Tài liệu Skkn ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản

Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỒNG NAI Đơn vị : Trường THPT Long Thành Mã số : …………………. Chuyên đề ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP VÀO PHÂN MÔN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN LỚP 12 ĐỂ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA TÍNH THỜI SỰ CỦA VĂN BẢN Người thực hiện : ĐẶNG THỊ PHƯƠNG MAI Lĩnh vực nghiên cứu  Quản lí giáo dục  Phương pháp dạy học bộ môn  Phương pháp giáo dục  Lĩnh vực khác Có đính kèm  Mô hình  Đĩa mềm  Phim ảnh  Hiện vật khác 1 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản SƠ LƯỢC LÍ LỊCH KHOA HỌC    I. THÔNG TIN CHUNG VỀ CÁ NHÂN 1. Họ và tên : Đặng Thị Phương Mai 2. Ngày tháng năm sinh : 10/02/1969 3. Nam, nữ : Nữ 4. Địa chỉ : số 47, ấp 4, xã Hiệp Phước, Nhơn Trạch, Đồng Nai 5. Điện thoại : 0985325086 6. Fax: 7. Email : [email protected] 8. Chức vụ : Tổ trưởng- Giáo viên 9. Đơn vị công tác : Trường THPT Long Thành II. TRÌNH ĐỘ ĐÀO TẠO Học vị ( hoặc trình độ chuyên môn cao nhất ) : Cử nhân Khoa học Năm nhận bằng : 1992 Chuyên ngành đào tạo : Ngữ văn III. KINH NGHIỆM KHOA HỌC Lĩnh vực chuyên môn có kinh nghiệm : giảng dạy chuyên môn Số năm kinh nghiệm : 21 Các sáng kiến kinh nghiệm đã có trong 5 năm gần nay : 1. Phương pháp thảo luận nhóm trong phân môn đọc văn ở trường THPT ( năm học: 2009-2010) 2. Phương pháp đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại (năm học : 2010-2011) 3. Hệ thống câu hỏi trong giáo án đọc hiểu văn bản (năm học : 2011-2012) 2 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản CHUYÊN ĐỀ ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH HỢP VÀO PHÂN MÔN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN LỚP 12 ĐỂ GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG THÔNG QUA TÍNH THỜI SỰ CỦA VĂN BẢN I. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Với đặc trưng của một môn học về khoa học xã hội và nhân văn, bên cạnh nhiệm vụ hình thành và phát triển ở HS năng lực sử dụng tiếng Việt, năng lực tiếp nhận văn bản văn học và các loại văn bản khác, môn Ngữ văn còn giúp HS có được những hiểu biết về xã hội, văn hoá, văn học, lịch sử, đời sống nội tâm của con người. Thế nhưng học sinh hiện nay ít suy nghĩ sâu sắc về những vấn đề nhà văn đặt ra trong tác phẩm văn học. Hơn thế, vốn hiểu biết về xã hội của các em cũng chưa sâu sát. Các em thường ít quan tâm đến những vấn đề xã hội, đặc biệt là các vấn đề văn hóa, giáo dục, chính trị, đạo đức…Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến học sinh thường không có hứng thú học văn. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, bộ giáo dục khi đổi mới sách giáo khoa đã chú trọng đến tính thời sự trong văn bản văn học. Với những văn bản có tính thời sự, giáo viên có thể bằng sự tìm tòi, hiểu biết của mình hướng học sinh đến những vấn đề nhạy cảm hiện nay. Từ đó giúp học sinh có hứng thú hơn trong giờ học văn, cảm thụ sâu sắc ý nghĩa nghệ thuật cũng như hiểu biết ý nghĩa xã hội, sức sống lâu bền của tác phẩm. Cũng qua đó, giúp học sinh hình thành nhân cách và sống có trách nhiệm với bản thân, xã hội hơn. Trên thực tế dạy học, nhiều giáo viên đã dày công nghiên cứu, ứng dụng tích hợp giáo dục học sinh thông qua tính thời sự trong văn bản ở giờ ngữ văn. Sau nhiều năm thể nghiệm trên bục giảng, ở góc độ hẹp, tác giả bài viết nhỏ này chỉ xin đề cập đến Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài - Ý nghĩa khoa học: nhằm góp phần làm rõ một phương diện cơ bản của phương pháp dạy và học văn là “Đổi mới phương pháp dạy và học, phát huy tư duy sáng tạo và kĩ năng sống học của học sinh” - Ý nghĩa thực tiễn: nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm bổ ích cho việc giảng dạy tác phẩm văn học ở trường phổ thông.. Và thông qua đó giúp HS hứng thú tiếp nhận tác phẩm một cách chủ động, không bị gò ép, áp đặt mà vẫn biết phân tích, đánh giá tác phẩm một cách đúng hướng, khoa học; giúp các em có thêm vốn sống xã hội, hoàn thiện nhân cách. 3 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 3. Giới hạn đề tài Bàn về phương pháp dạy học là bàn về một vấn đề có tính chất nghiên cứu khoa học sâu và rộng. Ở đây, trong phạm vi một chuyên đề, nhằm phục vụ trực tiếp cho công tác dạy học nên tôi chỉ giới hạn nói về kinh nghiệm Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp trong giờ đọc hiểu văn bản văn học lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản mà thôi. II. