dòng điện một chiều”.


Đề tài giải quyết những trăn trở, vướng mắc của giáo viên trong việc
đổi mới nội dung và xây dựng các bước tiến hành hướng dẫn học sinh giải
bài tập sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh, nhằm phát huy tính
tích cực cũng như phát triển tư duy, khả năng sáng tạo của học sinh thông
qua quá trình giải bài tập. Trong quá trình thực hiện đề tài, bản thân tôi
Trang 1
mong muốn vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm giảng dạy trong thời
gian qua để tìm ra thật nhiều các phương pháp giải mới, giúp bản thân đổi
mới được phương pháp dạy học cũ và giúp học sinh của mình càng ngày
càng yêu thích bộ môn Vật lý.
 
Để đạt được mục tiêu nói trên, công việc mà bản thân tôi cần phải làm
trước tiên là phải nắm được trình độ của mỗi học sinh để từ đó xây dựng các
bước hướng dẫn giải bài tập về dòng điện một chiều sao cho phù hợp với
các đối tượng học sinh từ trung bình đến khá giỏi. Tham khảo ý kiến của
một số giáo viên trực tiếp giảng dạy Vật lý trong trường và một số trường
khác trong Huyện.
!"#$%&&'
Các bài tập về dòng điện một chiều thuộc chương trình Vật lý lớp 9.
()*+
Đề tài chỉ nghiên cứu về việc hướng dẫn học sinh giải bài tập về dòng
điện một chiều thuộc chương trình Vật lý lớp 9, không đi sâu vào các dạng
khác.
Thời gian nghiên cứu: lớp 9A1 năm học 2016 - 2017.
,$-&./.&'
Phương pháp nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn, sưu tầm các
dạng bài tập về dòng điện một chiều.
0&
1-23435
Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã có chủ trương đổi mới
giáo dục ở các môn học, các cấp học. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8
khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: “Tiếp tục
đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy
tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người
học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung
dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập
nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực, chuyển từ học chủ yếu
trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội,
ngoại khóa, nghiên cứu khoa học ”.
Do đó, tiến hành các bước giải bài tập về dòng điện một chiều trong
một tiết học có vai trò hết sức quan trọng. Qua việc hướng dẫn học sinh giải
Trang 2
bài tập chúng ta cần cho học sinh phân biệt được các loại mạch điện, cách
mắc mạch điện và cách giải cần thiết của mỗi dạng bài trong bài tập về dòng
điện một chiều. Giúp cho học sinh tìm ra hướng giải quyết bài tập phần này.
678+&9&'
Qua quá trình giảng dạy, quá trình dự giờ và việc trao đổi kinh nghiệm
với các đồng nghiệp tôi nhận thấy rằng:
- Hiệu quả trong các tiết giải bài tập về dòng điện một chiều chưa cao,
do khi làm các em còn mơ hồ trong việc định ra hướng giải, và hầu như các
em chưa biết cách giải cũng như cách trình bày lời giải sao cho logic, khoa
học.
- Học sinh đọc đề không kĩ, phân tích yêu cầu của đề chưa chính xác
nên dẫn đến việc giải bài tập bị sai.
- Học sinh khi vẽ sơ đồ mạch điện còn gặp lúng túng, còn vẽ sai hoặc
không vẽ được do không nhớ được kí hiệu của các đại lượng cũng như
không hiểu được yêu cầu của đề.
- Do phòng thí nghiệm, phòng thực hành còn thiếu nên các tiết dạy
chất lượng chưa cao, dẫn đến học sinh tiếp thu công thức và định luật hời
hợt.
- Một số học sinh chưa thuộc các công thức, định luật cũng như các kí
hiệu của các đại lượng có trong công thức. Một số khác lại sử dụng nhầm lẫn
các công thức với nhau, đặc biệt là giữa công thức của đoạn mạch nối tiếp và
đoạn mạch song song.
- Khả năng vận dụng công thức toán học cũng như khả năng biến đổi
công thức vào việc giải bài tập Vật Lí của học sinh còn yếu. Bên cạnh đó
một số em khả năng tiếp thu kiến thức chậm, việc tự học, tự rút kinh nghiệm
hầu như không có, nên các em hầu hết là “nhanh” quên kiến thức.
- Độ bền kiến thức của học sinh còn thấp; khả năng tổng hợp vận
dụng kiến thức sau từng bài, từng chương để giải các dạng bài tập về dòng
điện một chiều quá hạn chế; học sinh còn máy móc, thụ động trong cách giải
nên khi mở rộng thì các em không giải được....
! 0&:'&;./.
&;./.