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1. Cơ sở lý luận - Quan điểm về nội dung và phương pháp giáo dục của Nhà nước ta là giáo dục toàn diện. Điều 5 Luật Giáo dục ghi rõ : “ Nội dung giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại và có hệ thống “ . “ Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học.” - Quan điểm đó được cụ thể hóa trong việc thiết lập chương trình và biên soạn ở sách giáo khoa theo hướng tích hợp và phương pháp dạy học tích hợp được Bộ chỉ đạo cho cán bộ quản lí giáo dục và giáo viên trực tiếp đứng lớp học tập và áp dụng. - Việc vận dụng phương pháp dạy học tích hợp là một trong những cơ sở đánh giá hiệu quả của một tiết dạy về mặt phương pháp . - Đặc trưng bộ môn Ngữ văn có khả năng lớn trong việc vận dụng phương pháp dạy học tích hợp: + Chuyên môn: nội dung, kiến thức, mục tiêu cần đạt ở ba phân môn Đọc hiểu, Tiếng Việt, Làm văn có quan hệ mật thiết với nhau và đều hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao trình độ sử dụng Tiếng Việt và khả năng cảm thụ văn học cho học sinh. + Giáo dục kỹ năng sống: khả năng nhận thức xã hội, lĩnh hội, sáng tạo, xử lý các tình huống nảy sinh cuộc sống... 2. Cơ sở thực tiễn - Sách giáo khoa ( SGK ) biên soạn theo hướng tích hợp các phần Ngữ và Văn. Trong hướng dẫn học bài và dạy học, có những vấn đề SGK yêu cầu cần phải sử dụng phương pháp dạy học tích hợp trong tiết dạy. - Môn văn học thuộc khoa học xã hội, có quan hệ gắn với lịch sử, văn hóa và xã hội. Do vậy, tích hợp dạy các kiến thức xã hội trong bộ môn văn có một khả năng chiếm lĩnh tác phẩm cao. - Việc kiểm tra đánh giá hiện nay đòi hỏi sự vận dụng tích hợp nhiều loại kiến thức, phương pháp, kĩ năng. - Việc vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học Ngữ văn ở trường THPT chẳng những dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập trong các phân môn Văn học, Tiếng Việt, Làm văn cũng như các bộ phận tri thức 4 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản khác như hiểu biết lịch sử xã hội, văn hoá nghệ thuật... mà còn xuất phát từ đòi hỏi thực tế là cần phải khắc phục, xoá bỏ lối dạy học theo kiểu khép kín, tách biệt thế giới nhà trường và thế giới cuộc sống, cô lập giữa những kiến thức và kỹ năng vốn có liên hệ, bổ sung cho nhau, tách rời kiến thức với các tình huống có ý nghĩa, những tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này - Tính thời sự là tính cập nhật kịp thời, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của cuộc sống hằng ngày, cuộc sống hiện đại gắn với những vấn đề cơ bản của cộng đồng xã hội. - Tính thời sự trong văn bản văn học là một khái niệm mới, thường gắn liền với các văn bản nhật dụng, nhưng cũng có một số tác phẩm ở các thể loại như truyện ngắn, kịch…. III. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Thực trạng Như đã phân tích ở trên, việc sử dụng phương pháp dạy học tích hợp là một tất yếu trong dạy học bộ môn Ngữ văn. Thế nhưng, việc vận dụng phương pháp này trong thực tế không phải lúc nào cũng đạt hiệu quả( nhất là tích hợp giáo dục thông qua tính thời sự trong văn bản văn học). - Nhiều giờ dạy có cơ hội nhưng giáo viên chưa chú ý đến việc vận dụng tích hợp giáo dục thông qua tính thời sự. Do đó, dẫn đến việc khai thác bài dạy chỉ mới đạt yêu cầu khám phá nghệ thuật mà chưa có tính liên hệ kiến thức xã hội để học sinh thấy được sức sống thật sự của tác phẩm trong đời thực. Ví dụ : Dạy “ Những đứa con trong gia đình” của Nguyễn Thi, giáo viên hướng học sinh phân tích làm nổi bật đặc điểm phẩm chất của những con người trong gia đình nhân vật Việt. Lúc này giáo viên chỉ chú trọng tích hợp kiến thức qua các tác phẩm khác. Cụ thể như liên hệ đến phẩm chất của các nhân vật trong tác phẩm Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành để thấy rõ hơn, sâu sắc hơn những phẩm chất lịch sử của con người Việt Nam thời kháng chiến chống Mĩ. Đồng thời để thấy vẻ đẹp riêng của mỗi con người ở những vùng văn hóa, vùng đất khác nhau. Từ đó, học sinh thấy được mối liên hệ của các tác phẩm, chiều sâu của hình tượng…Nhưng tất cả chỉ dừng lại trong quá khứ. Nó chưa cho các em thấy tính thiết thực trong đời sống thực tại. Nếu chúng ta giúp các em thấy truyền thống yêu nước của gia đình Việt chính là của quê hương miền Nam, của dân tộc Việt Nam không chỉ trong quá khứ mà còn cả trong thực tại thì giá trị tác phẩm càng sâu sắc hơn. - Nhiều giờ dạy, giáo viên lựa chọn đơn vị kiến thức tích hợp chưa trọng tâm. Kiểu vận dụng này, vô hình chung làm lệch nội dung, mục tiêu cần đạt của tiết dạy. Ví dụ : Dạy Vợ Nhặt của Kim Lân thì mục tiêu cần đạt về nội dung là thấy được vẻ đẹp tâm hồn của những người lao động nghèo bên bờ vực của cái chết. 5 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản Đó là lòng ham sống, khát vọng hạnh phúc và lòng nhân ái của con người. Tính thời sự chính là giáo dục con người sống cần có khát vọng, lòng nhân ái, nghị lực vươn lên trong cuộc sống. Nếu chúng ta chỉ tích hợp nói về thân phận con người trong xã hội cũ và bây giờ thì đã làm lạc hướng mục tiêu bài học. - Khi vận dụng tích hợp, giáo viên chưa chủ động chuẩn bị dữ liệu, sử dụng tích hợp một cách tùy hứng dẫn đến hiệu quả tích hợp không cao. - Giáo viên quan niệm tính thời sự chỉ có trong văn bản nhật dụng mà bỏ qua văn bản văn học. Sự thật nhiều tác phẩm văn học không chỉ có tính thời sự ở thời điểm nó ra đời mà còn trong thời hiện tại. Ví dụ dạy đoạn Mã Giám sinh mua Kiều( Truyện Kiều- Nguyễn Du) ta có thể liên hệ cho học sinh thấy tội ác của những kẻ buôn bán phụ nữ và trẻ em ngày nay. Cái thủ đoạn lừa gạt của bọn họ cũng hết sức tàn độc. 2. Nguyên nhân - Giáo viên chưa có ý thức chú trọng đến tích hợp giáo dục tính thời sự bởi nó khá mới mẻ đối với giáo viên THPT. - Kĩ năng lựa chọn các đơn vị kiến thức tích hợpcủa người dạy còn hạn chế : tích hợp không đúng trong tâm; tích hợp gò ép, gượng gạo. - Chủ quan, tùy hứng, thiếu sự chuẩn bị, thiếu kế hoạch. 3. Hậu quả - Học sinh không nhận ra được sự gắn kết của các đơn vị kiến thức trong SGKvới vấn đề xã hội đặt ra mà người biên soạn sách rất lưu tâm. - Học sinh không cảm nhận hết được chiều sâu, những vẻ đẹp riêng của mỗi tác phẩm văn học và sức sống lâu bền trong hiện thực. - Ảnh hưởng đến chất lượng viết bài làm văn ở học sinh( cả bài nghị luận văn học và nghị luận xã hội). - Ảnh hưởng đến phương pháp và năng lực cảm thụ văn học của học sinh. - Các em càng chán giờ văn. 4. Một số kinh nghiệm Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp trong giờ đọc hiểu văn bản văn học lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 4.1. Dạy học tích hợp trong môn Ngữ văn Tích hợp trong quá trình dạy học là sự phối kết hợp các tri thức của một số môn học có những nét chính, tương đồng xoay quanh một chủ đề nào đó. Nói cách khác, tích hợp là phương pháp phối hợp một cách riêng lẻ các môn học khác nhau, các phân môn học khác nhau theo những hình thức, cấp độ khác nhau nhằm đáp ứng những mục tiêu, mục đích, yêu cầu cụ thể nào đó của tiết học. Tích hợp trong môn Ngữ văn là sự kết nối tri thức giữa ba phân môn: Tiếng Việt, Đọc hiểu và Làm văn và vấn đề xã hội gợi lên từ tác phẩm. Đó chính là phương pháp tiếp cận kiến thức từ việc khai thác các tri thức cụ thể của các phân 6 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản môn trên cở sở một hoặc một số bài học có những nội dung, đơn vị kiến thức liên quan và tính thời sự của văn bản. 4.2. Dạy học tích hợp giáo dục tính thời sự trong môn ngữ văn Tính thời sự là tính cập nhật kịp thời, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của cuộc sống hằng ngày, cuộc sống hiện đại gắn với những vấn đề cơ bản của cộng đồng xã hội. Tính thời sự trong văn bản văn học là một khái niệm mới, thường gắn liền với các văn bản nhật dụng, nhưng cũng có một số tác phẩm ở các thể loại như truyện ngắn, kịch…. Tích hợp tính thời sự trong giờ học văn là liên hệ tính thời sự trong văn bản nhằm giúp học sinh tìm hiểu và có cách giải quyết vấn đề xã hội trong chính cuộc sống xung quanh. Đó là những vấn đề thuộc các lĩnh vực: thiên nhiên, môi trường, văn hóa, giáo dục, chính trị, xã hội, đạo đức, nếp sống… Ví dụ dạy văn bản “Thông điệp nhân ngày thế giới phòng chống AIDS, ngày 1-12-2003” của Cô-Phi An-nan. Đây là thông điệp của tổng thư kí liên hợp quốc Cô-phi An-nan. Tìm hiểu văn bản này chúng ta biết được tình hình HIV/AIDS: diễn biến phức tạp, con đường lây lan và hậu quả của nó. Từ đó, ta thấy được tầm quan trọng của bức thông điệp và ý thức của mỗi cá nhân trước vấn đề đó. Chính vì vậy, học văn bản này ngoài việc mở rộng, hiểu biết toàn diện còn tạo điều kiện tích cực để học sinh hòa nhập cuộc sống cộng đồng xã hội. Ông Cô-phi An-nan đã đưa ra lời kêu gọi có sức thuyết phục mạnh mẽ: “Hãy lên tiếng thật to và dõng dạc về HIV/AIDS. Hãy cùng tôi đánh đổ thành lũy của sự im lặng, kì thị và phân biệt đối xử đang vây quanh bệnh dịch này”. “Hãy sát cánh cùng tôi, bởi lẽ cuộc chiến chống lại HIV/AIDS bắt đầu từ chính các bạn”. Lời kêu gọi tha thiết ấy không chỉ có tác dụng bức thiết ở thời điểm 2003 , mà nó còn vang vọng với mọi thời đại. Bởi HIV/AIDS là quả bom hẹn giờ đang đe dọa tính mạng của hàng triệu người trên thế giới. Chính vì vậy, những con số và lời kêu gọi là một sự cảnh tỉnh ý thức trách nhiệm của mỗi con người trên thế giới nói chung và Việt Nam ta nói riêng. Vậy, bản thông điệp này có tính thời sự sâu sắc. Ở Việt Nam ta, với tư tưởng phương Đông nặng nề, họ thường có cái nhìn kì thị với những người bị bệnh HIV. Bởi họ cho rằng các đối tượng sống buông thả nên mới mắc bệnh này và không thể tha thứ được, từ đó xa lánh, kì thị. Hành động đó thật sai lầm vì vô tình ta đã đẩy họ vào con đường tội lỗi, khiến cho căn bệnh thế kỉ càng có điều kiện lây lan. Có nhiều trường hợp cũng vì cái nhìn kì thị mà khiến những đứa trẻ vô tội bị bỏ rơi khi cha mẹ chúng chết vì căn bệnh AIDS…Chúng ta phải thẳng thắn nói về nó và hãy phá bỏ hàng rào ngăn cách giữa “ta” và “họ”, để ngăn 7 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản chặn nguy cơ lây lan. Vừa bảo vệ người bị bệnh, vừa bảo vệ chính mình và bảo vệ cộng đồng. Giới trẻ hiện nay là đối tượng dễ có lối sống sai lầm dẫn đến mắc bệnh, nhưng họ cũng chính là những người dám nói, dám hành động nhất. Vì vậy, khi tìm hiểu văn bản này, người giáo viên cần cung cấp thêm về kiến thức HIV/AIDS cho các em. Bên cạnh đó, phải hướng các em đến ý thức trách nhiệm với bản thân và xã hội, để có lối sống lành mạnh cho bản thân và an toàn cho xã hội. Các em phải là những người tiên phong trong phong trào phòng chống HIV/AIDS, và phá bỏ bức tường rào ngăn cách giữa “ta” và “họ”. 