Thứ nhất: Thông qua việc giải bài tập giúp cho học sinh củng cố, ôn
tập lại những kiến thức đã học một cách thường xuyên, giúp các em tự kiểm
tra mức độ nắm kiến thức của bản thân, khắc phục được những lỗi sai trong
quá trình giải bài tập. Đồng thời tạo cơ hội cho các em cơ hội phát triển tư
Trang 3
duy, sáng tạo ở mức độ cao.
Thứ hai: Giúp học sinh rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, vận dụng lý thuyết
vào thực tiễn; rèn luyện thói quen vận dụng kiến thức khái quát hóa các dạng
bài tập. Phát huy tính tự giác, độc lập của học sinh trong việc giải bài tập.
Thứ ba: Giúp học sinh nhận biết được các dạng bài tập, biết cách phân
tích đề và giải được các bài tập về dòng điện một chiều.
Thứ tư: Giúp tất cả học sinh trong lớp, đặc biệt là những học sinh yếu
có thể lĩnh hội kiến thức và giải được các bài tập.
< 0&/'7&;./.
<1=<>
Giáo viên phải tính được toàn bộ kế hoạch cho việc sử dụng bài tập
trong một tiết học, cụ thể như sau:
- Lựa chọn bài tập nêu vấn đề sử dụng trong tiết bài tập nghiên cứu
kiến thức mới nhằm kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy của học
sinh.
- Lựa chọn bài tập củng cố kiến thức lý thuyết, cung cấp thêm hiểu
biết trong thực tế đời sống có liên quan.
- Lựa chọn, biến đổi hệ thống bài tập trong sách giáo khoa thành các
dạng cơ bản nhất, để học sinh có thể vận dụng các kiến thức đã học giải
quyết một cách tích cực, khắc sâu kiến thức cơ bản. Từ đó tạo cho học sinh
cảm giác tự tin, dẫn đến có hứng thú hơn trong việc học bộ môn.
- Lựa chọn bài tập để kiểm tra đánh giá chất lượng và kỹ năng giải bài
tập của học sinh.
<?$*&@&;<5.A&0
Khi hướng dẫn giải một bài tập vật lí cần thực hiện theo trình tự sau
đây:
B$*C6:D<
- Yêu cầu học sinh cần đọc kỹ đề bài (có thể đọc nhiều lần để nắm
được yêu cầu của đề), xác định ý nghĩa vật lý của các thuật ngữ, phân biệt
những dữ kiện đã cho và những ẩn số cần tìm.
- Tóm tắt đề bài bằng cách dùng các ký hiệu chữ đã qui ước để viết
các dữ kiện và ẩn số, đổi đơn vị các dữ kiện cho thống nhất (nếu cần thiết).
- Vẽ sơ đồ mạch điện nếu bài tập có liên quan đến mạch điện hoặc nếu
Trang 4
cần phải vẽ mạch điện để diễn đạt đề bài. Trên hình vẽ cần ghi rõ dữ kiện và
cái cần tìm (học sinh cần nắm vững được các kí hiệu sơ đồ của các đại lượng
trong mạch điện).
B$*CE40&<5.35.FG+&;
- Tìm xem các dữ kiện đã cho có liên quan đến những khái niệm, hiện
tượng, quy tắc, định luật vật lý nào.
- Nếu chưa tìm được trực tiếp các mối liên hệ ấy thì cần phải hình
dung các hiện tượng diễn ra như thế nào và bị chi phối bởi những định luật
nào nhằm hiểu rõ dược bản chất của hiện tượng để có cơ sở áp dụng các
công thức chính xác, tránh mò mẫm và áp dụng các công thức một cách máy
móc.
- Phải xây dựng được một dự kiến về kế hoạch giải.
B$*!C67FG+&;
Đây là bước quan trọng của quá trình giải bài tập. Cần phải vận dụng
những định luật, quy tắc, công thức vật lý để thiết lập mối quan hệ nêu trên.
Có thể đi theo hai hướng sau để đưa đến kết quả cuối cùng:
H Xuất phát từ ẩn số, đi tìm mối quan hệ giữa một ẩn số với một đại
lượng nào đó bằng một định luật, một công thức có chứa ẩn số, tiếp tục phát
triển lập luận hay biến đổi công thức đó theo các dữ kiện đã cho để dẫn đến
công thức cuối cùng chỉ chứa mối quan hệ giữa ẩn số với các dữ kiện đã cho
(phương pháp phân tích).
- Xuất phát từ những dữ kiện của đề bài, xây dựng lập luận hoặc biến
đổi các công thức diễn đạt mối quan hệ giữa điều kiện đã cho với các đại
lượng khác để đi đến công thức cuối cùng chỉ chứa ẩn số và các dữ kiện đã
cho (phương pháp tổng hợp). Khi tính toán bằng số, phải chú ý đảm bảo
những trị số của kết quả đều có ý nghĩa.
B$*(CID8/&/FGJ;
- Kiểm tra lại trị số kết quả cuối cùng để loại bỏ những kết quả không
phù hợp với điều kiện của đề bài và không phù hợp với thực tế.
- Kiểm tra xem đã giải quyết hết các yêu cầu của bài toán chưa.
- Kiểm tra kết quả tính toán, đơn vị hoặc có thể giải lại bài toán bằng
cách khác xem có cùng kết quả không.
<!E3+<5.
Bài tập về dòng điện một chiều trong vật lý lớp 9 rất đa dạng, ở đây
Trang 5

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng

Tài liệu xem nhiều nhất