4.3. Xác định tính thời sự trong một số văn bản lớp 12 Muốn tích hợp tốt ta phải xác định được tính thời sự của tác phẩm là gì. Từ đó chọn cách tích hợp phù hợp. Cụ thể tính thời sự trong các văn bản: (1) Tuyên ngôn độc lập- Hồ Chí Minh - Nội dung: Tuyên bố chấm dứt chế độ thực dân phong kiến, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, mở ra kỉ nguyên độc lập tự do của dân tộc. Vạch trần âm mưu xâm lược, đập tan luận điệu phản động của kẻ thù. Thái độ kiên quyết dứt khoát của cả dân tộc quyết bảo vệ nền độc lập. - Tính thời sự: Khẳng định chủ quyền, quyền tự chủ của dân tộc vốn là truyền thống của dân tộc Việt Nam ta. Ta gợi cho học sinh thấy Tuyên ngôn của Bác vẫn còn nguyên giá trị thời sự cho đến hôm nay. Hiện nay chúng ta cũng đang đấu tranh vừa mềm mỏng vừa kiên quyết với những kẻ gây hấn, xâm phạm chủ quyền biển đảo của ta. (2) Tây Tiến- Quang Dũng - Nội dung: vẻ đẹp của thiên nhiên miền Tây Bắc Tổ quốc và hình ảnh người lính Tây Tiến - Tính thời sự: Vấn đề bảo vệ thiên nhiên đang được thế giới hết sức quan tâm. Bởi vô tình hay cố ý thì con người đang ngày ngày tàn phá môi trường tự nhiên. Cho nên vẻ đẹp và tình yêu thiên nhiên của tác giả thể hiện trong Tây Tiến là vấn đề thời sự ta cần đặt ra cho các em cùng giải quyết. Hãy yêu và bảo vệ thiên nhiên- môi trường sống của con người . (3) Việt Bắc- Tố Hữu - Nội dung: Khúc hát hồi tưởng ân tình về Việt Bắc trong những năm cách mạng và kháng chiến gian khổ; bản anh hùng ca về cuộc kháng chiến; bản tình ca về nghĩa tình cách mạng và kháng chiến. - Tính thời sự: Khi con người sống trong hòa bình, đầy đủ, no ấm rất dễ quên những ngày tháng gian nan mà làm nên nghĩa tình. Bài thơ gợi lời nhắc nhở sống tình nghĩa thủy chung cho con người hôm nay- uống nước nhớ nguồn. Bài thơ còn có ý nghĩa giáo dục việc giử gìn và phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc. (4) Đất Nước- Nguyễn Khoa Điềm 8 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản - Nội dung: Cái nhìn mới mẻ, sâu sắc về đất nước: đất nước là của nhân dân, do nhân dân sáng tạo, giữ gìn. Chất chính luận hòa quyện cùng chất trữ tình và khả năng vận dụng một cách sáng tạo nguồn chất liệu văn hóa, văn học dân gian - Tính thời sự: Ý thức đất nước là máu xương của mỗi chúng ta. Do vậy chúng ta phải giữ gìn,bảo vệ, sẵn sàng hy sinh vì đất nước, vì bình yên cho nhân dân. Bài thơ đặt cho thanh niên phải dám nghĩ, dám làm cho sự phồn vinh đất nước; sẵn sàng chiến đấu với kẻ thù đang tìm cách chống phá hòa bình của ta. Đồng thời bài thơ còn khơi dậy nềm tự hào và ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc. Chúng ta hội nhập, hòa nhập chứ không hòa tan. (5) Đàn ghi ta của Lorca- Thanh Thảo - Nội dung: Ngợi ca vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn và tài năng của Lor-ca, nhà thơ, nhà cách tân vĩ đại của văn học Tây Ban Nha và thế giới thế kỷ XX. - Tính thời sự: thanh niên sống là phải biết đấu tranh cho mục tiêu cao cả. Lorca cho tuổi trẻ bài học sống: phải biết đeo đuổi khao khát, ước mơ; phải mạnh dạn đổi mới, phải can đảm vượt qua thần tượng để biến ước mơ thanh hiện thực; yêu tự do, đấu tranh cho tự do. (6) Sóng- Xuân Quỳnh - Nội dung: Vẻ đẹp của người phụ nữ trong tình yêu thể hiê ên qua hình tượng sóng: tình yêu tha thiết, nồng nàn, đầy khát vọng, và sắt son chung thuỷ, vượt lên mọi giới hạn của đời người - Tính thời sự: xây dựng tình yêu đẹp, trong sáng, có ý nghĩa con người. Dám sống và dám yêu chân thành, sáng trong. Thanh niên phải phân biệt được sống hết mình cho tình yêu khác với lối sống vội yêu cuồng vụ lợi (7) Người lái đò sông Đà- Nguyễn Tuân - Nội dung: Giới thiê êu, khẳng định, ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên và con người lao đô nê g ở miền Tây Bắc của Tổ quốc; thể hiê ên tình yêu mến, sự gắn bó tha thiết của Nguyễn Tuân đối với đất nước và con người Viê êt Nam. - Tính thời sự: Con người là tài sản quý giá của đất nước. Phải biết quý trọng và sử dụng đúng tài năng của con người cho việc xây dựng Tổ quốc. Khai thác tự nhiên là cần thiết nhưng chúng ta đừng để những dòng sông phải chết. Tương tự sông Đà, sông Đồng Nai cũng có tiềm năng thủy điện; chúng ta có nên khai thác ( xây dựng đập thủy điện 6) mà hy sinh vùng sinh thái ven sông. ( 8) Ai đặt tên cho dòng sông- Hoàng Phủ Ngọc Tường. - Nội dung: Thể hiê ên những phát hiê ên, khám phá sâu sắc và đô êc đáo về sông Hương; bô êc lô ê tình yêu tha thiết, sâu lắng và niềm tự hào lớn lao của nhà văn đối với dòng sông quê hương, với xứ Huế thân thương. - Tính thời sự: Cách khai thác và bảo tồn văn hóa Huế- nền văn hóa gắn liền với sông Hương. Tuổi trẻ suy nghĩ làm giàu từ tiềm năng du lịch và cách bảo vệ thiên nhiên, di sản văn hóa của dân tộc. 9 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản (9) Vợ chồng A Phủ- Tô Hoài - Nội dung: Nỗi thống khổ của người dân miền núi Tây Bắc dưới ách thống trị của bọn phong kiến và thực dân. Vẻ đẹp tâm hồn, sức sống tiềm tàng mãnh liệt và quá trình vùng lên tự giải phóng của đồng bào vùng cao - Tính thời sự: Từ câu chuyện cuộc đời Mị cho ta suy nghĩ về quyền tự do của con người nhất là người phụ nữ. Tác phẩm gợi lên chống bạo lực gia đình, bảo vệ quyền bình đẳng giới, quyền được sống, được hạnh phúc là khát vọng không chỉ ngày xưa mà cả ngày nay. Hiện nay, người phụ nữ được bảo vệ nhưng đây đó vẫn còn nhiều người bị tổn thương tinh thần vì sự đè nén áp chế trói buộc tinh thần từ những người chồng, người cha... Con người phải có nghị lực tự vươn lên đấu tranh bảo vệ mình khỏi cái ác... (10) Vợ nhặt- Kim Lân - Nội dung: Tố cáo tội ác của bọn thực dân, phát xít đã gây ra nạn đói khủng khiếp năm 1945 và khẳng định: ngay trên bờ vực của cái chết, con người vẫn hướng về sự sống, tin tưởng ở tương lai, khát khao tổ ấm gia đình và thương yêu, đùm bọc lẫn nhau - Tính thời sự: Tính thời sự chính là giáo dục con người sống cần có khát vọng, lòng nhân ái, nghị lực vươn lên trong cuộc sống. Tình yêu thương có khả năng đánh thức giá trị thật của con người khi bị hoàn cảnh vùi lấp. (11) Rừng xà nu- Nguyễn Trung Thành - Nội dung: Ngợi ca tinh thần bất khuất, sức mạnh quật khởi của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói riêng, đất nước, con người Việt Nam nói chung trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và khẳng định chân lý của thời đại: để giữ gìn sự sống của đất nước và nhân dân, không có cách nào khác là phải cùng nhau đứng lên cầm vũ khí chống lại kẻ thù. - Tính thời sự: Từ hình tượng xà nu và các nhân vật cho tuổi trẻ bài học đoàn kết sẽ tạo nên sức mạnh chiến thắng. Chân lý luôn về phía nhân dân Việt Nam, bởi họ chỉ chống lại kẻ thù xâm phạm quyền tự do của chính mình. (12) Những đứa con trong gia đình- Nguyễn Thi - Nội dung: Qua câu chuyện về những con người trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung với quê hương, với cách mạng, nhà văn khẳng định: sự hòa quyện giữa tình cảm gia đình và tình yêu nước, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. - Tính thời sự: Hiện nay truyền thống yêu nước vẫn được các bạn trẻ giữ gìn. Các bạn đã thể hiện bằng nhiều cách khác nhau: viết về biển đảo, góp đá cho Trường Sa, từ chối cuộc sống điền kiện để trở về xây dựng quê hương... Tất cả 10 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản các việc làm đó chứng tỏ dòng sông truyền thống chảy mãi. Tình yêu của những người trong gia đình là đáng quí nhất. (13) Chiếc thuyền ngoài xa- Nguyễn Minh Châu - Nội dung: Truyện phản ảnh tình trạng bạo lực trong gia đình do cuộc sống nghèo đói cơ cực. Người chồng vì gánh nặng mưu sinh trở thành kẻ vũ phu, thô bạo. Người vợ vì thương con nên nhẫn nhục chịu đựng mà không biết đã làm tổn thương tâm hồn thơ dại của con. Đứa con vì thương mẹ, bênh vực mẹ mà trở nên thù địch với cha. Qua đó, nhà văn thể hiện thái độ trân trọng vẻ đẹp của tình mẫu tử, đức hy sinh của người phụ nữ ; nỗi lo âu khắc khoải về tình trạng nghèo cực, tăm tối của con người; lên tiếng bảo vệ khát vọng được sống trong yêu thương, yên bình của trẻ thơ. - Tính thời sự: từ câu chuyê ên người đàn bà và cách ứng xử của Phùng, Đẩu, giáo dục các em về cách sống, ứng xử trong gia đình, nhìn nhâ ên các vấn đề xã hô êi: bạo lực gia đình, hôn nhân, giáo dục sức khỏe sinh sản, quyền trẻ em…. (14) Hồn Trương Ba, da hàng thịt- Lưu Quang Vũ - Nội dung: Vở kịch là sự cải biên một truyện cười dân gian. Tác giả dân gian chỉ tạo ra một tình huống gây cười. Lưu Quang Vũ đã biến nó thành một tấn bi kịch – bi kịch tâm lí. Hồn Trương Ba trong sáng nhân hậu, thanh cao lại được đặt trong thân xác một anh hàng thịt thô lỗ, phàm tục, đầy sức mạnh bản năng tục tằn. Hồn lâm vào tình trạng bi kịch: không được sống như bản thân mình mong muốn, không làm chủ được mình. Sự đau khổ được đẩy đến tột đỉnh khi bị những người thân yêu xa lánh, thậm chí căm ghét, khinh bỉ, khiến ông phải lấy cái chết để tự giải thoát. - Tính thời sự: Vở kịch có ý nghĩa xã hội, ý nghĩa hiện thực rõ nét. Trong thực tế, tình trạng con người không làm chủ được bản thân mình, không được sống như mình mong muốn không phải hiếm hoi gì. Nhưng cũng có tình trạng con người tình nguyện sống khác với bản chất của mình, tự nguyện sắm vai người khác. Như Đế Thích nói thì hiện tượng này khá phổ biến “Dưới đất, trên trời đều thế cả”. Vở kịch tạo nên bởi yếu tố huyền thoại, nhưng vấn đề được đề cập tới lại có ý nghĩa thời sự to lớn trong thập niên 80 của thế kỉ XX, ngày nay và mai sau. Không ít người bị tha hóa khi đứng trước những dung tục do lập trường không vững vàng. Nhưng cũng có người rơi vào bi kịch đó do sự làm việc tắc trách của những người quản lí. Mỗi con người chúng ta phải biết đấu tranh để được sống là chính mình dù có phải chết như Trương Ba, đừng chạy theo ham muốn vật chất mà đánh mất chính mình. Chúng ta cũng đừng đem lòng tốt hời hợt giúp đở người khác có khi khiến họ rơi vào bi kịch. Tác phẩm là lời cảnh báo tình trạng con người sống thiếu chân thực chạy theo danh lợi có nguy cơ bị tha hoá. (15) Thuốc- Lỗ Tấn 11 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản - Nội dung: Phản ánh tập quán chữa bệnh phản khoa học. Qua đó, phê phán sự dốt nát lạc hậu của quần chúng.Thái độ dửng dưng trước cái chết của người cách mạng tiên phong. Qua đó, phê phán sự lạc hậu về chính trị của nhân dân, và cũng là bi kịch xa rời thoát li quần chúng của người cách mạng tiên phong. - Tính thời sự: tác phẩm đặt ra vấn đề về bệnh xa rời quần chúng. (16) Số phận con người- Sô lô khôp - Nội dung: nỗi bất hạnh của con người sau chiến tranh; niềm tin của tác giả ở tính cách Nga kiên cường, nhân ái. - Tính thời sự: Lên án chiến tranh đem đến cho con người nhiều bất hạnh. Những vết thương chiến tranh ấy khó có thể hàn gắn. Việc nhận Vania làm con của Xô cô lôp là thông điệp cho chúng ta: chỉ có lòng nhân ái mới xoa dịu nỗi đau của người khác và của chính mình. Nếu con người buông xuôi sẽ bị nhấn chìm trong nỗi đau bất hạnh. Lời trữ tình ngoại đề kêu gọi mọi người hãy vì tương lai trẻ thơ. Số phận mỗi cá nhân cần được cộng đồng quan tâm. (17) Ông già và biển cả- Hê minh uê - Nội dung: cuộc săn con cá kiếm hết sức khó khăn và sự chiến thắng của ông lão. - Tính thời sự: hình tượng con cá kiến là biểu tượng cho thiên nhiên. Con người hãy xem thiên nhiên là đối thủ để chinh phục chứ không phải kẻ thù để tiêu diệt. Từ đó giáo dục các em tình yêu và ý thức bảo vệ thiên nhiên. Con người không thôi khát vọng, ước mơ, không được đầu hàng mà kiên trì thực hiện ước mơ. 4.4. So sánh một số giáo án ứng dụng tích hợp giáo dục Giaùo aùn chöa öùng duïng phöông phaùp daïy hoïc tích hôïp ñeå giaùo duïc kó naêng soáng cho hoïc sinh thoâng qua tính thôùi söï cuûa vaên baûn ÑAØN GHI TA CUÛA LORCA - Thanh Thaûo I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Hiểu được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca qua cách cảm nhận và tái hiện độc đáo của Thanh Thảo; - Nắm bắt được những nét đặc sắc trong kiểu tư duy thơ mới mẻ, hiện đại của tác giả. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG: 1. Kiến thức: - Hình tượng đẹp đẽ, cao cả của nhà thơ – chiến sĩ Lor-ca. - Hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại của Thanh Thảo. 12 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 2. Kĩ năng: - Đọc- hiểu một tác phẩm thơ trữ tình, bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ. - Làm quen với cách biểu đạt mang đậm dấu ấn của trường phái siêu thực. III. NỘI DUNG LÊN LỚP 1.Ổn định- kiểm tra Kiểm tra vở soạn học sinh 13 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS Noäi dung caàn ñaït I .TiÓu dÉn: HOẠT ĐỘNG 1:T×m hiÓu phÇn 1. T¸c gi¶: tiÓu dÉn - Lµ nhµ th¬ trÎ thêi chèng Mü - Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn - ¤ng ®îc c«ng chóng ®Æc biÖt chó ý bëi tiÓu dÉn vµ tr¶ toùm taét vaán ñeà nh÷ng bµi th¬ vµ trêng ca mang diÖn m¹o Gi¸o viªn cÇn nhÊn m¹nh cho ®éc ®¸o viÕt vÒ chiÕn tranh thêi hËu chiÕn. häc sinh ghi mét sè ý. - Th¬ Thanh Th¶o lµ sù lªn tiÕng cña ngêi trÝ thøc nhiÒu suy t, tr¨n trë vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ thêi ®¹i. ¤ng muèn cuéc sèng ph¶i ®îc c¶m nhËn vµ thÓ hiÖn ë bÒ s©u nªn lu«n khíc tõ lèi biÓu ®¹t dÔ d·i. 2. Taùc phaåm - XuÊt xø: Rót trong tËp: Khèi vu«ng Ru – bÝch (1985) - C¶m høng: ngän nguån c¶m høng bµi th¬ cã ®îc tõ sè phËn bi th¶m vµ nh©n c¸ch cao ®Ñp cña Lor – ca. - Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn chó 3. Tìm hieåu nhaân vaät Lor ca vaø lôøi ñeà töø thÝch vÒ Lor – ca. cuûa baøi thô - Lor ca laø moät ngheä só ña taøi, ngöôøi ñaáu tranh choáng laïi cheá ñoä ñoäc taøi thaân phaùt xít ôû Taây ban Nha, ngöôøi khôûi xöôùng vaø laõnh ñaïo phong traøo caùch taân ngheä thuaät ôû TBN. OÂâng bò beø luõ Phraêngcoâ xöû baén khi tuoåi ñôøi coøn raát treû. - Lôøi ñeà töø cuõng chính laø di chuùc cuûa Lorca, theå hieän tình yeâu cuûa Lorca ñoái vôùi ngheä thuaät, vôùi ñaát nöôùc TBN vaø quan troïn nhaát laø mong muoán theá heä HOẠT ĐỘNG 2: T×m hiÓu bµi sau haõy maïnh daïn böôùc qua oâng ñeå tieán th¬. 14 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản - Häc sinh ®äc bµi th¬, gi¸o viªn xa hôn treân con ñöôøng caùch taân ngheä lu ý häc sinh vÒ nhÞp th¬. 1. Bµi th¬ cã thÓ chia lµm mÊy thuaät maø oâng ñaõ vaïch ra II . §äc hiÓu v¨n b¶n: ®o¹n? Néi dung cña tõng ®o¹n? 2. Chñ ®Ò cña bµi th¬? 3.NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt x©y dùng h×nh tîng th¬? 4. Thanh Th¶o ®· miªu t¶ nh thÕ nµo vÒ nh÷ng gi©y phót cuèi cña Lor – ca? ) 5. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®· ®îc t¸c gi¶ sö dông ®Ó miªu t¶ vÒ c¸i chÕt cña Lor – ca? 1. Lor – ca, ngêi nghÖ sÜ tù do: - Lor – ca ®îc miªu t¶ trªn c¸i nÒn v¨n hãa nghÖ thuËt T©y Ban Nha. + ¸o choµng ®á g¾t – h×nh ¶nh gîi liªn tëng ®Õn khung c¶nh cña mét ®Êu trêng víi cuéc ®Êu gi÷a vâ sÜ víi bß tãt, mét ho¹t ®éng v¨n hãa cña T©y Ban Nha +VÇng tr¨ng +Yªn ngùa + Nh÷ng nèt nh¹c ghi ta. Li – la li – la la => Lor – ca, ngêi nghÖ sÜ tù do nhng ®¬n ®éc, ®i lang thang víi vÇng tr¨ng chÕnh cho¸ng trªn yªn ngùa mái mßn, h¸t nghªu ngao cïng tiÕng ®µn bät níc. Mét con ngêi tù do, mét nhµ c¸ch t©n nghÖ thuËt mong manh vµ ®¬n ®éc. - NghÖ thuËt x©y dùng h×nh tîng th¬: + Qua h×nh ¶nh “¸o choµng ®á g¾t” ®Ó t¹o dùng kh«ng khÝ chÝnh trÞ ë T©y Ban Nha: ngét ng¹t vµ nÒn nghÖ thuËt giµ nua cÇn ®îc c¸ch t©n -> Lor – ca, nghÖ sÜ tù do, kh¸t väng d©n chñ ®èi lËp víi sù ngét ng¹t vµ giµ nua ®ã. + ¢m thanh: Li – la – li, la li la -> sù ®ång c¶m s©u s¾c cña Thanh Th¶o víi Lor – ca, ngêi ®· dïng tiÕng ®µn ®Ó gi·i bµy nçi buån vµ kh¸t väng. 2. Lor – ca víi c¸i chÕt bi th¶m: - ¸o choµng bª bÕt ®á - BÞ ®iÖu vÒ b·i b¾n - TiÕng ghi ta: vì tan 15 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 6. Nªu nh÷ng suy nghÜ vÒ h×nh ¶nh tiÕng ®µn nh cá mäc hoang? 7. C©u th¬ ®Ò tõ (còng lµ lêi di chóc cña Lor - ca) cã ý nghÜa g× khi liªn hÖ víi h×nh ¶nh tiÕng ®µn ë ®o¹n th¬ nµy? 8. H·y ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh th¬ tiªu biÓu trong ®o¹n 4 ®Ó thÊy ®îc cuéc gi¶i tho¸t vµ gi· tõ cña Lor – ca? rßng rßng m¸u ch¶y -> C¸i chÕt bÊt ngê, bi th¶m cña con ngêi trong s¹ch, v« téi. * NghÖ thuËt: - Ho¸n dô: Dïng tiÕng h¸t ®Ó chØ Lor - ca ¸o choµng bª bÕt ®á: c¸i chÕt - So s¸nh, chuyÓn ®æi c¶m gi¸c qua hÖ thèng nh÷ng ©m thanh, h×nh ¶nh: “tiÕng ghi ta n©u, tiÕng ghi ta l¸ xanh, tiÕng ghi ta trßn, tiÕng ghi ta rßng rßng – m¸u ch¶y”. - §èi lËp: TiÕng h¸t yªu ®êi víi hiÖn thùc bi th¶m; t×nh yªu, c¸i ®Ñp cña Lor – ca víi hµnh ®éng tµn ¸c d· man cña bän ph¸t xÝt. => Nçi xãt xa vÒ sù dang dë cña kh¸t väng c¸ch t©n. 3. Lor – ca víi tiÕng ®µn ghi ta: -- ý nghÜa cña lêi di chóc: dòng c¶m vît qua c¸i cò ®Ó lµm c¸i míi, ®ã lµ ®¹o ®øc cña ngêi s¸ng t¹o. - TiÕng ®µn ghi ta tîng trng cho nghÖ thuËt cña Lor – ca. Qua tiÕng ®µn ®Ó hiÓu ®îc t×nh yªu con ngêi vµ kh¸t väng cña Lor – ca. Lor – ca vµ tiÕng ®µn ghi ta cã søc sèng m¹nh mÏ – nh cá mäc hoang mµ kh«ng mét thÕ lùc tµn ¸c nµo hñy diÖt. - Nçi xãt th¬ng c¸i chÕt cña mét thiªn tµi, lµ nçi xãt tiÕc hµnh tr×nh c¸ch t©n dang dë ®äng l¹i thµnh h×nh ¶nh ®Ñp, buån: giät níc – vÇng tr¨ng. 4. Nh÷ng suy t vÒ cuéc gi¶i tho¸t vµ c¸ch gi· tõ cña Lor – ca: - Dßng s«ng réng mªnh mang -> thÕ giíi v« cïng. 9. C¸ch kÕt thóc bµi th¬ víi ©m thanh li la li – la li la cã ý nghÜa - §êng chØ tay ®· ®øt -> sè phËn, ®Þnh g×? mÖnh, c¸i chÕt ®îc b¸o tríc. - NÐm l¸ bµu vµo xo¸y níc. - NÐm tr¸i tim vµo lÆng yªn câi chÕt dÔ b¬i sang ngang trªn chiÕc ghi ta mµn b¹c. HOẠT ĐỘNG 3: Cñng cè 16 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản - Häc sinh ®äc phÇn ghi nhí => Sù gi¶i tho¸t nhÑ nhµng, chÊp nhËn sè Sgk. phËn h×nh ¶nh th¬ mang ý nghÜa tîng trng - Tr×nh bµy nh÷ng ®iÓm næi bËt vµ gîi nhiÒu suy tëng. vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi - TiÕng ®µn ghi ta t¹o nªn d ©m, b¶n nh¹c th¬? cña Lor – ca vÉn cßn ®ang tiÕp tôc. => T¸c gi¶ Thanh Th¶o kÝnh träng vµ tri ©m víi Lor – ca. III . Tæng kÕt: - Néi dung: + Nçi ®au xãt s©u s¾c tríc c¸i chÕt bi th¶m cña Lor – ca, nhµ th¬ thiªn tµi T©y Ban Nha. + Th¸i ®é ngìng mé ngêi nghÖ sÜ tù do víi kh¸t väng ch©n chÝnh. - NghÖ thuËt: H×nh ¶nh th¬ vµ ng«n ng÷ th¬ míi mÎ, giµn ý nghÜa tîng trng; kÕt hîp hµi hßa gi÷a th¬ vµ nh¹c. 3.Hướng dẫn HS học ở nhà - Hoïc baøi cuõ - Xem tröôùc baøi môùi Giaùo aùn coù öùng duïng phöông phaùp daïy hoïc tích hôïp ñeå giaùo duïc kó naêng soáng cho hoïc sinh thoâng qua tính thôùi söï cuûa vaên baûn ÑAØN GHI TA CUÛA LORCA - Thanh Thaûo I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Hiểu được vẻ đẹp của hình tượng Lor-ca qua cách cảm nhận và tái hiện độc đáo của Thanh Thảo; - Nắm bắt được những nét đặc sắc trong kiểu tư duy thơ mới mẻ, hiện đại của tác giả. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG: 1. Kiến thức: - Hình tượng đẹp đẽ, cao cả của nhà thơ – chiến sĩ Lor-ca. - Hình thức biểu đạt mang phong cách hiện đại của Thanh Thảo. 2. Kĩ năng: - Đọc- hiểu một tác phẩm thơ trữ tình, bồi dưỡng năng lực cảm thụ thơ. - Làm quen với cách biểu đạt mang đậm dấu ấn của trường phái siêu thực. 17 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản III. NỘI DUNG LÊN LỚP 1.Ổn định- kiểm tra Kiểm tra vở soạn học sinh 2. Baøi môùi Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HS Noäi dung caàn ñaït I .TiÓu dÉn: HOẠT ĐỘNG 1:T×m hiÓu phÇn 1. T¸c gi¶: tiÓu dÉn - Lµ nhµ th¬ trÎ thêi chèng Mü - Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn - ¤ng ®îc c«ng chóng ®Æc biÖt chó ý bëi tiÓu dÉn vµ tr¶ toùm taét vaán ñeà nh÷ng bµi th¬ vµ trêng ca mang diÖn m¹o Gi¸o viªn cÇn nhÊn m¹nh cho ®éc ®¸o viÕt vÒ chiÕn tranh thêi hËu chiÕn. häc sinh ghi mét sè ý. - Th¬ Thanh Th¶o lµ sù lªn tiÕng cña ngêi trÝ thøc nhiÒu suy t, tr¨n trë vÒ c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ thêi ®¹i. ¤ng muèn cuéc sèng ph¶i ®îc c¶m nhËn vµ thÓ hiÖn ë bÒ s©u nªn lu«n khíc tõ lèi biÓu ®¹t dÔ d·i. 2. Taùc phaåm - XuÊt xø: Rót trong tËp: Khèi vu«ng Ru – - Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn chó bÝch (1985) - C¶m høng: ngän nguån c¶m høng bµi th¬ thÝch vÒ Lor – ca. cã ®îc tõ sè phËn bi th¶m vµ nh©n c¸ch cao ®Ñp cña Lor – ca. 3. Tìm hieåu nhaân vaät Lor ca vaø lôøi ñeà töø Tích hôïp: Lorca laø ngöôøi coù cuûa baøi thô taàm aûnh höôûng roäng lôùn treân theá - Lor ca laø moät ngheä só ña taøi, ngöôøi ñaáu giôùi. Laáy caûm höùng töø cuoäc ñôøi, tranh choáng laïi cheá ñoä ñoäc taøi thaân phaùt soá phaän bi thaûm vaø nhaân caùch xít ôû Taây ban Nha, ngöôøi khôûi xöôùng vaø cao caû cuûa Lorca, Thanh Thaûo laõnh ñaïo phong traøo caùch taân ngheä saùng taùc baøi thô naøy. Lieäu raèng thuaät ôû TBN. OÂâng bò beø luõ Phraêngcoâ xöû moät ngöôøi soáng caùch chuùng ta hôn nöûa theá kæ coù quaù xa laï vôùi caùc em ? Tö töôûng maø Lorca ñaët ra caùch ñaây hôn 50 naêm ñaõ chaïm baén khi tuoåi ñôøi coøn raát treû. - Lôøi ñeà töø cuõng chính laø di chuùc cuûa Lorca, theå hieän tình yeâu cuûa Lorca ñoái vôùi ngheä thuaät, vôùi ñaát nöôùc TBN vaø 18 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản ñeán vaán ñeà noùng hoåi cuûa giôùi treû quan troïn nhaát laø mong muoán theá heä hieän nay, theo em, ñoù laø vaán ñeà sau haõy maïnh daïn böôùc qua oâng ñeå tieán gì? xa hôn treân con ñöôøng caùch taân ngheä ( Vaán ñeà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp thuaät maø oâng ñaõ vaïch ra cuûa ngöôøi ngheä só, vaán ñeà thaàn töôïng) II . §äc hiÓu v¨n b¶n: HOẠT ĐỘNG 2: T×m hiÓu bµi th¬. - Häc sinh ®äc bµi th¬, gi¸o viªn lu ý häc sinh vÒ nhÞp th¬. 1. Bµi th¬ cã thÓ chia lµm mÊy ®o¹n? Néi dung cña tõng ®o¹n? 2. Chñ ®Ò cña bµi th¬? 1. Lor – ca, ngêi nghÖ sÜ tù do: - Lor – ca ®îc miªu t¶ trªn c¸i nÒn v¨n hãa nghÖ thuËt T©y Ban Nha. + ¸o choµng ®á g¾t – h×nh ¶nh gîi liªn tëng ®Õn khung c¶nh cña mét ®Êu trêng víi cuéc ®Êu gi÷a vâ sÜ víi bß tãt, mét ho¹t ®éng v¨n hãa cña T©y Ban Nha +VÇng tr¨ng +Yªn ngùa + Nh÷ng nèt nh¹c ghi ta. Li – la li – la la => Lor – ca, ngêi nghÖ sÜ tù do nhng ®¬n ®éc, ®i lang thang víi vÇng tr¨ng chÕnh cho¸ng trªn yªn ngùa mái mßn, h¸t nghªu ngao cïng tiÕng ®µn bät níc. Mét con ngêi tù do, mét nhµ c¸ch t©n nghÖ thuËt mong manh vµ ®¬n ®éc. - NghÖ thuËt x©y dùng h×nh tîng th¬: + Qua h×nh ¶nh “¸o choµng ®á g¾t” ®Ó t¹o dùng kh«ng khÝ chÝnh trÞ ë T©y Ban Nha: 3.NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt x©y dùng ngét ng¹t vµ nÒn nghÖ thuËt giµ nua cÇn ®îc h×nh tîng th¬? c¸ch t©n -> Lor – ca, nghÖ sÜ tù do, kh¸t väng d©n chñ ®èi lËp víi sù ngét ng¹t vµ giµ nua ®ã. + ¢m thanh: Li – la – li, la li la -> sù ®ång c¶m s©u s¾c cña Thanh Th¶o víi Lor – ca, ngêi ®· dïng tiÕng ®µn ®Ó gi·i bµy nçi buån vµ kh¸t väng. 19 Ứng dụng phương pháp dạy học tích hợp vào phân môn đọc hiểu văn bản lớp 12 để giáo dục kỹ năng sống thông qua tính thời sự của văn bản 4. Thanh Th¶o ®· miªu t¶ nh thÕ nµo vÒ nh÷ng gi©y phót cuèi cña Lor – ca? ) 5. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®· ®îc t¸c gi¶ sö dông ®Ó miªu t¶ vÒ c¸i chÕt cña Lor – ca? 6. Nªu nh÷ng suy nghÜ vÒ h×nh ¶nh tiÕng ®µn nh cá mäc hoang? 7. C©u th¬ ®Ò tõ (còng lµ lêi di chóc cña Lor - ca) cã ý nghÜa g× khi liªn hÖ víi h×nh ¶nh tiÕng ®µn ë ®o¹n th¬ nµy? 8. H·y ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh th¬ tiªu biÓu trong ®o¹n 4 ®Ó thÊy ®îc cuéc gi¶i tho¸t vµ gi· tõ cña Lor – ca? 2. Lor – ca víi c¸i chÕt bi th¶m: - ¸o choµng bª bÕt ®á - BÞ ®iÖu vÒ b·i b¾n - TiÕng ghi ta: vì tan rßng rßng m¸u ch¶y -> C¸i chÕt bÊt ngê, bi th¶m cña con ngêi trong s¹ch, v« téi. * NghÖ thuËt: - Ho¸n dô: Dïng tiÕng h¸t ®Ó chØ Lor - ca ¸o choµng bª bÕt ®á: c¸i chÕt - So s¸nh, chuyÓn ®æi c¶m gi¸c qua hÖ thèng nh÷ng ©m thanh, h×nh ¶nh: “tiÕng ghi ta n©u, tiÕng ghi ta l¸ xanh, tiÕng ghi ta trßn, tiÕng ghi ta rßng rßng – m¸u ch¶y”. - §èi lËp: TiÕng h¸t yªu ®êi víi hiÖn thùc bi th¶m; t×nh yªu, c¸i ®Ñp cña Lor – ca víi hµnh ®éng tµn ¸c d· man cña bän ph¸t xÝt. => Nçi xãt xa vÒ sù dang dë cña kh¸t väng c¸ch t©n. 3. Lor – ca víi tiÕng ®µn ghi ta: -- ý nghÜa cña lêi di chóc: dòng c¶m vît qua c¸i cò ®Ó lµm c¸i míi, ®ã lµ ®¹o ®øc cña ngêi s¸ng t¹o. - TiÕng ®µn ghi ta tîng trng cho nghÖ thuËt cña Lor – ca. Qua tiÕng ®µn ®Ó hiÓu ®îc t×nh yªu con ngêi vµ kh¸t väng cña Lor – ca. Lor – ca vµ tiÕng ®µn ghi ta cã søc sèng m¹nh mÏ – nh cá mäc hoang mµ kh«ng mét thÕ lùc tµn ¸c nµo hñy diÖt. - Nçi xãt th¬ng c¸i chÕt cña mét thiªn tµi, lµ nçi xãt tiÕc hµnh tr×nh c¸ch t©n dang dë ®äng l¹i thµnh h×nh ¶nh ®Ñp, buån: giät níc – vÇng tr¨ng. 4. Nh÷ng suy t vÒ cuéc gi¶i tho¸t vµ c¸ch gi· tõ cña Lor – ca: - Dßng s«ng réng mªnh mang -> thÕ giíi v« cïng. - §êng chØ tay ®· ®øt -> sè phËn, ®Þnh 20